tag:blogger.com,1999:blog-2358582919953136832024-03-14T10:50:26.180-07:00ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਪਰਿੰਦੇK'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.comBlogger74125tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-3087156310671074612016-09-10T20:18:00.003-07:002016-09-10T20:18:52.784-07:00ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਤੇ ਰੋਜ਼ਮਰਾ ਦਾ ਜੀਵਨ <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:EnableOpenTypeKerning/>
<w:DontFlipMirrorIndents/>
<w:OverrideTableStyleHps/>
<w:UseFELayout/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: PA;">ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਤੇ ਰੋਜ਼ਮਰਾ ਦਾ ਜੀਵਨ
</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਕਬੂਲ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਕ ਖਾਸ ਛਵੀ ਸਿਰਜਨ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮੀਕਾ
ਰਹੀ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਸਂਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿਧ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਇਮੂਅਲਸਨ ਕਾਂਟ ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਦਾ
ਸ਼ੁਧ ਤੇ ਉੱਚਤਮ ਰੂਪ ਕਹਿਂਦਾ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਰਿਸ਼ੀ</span>-<span lang="PA">ਮੁਨੀਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਉਸ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਟੀਕਾਵਾਂ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਪਰਂਪਰਾ
ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਇਥੇ ਅਸੀਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ</span>,<span lang="PA">ਧਾਰਮਿਕ
ਜਾਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਖੋਂ ਗੀਤਾ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨਵੀਂ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀ ਕਰ ਰਹੇ</span>, <span lang="PA">ਸਗੋਂ ਇਕ ਮਨੁਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਸ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧ ਨੂੰ </span>, <span lang="PA">ਰੋਜ਼ਮਰਾ
ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਂਗਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ </span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 13;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਗੀਤਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">’<span lang="PA">ਚੋਂ ਹੁੰਦੀ
ਹੈ</span>| <span lang="PA">ਯੁੱਧ ਦਾ ਬਿਗੁਲ ਵਜ ਚੁੱਕਾ ਹੈ</span>,<span lang="PA">ਆਹਮਣੇ ਸਾਹਮਣੇ
ਡਟੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਮਰਨ</span>-<span lang="PA">ਮਰਨ ਨੂੰ ਕਾਹਲੀਆਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ </span>;<span lang="PA">ਤੇ ਸਾਡਾ ਨਾਇਕ ਅਰਜੁਨ ਅਚਾਨਕ ਗੰਡੀਵ ਰਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟ
ਦਿੰਦਾ ਹੈ</span>| <span lang="PA">ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਭਰਾ</span>-<span lang="PA">ਭਾਈ</span>,
<span lang="PA">ਰਿਸ਼ਤੇ</span>-<span lang="PA">ਨਾਤੇਦਾਰ ਦਿਖਣ ਲਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ</span>|<span lang="PA">ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਕਂਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ</span>,<span lang="PA">ਲੱਤਾਂ </span>’<span lang="PA">ਚ ਖੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਵੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀ ਰਹਿੰਦੀ </span>,<span lang="PA">ਤਰੇਲੀਆਂ ਛੁੱਟ ਜਾਂਦੀਆਂ
</span>| <span lang="PA">ਰਣਭੂਮੀ ਵੱਲ ਪਿਠ ਕਰ ਅਰਜੁਨ ਰਥ ਦੇ ਪਿਛਵਾੜੇ </span>’<span lang="PA">ਚ ਜਾ ਢਹਿਂਦਾ ਹੈ </span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਹਾਲਤ ਸਾਡੀ ਵੀ ਕੁਝ ਵਖਰੀ ਨਹੀ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਹਰ ਆਦਮੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਜਂਗ </span>’<span lang="PA">ਚ ਘਿਰਿਆ ਹੈ</span>,<span lang="PA">ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਮਾਰੋ</span>-<span lang="PA">ਮਾਰ ਮਚੀ
ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਤੇ ਉਹ ਅਰਜੁਨ ਵਾਂਗ ਮੁਹ ਵੀ ਨਹੀ ਮੋੜ ਸਕਦਾ </span>| <span lang="PA">ਅੱਖਾਂ ਖੋਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੱਚੇ ਇਹ ਸਮਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਥੇ ਉਹ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਉਹ ਇੱਕ
ਚੱਕਰਵਿਉ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਖੜਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਲੜਣ ਦੀ</span>,<span lang="PA">ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨ </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">" <span lang="PA">ਜੂਝੋ</span>, <span lang="PA">ਗਣਿਤ ਪੜ ਲਓ
</span>" <span lang="PA">ਨਹੀ ਤਾਂ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ ਖਾ ਜਾਣਗੇ</span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span> <span lang="PA">ਤੁਹਾਨੂੰ </span>, <span lang="PA">ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੀਲੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਨੌਕਰੀਆਂ ਮੁਲਕ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀ ਜਾਣ ਦੇਣੀਆ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਵਿਸਫ਼ੋਟ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ</span>"<span lang="PA">ਇਹ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ </span>, <span lang="PA">ਗਲਾ ਘੁਟ
ਦਿਓ ਪ੍ਰਤਿਭਾ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਦਾ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">"|<span lang="PA">ਫ਼ੇਰ ਹੋਰ ਵੀ ਕੰਨ ਪਾੜਵਾਂ ਧਮਾਕਾ </span>,
"<span lang="PA">ਇਹ ਕੋਈ ਭੀਖ ਨਹੀ </span>,<span lang="PA">ਹੱਕ ਹੈ ਸਾਡਾ </span>|"</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 8;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਸੱਤਾ ਸੰਘਰਸ਼ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">’<span lang="PA">ਚ ਘਿਰਿਆ ਕੋਈ ਵੀ ਆਦਮੀ ਜੇ </span>’<span lang="PA">ਅਰਜੁਨ</span>’ <span lang="PA">ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਹੋਣੀ
ਤਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਉਸ ਦੇ ਹਥ ਪੈਰ ਤਾਂ ਫ਼ੁਲਣੇ ਹੀ ਨੇ</span>, <span lang="PA">ਉਹਨੂੰ ਵੀ ਲਕੀਰ ਦੇ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੀ ਭਾਈ</span>-<span lang="PA">ਬੰਧ ਦਿਖਣ ਲਗਦੇ
ਹਨ</span>,<span lang="PA">ਸਰਹੱਦਾਂ ਕੌਮੀ ਹੋਣ ਭਾਵੇਂ ਜਾਤੀ</span>, <span lang="PA">ਸਭ ਛਾਈਂ</span>-<span lang="PA">ਮਾਈਂ ਹੋਣ ਲਗਦੀਆਂ</span>|<span lang="PA">ਸਿੰਘਾਸਨ ਲਹੂ ਦੀ ਸ਼ੂਕਦੀ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ ਦਿਖ
ਰਿਹਾ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">, <span lang="PA">ਕੀ ਕਰੇ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦੇਵੇ</span>-- <span lang="PA">ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਦੁਰਯੋਧਨ ਹੋਇ ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ</span>,<span lang="PA">ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਅਸ਼ੋਕ </span>,<span lang="PA">ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਤੇ ਖਿਲਜੀ ਭੇਸ ਵਟਾ</span>-<span lang="PA">ਵਟਾ ਕੇ ਆਉਂਦੇ </span>|<span lang="PA">ਜਾਂ ਤਾਂ ਕੁਦ ਪਵੇ</span>,<span lang="PA">ਪਾਰ ਕਰੇ ਲਹੂ ਦੀ ਵੈਤਰਣੀ ਤੇ ਜਾ ਚੜੇ ਸਿੰਘਾਸਨ
</span>’<span lang="PA">ਤੇ </span>|<span lang="PA">ਹਰ ਮਾਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਪਿਛੇ ਖੜੀ ਚੀਖ ਰਹੀ ਹੈ</span>,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">"<span lang="PA">ਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾਂ</span>,<span lang="PA">ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਦੇ ਦੇਖ ਕਿਥੇ ਪਹੁੰਚ
ਗਏ</span>...,<span lang="PA">ਤੇ ਤੂੰ </span>|"<span lang="PA">ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਖੜਾ
ਚੀਖਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਡਰ ਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਰੋਲੇ</span>-<span lang="PA">ਗੋਲੇ </span>’<span lang="PA">ਚ ਉਹਦਾ ਬੱਚਾ ਕਿਤੇ ਰੁਲ ਹੀ ਨਾ ਜਾਏ </span>| <span lang="PA">ਪੂਰੇ ਵਿਦਿਅਕ ਢਾਂਚੇ
ਪਿਛੇ ਇਹੋ ਡਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ</span>| <span lang="PA">ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੇ ਦੁਰਯੋਧਨ ਝੱਟ ਇਹਨਾਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ
</span>’<span lang="PA">ਤੇ ਜਾ ਚੜਦੇ ਨੇ ਤੇ ਕੁਦ ਪੈਂਦੇ ਨੇ ਅੰਨੇ ਵਾਹ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ </span>’<span lang="PA">ਚ</span>--<span lang="PA">ਇਹੋ ਸਂਸਾਰ ਹੈ</span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਪਰ ਜਿਸ ਘੜੀ ਅੰਦਰਲਾ ਅਰਜੁਨ ਜਾਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੁਸੀਬਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">--<span lang="PA">ਉਹੀ ਪੁਰਾਣੀ ਦੁਚਿੱਤੀ</span>-- <span lang="PA">ਹਰ ਅਰਜੁਨ ਲਈ</span>,
<span lang="PA">ਹਰ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਹੈਮਲਟ ਲਈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">:<span lang="PA">ਕੀ ਕਰੇ ਤੇ ਕੀ ਨਾ ਕਰੇ</span>| <span lang="PA">ਸਂਸਾਰ
ਜੋ ਕਿ ਜੰਗ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਬਣਿਆ ਪਿਆ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜ ਜਾਏ</span>, <span lang="PA">ਸਾਧ ਹੋ ਜਾਏ</span>, <span lang="PA">ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ </span>’<span lang="PA">ਚ ਜਾ ਬੈਠੇ</span>,<span lang="PA">ਨਸ਼ਿਆਂ </span>’<span lang="PA">ਚ ਗਰਕ ਹੋ ਜਾਏ ਜਾਂ ਸਾਰੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਮੁੰਹ ਫ਼ੇਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ
ਕਰ ਲਏ </span>|<span lang="PA">ਉਸਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਉਹ ਗਲਤ ਜਗਹ ਆ ਗਿਆ </span>| <span lang="PA">ਪਰ ਇਹੋ ਤਾਂ ਉਹ ਸੁਹਾਗਣ ਘੜੀ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਵੱਡਭਾਗੀ ਛਿਣ ਜਦ ਗੀਤਾ ਦੀ
ਇਹ ਅਮਰ ਧੁਨ ਅਰਥ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਣ ਲਗਦੀ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਕਿਸੇ ਮੰਦਰ</span>- <span lang="PA">ਮਠ </span>’<span lang="PA">ਚ ਨਹੀ</span>, <span lang="PA">ਸਟਡੀ ਟੇਬਲ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਨਹੀ</span>,<span lang="PA">ਜੀਵਨ </span>’<span lang="PA">ਚ ਉਤਰਦੀ ਹੈ</span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਫ਼ਿਟਕਾਰਦੇ ਹਨ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਉਸਦੀ ਅਣਖ ਨੂੰ
ਵਂਗਾਰਦੇ ਲਲਕਾਰਦੇ ਹੋਏ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਹੀ ਦੁਆਰ ਖੋਲਣ ਲਗਦੇ ਹਨ</span>,<span lang="PA">ਜਿਥੋਂ
ਗੀਤਾ ਦੀ ਧੁਨ ਛਿੜਦੀ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਭਾਵੇਂ ਦੇਹ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਵੀ
ਹੋਣ ਪਰ ਇਹ ਧੁਨ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ </span>|<span lang="PA">ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਸਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਗਵੱਤਾ ਦੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਅਰਥ ਉਹਨਾ ਲਈ ਹੀ ਖੁਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਰਜੁਨ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ
ਤਾਈਂ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੇ ਹਨ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਇਥੇ ਪੁੱਜ ਕੇ ਹੀ ਸੁਣਨ ਦੀ ਇਛਾ ਜਾਗਦੀ ਹੈ</span>|
<span lang="PA">ਖੁਦ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਵਰਜ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾ ਅੰਦਰ ਸੁਣਨ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਹੀ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਨਹੀ ਜਗੀ ਉਨ੍ਹਾ ਮੂਹਰੇ ਇਹ ਗੀਤ ਛੇੜਨਾ ਹੀ ਨਹੀ ਚਾਹੀਦਾ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੋ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵੱਤਾ ਦਾ ਇਹ ਗੀਤ ਸਾਡੇ ਕੰਨਾਂ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">’<span lang="PA">ਚੋਂ ਫ਼ਿਸਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਅੰਦਰ ਨਹੀ ਉਤਰਦਾ </span>|
<span lang="PA">ਅਸੀਂ ਤੜਕੇ ਉਠ ਕੇ ਨਿੱਤ ਇਸ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਹਾਂ</span>, <span lang="PA">ਥਾਂ</span>-<span lang="PA">ਕੁਥਾਂ ਹਰ ਵੇਲੇ ਗੀਤਾ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਹਥ ਰਖ ਕੇ ਝੂਠੀਆਂ ਸੱਚੀਆਂ ਸੌਂਹਾ
ਖਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">, <span lang="PA">ਕੌਮੀ ਤੇ ਮਜ਼੍ਹਹਬੀ ਹਊਮੈ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਾਂ </span>,<span lang="PA">ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ਲੋਕ ਪੜ ਕੇ ਇਹ ਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕਿ ਉਹ ਸਭ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਗਿਆ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਪਰ ਇਹ ਸਵਾਲ
ਕਦੇ ਨਹੀ ਕਰਦੇ ਕਿ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਮਰਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਕੀ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਇਥੇ ਜਿਥੇ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਭਰਾ ਮਾਰ ਹੀ ਨਹੀ ਸਗੋਂ </span>’<span lang="PA">ਮਾਂ ਮਾਰ </span>’ <span lang="PA">ਜੰਗ ਵਿਚ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਾਂ</span>--<span lang="PA">ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਛੇੜੀ </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਗਈ ਬੰਦੇ ਦੀ ਇਸ ਜੰਗ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਿਹਾ ਵੀ ਕੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">-- <span lang="PA">ਇਥੇ</span>,<span lang="PA">ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਗੀਤਾ ਦੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕੀ ਅਰਥ
ਹਨ</span>,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕੀ ਪ੍ਰਸੰਗਕਤਾ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਇਸ ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਰਲ ਹਨ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">;<span lang="PA">ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਲਾਪ
ਵਿਚ ਹੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਭਾਂਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਾਹ ਬਂਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ</span>|<span lang="PA">ਇਲਾਹੀ ਐਲਾਨ ਹੈ
ਕਿ ਸਿਰਫ਼ </span>’ <span lang="PA">ਕੁਝ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ</span>’<span lang="PA">ਹੀ ਬੰਦਾ</span>’<span lang="PA">ਨਿਸ਼ਕਰਮਤਾ ਦੇ ਮੁਕਾਮ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਨਹੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ</span>,<span lang="PA">ਵੇਹਲੜਪਣ ਤੇ ਆਲਸ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਕਰਮ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">-<span lang="PA">ਯੋਗ ਨਹੀ </span>| <span lang="PA">ਮੁਕਤੀ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼
ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਸਮਝਣ </span>’<span lang="PA">ਚ ਹੀ
ਹੈ ਕਿ </span>’<span lang="PA">ਸਾਰੇ ਕਰਮ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਹਨ</span>, <span lang="PA">ਐਵੇਂ
ਅਹੰਕਾਰ ਵਸ ਅਸੀਂ ਕਰਤਾ ਬਣ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ </span>|’<span lang="PA">ਜਿਸ ਦੇ ਕਰਮ ਹਨ ਫ਼ਲ ਵੀ ਉਸੇ
ਦਾ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਪਰ ਕਰਤਾ ਬਣਿਆ ਅਹੰਕਾਰ ਫ਼ਲ ਪਿਛੇ ਤਾਂ ਮਰਨ</span>-<span lang="PA">ਮਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਕਿਉਂ ਕਿ ਕਰਮ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਰੁਚੀ
ਤਾਂ ਫ਼ਲ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਤਾਂ ਫ਼ੇਰ ਬੰਦਾ ਕੀ ਕਰੇ</span>,<span lang="PA">ਫ਼ਲ ਦੀ ਇਸ ਇਛਾ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਕਿਵੇਂ ਛੁਡਾਵੇ</span>?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਮਨ ਨੂੰ ਜਾਂ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">|<span lang="PA">ਉਹ ਸਾਫ਼ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ</span>,"<span lang="PA">ਜੋ ਸ਼ਖਸ ਧੱਕੇ ਨਾਲ
ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕੀ ਰਖਦਾ ਹੈ</span>,<span lang="PA">ਦਬਾਈ ਰਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਭੋਗਾਂ ਦੀ
ਰਟਣ ਲਾਈ ਰਖਦਾ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਉਹ ਝੂਠਾ ਹੈ</span>-<span lang="PA">ਪਾਖੰਡੀ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">|<span lang="PA">ਸਾਰੀ ਖਲਕਤ ਕੁੱਲ ਖੁਦਾਈ ਫ਼ੇਰ ਉਸ ਲਈ ਭੋਗ ਦਾ ਹੀ ਵਿਸ਼ਾ
ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ</span>| <span lang="PA">ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਟਾਲਸਟਾਏ ਦੇ ਪਾਦਰੀ ਸੇਰਗਈ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਵਰਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਉਂਗਲ ਵੀ ਵੱਢ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਛੈਲ ਜਹੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਖਿਆਲ ਉਸਦਾ
ਪਿਛਾ ਨਹੀ ਛੱਡਦਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਚਰਚ ਛੱਡ ਕੇ ਗੁਫ਼ਾ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">’<span lang="PA">ਚ ਆ ਬੈਠਾ ਸੀ</span>,<span lang="PA">ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਉਹਨੂੰ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦਿਖਾਈ ਪੈਂਦਾ
ਹੈ</span>,<span lang="PA">ਅੱਖਾਂ ਬਂਦ </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕੀਤਿਆਂ ਵੀ ਸਰਦਾ ਨਹੀ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">|<span lang="PA">ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਮੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਹਨ ਜੋ ਦਬਾਈਆਂ
ਹੋਈਆਂ ਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">’<span lang="PA">ਤੇ ਬੈਠੇ ਹਨ</span>,<span lang="PA">ਸੁਫ਼ਨਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਅਪਸਰਾਵਾਂ ਹੀ ਅਪਸਰਾਵਾਂ
</span>,<span lang="PA">ਆਸਨ ਕੱਖਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲੀ </span>’<span lang="PA">ਚ ਪਰ ਧਿਆਨ ਸੋਨੇ ਦੇ
ਮਹਿਲਾਂ ਵਿਚ</span>|<span lang="PA">ਇਹ ਤਿਆਗ ਨਹੀ ਦਂਭ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਇਹੋ ਤਾਂ
ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ</span>,"<span lang="PA">ਯੁੱਧ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਤੇਰਾ ਨਿਸ਼ਚਾ
ਝੂਠ ਹੈ</span>,<span lang="PA">ਕਿਉਂ ਕਿ ਤੇਰਾ </span>"<span lang="PA">ਖਤ੍ਰੀ</span>-<span lang="PA">ਸੁਭਾ</span>"<span lang="PA">ਹੀ ਤੈਨੂੰ ਲੜਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰੇਗਾ</span>|"<span lang="PA">ਫ਼ੇਰ ਉਹ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਜ਼ੋਰ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੁਭਾ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਜੰਗ
</span>’<span lang="PA">ਚ ਉਲਝ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗਾ</span>,<span lang="PA">ਅਰਜੁਨ ਦੀ ਇਸ ਹੋਣੀ
ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਸਾਫ਼ ਸਾਫ਼ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ</span>| <span lang="PA">ਬਾਹਰਲੀ ਜੰਗ ਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਅੰਤ
ਹੋਵੇ ਪਰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਸੁਭਾ</span>--<span lang="PA">ਜਿਸ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਸਵੈ</span>-<span lang="PA">ਧਰਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ</span>-- <span lang="PA">ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਛੇੜੀ ਗਈ ਜੰਗ ਦਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅੰਤ
ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਨਹੀ</span>,<span lang="PA">ਇਹ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚਾਈ ਹੈ</span>|<span lang="PA">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ
ਦਾ ਇਹ </span>"<span lang="PA">ਸਵੈ</span>-<span lang="PA">ਧਰਮ</span>"<span lang="PA">ਕੋਈ ਜੱਥੇਬੰਦ ਧਰਮ ਨਹੀ </span>, <span lang="PA">ਬੰਦੇ ਦਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਕਰਮ ਹੈ</span>,
<span lang="PA">ਉਸ ਦੀ ਸਹਿਜ ਊਰਜਾ ਹੈ ਜੋ ਖੁਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤਾਂਘਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ</span>,
<span lang="PA">ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਤਾਈਂ ਦਬਾਇਆ ਨਹੀ ਜਾ ਸਕਦਾ </span>|<span lang="PA">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ
ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span>:"<span lang="PA">ਸੁਭਾਵਿਕ
ਕਰਮ</span>, <span lang="PA">ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਵਿਚ ਦੋਸ਼ ਵੀ ਹੋਣ </span>, <span lang="PA">ਛੱਡਣਾ ਨਹੀ
ਚਾਹੀਦਾ </span>"| <span lang="PA">ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਇਹ ਮਤਲਬ ਵੀ ਨਹੀ ਕਿ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਖੁੱਲ ਖੇਡਣ ਦੀ ਛੂਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ</span>| <span lang="PA">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਉਸ ਸੁਭਾ ਨੂੰ ਰਾਖਸ਼ਸੀ ਸੁਭਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਲਈ ਸਾਰਾ</span>’<span lang="PA">ਸਂਸਾਰ ਭੋਗ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਨਹੀ</span>|’</span><span lang="ET" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ET; mso-bidi-language: PA;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਥਿਤੀ ਬੜੀ ਉਲਝੀ ਹੋਈ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਨਾ ਦਬਿਆਂ ਸਰਦਾ
ਹੈ</span>,<span lang="PA">ਨਾ ਭੋਗਿਆਂ </span>|<span lang="PA">ਦੋਹੇਂ ਰਾਹ ਹੀ ਬੰਦ ਹਨ </span>|
<span lang="PA">ਜਦੋਂ ਬਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇੰਝ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ
ਉਸ ਨੂੰ </span>"<span lang="PA">ਲਾਭ</span>-<span lang="PA">ਹਾਨੀ</span>, <span lang="PA">ਹਿੰਸਾ</span>,<span lang="PA">ਜਾਂ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਬਗੈਰ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">"<span lang="PA">ਅੱਖਾਂ ਮੀਚ ਕੇ ਚਲ ਰਹੇ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਛਾਲ ਮਾਰਨ
ਲਈ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ </span>;<span lang="PA">ਜੈਨੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਘੋਰ ਨਰਕ ਵਿਚ ਸੁਟਿਆ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਪਰ ਨਹੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਅਰਜੁਨ ਲਈ ਇਹ ਰਾਹ ਵੀ ਨਹੀ ਛੱਡਦੇ
</span>|<span lang="PA">ਕਿਉਂ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਪਿਛਾਂਹ ਮੁੜਨ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">, <span lang="PA">ਹੇਠਾਂ ਡਿਗ ਕੇ ਦੁਰਯੋਧਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਜਾ ਖੜਨ ਵਾਲੀ
ਗੱਲ </span>| <span lang="PA">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕਰਮ ਨੂੰ </span>’ <span lang="PA">ਤਾਮਸ ਕਰਮ
</span>’<span lang="PA">ਭਾਵ ਹਨੇਰੇ ਦੀਆਂ ਟੱਕਰਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ</span>, <span lang="PA">ਜੋ ਹਨੇਰੇ
</span>’<span lang="PA">ਚੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ</span>| <span lang="PA">ਸਭ ਕੌਰਵ</span>-<span lang="PA">ਪਾਂਡਵ ਇਸੇ ਸਥਿਤੀ </span>’<span lang="PA">ਚ ਫ਼ਸੇ ਹਨ </span>, <span lang="PA">ਜੇ
ਅਰਜੁਨ ਵੀ ਇਸੇ ਸਥਿਤੀ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਪਰਤ ਕੇ ਮਰਨ</span>-<span lang="PA">ਮਾਰਨ
ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫ਼ੇਰ ਤੇ ਗੀਤਾ ਦਾ ਦੁਆਰ ਹੀ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ</span>,<span lang="PA">ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੁਆਰ ਅਰਜੁਨ ਦੀ ਉਹ ਸਂਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਜੰਗ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਸਵਾਲ
ਖੜੇ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ </span>|</span><span lang="ET" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ET; mso-bidi-language: PA;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ET; mso-bidi-language: PA;">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">’<span lang="PA">ਯੋਗ</span>’
<span lang="PA">ਨੂੰ ਇਸ ਅੜਾਉਣੀ </span>’<span lang="PA">ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਰਾਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ</span>|
<span lang="PA">ਇਹ ਯੋਗ ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸਾਲ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਬਕੌਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">’<span lang="PA">ਅੱਤ</span>-<span lang="PA">ਸੁਭਾ</span>’ <span lang="PA">ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਨਹੀ ਮਿਲਦਾ </span>| <span lang="PA">ਗੱਲ ਬੁੱਧ ਦੇ ਮੱਧ</span>-<span lang="PA">ਮਾਰਗ ਵੱਲ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ </span>,<span lang="PA">ਪਰ ਉਹ ਹੈ ਕੀ </span>?<span lang="PA">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">’<span lang="PA">ਮਮਤਾ ਤੇ ਆਸ਼ਾ ਛੱਡ ਕੇ ਕਰਮ ਕਰ</span>’; <span lang="PA">ਇਹੋ ਉਨ੍ਹਾ ਦਾ
ਯੋਗ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਜੋ ਰਾਗ </span>,<span lang="PA">ਡਰ ਤੇ ਗੁੱਸੇ ਭਰੇ ਬੰਦਿਆਂ
ਨੂੰ ਨਹੀ ਮਿਲਦਾ </span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਇਹ ਤਾਂ ਮਾਹਤੜਾਂ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਗਈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਅਸੀਂ ਤਾਂ
ਜੋ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ </span>-<span lang="PA">ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਮਾੜਾ</span>- <span lang="PA">ਸਾਰੇ ਕੁਝ
ਲਈ ਊਰਜਾ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ </span>, <span lang="PA">ਇਨ੍ਹਾ ਹੀ ਸੋਮਿਆਂ ਤੋਂ </span>|
<span lang="PA">ਜੇ ਮਾਂ ਵਿਚ ਮਮਤਾ ਹੀ ਨਹੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗੀ </span>|
<span lang="PA">ਜੇ </span>’<span lang="PA">ਦੁਸ਼ਮਣ ਤੇ ਮਿੱਤਰ</span>’ <span lang="PA">ਨੂੰ
ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੀਤਾ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਤਾਂ ਫ਼ੇਰ ਜੰਗ
ਲਈ ਥਾਂ ਹੀ ਕੀ ਬਚਦੀ ਹੈ</span>| <span lang="PA">ਧਰਮਾਤਮਾ ਤੇ ਪਾਪੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਜੇ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀ
ਤਾਂ ਪਾਪ</span>-<span lang="PA">ਪੁੰਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੀ ਕੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਲਗਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵੀ ਅਸੀਂ ਜਾਣਿਆ</span>-<span lang="PA">ਪਛਾਣਿਆ ਹੈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਉਸ ਸਭ ਕੁਝ
ਨੂੰ ਹੀ ਤਬਾਹ ਕਰਨ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਤੁਲੇ ਹੋਏ ਹਨ </span>| <span lang="PA">ਸਾਡੀਆਂ
ਫ਼ੌਜਾਂ</span>, <span lang="PA">ਬੈਂਕ</span>-<span lang="PA">ਬੈਲਂਸ</span>,<span lang="PA">ਪੜਾਈ</span>-<span lang="PA">ਲਿਖਾਈ</span>, <span lang="PA">ਯਾਰੀਆਂ</span>, <span lang="PA">ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਹੀ ਤਾਂ ਭੇਸ ਵਟਾਉਂਦੇ </span>’<span lang="PA">ਡਰ</span>’
<span lang="PA">ਦੀ ਹੀ ਗੂਂਦ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਕਿਤੇ ਕੱਲ ਨੂੰ ਕੁਝ
ਹੋ ਨਾ ਜਾਵੇ </span>,<span lang="PA">ਇਸੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅਸੁਰਖਿਆ </span>’<span lang="PA">ਚੋਂ ਹੀ
ਤੇ ਊਰਜਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ</span>,<span lang="PA">ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ</span>, <span lang="PA">ਕਿਸੇ
ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਤੋੜਦੇ ਹਾਂ </span>|<span lang="PA">ਸਾਰੇ ਸਂਸਾਰ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ </span>,<span lang="PA">ਰਾਜਨੀਤੀ </span>, <span lang="PA">ਅਰਥਚਾਰਾ ਸਭ ਇਸੇ ਦੇ ਸਿਰ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਮਾਰਕਸਵਾਦੀਆਂ ਤੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀਆਂ ਦਾ ਗੀਤਾ ਉੱਤੇ
ਮੁਖ ਏਤਰਾਜ ਹੀ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਰਮਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਾਨਵੀ ਆਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਕੇ ਆਲਸ ਜਾਂ ਫ਼ੇਰ
ਗੁਲਾਮ ਕਿਰਤ ਲਈ ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੱਧਕਾਲੀ ਪਤਨਸ਼ੀਲਤਾ
ਦੀਆਂ ਜੜਾਂ ਵੀ ਉਹ ਇਥੇ ਹੀ ਤਲਾਸ਼ਦੇ ਹਨ </span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਪਰ ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸਚਮੁਚ ਹੀ ਲੋਭ ਤੇ ਡਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੋਮੇ ਮਨਸੂਖ ਕਰ ਦਿੱਤੇ
ਜਾਣ ਤਾਂ ਕੀ ਮਨੁਖੀ ਮਨ ਕੋਲ ਕੋਈ ਕਰਮ ਊਰਜਾ ਨਹੀ ਬਚੇਗੀ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">? <span lang="PA">ਕੀ
ਸਂਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣਗੇ </span>? <span lang="PA">ਵਿਗਿਆਨੀ ਕੁਦਰਤੀ ਰਹਸਾਂ
ਦੀ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਖੋਜ ਵਿਚ ਮਗਜ ਖਪਾਈ ਨਹੀ ਕਰਣਗੇ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">, <span lang="PA">ਕਵੀ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀ ਕਰਣਗੇ </span>,
<span lang="PA">ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਧੁਨ ਕਿਉਂ ਬਜਾਇਗਾ </span>,<span lang="PA">ਚਿਤਰਕਾਰ ਰੰਗਾਂ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਮਗਰ ਦੀਵਾਨੇ ਹੋਏ ਨਹੀ ਫ਼ਿਰਣਗੇ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">! <span lang="PA">ਇਹ ਕਿਹੋ ਜਹੀ ਦੁਨੀਆ ਹੋਵੇਗੀ</span>;<span lang="PA">ਖੋਜਾਂ</span>, <span lang="PA">ਰੰਗਾਂ</span>, <span lang="PA">ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਦੀਵਾਨਗੀ
ਤੋਂ ਬਿਨਾ </span>!</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਲਈ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਕੋਰੀ ਕਲਪਨਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਭੈਅ ਨੇ ਹੀ ਖੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕਹੀਏ ਤਾਂ ਇਹ </span>’<span lang="PA">ਈਗੋ</span>’</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਦੀ ਸਵੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">-<span lang="PA">ਰਖਿਆ ਲਈ ਘੜੀ ਦਲੀਲ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਜੋ ਸਾਰੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਸਿਰਜਨ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮਨ ਦੇ ਘੇਰੇ ਤਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ </span>,
<span lang="PA">ਇਹ ਅਗਿਆਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਹੈ </span>, <span lang="PA">ਬਕੌਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ </span>’<span lang="PA">ਅੰਨਾਪਣ</span>’ <span lang="PA">ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਗੀਤਾ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ ਜੋ
ਸਾਰੇ ਕਰਮਾਂ </span>,<span lang="PA">ਸਾਰੀ ਸਿਰਜਨਾ ਨੂੰ </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕੁਦਰਤ ਵਿਚੋਂ ਉਪਜਦੇ ਦੇਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਦੇਖਦਾ
ਹੈ </span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਗੱਲ ਬੜੀ ਤਰਕਸਂਗਤ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਦਿਲ ਨੂੰ ਜਚਦੀ ਵੀ ਹੈ</span>| <span lang="PA">ਪਰ
ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉੱਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀ ਪੈਂਦਾ </span>| <span lang="PA">ਕਿਉਂਕਿ ਗੀਤਾ ਪਾਠ
ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਦ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸਚਮੁਚ ਦੇ ਕਰਮ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਤਰਦੇ ਹਾਂ </span>, <span lang="PA">ਪੜਿਆ</span>-<span lang="PA">ਸੁਣਿਆ ਸਭ ਗਿਆਨ ਉਡ</span>-<span lang="PA">ਪੁਡ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ </span>, <span lang="PA">ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਉਹ ਕਦੇ ਸਾਡੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ
ਹੀ ਨਹੀ </span>| <span lang="PA">ਫ਼ੇਰ ਸਾਡਾ ਬਣੇਗਾ ਕੀ</span>? <span lang="PA">ਕੀ ਇਹ ਗੀਤਾ
ਸਾਡੇ ਲਈ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਹੈ ਹੀ ਨਹੀ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">?<span lang="PA">ਇਹੋ ਅਵਸਥਾ ਅਰਜੁਨ ਦੀ ਵੀ ਸੀ </span>| <span lang="PA">ਘਬਰਾਇਆ ਹੋਇਆ ਉਹ ਬਾਰ</span>-<span lang="PA">ਬਾਰ ਪੁਛਦਾ ਹੈ</span>, ’ <span lang="PA">ਮਨ ਦਾ ਸੁਭਾ ਬੜਾ ਚਂਚਲ ਹੈ ਮਾਧਵ </span>...,<span lang="PA">ਇਹ ਸਮਭਾਵ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ
ਟਿਕਦਾ ਨਹੀ</span>| ’ <span lang="PA">ਸਾਡੇ ਹੀ ਵਾਂਗ ਉਹ ਵੀ ਦਿਲਾਸਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ</span>-<span lang="PA">ਪੁਛਦਾ ਹੈ ਕਿ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">" <span lang="PA">ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਾਲਾ ਸ਼ਰਧਾਵਾਨ ਕਿਤੇ ਤਬਾਹ ਹੀ ਤੇ ਨਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ </span>?"</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਇਹੋ ਸਵਾਲ ਸਾਡਾ ਸਭ ਦਾ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਜਨਮ</span>-<span lang="PA">ਜਨਮ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਗੱਲ ਅੱਜ ਦੇ ਤਰਕਿਕ ਮਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀ ਉਤਰਦੀ </span>| <span lang="PA">ਉਸ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਮਾੜੀ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਕੀ ਗੀਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੀਤ ਦੀ
ਹੀ ਵਸਤੂ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕੋਈ ਮੁੱਲ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਨਹੀ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">, <span lang="PA">ਸਿਵਾਏ ਉਸ </span>’<span lang="PA">ਚੋਂ ਟੂਕਾਂ ਦੇਣ
ਤੋਂ </span>| <span lang="PA">ਪਰ ਸਵਾਲ ਤਾਂ ਆਦਮੀ ਦੇ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹੀ ਨੇ </span>, <span lang="PA">ਸ਼ਿੱਦਤ </span>’<span lang="PA">ਚ ਵੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀ ਆਈ</span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਸਗੋਂ ਨਵੇਂ ਤਕਨੀਕੀ ਯੁਗ ਵਿਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਗਂਭੀਰ ਕਰ
ਦਿਤੀ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਇਹ ਮੁੱਦਾ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਆਤਮਾ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਰਹਿ ਹੀ ਨਹੀ ਗਿਆ ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨਾਲ
ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਜੇ ਅਸੀਂ ਛੇਤੀ ਹੀ </span>’ <span lang="PA">ਹਊਮੈ
ਦੇ ਕਰਮ ਖੇਤਰ </span>’<span lang="PA">ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ </span>’ <span lang="PA">ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਕਰਮ
ਦੇ ਖੇਤਰ </span>’<span lang="PA">ਵਿਚ ਦਾਖਿਲ ਨਹੀ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਹਾਲਤ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਸ਼ਾਇਦ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਹੀ ਜਾਣਗੇ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਨਿਸ਼ਕਾਮ</span>-<span lang="PA">ਕਰਮ ਨਾ ਤਾਂ ਕਰਮ ਦਾ ਤਿਆਗ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਫ਼ਲ ਦਾ</span>| <span lang="PA">ਇਹ ਤਾਂ ਕਰਤਾਪਨ
ਦੇ </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਵਹਿਮ ਦਾ ਤਿਆਗ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਉਹ ਅਵਸਥਾ ਜਿਸਲਈ </span>" <span lang="PA">ਬ੍ਰਾਹਮਣ</span>, <span lang="PA">ਚੰਡਾਲ </span>, <span lang="PA">ਗਾਂ ਅਤੇ ਕੁੱਤੇ
</span>"<span lang="PA">ਵਿਚ ਵੀ ਕੋਈ ਊਚ</span>-<span lang="PA">ਨੀਚ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਜਾਂ ਭੇਦ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">-<span lang="PA">ਭਾਵ ਨਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ </span>| <span lang="PA">ਲੋਕ</span>-<span lang="PA">ਪਰਲੋਕ ਦੀਆਂ ਵੀ ਸਭ ਵੰਡੀਆਂ ਵੀ ਉਸ ਲਈ ਮਿਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ </span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਪਰ ਸਾਡੇ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਰੇ ਫ਼ਰਕ ਹਾਲੇ ਵੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੇ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਕੌੜੀਆਂ ਹਕੀਕਤਾਂ </span>| <span lang="PA">ਅਸੀਂ ਕੌਮੀ </span>, <span lang="PA">ਨਸਲੀ </span>, <span lang="PA">ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੇ ਹੋਰ ਪਤਾ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਨਹੀ ਕਿਹੜੀਆਂ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">-<span lang="PA">ਕਿਹੜੀਆਂ ਵੰਡੀਆਂ </span>’<span lang="PA">ਚ ਜਿਉਂਦੇ
ਹਾਂ </span>| <span lang="PA">ਹੁਣ ਬੰਦਾ ਉਸ ਪਰਮ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਯਕੀਨ ਵੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰੇ ਜੋ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਪਹੁਂਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਿਖਦੀ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">|<span lang="PA">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਕਹਿੰਦੇ
ਹਨ ਉਸ </span>’<span lang="PA">ਵਿਸ਼ਵਸਰੂਪ</span>, <span lang="PA">ਉਸ </span>’<span lang="PA">ਵਿਰਾਟ</span>’<span lang="PA">ਤਕ </span>" <span lang="PA">ਵੇਦ</span>-<span lang="PA">ਅਧਿਅਨ </span>,<span lang="PA">ਯੱਗ</span>,<span lang="PA">ਦਾਨ</span>-<span lang="PA">ਪੁੰਨ ਜਾਂ ਕਠੋਰ ਤਪਸਿਆ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਪਹੁਂਚਿਆ ਨਹੀ ਜਾ ਸਕਦਾ </span>"| <span lang="PA">ਪਰ ਉਸ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਛੂਹੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਛੁਟਕਾਰਾ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀ </span>| <span lang="PA">ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਉਹ ਅਲੋਕਿਕ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਅਲੋਕਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ </span>|<span lang="PA">ਪਰ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤਾਂ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਸਧਾਰਣ ਹਨ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">, <span lang="PA">ਵਿਰਾਟ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਪਕੜ </span>’<span lang="PA">ਚ
ਆਵੇ ਵੀ ਕਿਵੇਂ</span>, <span lang="PA">ਤੇ ਬੰਦਾ ਅਲੋਕਿਕ ਅੱਖਾਂ ਲਿਆਵੇ ਕਿਥੋਂ </span>?<span lang="PA">ਰੱਬ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ ਕਿ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਅਰਜੁਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਸਾਡੇ ਵਰਗਾ ਆਮ ਬੰਦਾ ਛੁਪਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੇ ਹਰ ਸ਼ਕ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਹਰ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕਾਫ਼ਿਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ
</span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਪਰ ਜੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਸਚਮੁਚ ਹੀ ਕੋਈ ਪਿਆਸ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਘੱਟੋਘਟ ਅਰਜੁਨ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ ਤਾਈਂ
ਤਾਂ ਪਹੁਂਚਣਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">, <span lang="PA">ਤਾਂ ਹੀ ਗੀਤਾ ਦੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਸਚਮੁਚ ਕੋਈ ਅਰਥ ਹੋਣਗੇ</span>|
<span lang="PA">ਬਕੌਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਸ਼ਰੀਰ ਤੇ ਮਨ ਦੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਕਾਰਾਂ</span>-</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਵਿਗਾੜਾਂ ਸਣੇ ਜਾਣਨਾ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">{<span lang="PA">ਸਵੈ</span>-<span lang="PA">ਅਧਿਆਇ</span>}<span lang="PA">ਵੀ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੱਗ ਹੈ</span>, <span lang="PA">ਅਧਿਆਤਮ ਦਾ ਭਾਵ ਹੀ ਆਤਮਾ ਦਾ ਅਧਿਅਨ
ਹੈ ਜੋ ਬੰਦੇ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਨੂੰ ਅਲੌਕਿਕ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਵਿਰਾਟ ਦੇ ਦਰ ਤਕ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਪਰ ਉਸ ਵਿਰਾਟ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਡਰਾਉਂਦੇ ਹਨ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">, <span lang="PA">ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀ ਦਿੰਦੇ </span>|<span lang="PA">ਉਹ ਪਹਿਲੋਂ
ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਪਰਤਣ ਲਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਮੂਹਰੇ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਦਾ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">| <span lang="PA">ਨੀਤਸ਼ੇ ਦੀ ਗੱਲ ਸੱਚ ਲਗਦੀ ਹੈ ਅਸੀਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਪਿਆਰ
ਤਾਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ</span>-<span lang="PA">ਚਾਹ ਤਾਂ ਸਕਦੇ ਹਾਂ</span>-<span lang="PA">ਪਰ ਉਸ
ਨਾਲ ਹਮਬਿਸਤਰ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦੇ </span>|</span><span lang="ET" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ET; mso-bidi-language: PA;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ET; mso-bidi-language: PA;">ਕੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਰਾਟ ਰੂਪ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਭੈਭੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ </span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">|<span lang="PA">ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਥੇ ਉਸ ਦੀ ਹਊਮੈ ਉਸਦਾ ਕਰਤਾਪਨ ਖੁਰ ਰਿਹਾ ਹੈ </span>, <span lang="PA">ਇਸਲਈ ਵਿਨਾਸ਼ ਵਾਲਾ ਪੱਖ ਉਸਲਈ ਵਧੇਰੇ ਭਾਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ </span>|<span lang="PA">ਅਸੀਂ
ਭਾਵੇਂ ਅਰਜੁਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਤੋਂ ਵੀ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਹੀ ਹਾਂ ਪਰ ਡਰੇ ਹੋਏ ਇਸੇ ਦੀ ਸਂਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਹਾਂ </span>|
<span lang="PA">ਇਸ ਅਵਸਥਾ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਗੀਤਾ ਮਹਿਜ ਪਰਂਪਰਾ ਨਹੀ ਰਹਿ
ਜਾਂਦੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਰ ਹੀਲੇ ਨਿਭਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਕੋਈ ਫ਼ਤਵਾ ਨਹੀ
ਦਿੰਦੇ</span>, <span lang="PA">ਸਿਰਫ਼ ਇੰਨਾ ਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ</span>:" <span lang="PA">ਇਸ
ਗਿਆਨ </span>’<span lang="PA">ਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਤੇ ਫ਼ੇਰ ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈਂ ਉਵੇਂ
ਕਰ </span>|"<span lang="PA">ਉਹ ਚੌਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅਰਜੁਨ ਦੇ ਹੱਕ </span>’<span lang="PA">ਚ ਦਖਲ ਅਂਦਾਜ਼ੀ ਨਹੀ ਕਰਦੇ </span>| <span lang="PA">ਅਰਜੁਨ ਵੀ ਇਕਦਮ ਇਨਕਾਰ ਜਾਂ ਇਕਰਾਰ
ਕੁਝ ਨਹੀ ਕਰਦਾ</span>, <span lang="PA">ਬਸ ਮੌਨ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਇਸੇ ਚੇਤਨਾ ਲਈ
ਗੀਤਾ ਦਾ ਅਸਲ ਮੁੱਲ ਹੈ </span>|</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਗੀਤਾ ਦਾ ਇਹ ਗਾਨ</span><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;">\ <span lang="PA">ਇਹ ਗਿਆਨ ਸੂਰਜ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿਚ ਫ਼ੂਕ ਦਿਤਾ ਸੀ </span>|<span lang="PA">ਸੋ
ਭਗਵੱਤਾ ਦਾ ਇਹ ਗੀਤ ਕਾਇਨਾਤ ਦੇ ਮੁਢ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਕਣ</span>-<span lang="PA">ਕਣ </span>’<span lang="PA">ਚ ਗੂਂਜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀਂ ਸੁਣਨ ਦੀ ਕਲਾ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ</span>,<span lang="PA">ਇਸੇ
ਲਈ ਬਾਰ</span>-<span lang="PA">ਬਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਨੂੰ ਆਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ </span>| <span lang="PA">ਭਗਵੱਤਾ ਦੇ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਲਈ ਕੋਈ ਅਵਤਾਰ ਦਰਕਾਰ ਨਹੀ </span>, <span lang="PA">ਜੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ੈਅ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ ਅਰਜੁਨੀ ਅਵਸਥਾ </span>| <span lang="PA">ਇਹੋ
ਇਸ ਗੀਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਪਹਿਲੂ ਹੈ</span>: <span lang="PA">ਇਹ ਸਰੋਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੂਪ </span>[<span lang="PA">ਭਾਵ ਪੁਸਤੁਕ ਰੂਪ</span>]<span lang="PA">ਤੋਂ ਵੀ ਮੁਕਤ ਰਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਿਰਜਕ ਤੋਂ
ਵੀ </span>|</span><span lang="ET" style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: ET; mso-bidi-language: PA;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-39089702605445123622016-07-30T21:54:00.000-07:002016-07-30T21:54:00.850-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyLuM3PjzeNKzkDeq70abNhh02Pam4LQdTVHPD0WjYXOEbPDi21Rq-pAoiEL11NUkObuQmyX8BEzaPaK_r0ttz0Eokoe2Kb6fz6x2iUkEivSQluPcvJs9-5AjOM2w0AzaDSevC3TtArCw/s1600/12718395_1206300696070041_8467022398896787758_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyLuM3PjzeNKzkDeq70abNhh02Pam4LQdTVHPD0WjYXOEbPDi21Rq-pAoiEL11NUkObuQmyX8BEzaPaK_r0ttz0Eokoe2Kb6fz6x2iUkEivSQluPcvJs9-5AjOM2w0AzaDSevC3TtArCw/s1600/12718395_1206300696070041_8467022398896787758_n.jpg" /></a></div>
<br /></div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-59863254170111825032016-07-20T21:06:00.001-07:002016-07-20T21:06:14.081-07:00ਰਿਗਵੇਦ{ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ}<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if !mso]>
<style>
v\:* {behavior:url(#default#VML);}
o\:* {behavior:url(#default#VML);}
w\:* {behavior:url(#default#VML);}
.shape {behavior:url(#default#VML);}
</style>
<![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:EnableOpenTypeKerning/>
<w:DontFlipMirrorIndents/>
<w:OverrideTableStyleHps/>
<w:UseFELayout/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><b>ਰਿਗਵੇਦ</b></span><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">{<span lang="PA">ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>{<span lang="PA">੧</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਮੰਡਲ ੫ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">: <span lang="PA">ਸੂਕਤ ੩ </span>: <span lang="PA">ਰਿਚਾ ੯</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਹੇ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁੱਤਰ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">! <span lang="PA">ਪਾਪ ਅੰਧਕਾਰ ਤੂੰ ਦੂਰ ਕਰ</span>,
<span lang="PA">ਗਿਆਨਵਾਨ ਹੋ ਪਾਰ</span>-<span lang="PA">ਨਿਸਤਾਰਾ ਕਰ</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਪਿਤਾ ਦਾ ਜੋ ਗਰਭਿਆ ਹੈ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਅੰਸ਼ ਹੋ ਤੇਰਾ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">|</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<span style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: PA;"></span><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>{<span lang="PA">੨</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="PA">ਮੰਡਲ੧</span>:<span lang="PA">ਸੂਕਤ੧੭੦</span>:<span lang="PA">ਰਿਚਾ ੧ </span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਨਾ ਹੀ ਹੁਣ ਹੈ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਨਹੀਂ ਹੈ ਭਲਕ ਵੀ</span>;<span lang="PA">ਕੌਣ ਹੈ ਜਾਨਣਹਾਰ ਓਸ ਦਾ ਉਹ ਜੋ ਪਰਮ ਤੇ ਨਿਆਰਾ</span>,</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਚਿਤ ਵੀ ਵਿਚਰੇ ਉਹੋ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਹੈ ਕਰਮ ਉਸੇ
ਦਾ</span>;<span lang="PA">ਪਰ ਜਦ ਫ਼ਾਹੀਏ ਸੋਚਾਂ ਥਾਣੀ ਬਿਣਸ</span>-</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਬਿਣਸ ਉਹ ਜਾਂਦਾ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">|</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>{<span lang="PA">੩</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਮੰਡਲ
੧ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">:<span lang="PA">ਸੂਕਤ ੧੭੦</span>: <span lang="PA">ਰਿਚਾ ੨</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਹੇ ਇੰਦਰ ਕਿਓਂ ਤੂੰ ਚਾਹੇਂ ਹਰਾਉਣਾ ਸਾਨੂੰ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">? <span lang="PA">ਇਹ
ਹਨੇਰੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਭਾਈ</span>-<span lang="PA">ਬੰਧ ਸਭ ਤੇਰੇ</span>,<span lang="PA">ਇਨ੍ਹਾ</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਸੰਗ ਹੀ ਸਾਧਣੀ ਹੈ ਪੂਰਣਤਾ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">;<span lang="PA">ਸਾਡੀ ਏਸ ਤਣਾ</span>-<span lang="PA">ਤਣੀ ਵਿਚ ਇਉਂ ਨਾ ਕੋਹ</span>-<span lang="PA">ਕੋਹ ਮਾਰ</span>|</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>{<span lang="PA">੪</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਮੰਡਲ ੧ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">: <span lang="PA">ਸੂਕਤ ੧੭੦ </span>: <span lang="PA">ਰਿਚਾ ੩</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਹੇ ਵੀਰ ਮੇਰੇ ਆਗਸਤਯ ਕਿਉਂ ਹੋਇ ਸਹੇਲਾ ਵੀ ਰੱਖੇਂ ਰਮਜ਼ਾਂ
ਗੁੱਝੀਆਂ ਮੈਥੋਂ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">; <span lang="PA">ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਮੈਂ ਜਾਣਾ</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਕਿੰਜ ਰੱਖੇਂ ਤੂੰ ਓਹਲੇ ਸਾਥੋਂ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਭਿਣਕ ਨਾ ਦੇਵੇਂ
ਚਿਤ ਦੀ </span>|<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>{<span lang="PA">੫</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਮੰਡਲ ੧ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">:<span lang="PA">ਸੂਕਤ ੧੭੦ </span>: <span lang="PA">ਰਿਚਾ ੪</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਦਿਓ ਵੇਦੀ ਸਜਾਉਣ ਉਨ੍ਹਾ ਨੂੰ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਅਗਨੀ ਕਰਨ ਦਿਓ
ਪ੍ਰਚੰਡ</span>;<span lang="PA">ਉਹ ਸੁਲਗ ਪਈ ਚੇਤਨਾ ਅਮਰਤਾ ਦੀ</span>,</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਆ ਰਲ ਹੋਈਏ ਅਹੂਤੀ ਦੋਹੇਂ ਯਜਨ ਰਚਾਈਏ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">|</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>{<span lang="PA">੬</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਮੰਡਲ ੧ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">: <span lang="PA">ਸੂਕਤ ੧੭੦ </span>: <span lang="PA">ਰਿਚਾ ੫</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਓ ਸਾਈਂ ਸਾਰ ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਤੱਤਾਂ ਦਾ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਪ੍ਰਾਣ ਹਰ ਤੱਤ
ਦਾ ਤੂੰ</span>,<span lang="PA">ਖਸਮ ਤੂੰ ਕੁੱਲ ਖੁਦਾਈ ਦਾ</span>,<span lang="PA">ਵਾਲੀ ਇਸ਼ਕ</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਦਿਆ ਮੁਹਬੱਤਾਂ ਦਾ ਮੁਖਤਿਆਰ ਤੂੰ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਤੂੰ ਹੀ ਸਾਈਂ
ਸਭੇ ਸਾਈਂਆ ਦਾ ਰੱਖੇਂ ਇਖਤਿਆਰ ਤੂੰ</span>;<span lang="PA">ਹੇ ਇੰਦਰ</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਪੌਣ ਦੇਵ ਸੰਗ ਇੱਕ ਸੁਰ ਹੋ ਮਾਣ ਨਜ਼ਰਾਨੇ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਢਲ
ਹੱਕ ਸੁਚੱਜ </span>’<span lang="PA">ਚ ਨਜ਼ਰ ਹੋਇ ਜੋ ਤੇਰੀ </span>| </span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>{<span lang="PA">੭</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਮੰਡਲ ੧ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">: <span lang="PA">ਸੂਕਤ ੪ </span>: <span lang="PA">ਰਿਚਾ ੧</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਹੇ
ਰਚਣਹਾਰ ਪੂਰਣ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਜਿਉਂ ਗੋਪ ਕੋਈ ਪੁਕਾਰੇ ਵੱਗ ਅਪਣੇ ਨੂੰ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਅਸੀਂ ਪੁਕਾਰੀਏ ਤੁਧ ਨੂੰ ਛਿਣ</span>-</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਛਿਣ
ਵਿਗਸਣ ਨੂੰ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">|</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>{<span lang="PA">੮</span>}</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ਮੰਡਲ ੧ </span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">: <span lang="PA">ਸੂਕਤ ੪ </span>: <span lang="PA">ਰਿਚਾ ੨</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਆ
ਕਬੂਲ ਪਿਆਲੀਆਂ ਸੋਮ ਭਰੀਆਂ ਅਸਾਡੀਆਂ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">,<span lang="PA">ਆ ਵੇ ਸੋਮ ਦੇ
ਮੈਖ੍ਵਾਰ ਆ</span>,<span lang="PA">ਪੀ ਪੈਮਾਨੇ ਸੋਮ</span>-<span lang="PA">ਸੁਰਾ ਦੇ</span>,<span lang="PA">ਖੁਮਾਰ</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<b><span lang="PA" style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ਏਸ
ਵਿਸਮਾਦ ਦਾ ਚੜੇ ਹੋ ਚਾਨਣ</span></b><b><span style="font-family: "Raavi","sans-serif"; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: PA;">-<span lang="PA">ਚਾਨਣ</span>|<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; mso-pagination: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-56995708480199005742016-07-08T10:25:00.001-07:002016-07-08T10:25:39.443-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="https://youtu.be/RcRC_kQFzLk" target="_blank">kaho toh !</a></div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-58683865659264753802016-07-03T02:37:00.000-07:002016-07-03T02:37:33.820-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
ਇਸ਼ਕ ਕੀਤਾ ਸੂ ਜਗ ਦਾ ਮੂਲ ਮੀਆ <br />
<br />
(ਮੰਚ 'ਤੇ ਹਨੇ•ਰਾ ਹੈ। ਅਨਘੜ ਜਿਹਾ ਇਕ
ਢੇਰ-ਬੇਪਛਾਣ ਜਿਹਾ-ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹਰਕਤ ਨਹੀਂ। ਫਿਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਕ ਬੋਲ ਤੈਰਦੇ ਹਨ :
'ਅਰਬਦ ਨਰਬਦ ਧੁੰਦੂਕਾਰਾ ਕਿਸ ਵਿਚ ਰਚਿਓ ਪ੍ਰਥਮ ਸੰਸਾਰ-' ਉਸ ਢੇਰ ਅੰਦਰ ਹਲਕੀ ਹਲਕੀ
ਕਰਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਸਤੀ ਸੂਕਤ ਦੇ ਬੋਲ ਉਭਰਦੇ ਹਨ : 'ਜਬ ਅਗਮ ਅਗੋਚਰ ਜਲ ਭੀ ਨਹੀਂ
ਥਾ...' ਸਤ ਸੀ ਨਹੀਂ-ਅਸਤ ਭੀ ਨਹੀਂ ਥਾਂ। (ਸੂਕਤ ਬਾਦ 'ਚ ਦੇਖ ਲੈਣਾ ਹੈ।) ਮੰਚ ਉਤਲੀ
ਮੂਵਮੈਂਟ ਇਕ ਤਲਾਸ਼ .... ਇਕ ਸਵਾਲ .... ਇਕ ਕੁਆਨ ਦੇ ਅਰਥ ਮੇਂ ਬਦਲ ਜਾਤੀ ਹੈ। ਪਖਾਵਜ਼
ਜਾਂ ਨਗਾੜੇ ਕੀ ਚੋਟ ਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਸਾਥ 'ਕੰਨ' ਕੀ ਸਾਊਂਡ ਫੈਲਤੀ ਹੈ....। ਮੰਚ ਪਰ ਰੌਸ਼ਨੀ
ਫੈਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਹੀਰ ਵਾਰਿਸ ਦੇ ਬੋਲ ਉਭਰਤੇ ਹੈਂ - ਤੋਂ ਮੰਚ ਪਰ ਸਭ ਲੋੜ
ਪ੍ਰੇਮੀ-ਜੋੜੀਓ ਕੇ ਰੂਪ ਮੇਂ ਮੂਵ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾਂ, ਰਾਧਾ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ,
ਸੋਹਣੀ-ਮਹੀਂਵਾਲ... ਵਗੈਰਾ, ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ 'ਚ ਜਾਨ ਪਾਵੈ ਹੈ।)<br />
<br />
ਅੱਵਲ ਹਮਦ ਖੁਦਾਇ ਦਾ ਵਿਰਦ ਕੀਚੈ<br />
ਇਸ਼ਕ ਕੀਤਾ ਸੂ ਜਗ ਦਾ ਮੂਲ ਮੀਆਂ<br />
ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਦੀ ਰਬ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਕੀਤਾ<br />
ਤੇ ਮਾਸ਼ੂਕ ਹੈ ਨਬੀ ਰਸੂਲ ਮੀਆਂ<br />
ਇਸ਼ਕ ਪੀਰ ਫਕੀਰ ਦਾ ਮਰਤਬਾ ਹੈ<br />
ਦਰਦ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਭਲਾ ਰੰਜੂਲ ਮੀਆਂ<br />
ਖਿੜੇ ਤਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਬਾਗ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ<br />
ਜ਼ਿਨ•ਾਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਇਸ਼ਕ ਕਬੂਲ ਮੀਆਂ <br />
<br />
(ਪੰਜਾਂ
ਪੀਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੰਚ 'ਤੇ ਹਨ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੇਂ ਆਤੇ ਹੈ। ਨਮਾਜ ਕੀ ਮੁਦਰਾ ਮੇ ਹੈਂ। ਦੁਆ
ਮੇਂ ਹਾਥ ਉਠਾਤੇ ਹੈਂ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਫਿਰ ਉਨ•ਾਂ ਪੇ ਮੱਧਮ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਕਥਾਕਾਰੋਂ ਪੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼
ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵੋ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਸੁਣਾਤੇ ਹੈਂ।)<br />
<br />
ਕਥਾਕਾਰ : ਅੱਖਾਂ ਚਾਰ ਹੋਈਆਂ... ਸਾਹ ਸੀਤ ਹੋਏ..., ਤਾਲ ਖੁੰਝੀ...,<br />
ਪੈਰ ਉਖੜੇ... ਚਾਲ ਉਖੜ ਗਈ ... ਪੈਂਡੇ ਬਿਖੜੇ ਪਏ।<br />
ਮਿਰਦੰਗ
ਵਜਾਉਂਦੇ ਆਪਣੇ ਆਸ਼ਿਕ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਹੀਰ ਬੇਹਾਲ ਹੋਈ,ਸੁਧ-ਬੁਧ ਭੁੱਲੀ,ਤਾਲੋਂ
ਬੇਤਾਲ.........,ਇੰਦਰ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਬਿਜਲੀ ਵਾਂਗ ਡਿੱਗੀ,ਪੀਰ ਸਭ ਤੱਕਦੇ ਰਹਿ ਗਏ,
ਜੋੜੀਆਂ ਬਿਖਰ ਗਈਆਂ........ ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਕੁਰਲਾਏ....ਖਬਰਦਾਰ ਦੇਵਰਾਜ ਇੰਦਰ..... ਇਹ
ਕਾਇਨਾਤ ਫਨ•ਾ ਹੋ ਜਾਏਗੀ। ਪਰ ਰਾਜੇ ਤਾਂ ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਲਾਖ ਪਾਈ ਸੀ|<br />
<br />
(ਇੰਦਰ ਦੇ
ਸਰਾਪ ਵਾਲਾ ਦ੍ਰਿਸ਼। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਉਸੇ ਰੋਕਤੇ ਹੈਂ। ਇਥੇ ਵਾਲਾ ਸੰਗੀਤ ਹੀ ਮੁੜ ਹੀਰ ਦੀ
ਡੋਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਰਤਣਾ ਹੈ। ਸਭ ਜੋੜੇ ਬਿਛੜ ਕੇ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਦਿਸ਼ਾਓ ਮੇਂ ਬਿਖਰਤੇ ਹੈਂ।
ਅੰਤ ਮੇਂ ਹੀਰ ਓਰ ਰਾਂਝਾ...। ਹੀਰ ਕੀ ਚੁਨਰੇ ਪਰੀਆਂ ਅਰਸ਼ ਸੇ ਉਤਰਤੀ ਹੈਂ। ਹੀਰ ਨ੍ਰਿਤ
ਕਰਤੇ ਹੋਏ ਉਸ ਕੇ ਪੀਛੇ ਜਾਤੀ ਹੈ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਵੀ ਉਨ ਕੇ ਪੀਛੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ। ਰਾਂਝਾਂ
ਦੂਸਰੀ ਹੀ ਜਗ•ਾਂ ਜਾ ਉਤਰਤਾ ਹੈ। ਗੌਰ ਸੇ ਜਗ•ਾ ਕੋ ਦੇਖਤਾ ਹੈ... ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ।)<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ
: (ਚੁਫੇਰੇ ਢੂੰਢਦੇ ਹੋਏ) ਹੀਰ ..... ਹੀਰ ..... ਓ ਪੀਰ ਮੁਰਸ਼ਦੋ ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਭੇਜ
ਦਿੱਤਾ ਮੈਨੂੰ। (ਇਕ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰਦਾ ਹੇ) ਵੀਰ .... ਮੇਰੀ ਗੱਲ
ਸੁਣੀ... ਵੀਰ। (ਅੱਗੇ ਹੋ ਕੇ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਥੁਕ ਨਿਰਾਲਦਾ ਹੈ)<br />
ਰਾਹੀਂ : ਛੇਤੀ ਪੁੱਛ ਜੋ ਪੁਛਣਾ।<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਵਿਰਹੋਂ ਤਪਿਆ...) ਪੁੱਛਣਾ ਹ...., ਹੀਰ ਸਿਆਲ ... ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਰਾਹ...।<br />
ਰਾਹੀਂ : ਰਾਹ ਤੇ ਇੱਕੋ ਈ ਏ...। (ਇਸ਼ਾਰਾ) ਤੁਰਿਆ ਜਾÀ...। ਉਹ ਸਾਮ•ਣੇ ਮਸੀਤ ਏ... ਅੱਲ•ਾਂ ਦਾ ਘਰ...<br />
ਰਾਂਝਾ : ਅੱਲ•ਾ ਦਾ ਘਰ ...। ਪਰ ਮੈਂ ਤੇ ...।<br />
ਰਾਹੀਂ : ਰਾਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਏ...। ਤੜਕੇ ਫੇਰ ਤੁਰ ਪਈਂ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।) ਅੱਲ•ਾ ਦਾ ਘਰ ...।<br />
ਰਾਹੀਂ : (ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਹੱਸਦੇ-ਹੱਸਦੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।) ਪਰ ਮੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚ ਕੇ ਰਹੀਂ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਅੱਲ•ਾ ਦਾ ਘਰ ... ਮੁੱਲਾਂ...। [ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਹੌਂਕਾ ਭਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ...।] ਚਲ ਵਈ ਰਾਂਝਿਆ...।<br />
[ਇਕ ਚੱਰ ਲਾ ਕੇ ਰੁਕਦਾ ਹੈ।] ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਅੱਲ•ਾ ਦਾ ਘਰ...। <br />
[ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਵੰਝਲੀ ਛੋਹ ਲੈਂਦਾ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆ ਖਲੋਂਦਾ ਹੈ. ਪਰ ਉਹ ਬੇਖਬਰ ਹੈ।]<br />
ਭੁੱਖ ਨੰਗ ਨੂੰ ਝਾਗ ਕੇ ਪੰਧ ਕਰਦਾ<br />
ਰਾਤੀਂ ਵਿੱਚ ਮਸੀਤ ਦੇ ਆਇਆ ਈ।<br />
ਹੱਥ ਵੰਝਲੀ ਪਕੜ ਕੇ ਰਾਤ ਅੱਧੀ<br />
ਰਾਂਝੇ ਮਜ਼ਾ ਭੀ ਖੂਬ ਬਣਾਇਆ ਈ।<br />
ਰੰਨ ਮਰਦ ਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਕਾਈ<br />
ਸੱਭੇ ਗਿਰਦ ਮਸੀਤ ਦੇ ਧਾਇਆ ਈ।<br />
ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਪੰਡ ਝਗੜਿਆਂ ਦੀ<br />
ਪਿੱਛੋਂ ਮੁੱਲਾਂ ਮਸੀਤ ਦਾ ਆਇਆ ਈ।<br />
[(ਇਹ ਸਾਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਿਰਫ ਵੰਝਲੀ 'ਤੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।) ਮੁੱਲਾਂ ਗੁੱਸੇ ਭਰਿਆ ਆਉਂਦਾ
ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਨੇ। ਦੋਹੇਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅੰਨੇ ਹਨ । ਭੀੜ ਹਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ
ਤ੍ਰਭਕ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲਦਾ ਹੈ।]<br />
ਮੁੱਲਾਂ : ਉਇ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ਤੂੰ...। ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕੁਫਰ ਤੋਲਦਾ ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ 'ਚ ...। <br />
ਰਾਂਝਾ
: (ਸ਼ਾਂਤ ..., ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।) ਕਿਉਂ ਮੁੱਲਾਂ ਜੀ ... ਕੀ ਇਹ ਕੰਮ ਸਿਰਫ ਦਿਨ ਵੇਲੇ
ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ... (ਵਿਅੰਗ) ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਏ ਕੁਫਰ ਤੋਲਣ ਦਾ...। (ਭੀੜ ਫੇਰ ਹੱਸ ਪੈਂਦੀ
ਹੈ।)<br />
<br />
ਮੁੱਲਾਂ : (ਝਿੱਥਾ ਪਿਆ) ਸੁਣਿਆ..., ਸੁਣਿਆ ਤੁਸੀਂ...। ਐ ... ਸ਼ਕਲ
ਵੇਖੋ ਇਹਦੀ..., ਲਗਦੈ... ਕਦੇ ਰੋਜ਼ੇ ਰੱਕੇ ਹੋਣਗੇ...। ਨਮਾਜ਼ ਪੜਨ ਤਾਂ ਆਇਆ ਨੀ
ਕਦੇ...। ਤੇ ਉÎÎÎੱਤੋਂ ਇਹ ਕੁਫਰ...। (ਵੰਝਲੀ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਿਛ•ਾਂ ਹੋ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ।)<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ) ਸਾਨੂੰ ਦੱਸ ਨਿਮਾਜ਼ ਹੈ ਕਾਸ ਦੀ ਜੀ<br />
ਕਾਸ ਨਾਲ ਨਿਮਾਜ਼ ਸਵਾਰੀਆ ਨੇ<br />
ਲੰਮੇ ਕਦ ਚੌੜੀ ਕਿਸ ਹਾਣ ਹੁੰਦੀ<br />
ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਾਰੀਆ ਨੇ<br />
ਕੰਨ ਨੱਕ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਹੈਨ ਕਿਤਨੇ<br />
ਮੱਥੇ ਕਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਧੁਰੋਂ ਉਤਾਰੀਆ ਨੇ...।<br />
ਭੀੜ ਚੋਂ : ਮੌਲ•ਾ ... ਇਹ ਤੇ ਕੋਈ ਸੱਚਾ ਰੱਬ ਦਾ ਬੰਦਾ...।<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁਆਹ ਪਤਾ ਰੱਬ ਦਾ..., ਅਸੀਂ ਉਮਰਾਂ ਗਾਲੀਆਂ..., ਐ... ਵੰਝਲੀਆਂ ਵਜਾ-ਵਜਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ...।<br />
ਰਾਂਝਾ
: ਵੰਝਲੀ ਦੀ ਗੱਲ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝੋ। ਇਕ ਪੈਰ 'ਤੇ ਖੜ ਤਪਣਾ ਪੈਂਦਾ, ਮੀਂਹ ਝੱਖੜ ਸਭ
ਝਲਣਾ ਪੈਂਦਾ, ਪੋਰ ਪੋਰ ਕਟਵਾ ਕੇ ਸਾਰਾ, ਮਲ ਅੰਦਰ ਦਾ ਕਢਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਬੰਦ ਬੰਦ ਛਿਦਵਾ
ਕੇ ਆਪਣੇ ... ਮਾਹੀ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਸਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਫੇਰ ਕਈ ਤਾਨ ਉਤਰਦੀ ਹੈ... ਕਿਸ਼ਨ ਮੁਰਾਰ
ਦੇ ਲਬਾਂ ਤੋਂ...<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਤੇਰੇ ਭਾਣੇ ਤਾਂ ਬਸ ਇਹੋ ਵੰਝਲੀ ਏ। ਸਭ... ਕੁਝ ...। ਇਹ ਸਭ ਕਿਤੇਬਾਂ ... ਹਦੀਸਾਂ ... ਫਾਲਤੂ ਨੇ...,<br />
ਰਾਂਝਾ : 'ਜਿਹੜਾ ਬੋਲਦਾ ਨਾਤਕਾ ਵੰਝਲੀ ਏ, ਜਿਸ ਹੋਸ਼ ਦਾ ਰਾਗ ਸੁਣਾਇਆ ਈ..........<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : (ਮਾਰਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੱਭਦਾ ਹੈ।) ਉਇ ਹੋਸ਼ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਮੈਂ ਲਿਆਊਂ ਠਿਕਾਣੇ... (ਲੋਕ ਫੜਦੇ ਨੇ।) ਠਹਿਰ ਤੂੰ...।<br />
ਭੀੜ : ਕੀ ਕਰਦੇ ਓ ਮੌਲਵੀ ਸਾਬ•...। ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਬੰਦਾ ਠੀਕ ਈ ਕਹਿੰਦਾ...।<br />
ਮੁੱਲ•ਾ
: ਸੁਆਹ ਤੇ ਖੇਹ ਠੀਕ ਕਹਿੰਦਾ ..., ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਂਦਾ ... ਕੁਰਾਹੇ...। ਪਲੀਤ ਨੂੰ ਪਾਕ
ਤੇ ਪਾਕ ਨੂੰ ਪਲੀਤ ਦਸਦਾ...। ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ 'ਤੇ ਕਾਬਜ ਹੋਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦਾ...।<br />
ਰਾਂਝਾ :
ਤੇਰਾ ਰੱਬ ਤੈਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕ ਮੁੱਲ•ਾ...। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਹੀਰ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਪਏ
ਸੀ... ਇਹ ਤੇ ਐਵੇਂ ਰਾਹ 'ਚ ਆ। ਅਸਾਂ ਇੱਥੇ ਬੈਠ ਨੀ ਰਹਿਣਾ ਤੁਰ ਜਾਣਾ...।<br />
[ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਵੰਝਲੀ ਵਜਾਉਂਦਾ...। ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਵੀ ਮਗਰ ਹੋ ਤੁਰਦੇ ਨੇ...। ਮੁੱਲ•ਾ ਖਿਝਦਾ ਦੰਦ ਕਰੀਚਦਾ ਹੈ।]<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਕੋਈ ਨਾ ਬੱਚੂ... ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਆਡਾ ਲਾ ਕੇ ਕਿੱਧਰ ਦੀ ਜਾਏੰਗਾ। ਪਾਣੀ ਤਾਂ ਇਨ•ਾਂ ਪੁਲਾਂ ਹੇਠੋਂ ਦੀ ਲੰਘਣਾ...। [ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
[ਰਾਂਝਾ ਵੀ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਨਿਖੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਜੰਗਲ ਬੇਲੇ
ਕਛਦਾ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਾਹੋ ਦਾਹੀ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਪਰੀਆਂ ਆ ਕੇ ਹੀਰ ਦੀ ਸੇਜ
ਵਿਛਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੱਸਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਉਸ ਪਾਸੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।]<br />
ਰਾਂਝਾ
: (ਦੂਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।) ਇਹ ਕੀ ਥਾਂ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਤੇ ਸਾਰੇ ਵਜੂਦ 'ਚ ਕੰਬਣੀ ਛਿੜ ਗਈ ਏ...।
(ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਉਹੀ ਏ..। [ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਉਸ ਪਾਸੇ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਨਦੀ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਰੁਕਦਾ
ਹੈ। ਬੇੜੀ 'ਤੇ ਚੜਨ ਲਗਦਾ ...। ਦੂਰ ਮੌਲਵੀ - ਲੁੱਡਣ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ
ਭੱਜ ਕੇ ਬੇੜੀ ਵੱਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਇਹ ਤੇ ਤੇਰਾ ਵੀ ਬੇੜਾ ਡੋਬੂ।<br />
ਸਾਹ-ਹੁਸੈਨ : ਨੇਹੁ ਲਾ ਲਿਆ ਬੇਪਰਵਾਹ ਦੇ ਨਾਲ<br />
ਮਿੰਨਤਾ ਕਰਾਂ ਮਲਾਹ ਦੇ ਨਾਲ<br />
ਲੁੱਡਣ : ਉਇ ਲਟਬੋਰਿਆ-ਕਿਧਰ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕਿਆ ਈ।<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।) ਉਸ ਪਾਰ।<br />
ਲੁੱਡਣ
: (ਸਾਰਾ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ।) ਉਸ ਪਾਰ...। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਏ ਭਾਈ...। ਦਮ ਮਾਰਨ ਲਈ ਵੀ ਦਮੜੀ
ਲਗਦੀ ਏ..., ਹੈਗੀ ਊ...। [ਰਾਂਝਾ ਵੰਝਲੀ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।] ਬੋਹਣੀ ਦਾ ਵੇਲਾ ... ਖੋਟਾ
ਨਾ ਕਰ...। ਉÎÎÎੱਤਰ ਥੱਲੇ...। [ਧੱਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।]<br />
ਨੈ ਵੀ ਡੂੰਘੀ... ਤੁਲਹਾ ਪੁਰਾਣੀ ਸ਼ੀਹਾਂ ਤਾਂ ਪੱਤਣ ਮੱਲੇ….. ਕੀਤਾ ਕੌਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜਾਣਾ... ਸ਼ੀਹਾਂ ਤਾਂ ਪੱਤਣ ਮੱਲੇ...<br />
[ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਲੁੱਡਣ ਤੇ ਮੁੱਲ•ਾ ਆਪੋ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝੇ ਮੱਥੇ ਨੂੰ ਵੰਝਲੀ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਬੇੜੀਓਂ ਉÎÎÎੱਤਰ ਉਸ ਵੱਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।]<br />
ਲੁੱਡਣ : ਇਹ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਬੇੜਾ ਡੋਬੂ... ਧੰਦਾ ਬੰਦ ਕਰਾਊ...।<br />
[ਰਾਂਝਾ ਵੰਝਲੀ ਵਜਾਉਂਦਾ ਨਦੀ 'ਚ ਉਤਰਦਾ। ਲੋਕ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਤਰਦੇ ਹਨ।]<br />
ਲੁੱਡਣ : ਓ ਸਾਈ ਏਸ ਝਨ•ਾ ਦਾ ਅੰਤ ਕੋਈ ਨੀ...। ਮੁੜ ਆ..., ਡੁੱਬ ਜਾਵੇਂਗਾ...। ਰੁੜ ਗਏ ਬਥੇਰੇ...<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ) ਵਿਰਹੋਂ ਥਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੜ ਕੇ ਮਰਨ ਨਾਲੋਂ... ਵਿੱਚ ਮਝਧਾਰ ਦੇ ਡੁੱਬਣਾ ਚੰਗਾ।<br />
[ਵੰਝਲੀ ਵਜਾਉਂਦਾ... ਡੋਲਦਾ... ਗੋਤੇ ਖਾਉਂਦਾ... ਪਾਰ ਉਤਰਦਾ। ਲੋਕ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ
ਫੜ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲ•ਾ ਤੇ ਲੁੱਡਣ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲ•ਾ
ਲੋਹਾ ਲਾਖਾ ਹੋਇਆ। ਰਾਂਝਾ ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਬਾਂਵਲਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।]<br />
ਯਾਰੋ ਪਲੰਘ ਕੀਹਦਾ ਸੋਹਣੀ ਸੇਜ ਉÎÎÎੱਤੇ<br />
ਲੋਕਾਂ ਆਖਿਆ ਹੀਰ ਸਲੇਟੜੀ ਦਾ<br />
ਸ਼ਾਹ ਪਰੀ ਪਨਾਹ ਨਿਤ ਲਏ ਜਿਸ ਤੋਂ<br />
ਏਹ ਥਾਉਂ ਉਸ ਮੁਸ਼ਕ ਲਪੇਟੜੀ ਦਾ<br />
ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਝਬੇਲ ਤੇ ਘਾਟ ਪੱਤਣ<br />
ਸੱਭੋ ਹੁਕਮ ਹੈ ਓਸ ਸਲੇਟੜੀ ਦਾ।<br />
[ਰਾਂਝਾ ਪਲੰਘ 'ਤੇ ਜਾ ਚੜ•ਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਾਲੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਖੜਾ ਹੋ ਬੰਸੀ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਆ ਕੇ ਦੇਖਦੀਆਂ ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ।]<br />
1. ਨੀ ਇਹ ਕੌਣ ਏ ਨੀ...। ਜੀਹਨੇ ਹੀਰ ਦੀ ਸੇਜ ਦਾ ਨਾਸ ਮਾਰ ਛੜਿਆ।<br />
2. ਨਾ ਹਿੰਮਤ ਤਾਂ ਦੇਖੋ ਇਸਦੀ... ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਬਿਛੋਣਾ ਧੁਰੋਂ ਬਿਛਾਇਆ ... ਇਸ ਖਾਤਿਰ।<br />
3. ਚਲੋ ਖਾਂ ਹੀਰ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਦਸੀਏ। ...ਹੁਣੇ ਭੁਗਤ ਸਵਾਰਦੀ ਏ ਇਹਦੀ...।<br />
ਜਾ (ਸਹੇਲੀਆਂ) ਮਾਹੀਆ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਟੋਰੀ<br />
ਇੱਕ ਸੁਘੜ ਬੇੜੀ ਵਿੱਚ ਗਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਉਹਦੇ ਬੋਲਿਆਂ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਫੁਲ ਕਿਰਦੇ<br />
ਸੇਜ ਹੀਰ ਦੀ ਤੇ ਰੰਗ ਲਾਂਵਦਾ ਈ<br />
[ਸਹੇਲੀਆਂ ਆ ਕੇ ਹੀਰ ਦੇ ਕੰਨ 'ਚ ਦਸਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਬੈਂਤ ਚੁੱਕ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।]<br />
ਅੱਗੇ ਪਲੰਘ ਬੇੜੀ ਉÎÎÎੱਤੇ ਵਿਛਿਆ ਸੀ<br />
ਉÎÎÎੱਤੇ ਖੂਬ ਵਿਛਾਵਣਾ ਰਾਸ ਕੀਤਾ<br />
ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਹੁਣ ਹੀਰ ਨੂੰ ਖਬਰ ਹੋਈ<br />
ਤੇਰੀ ਸੇਜ ਦਾ ਜੱਟ ਨੇ ਨਾਸ ਕੀਤਾ...।<br />
[ਹੀਰ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕੂਕਦੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਬੋਲ ਸੁਣ ਕੇ ਥਾਏੰ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />
ਹੀਰ : ਤੇਰੀ ਇਹ ਹਿੰਮਤ ...। ਮੇਰੀ ਚਾਂਦਰ ਤੇ ਪੈਰ ਧਰੇਂ। ਮੈਂ ਹੁਣੇ ਲੀਰੋਂ ਲੀਰ ਕਰ ਛਡਾਂਗੀ ਇਸ ਨੂੰ..। <br />
[ਰਾਂਝਾ ਉਸ ਤੋਂ ਖੋਂਹਦਾ ਹੈ।]<br />
ਰਾਂਝਾ : ਨਾ ਹੀਰੇ ਨਾ...। ਇਹ ਤੇ ਜਨਮਾਂ ਜਨਮਾਂਤਰਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਤਾਣਾ ਏ...। ਇਹ ਫਟਿਆ ... ਤੇ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਛਿਜ ਜਾਣੀ। ਭੁੱਲ ਗਈੰ ਏ ਤੂੰ।<br />
ਕਥਾਕਾਰ
: ਤੇ ਉਸ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ-ਰਾਂਝਾ ਯਾਦ ਕਰਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੀਰ ਨੂੰ। [ਗਾਉਂਦੇ ਨੇ...।
ਸੁਣਦੇ ਸੁਣਦੇ ਹੀਰ ਨਿਹਾਲ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਮੁੜ ਵੰਝਲੀ ਛੇੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।]<br />
ਰਾਂਝਾ
: [ਗੀਤ ਪਿੱਛੋਂ ਚਲਦਾ ਹੈ।] ਮਾਣ ਮੱਤੀਏ ਰੂਪ ਗੁਮਾਨ ਭਰੀਏ ਅਠਖੇਲੀਏ ਰੰਗ ਰੰਗੀਲੀਏ
ਨੀ, ਆਸ਼ਕ, ਭੋਰ, ਫਕੀਰ ਤੇ ਨਾਗ ਕਾਲੇ, ਬਾਝ ਮੰਤਰਾਂ ਮੂਲ ਨਾ ਕੀਲੀਏ ਨੀ।<br />
[ਹੀਰ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੀ ਹੈ।]<br />
ਹੀਰ : ਭਿੰਨੇ ਵਾਲ ਚੂੰਏ ਬਣਿਓਂ ਚੰਦ ਰਾਂਝਾ, ਨੈਣ ਕਜਲੇ ਦੀ ਘਮਸਾਨ ਹੋਈ ਨੈਣ ਮਸਤ ਕਲੇਜੜੇ ਵਿੱਚ ਧਾਣੇ, ਹੀਰ ਘੋਲ ਘੱਤੀ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਈ।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਐਡਾ ਹੁਸਨ ਦਾ ਨਾਹਿ ਗੁਮਾਨ ਕੀਜੈ, ਆਹ ਲੈ ਪਲੰਗ ਤੇ ਸਣੇ ਗਦੇਲੀਏ ਨੀ ਸਾਨੂੰ ਫੱਕਰਾਂ ਆਸਰਾ ਰੱਬ ਦਾ ਈ, ਉਠ ਜਾਵਣਾ ਨੈਣਾ ਵਾਲੀਏ ਨੀ।<br />
ਹੀਰ : ਅਜੀ ਹੀਰ ਤੇ ਪਲੰਘ ਸਭ ਥਾਓਂ ਤੇਰਾ, ਘੋਲ ਘਤਿਆ ਜੀਅੜਾ ਵਾਰਿਆ ਈ ਅਸੀਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਾਂ ਤੇ ਪੈਰ ਪਕੜਾਂ ਤੈਥੋਂ ਘੋਲਿਆ ਕੋੜਮਾ ਸਾਰਿਆ ਈ।<br />
[ਚਾਦਰ ਉਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।]<br />
[ਦੋਹੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਮੁੱਲਾਂ ਆਂਦਾ ਹੇ।]<br />
ਸਹੇਲੀਆਂ : ਚਲੋ ਨੀ ਚਲੋ ਇਹ ਤੇ ਧੁਰੋਂ ਵਿਛੜੇ ਲੱਗਦੇ ਆ। ਅਸੀਂ ਕਾਹਨੂੰ ਵਿੱਚ ਕੰਧੋਲੀ ਬਣਨਾ। [ਹੱਸਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।]<br />
[ਮੁੱਲ•ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਤਾਬਾਂ ਢੋਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਵੀ ਹਨ।]<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਕੰਧੋਲੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਬਣ ਕੇ ਦਿਖਾਊਂ...। (ਨਾਲਦਿਆਂ ਨੂੰ।) ਚਲੋ ਉਇ ... ਹਰ ਵੇਲੇ ਖੋਤੇ ਵਾਂਗ ਹੌਂਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ... [ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />
ਹੀਰ : ਸੱਚ ... ਤੁੱਧ ਬਾਝੋਂ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਬੇਜਾਨ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਮੁੜ ਛੱਡ ਤੁਰ ਜਾਏੰਗੀ...। ਤੇ ਮੈਂ...।<br />
ਹੀਰ
: (ਇਨਕਾਰ 'ਚ ਸਿਰ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।) ਖਵਾਜੇ ਦੀ ਸੋਂਹ...। ਸੂਰ ਥੀਵਾਂ ਜੇ ਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਰੀਤ
ਤੋੜਾਂ...। ਸੁਣਿਆਂ ਤੇਰੀ ਵੰਝਲੀ 'ਚ ਬੜਾ ਜਾਦੂ ਏ ... ਕਾਨ• ਮੁਰਾਰੀ ਵਾਲਾ ਜਾਦੂ...।
ਪੰਛੀ ਉਡਣਾ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਨੇ... ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਮਿਰਗ ਫਾਹ ਲੈਂਦਾ ਏ...। [ਰਾਂਝਾ
ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਅਦਾ ਨਾਲ ਉਠਦੀ ਹੈ।] ਏਨ•ਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਢੋਰਾਂ 'ਤੇ ਕਾਹਦਾ ਜ਼ੋਰ ਈ...
ਸਾਡੀਆਂ ਮਹੀਆਂ ਵਸ ਵਿੱਚ ਕਰੇਂ ... ਤਾਂ ਮਹੀਂਵਾਲ ਕਹਾਵੇਂ...। (ਹਸਦੀ ਹੈ।)<br />
ਰਾਂਝਾ
: ਤੇਰਾ ਹੁਕਮ ਹੀਰੇ ... ਰਜ਼ਾ ਰੱਬ ਦੀ ਏ... ਅਸੀਂ ਮੂਲ ਨਾ ਮੂੰਹ ਤੇ ਨਾਂਹ ਧਰੀਏ...,
ਮਹੀਂਆ ਤੇਰੀਆਂ ਜਾਂ ਤੇ ਮੋਮ ਹੋਸਣ... ਜੇ ਕਰ ਆਪ ਨੂੰ ਅਸਾਂ ਫਨ•ਾਂ ਕਰੀਏ।<br />
ਹੀਰ :
(ਖਿੜ ਖਿੜਾ ਕੇ ਹੱਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।) ਇਹ ਕੋਈ ਗੋਪੀਆਂ ਗਊਆਂ ਨਹੀਂ... (ਛੇੜਦੀ ਹੈ।) ਮੇਰੇ
ਮੁ...ਰਾ...ਰੀ...। ਬੜੀ ਮੋਟੀ ਚਮੜੀ ਏ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ...। ਤੇਰੀ ਜਾਦੂ ਦੀ ਪੀਪਣੀ ਦੀ ਬਸ
ਹੋ ਜਾਣੀ ਏ... ਉਨ•ਾਂ ਨੇ ਵਸ ਨੀ ਹੋਣਾ...। (ਖਿੜ ਖਿੜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਤਾਣ ਛੇੜਦਾ
ਹੈ। ਸਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਵਹਿ ਤੁਰਦੀ ਹੈ।<br />
ਗਾਣਾ <br />
ਬੇਲੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂਉ ਲੈ ਜਾਇ ਵੜਿਆ, ਹੋਇਆ ਧੁਪ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਹੀਰ ਮੀਆਂ<br />
ਉਹਦੀ ਨੇਕ ਘੜੀ ਰੁਜੂ ਆਣ ਹੋਇ, ਮਿਲੇ ਰਾਹ ਜਾਂਦੇ ਪੰਜ ਪੀਰ ਮੀਆਂ<br />
[ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਅੰਗ ਸੰਗ ਮੂਵ ਕਰਦੇ ਹਨ।]<br />
ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ ਦਰਗਾਹਿ ਥੀਂ ਤੁਧ ਤਾਈੰ, ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੀਂ ਪਵੇ ਭੀੜ ਮੀਆਂ<br />
[ਪੀਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਮਹੀਆਂ ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਵੰਝਲੀ 'ਤੇ ਮਸਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਰਾਂਝਾ ਉਨ•ਾਂ
ਨਾਲ ਮਗਨ ਹੋ ਕੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉÎÎÎੱਧਰੋਂ ਹੀਰ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਚਮਤਕਾਰ
ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਉਸੇ ਨ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ।]<br />
ਗਾਣਾ 123<br />
ਦਿਨੇ ਹੋਵੇ ਦੁਪਹਿਰ ਤਾਂ ਆਵੈ ਰਾਂਝਾ, ਅਤੇ ਹੀਰ ਵੀ ਓਧਰੋਂ ਆਂਵਦੀ ਹੈ<br />
ਰਾਂਝਾ ਮੱਝੀਆਂ ਲਿਆਇਆ ਬਹਾਂਵਦਾ ਏ, ਹੀਰ ਸਣੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਧਾਂਵਦੀ ਹੈ<br />
ਉਹ ਵੰਝਲੀ ਨਾਲ ਸਰੋਦ ਕਰਦਾ, ਹੀਰ ਨਾਲ ਸਹੇਲੀਆਂ ਗਾਂਵਦੀ ਹੈ<br />
ਕਾਈ ਜ਼ੁਲਫ ਨਿਚੋੜਦੀ ਰਾਂਝਣੇ ਤੇ, ਕਾਈ ਨਾਲ ਕਲੇਜੇ ਦੇ ਲਾਂਵਦੀ ਹੈ<br />
ਇਕ ਢੀਂਗ ਮੁਰਗਾਈ ਤੇ ਬਣੇ ਬਗਲਾ, ਇਕ ਚੀਲ ਹੀ ਹੋਇ ਦਿਖਾਂਵਦੀ ਹੈ<br />
ਇਕ ਵਾਂਗ ਕਕੂਹੀਆਂ ਸੰਘ ਕੱਢੇ, ਇਕ ਕੂੰਜ ਵਾਂਗ ਕੁਰਲਾਉਂਦੀ ਹੈ<br />
ਹੀਰ ਤਰੇ ਚੌਤਰਫ ਰੰਝੇਟੜੇ ਦੇ, ਮੂਈ ਮਛਲੀ ਬਣ ਬਣ ਆਂਵਦੀ ਹੈ<br />
ਆਪ ਬਣੇ ਮੱਛੀ ਨਾਲ ਚਾਵੜਾਂ ਦੇ, ਮੀਏਂ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਕੁਰਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ<br />
[ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮੁੱਲ•ਾ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕੈਦੋਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਹੱਸਦੇ ਹੋਏ ਰਾਂਝੇ
ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਬੁਰਕੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਲ•ਾ ਤੇ ਕੈਦੋਂ ਲੂਕ-ਲੂਕ ਕੇ ਦੇਖਦੇ ਤੇ
ਸੜਦੇ ਨੇ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਨੇ।]<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਲੈ ਵੇਖ ਲੈ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ। ਪਾ ਲੈ ਕਲੇਜੇ ਠੰਢ ਜੈ ਪੈਂਦੀ ਏ ਤਾਂ...।<br />
ਕੈਦੋਂ : ਹੋਰ ਲੁੱਤੀ ਨਾ ਲਾ ਮੁੱਲ•ਾ। ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਹਿੱਕ ਮਚਦੀ ਪਈ ਏ। ਤੂੰ ਦੇਖਦਾ ਜਾ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਦਾ।<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਘਾਬਰਦਾ ਕਿਉਂ ਏ..। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਆਂ..।<br />
[ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।]<br />
1. ਨੀਂ ਉਹ ਕੌਣ ਨੇ...।<br />
2. ਇਹ ਤੇ ਕੈਦੋਂ ਲੰਗੜਾ... ਤੇ ਨਾਲ ਮੁੱਲ•ਾ ਮਰ ਜਾਣਾ... ਰੰਨਾਂ... ਤਾੜਦੇ ਨੇ...।<br />
3. ਠਹਿਰ ਤਾਂ ਜਾਓ ਅਸੀਂ ਦਸਦੀਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ... [ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਭਜਦੀਆਂ ਨੇ। ਉਹ ਜਾਨ ਬਚਾ ਕੇ ਦੌੜਦੇ ਹਨ।]<br />
ਮੁੱਲ•ਾ
: (ਨਾਲਦਿਆਂ ਨੂੰ ...) ਭੱਜ ਲਓ ਉਇ ਜੇ ਭੱਜ ਹੁੰਦਾ...। ਸੋ ਜਾਂਦੇ ਸੁਸਰੀ ਵਾਂਗ...।
[ਕੁੜੀਆਂ ਫੜ ਫੜ ਕੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੈਦੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਭੱਜਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਲ•ਾ ਸਭ ਤੋਂ
ਮੂਹਰੇ ਬਚ ਕੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਿਲਰ
ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਭੁਆ ਭੁਆ ਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਿੱਛੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ।]<br />
1. ਪੱਛੀ ਲੱਗੇ ... ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ...।<br />
2. ਸਾਰਾ ਪੁਆੜਾ ਇਨ•ਾਂ ਦਾ ਏ...।<br />
3. ਓ ਮੁੱਲ•ਾ ਮਰਜਾਣਾ ਸੁੱਕਾ ਨਿਕਲ ਗਿਆ...। ਬਚ ਕੇ (ਪਿੱਛੇ ਜਾਂਦੀਆਂ।) [ਹੀਰ
ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਉਠ ਖੜੋਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤ ਤੇ ਮੁਸਕਰਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।]<br />
ਹੀਰ
: ਵੇ ਰਾਂਝਿਆਂ ਪਰਲੋ ਹੋ ਗਈ ਵੇ ... ਕਹਿਰ ਟੁੱਟਿਆ...। ਸਰੀਕ ਤੇ ਮੁਲਾਣੇਂ ਕੱਠੇ ਹੋ
ਗਏ। ਇਨ•ਾਂ ਪੋਥੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਡੰਗੇ ਮੁੜ ਹਰੇ ਨੀ ਹੋਏ ਕਦੇ...। ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਚੱਲ
ਏਥੋਂ... ਲੈ ਚੱਲ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਹੀਰੀਏ ਵਸਲ ਤੇਰਾ ਤੇ ਮੇਰਾ ... ਰਜ਼ਾ ਉਸ ਦੀ ਏ...
ਜੋ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਏ... ਤੇ ਕਾਦਿਰ ਵੀ...। ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਏਂ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ...)
[ਹੀਰ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਹੈ।] ਪੰਜੇ ਪੀਰ... ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਇਹ ਕਾਇਨਾਤ ਚਲਦੀ... ਇਹ ਕਾਇਆ
ਚਲਦੀ...। [ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।]<br />
ਗਾਣਾ<br />
ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਤੁਰਤ ਹੋਈ, ਹੱਥ ਬੰਨ ਸਲਾਮ ਕਰਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਬੰਨਿ ਖੜੇ, ਹੁਕਮ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦਾ ਇਹ ਫਰਮਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਨੇ ਇਹੋ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ, ਨਹੀਂ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਲੀਕ ਗਵਾਵਨਾ ਈ<br />
.................................................................................<br />
.................... ਤੁਸਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਤੇ ਖੈਰ ਕਮਾਵਨਾ ਈ<br />
...................... ਬੱਚਾ ਦਿਲੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਡੁਲਾਵਨਾ ਈ।<br />
[ਪੀਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁਝ ਕਾਸਮਿਕ ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜੋ ਪੰਜਾਂ
ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੈ। ਹੀਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਘਬਰਾਈ ਹੈ।]<br />
ਹੀਰ : ਵੇ ਰਾਂਝਿਆ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਨਹੀਂਓ ਟਿਕਦਾ... ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਚਲ...।<br />
ਰਾਂਝਾ
: ਉਧਲ ਕੇ ਤੇ ਉਹ ਜਾਂਦੇ ਨੇ... ਜਿਨ•ਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਬੇਗਾਨੀ ਸ਼ੈਹ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਏ...। ਮੇਰਾ
ਤੇ ਤੇਰਾ ਜੋਗ ਹੀਰੀਏ... ਇਸ ਕਾਇਨਾਤ ਦੀ ਜਾਨ ਏ...। ਕਦੇ ਸੇਕ ਵੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਵਿਜੋਗੀਆ
ਈ..., ਕਿਸੇ ਠਾਰ ਨੂੰ ਨੀਰ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜੀਆ ਈ, ਨਹੀਂ ਸਾਹਾਂ-ਹਵਾਵਾਂ 'ਚ ਪਾੜ ਪੈਂਦਾ...
ਭਾਵੇਂ ਲੱਖ ਕੁਹਾੜੀਆਂ ਤੋੜੀਏ ਜੀ।<br />
ਹੀਰ : ਇਹ ਫਲਸਫੀਆਂ ਛੋੜ...। ਵੇਲਾ ਵਿਹਾਇਆ
ਪੀਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਨੀ ਆਉਂਦਾ। ਮੁੜ ਰੰਨਾਂ ਦੇ ਚਾਲਿਆਂ ਦੇ ਮੇਹਣੇ ਪਿਆ ਦੇਵੇਂਗਾ। ਸਾਡਾ
ਵੱਸ ਨਹੀਂ ਜੇ ਚਲਣਾ...। (ਤੜਪਦੀ ਹੈ।) ਇਕ ਵਾਰ ਜੇ ਬੰਨ ਲੈ ਗਏ ਖੇੜੇ... ਮੁੜ..., ਮੁੜ
ਨਹੀਂ ਜੇ ਹੋਣਾ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਉਸ ਦੇ ਹੰਝੂ ਪੂੰਝਦਾ ਹੈ।) ਦੇਖ ਮਹੀਆਂ ਵੀ ਉਦਾਸ ਹੋਈਆਂ ਖੜੀਆਂ...। ਹੁਣ ਤੂੰ ਜਾ ਭਲਕੇ ਚੂਰੀ ਲੈ ਕੇ ਆਈੰ। (ਜਾਂਦੀ ਹੈ।)<br />
ਗਾਣਾ 115-179<br />
ਵਹਿਣ ਪਏ ਦਰਿਆਇ ਨਾ ਕਦੇ ਮੁੜਦੇ, ਵੱਡੇ ਲਾਇ ਰਹੇ ਜ਼ੋਰ ਜ਼ਾਰੀਆਂ ਵੇ<br />
ਹੀਰ ਇਸ਼ਕ ਨਾ ਮੂਲ ਸੁਆਦ ਦਿੰਦਾ, ਨਾਲ ਚੋਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਧਾਲਿਆਂ ਦੇ<br />
[ਰਾਂਝਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਦੇਖਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />
ਲਹੂ ਕੀਕਰ ਨਾ ਨਿਕਲੇ ਆਪ ਉਥੋਂ, ਜਿੱਥੇ ਲੱਗੀਆਂ ਤੇਜ ਕਟਾਰੀਆਂ ਵੇ<br />
[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਰੰਗਮੰਚ ਕੀ ਤਰ•ਾਂ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ 'ਚ ਮੂਵ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਸਾਹਮਣੇ ਤੋਂ ਚੂਚਕ ਤੇ ਕੈਦੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆਉਂਦੇ ਨੇ..। ਨਾਲ ਹੋਰ ਵੀ ਬੰਦੇ ਹਨ।]<br />
ਚੂਚਕ
: (ਗਰਜਦਾ ਹੈ।) ਲੈ ਚੱਲੋ ਇਸਨੂੰ ਘਸੀਟ ਕੇ। ਸੁਟ ਦਿਓ ਅੰਦਰ... ਬੰਨ ਕੇ ਮੁਸ਼ਕਾਂ...।
[ਘਸੀਟਦੇ ਹੋਏ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੈਦੋਂ ਮੁਸਕੜੀਆਂ ਹਸਦਾ ਖੜ•ਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਿੱਛੋਂ
ਪੋਥੀਆਂ ਸਣੇ ਮੁੱਲ•ਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : [ਮੋਢੇ ਤੇ ਧੋਲ ਮਾਰਦਾ ਹੈ।] ਦੇਖਿਆ ਫੇਰ ਸਾਡੀਆਂ ਪੜਾਈਆਂ ਨੂੰ।<br />
ਕੈਦੋਂ : ਤੂੰ ਤੇ ਪੈਰੋਂ ਈ ਕੱਢ ਛਡਿਆ ਈ...।<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਉਇ ਪੈਰੋਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪਹਾੜ ਕੱਢ ਛੱਡੀਏ... ਤੂੰ ਸ਼ੈਹ ਕੀ ਏਂ...। ਨਾ ਮੰਨਦਾ ਨੀ ਫੇਰ...। (ਪੈਸੇ ਕੱਡਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।)<br />
ਕੈਦੋਂ : ਮੰਨਦਾ ਭਰਾਵਾਂ...। ਤੈਥੋਂ ਤਾਂ ਮੁਰਦੇ ਵੀ ਭੱਜਦੇ...। (ਜੇਬਾਂ ਫਰੋਲ ਕੇ ਇੱਕ ਸਿੱਕਾ ਕੱਢ ਕੇ ਦਿੰਦਾ)<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਨਾ ਹਾਅ ਕੀ ਐ..., ਹੈਂ...।<br />
ਕੈਦੋਂ : ਸਬਰ ਕਰ...। ਮਰਦਾ ਕਿਉਂ ਜਾਨੈਂ...। (ਕੰਨ 'ਚ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।) ਤੇਰਾ ਮੂੰਹ ਮੋਹਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦਊਂ। ਹਾਂ... । (ਜਾਂਦਾ ਹੈ।)<br />
[ਮੁੱਲ•ਾ ਖਰਵਾ ਜਿਹਾ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਸਿੱਕਾ ਬੋਝੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
ਮੁੱਲ•ਾ : ਚਲੋ ਉਇ... ਆਲਸ ਦੀਓ ਪੰਡੋ...। [ਪੋਥੀਆਂ ਵਾਲੇ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />
ਗਾਣਾ [173-174-175]<br />
ਖੇੜਿਆਂ ਭੇਜਿਆ ਅਸਾਂ ਥੇ ਇੱਕ ਨਾਈ, ਇਹ ਛੋਕਰੀ ਤਿਨਾਂ ਕੋ ਦਾਨ ਕੀਜੈ<br />
ਰਲਿ ਭਾਈਆਂ ਇਹ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ, ਕਿਹਾ ਅਸਾਂ ਸੋ ਸਭ ਪਰਵਾਨ ਕੀਜੈ।<br />
[ਇਨ•ਾਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਚੂਚਕ ਹੋਰੀ ਆਪਸ 'ਚ ਸਲਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਨਿਕਲ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਲਾਗਣਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ। ਨੌਕਰ ਚਾਕਣ ਢਕੇ ਹੋਏ ਥਾਲ ਲਈ ਲੰਘਦੇ
ਹਨ। ਚਹਿਲ ਪਹਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਸੇ ਗੂੰਜਦੇ ਹਨ।]<br />
ਕਿਹਾ ਲਾਗੀਆਂ ਸੰਨ ਨੂੰ ਸੰਨ ਮਿਲਿਆ, ਤੇਰਾ ਸਾਕ ਹੋਇਆ ਨਾਲ ਠਕਰਾਂ ਦੇ<br />
ਧਰਿਆ ਢੋਲ ਜਟੇਟੀਆਂ ਦਿਨ ਵੇਲੇ, ਛੰਨੇ ਲਿਆਂਵਦੀਆਂ ਦਾਣਿਆਂ ਸ਼ਕਰਾਂ ਦੇ<br />
ਕਥਾਕਾਰ : [ਲੁਡੀਆਂ ਝੂਮਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਵਜ਼]<br />
ਮਿਲੀ ਜਾਇ ਵਧਾਈ ਜਾਂ ਖੇੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲੁਡੀ ਮਾਰ ਕੇ ਝੁਮਰਾਂ ਘਤਦੇ ਨੇ<br />
ਛਾਲਾਂ ਲਾਣ ਅਪੁੱਠੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਏ, ਲਾਇ ਮਜਲਸਾਂ ਖੇਡਦੇ ਵਤਦੇ ਨੇ।<br />
[ਹੀਰ ਨੂੰ ਜਬਰਨ ਫੜ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਾਜੀ, ਮਾਪੇ, ਮੁੱਲ•ਾ ਸਭ ਧੱਕੇ ਦੇ ਕੇ ਤੋਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਡਿਗਦੀ ਹੈ।]<br />
ਲੈ ਵੇ ਰਾਂਝਿਆਂ ਵਾਹ ਮੈਂ ਲਾਇ ਥੱਕੀ, ਮੇਰੀ ਵੱਸ ਥੀਂ ਗੱਲ ਬੇਵਸ ਹੋਈ<br />
[ਕੈਦੋਂ ਕਾਜੀ ਤੇ ਮੁੱਲ•ਾ ਨੂੰ ਥੈਲੀ ਫੜਾਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
ਕਾਜੀ, ਮਾਪਿਆਂ, ਭਾਈਆਂ ਬੰਨ ਤੋਰੀ, ਸਾਡੀ ਤੈਂਡੜੀ ਦੋਸਤੀ ਭਸ ਹੋਈ<br />
[ਧੂਹ ਕੇ ਡੋਲੀ 'ਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਲੰਘ ਵਾਲੀ ਚੁੰਨੀ ਉਤਰਦੀ ਹੈ। ਪਰੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।]<br />
ਵਾਰਿਸਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਵੇਖ ਕੁਦਰਤਾਂ ਨੀ, ਭੁੱਖਾਂ ਜੰਨਤੋਂ ਰੂਹ ਕਢਾਇਓ ਨੇ<br />
ਵਾਹੋ ਦਾਹ ਚਲੇ, ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਖੇੜੇ, ਦਿਹੁੰ ਜਾਇ ਕੇ ਪਿੰਡ ਚੜਾਇਓ ਨੇ।<br />
[ਨ੍ਰਿਤ ਦੀਆਂ ਮੂਵਜ਼ ਰੁਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ
ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸਭ ਉÎÎÎੱਜੜ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਪਲੰਘ ਵਾਲੀ ਚੁੰਨੀ ਨੂੰ ਲੱਭਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ
ਅੰਬਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਹੁੰਕਾਰ ਭਰਦਾ ਹੈ। 'ਹ.. ਅ... ਹ... ਦੀ ਸਾਊਂਡ' ਜਿਸ ਨੂੰ
ਫੇਰ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਘੁੱਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਵੰਝਲੀ ਨੂੰ ਰੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ... ਤੇ ਮੂੰਹ ਫੇਰ ਕੇ...
ਪਿਠ ਕਰ... ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ...। ਮੁੜ ਉਹੀ ਡਰਾਉਣਾ ਸੰਗੀਤ...
ਅਣਹੋਣੀ ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਰ ਭਾਵ ਹੈ... ਉਭਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੰਦਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਤੋਂ ਡਿਗਦਿਆਂ ਪੈਦਾ
ਹੋਇਆ ਸੀ...। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਬਦਹਵਾਸ ਹੋਏ ਹਫੜਾ ਦਫੜੀ 'ਚ ਆਉਂਦੇ ਨੇ...। ਮੱਝਾ ਖੂੰਖਾਰ ਹੋ
ਗਈਆਂ ਹਨ। ਚੁਫੇਰੇ ਕੋਹਰਾਮ ਫੈਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਾਂਡਵ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਹ ਬੋਲ ਉਭਰਦੇ ਹਨ।]<br />
ਮਹੀਂ ਟੁਰਨ ਨਾ ਬਾਝ ਰੰਝੇਟੜੇ ਦੇ, ਭੂਹੇ ਹੋਇ ਕੇ ਪਿੰਡ ਭਜਾਇਓ ਨੇ<br />
ਪੱਟ ਝੁੱਗੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਤੂੰ ਢੁਡ ਮਾਰਨ, ਭਾਂਡੇ ਭੰਨ ਕੇ ਸ਼ੋਰ ਘਤਾਇਓ ਨੇ<br />
[ਲੋਕ ਰਾਂਝੇ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਮਿੰਨਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਪਿਠ ਮੋੜੀ ਬੈਠਾ ਹੈ : ਮੂੰਹ ਅੰਬਰ
ਵੱਲ ਚੁਕਿਆ ਹੈ। ਮਹੀਆਂ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਉÎÎÎੱਥੋਂ ਖਦੇੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਫੇਰ ਉਨ•ਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਵਜ਼
ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ... ਉਦਾਸ ... ਹਤਾਸ਼ ... ਤੁਰਦੀਆਂ ਤੇ ਬੂਥੀਆਂ ਉਤਾਂਹ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ
ਬਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਪਿੱਠਾਂ ਕਰੀ ਖੜੇ ਨੇ...। ਇਨ•ਾਂ
ਮੂਵਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਰਹੋਂ ਡੁੱਬੇ ਬੋਲ-ਭਰਾ ਭਰਕਮ ਭਾਵ... 'ਚ ਫੈਲਦੇ ਹਨ।]<br />
ਮੱਝੀਂ ਚਰਨ ਨਾ ਬਾਝ ਚੰਝੇਟੜੇ ਦੇ, ਮਾਹੀਹਾਰ ਸਭੇ ਝੱਖ ਮਾਰ ਰਹੇ<br />
ਕਈ ਘੁਸ ਜਾਏ, ਕਾਈ ਡੁੱਬ ਜਾਏ, ਕਾਈ ਸ਼ੀਂਹ ਲਹੇ ਕਾਈ ਪਾਰ ਰਹੇ<br />
ਯਾ ਖੁਦਾ ਇਹ ਕਿਹਾ ਇਸ਼ਕ ਏ...।<br />
[ ਪੰਜੇ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ...]<br />
1. ਰਾਂਝੇ ਵੰਝਲੀ ਰੱਖੀ..., ਪੌਣਾਂ ਨੇ ਭੌਣ... ਤੇ ਭੌਰਾਂ ਨੇ ਤਾਨ ਛੱਡੀ<br />
2. ਫਕੀਰ ਨੇ ਚੁੱਪ ਵੱਟੀ..., ਟਹਿਣੀਆਂ ਨੇ ਫੁੱਲ..., ਧਰਤੀ ਨੇ ਬੀਅ ਤੇ ਨਦੀਆਂ ਨੀਰ ਘੁੱਟੇ।<br />
3. ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੁਝੀਆਂ..., ਸੂਰਜਾਂ ਦਾ ਪਿੰਡਾਂ ਠਰਣ ਲੱਗਾ<br />
4. ਹੌਂਕਾ ਲੈਂਦਾ ਤੇ ਅੰਬਰਾਂ ਦੇ ਪਾਵੇ ਹਿੱਲਣ ਲਗਦੇ..<br />
ਯਾ ਖੁਦਾ ਇਕ ਤੇਰਾ ਕਿਹਾ ਇਸ਼ਕ ਹੈ<br />
5. ਪੋਥੀਆਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਹਾਰ ਗਈਆਂ...।<br />
1. ਇਸ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਭਾਰ... ਤੇਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਤੋਂ ਝੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ...<br />
2. ਇਹ ਬਿੱਖਰ ਜਾਣੀ ਮੌਲਾ...।<br />
3. ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਬਰ ਮੁੱਕੇ...<br />
4. ਆਹ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਬੰਨ ਟੁੱਟੇ ... ਤੇ ਖੇਡ ਤੇਰੀ ਸਭ ਖਿੰਡ ਜਾਵੇ ਖੰਡ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ
ਵਾਂਗ ਡੁੱਬ ਜਾਵੇ...। ਰਹਿਮ... ਰਹਿਮ... ਰਹਿਮ... ਇਸ ਵੰਝਲੀ ਬਾਝੋਂ ਤੇ ਸਭ ਸੱਖਣਾ ਹੋ
ਚਲਾ...।<br />
ਗੀਤ ... [ਸਿਰਫ ਬੁਲਾਉਣਾ ਹੈ।]<br />
ਸਿਰ ਦਿੱਤਿਆਂ ਬਾਝ ਨਾ ਇਸ਼ਕ ਪੱਕੇ, ਨਾਹੀਂ ਇਹ ਸੁਖਾਲੀਆਂ ਯਾਰੀਆਂ ਵੇ<br />
ਜੇ ਤਾਂ ਮਾਮਲੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਭੱਜ ਜਾਵੰ, ਵੇਖ ਇਸ਼ਕ ਬਣਾਈਅੰ ਖੁਆਰੀਆਂ ਵੇ<br />
ਏਥੇ ਛੱਡ ਈਮਾਨ ਜੇ ਨੱਸ ਜਾਵੇਂ, ਇਸ਼ਕ ਜਾਲਣਾ ਖਰਾ ਦੁਹੇਲੜਾ ਈ<br />
ਤਾਬ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਝੱਲਣੀ ਖਰੀ ਔਖੀ, ਇਸਕ ਗੁਰੂ ਤੇ ਜਗ ਸਭ ਚੇਲੜਾ ਈ<br />
[ਸੁਣਦੇ ਸੁਣਦੇ ਪੀਰ ਸਭ ਉਠਦੇ ਹਨ। ਮਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਰਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ
ਆਉਣ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਭਰਿਆ ਪਰ ਬਹੁਤ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਪੀਰ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਅਹਿਲ ਬੈਠਾ ਹੈ।]<br />
ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਦਿਲਾਸੜੇ ਨਾਲ ਪੀਰਾਂ ਮੀਆਂ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਜੀਉ ਤਸੱਲਿਆ ਈ<br />
[ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਨ•ਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜਦਾ ਹੈ। ਮਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਰ ਜਾਨ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />
ਪੀਰ : ਤੇਰੀ ਹੀਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਮੀਆਂ ਮਖਦੂਮ ਜਹਾਨੀਆਂ ਘੱਲਿਆ ਈ...। [ਰਾਂਝੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਲੋਅ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।]<br />
2. ਹੁਣ ਤੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂ...।<br />
3. ਵੇਖ ਤੇਰੀ ਉਦਾਸੀ ਤੇ ਚੋਹੀਂ ਖੂੰਟੀ ਫੈਲ ਗਈ ਏ...।<br />
4. ਚਾਰੇ ਯੁਗ ਵੈਰਾਗੇ ਗਏ...।<br />
5. ਕੋਈ ਰਾਗ ਛੇੜ ... ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਘਰ ਸੁੰਨਾ ਹੋ ਚੱਲਾ ਏ।<br />
[ਰਾਂਝਾ ਵੰਝਲੀ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਨੀਝ ਲਾ ਕੇ...। ਪੀਰ ਵੰਝਲੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਫੜਾਉਂਦੇ ਹਨ...। ਉਹ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਹੋ ਕੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।]<br />
ਸ਼ੌਕ ਨਾਲ ਵਜਾਇ ਕੇ ਵੰਝਲੀ ਨੂੰ, ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਅੱਗੇ ਖੜਾਂ ਗਾਂਵਦਾ ਈ।<br />
ਕਦੇ ਉਧੋ ਤੇ ਕਾਹਨ ਦੇ ਬਿਸ਼ਨ ਪਦੇ, ਕਦੇ ਮਾਝ ਬੀਹਾਰੀ ਦੀ ਲਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਮਲਕੀ ਨਾਲ ਜਲਾਲ ਨੂੰ ਖੂਬ ਗਾਵੇ, ਵਿਚ ਝੀਵਰੀ ਦੀ ਕਲੀ ਲਾਂਵਦਾ ਈ।<br />
ਕਦੇ ਸੋਹਣੀ ਤੇ ਮਹੀਂਵਾਲ ਵਾਲਾ ਨਾਲ ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਸਦ ਸੁਣਾਂਵਦਾ ਈ।<br />
[ਪ੍ਰੇਮੀ-ਜੋੜੀਆਂ ਦੇ ਨ੍ਰਿਤ...। ਪੀਰ ਤੇ ਮਹੀਆਂ ਵੀ ਨਚਦੀਆਂ...। ਰਾਂਝਾ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਵੰਝਲੀ ਲੈ ਝੂਮਦਾ ਹੋਇਆ ਫਿਰਦਾ ਹੈ।]<br />
ਸੋਰਠ ਗੂਜਰੀ ਪੂਰਬੀ ਲਲਿਤ ਭੈਰੋਂ, ਜੋਗ ਰਾਗ ਦੀ ਜ਼ੀਲ ਵਜਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਟੋਢੀ ਮੇਘ ਮਲਾਰ ਧਨੇਸਰੀ ਤੇ, ਜੈਤਸਰੀ ਤੂੰ ਨਾਲ ਰਲਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਮਾਲਸਰੀ ਤੇ ਪਰਜ ਬਿਹਾਰਾ ਬੋਲੇ, ਨਾਲੇ ਮਾਲਵਾ ਵਿੱਚ ਵਜਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਕਲਿਆਣ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਲਕੌਂਸ ਬੋਲੇ, ਨਟ ਮੰਗਲਾਚਾਰ ਸੁਣਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਬਰਵਾ ਨਾਲ ਪਲਾਸੀਆ ਭੀਮ ਬੋਲੇ, ਦੀਪਕ ਰਾਗ ਦੀ ਤਾਰ ਵਜਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਪਹਾੜੀ ਧ੍ਰੰਧ੍ਰੋਟੀਆਂ ਦੇ, ਗਉੜੀ ਨਾਲ ਆਸਾ ਖੜਾ ਗਾਂਵਦਾ ਈ<br />
ਰਾਮਕਲੀ ਬਸੰਤ ਹਿੰਡੋਲ ਗਾਵੇ, ਤੇ ਮੁੰਦਾਵਣੀ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਲਾਂਵਦਾ ਈ<br />
[ਰਾਂਝਾ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਚਰਣਾਂ 'ਚ ਢਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਸਭ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।]<br />
ਪੀਰ : (ਥਾਪੜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।) ਜਾਹ ਮੀਆਂ ਜਾਹ ... ਹੀਰ ਤੇਰੀ...<br />
2. ਵਿਰਹੋਂ ਤਪਦਾ... ਤਾਂ ਅੰਬਰ ਵਰਦਾ<br />
3. ਵਿਯੋਗ ਪੱਕਦਾ ਏ ਤਾਂ ਜੋਗ ਝਰਦਾ ਏ ਪੁੱਤਰ<br />
ਰਾਂਝਾ : ਕਿਸ ਜੋਗ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਓ ਮੁਰਸ਼ਦੋ... ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਕੁਝ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਜੇ ਆਉਂਦੀ ...। ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ ਗੱਲ ਦੱਸੋ..., ਸਿਧਮ ਸਿੱਧੀ।<br />
4. ਜਾ ਬਾਲ ਜੋਗੀ ਤੇਰਾ ਰਾਹ ਦੇਖਦਾ...। [ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਭਰਦਾ ਹੈ]<br />
5. ਅੜੀਆਂ ਕਰ ਵਕਤ ਨਾ ਟਪਾ...।<br />
[ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ]<br />
ਇਕੱਠੇ : ਟਿੱਲਿਓਂ ਉਸ ਪਾਰ ਹੀਰ ਖੜੀ ਤੇਰਾ ਰਾਹ ਦੇਖਦੀ ਹੈ।<br />
ਰਾਂਝਾ
: ਮੇਰਾ ਰਾਹ ਪਈ ਵੇਖਦੀ ਏ...। ਮੇਰਾ ... ਰਾਹ.. ਹੀਰ...। ਇਹ ਜੋਗੀ ਦਾ ਟਿੱਲਾ ਕੀ
ਏ... ਮੈਂ ਪਹਾੜ ਪੁੱਟ ਸੁੱਟਾਂ...। [ਸ਼ੁਦਾਈਆਂ ਵਾਂਗ ਲੋਟਣੀਆਂ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ
ਪਾਸਿਓਂ ਮੁੱਲਾ ਹੇਰੀਂ ਆਉਂਦੇ ਨੇ...।]<br />
ਮੁੱਲਾ : (ਗੋਰ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।) ਇਹ ਦਾ ਤੇ ਸਰ ਗਿਆ...। ਇਹ ਤੇ ਹੋਣਾ ਈ ਸੀ... ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਖੈਂਹਦਾ...। ਹੰਅ...।<br />
ਰਾਂਝਾ
: ਹੀਰ ਮੇਰਾ ਰਾਹ ਪਈ ਦੇਖਦੀ...। [ਮੁੱਲਾ ਨੂੰ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਧੱਕਾ
ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਜਦਾ ਹੈ... ਉਹ ਡੋਲਦੇ ਨੇ... ਕਿਤਾਬਾਂ ਫੇਰ ਖਿਲਰ
ਜਾਂਦੀਆਂ।]<br />
ਮੁੱਲਾ : ਉਇ ਬੇੜਾ ਗਰਕ ਤੇਰਾ...। ਪੰਘਾ ਲੈਣੋਂ ਮੁੜਦਾ ਨਹੀਂ...।<br />
[ਉਹ ਤਿੰਨਂ ਜਾਣੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਚੁਕਦੇ ਨੇ। ਦੋਹੇਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤਾਂ ਅੰਨੇ ਹਨ...। ਟਟੋਲ-ਟਟੋਲ
ਕੇ ਲਭਦੇ...। ਰਾਂਝਾ ਕਿਤਾਬ ਚੁਕਦਾ ਹੈ... ਮੁੱਲਾ ਉਸ ਦੇ ਮਗਰ ਭੱਜਦਾ ਹੈ...।]<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਕਿਤਾਬ ਨਾਲ ਝਕਾਉਂਦਾ ਹੈ।) ਹੀਰ ਮੇਰਾ ਰਾਹ ਵੇਖਦੀ ਏ..., ਜੋਗੀ ਦੇ ਟਿੱਲਿਓਂ ਪਾਰ...[ਮੁੱਲਾ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਿਤਾਬ 'ਤੇ ਹੈ।]<br />
ਮੁੱਲਾ : ਫੜ•ਾ ਉਰਾਂ ਇਹ ਮੈਨੂੰ ...। ਫੜਾ...। ਫੱਟ ਜੂ ਗੀ।<br />
ਰਾਂਝਾ
: (ਹਸਦਾ) ਪੋਥੀਆਂ ਪੜ•ਨ ਨਾਲ ਕੁਝ ਨੀ ਲੱਭਦਾ ... ਨਾ ਹੀਰ ਤੇ ਨਾ... [ਮੁੱਲਾ ਖੋਹਣ
ਨੂੰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਉਛਾਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।] ਕੁਝ ਹੋਰ...। [ਹਸਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਕੈਚ
ਕਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ 'ਚ ਫੇਰ ਮਜਦੂਰਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ...। ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਦਾ ਹੈ। ਹਾਇ ਹਾਇ
ਕਰਦੇ ਉਠਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਬੰਨਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੁੜ ਉਹ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਲਦਾਉਂਦਾ
ਹੈ। ਹੇਠਲਾ ਡਾਇਲਾਗ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।]<br />
ਮੁੱਲਾ : ਚਲੋ ਉਇ ਅੰਨੇ ਤੀਰਅੰਦਾਜੋ...। ਕਦੇ
ਟਿਕਾਣੇ ਤੇ ਵੀ ਲਾ ਲਿਆ ਕਰੋ...। ਲੈ ਦੇ ਕੇ ਮੇਰੇ 'ਚ ਈ ਵਜਦੇ ਓ ਮੁੜ ਮੁੜ ਕੇ...। ਚਲੋ
.... [ਤਿੰਨੋਂ ਜਣੇ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਲਟੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਮੁੜਦੇ ਨੇ... ਮੁਸ਼ਕਲ
ਨਾਲ ਹਿਕਦਾ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
[ਰਾਂਝਾ ਖੁਸ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮੰਚ 'ਤੇ ਚੱਕਰ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਗੀਤ ਚਲਦਾ ਹੈ।]<br />
(251)<br />
ਬੁਝੀ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਅੰਗ ਨੂੰ ਵਾਓ ਲੱਗੀ ਸਮਾਂ ਆਇਆ ਸ਼ੋਕ ਜਗਾਵਣੇ ਦਾ<br />
ਬਾਲ ਨਾਥ ਦੇ ਟਿੱਲੇ ਦਾ ਰਾਹ ਫੜਿਆ, ਮਤਾ ਜਾਗਿਆ ਕੰਨ ਪੜਾਵਣੇ ਦਾ<br />
ਮਤਾ ਜਾਗਿਆ ਕੰਨ ਪੜਾਵਣੇ ਦਾ - 2 -<br />
[ਰਾਂਝਾ ਇੱਕ ਜਗ•ਾ ਰੁਕ ਕੇ ਦੂਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।]<br />
ਰਾਂਝਾ : ਇਹ ਪੰਧ ਤੇ ਲੰਮਾ ਈ ਹੋਈ ਤੁਰੀ ਜਾਂਦਾ ...। ਹੋਰ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਦੂਰ ਏ... <br />
<br />
[ਦੂਰੋਂ
ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ : ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ ... ਮਰੋ ਰੇ ਰੋ ਰੇ ਰੋ ਰੇ। 3। ਆਵਾਜ਼
ਥੋੜੀ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ...।] ਦਿਸ਼ਾ ਤੇ ਇਹੋ ਏ। [ਹਰ ਚੱਕਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਵਾਜ਼ ਹੋਰ ਨੇੜੇ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਨੱਚਦੇ ਹੋਏ ਨਾਥ ਜੋਗੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆ ਘੇਰਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
ਨਾਥ ਟੋਲੀ : ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ, ਮਰੋ ਰੇ ਮਰੋ ਰੇ ਮਰੋ ਰੇ<br />
ਜੀਵਨ ਕੀ ਜਬ ਆਸ ਵੀਹਾਣੀ, ਤਬ ਪਾਂਵ ਦੇਹਰੀਆ ਧਰੋ ਰੇ<br />
ਤਬ ਪਾਂਵ ਦੇਹਰੀਆ ਧਰੋ ਰੇ, ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ<br />
ਮਰੋ ਰੇ ਮਰੋ ਰੇ ਮਰੋ ਰੇ<br />
[ਸਭ ਚੇਲੇ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਲ ਨਾਥ ਹੀਰ ਵਾਲੇ ਮੰਚ ਉÎÎÎੱਤੇ ਬੈਠਾ ਹੈ।
ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਬਿਛੋਣਾ ਜੋਗੀਏ ਰੰਗ ਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪਛਾਨਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ
ਹੈ।]<br />
ਰਾਂਝਾ : ਹੋਰ ਤੇ ਸਭੋ ਕੁਝ ਉਹੀ ਏ... ਬਸ ਇਹ ਰੰਗ ਬਦਲ ਗਿਆ...।<br />
ਬਾਲ ਨਾਥ : ਸਭ ਰੰਗਾਂ ਥਾਣੀਂ ਲੰਘ ਕੇ..., ਜੋ ਰੰਗ ਬਣਦਾ ਏ ਜੋਗੀਆ<br />
[ਅੰਤਰਧਿਆਨ ਹੋ ਕੇ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।] ਉਹੀ ਤੇ ਜੋਗ ਦਾ ਰੰਗ ਹੈ।<br />
ਰਾਂਝਾ
: (ਵਿਆਕੁਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।) ਪਰ ਹੀਰ .... [ਜੋਗੀ ਦੇ ਆਸਣ ਦੇ ਉਪਰੋਂ ਥਾਣੀਂ ਦੇਖਣ ਦੀ
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ] ਇਹੋ ਕਿਹਾ ਸੀ ਉਨ•ਾਂ..., ਟਿੱਲਿਓਂ ਪਾਰ... ਜੋਗੀ ਦੇ, ਹੀਰ ਖੜੀ
ਤੇਰਾ ਰਾਹ ਤੱਕਦੀ...।<br />
ਬਾਲ ਨਾਥ : ਮਰਨਾ ਪੈਂਦਾ...। ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ...। ਸਾਡਾ ਤੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਈ ਇਹੋ ਏ... ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਪਰੇਸ਼ਾਨ) ਅਸ਼ੀਸ ਤੇ ਤੇਰੀ ਖਰੀ ਏ ਨਾਥ ਜੀ ... ਪਰ ਅਸੀਂ ਤੇ ਮਰ ਹੀ ਕੇ ਆਏ ਹਾਂ ਜੀਊਣ ਦੀ ਨਹੀਂ ਆਸ ਲਾਈ ਹੀਰ ਦੀ (ਝੋਲੀ ਅੱਡ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।)<br />
ਬਾਲ
: (ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ) ਛਡ ਜਗ ਤੇ ਹੁਕਮ ਫਕੀਰ ਹੋਣਾ, ਫਕਰ ਕੰਮ ਹੈ ਸਿਰਾਂ ਥੀਂ ਲੰਘਿਆਂ ਦਾ,
ਜਿਹੜੇ ਮਰਨ ਸੋ ਫਕਰ ਥੀਂ ਹੋਣ ਵਾਕਿਫ, ਨਹੀਂ ਕੰਮ ਇਹ ਮਰਨ ਤੋਂ ਸੰਗਿਆ ਦਾ।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਇਸ਼ਕ ਕਰਨ ਤੇ ਤੇਗ ਦੀ ਧਾਰ ਕੱਪਣ, ਏਹ ਕੰਮ ਹੈ ਮਾਹਣੂਆਂ ਚੰਗਿਆਂ ਦਾ।<br />
ਬਾਲ : ਜੋਗ ਜਾਲਣਾ ਸਾਰ ਦਾ ਨਿਗਲਣਾ ਏ, ਏਸ ਜੋਗ 'ਚ ਬਹੁਤ ਜਹੀਰੀਆਂ ਨੇ <br />
ਛੱਡ ਤ੍ਰੀਮਤਾਂ ਦੀ ਝਾਕ ਹੋ ਜੋਗੀ ਫਕਰ ਨਾਲ ਜਹਾਨ ਕੀ ਸੀਰਆਂ ਨੇ<br />
ਰਾਂਝਾ : ਇਹ ਇਸ਼ਕ ਨਾ ਟਲੇ ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਤੋਂ ਥੋਥੇ ਇਸ਼ਕ ਥੀਂ ਹੱਡ ਅਯੂਥ ਕੀਤੇ<br />
ਸਾਨੂੰ ਜੋਗ ਦੀ ਰੀਝ ਤਦੋਂ ਦੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਮਹਿਬੂਬ ਕੀਤੇ।<br />
ਬਾਲ
: ਅਲੱਖ ... ਅਲੱਖ ...। [ਦਹਾੜਦਾ ਹੋਇਆ, ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਉÎÎÎੱਠ
ਖਲੋਂਦਾ ਹੈ।] ਉਲਟੀ ਗੰਗਾ ਏਥੇ ਵਹਾਉਣ ਆਇਆਂ, ਜੋਗ ਲੈਣ ਆਇਆਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਅਜਮਾਉਣ ਆਇਆਂ।<br />
ਰਾਂਝਾ
: (ਹੱਥ ਬੰਨ ਕੇ) ਸੰਜੋਗ ਜੋ ਹੀਰ ਸਲੇਟੜੀ ਦਾ, ਹੈ ਉਹੋ ਹੀ ਸਾਡਾ ਜੋਗ ਜੋਗੀਆ। ਹੋਇ
ਜੋਗ ਜੋ ਹੀਰ ਵਿਜੋਗ ਛੋੜੇ, ਕਾਂਹਦਾ ਜੋਗ ਏ ਉਹ ਤੇ ਹੈ ਰੋਗ ਜੋਗੀਆ।<br />
[ਬਾਲ ਨਾਥ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਹੈ। ਚੇਲੇ ਸਭ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਤਕਦੇ... ਸੈਣਤਾਂ ਮਾਰਦੇ...।]<br />
ਬਾਲ : ਗੱਲਾਂ ਅਜੂਬ ਕਰਦੈਂ, ਨਹੀਓਂ ਮੂਲ ਸੰਗਦੈਂ। ਨਾਲੇ ਜੋਗ ਮੰਗਦੈਂ ਨਾਲੇ ਜਗ ਮੰਗਦੈਂ।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਨਾ ਮੈਂ ਜੋਗ ਮੰਗਾਂ ਨਾ ਜਾਗੀਰ ਮੰਗਾਂ, ਝੋਲੀ ਅੱਡ ਕੇ ਤੈਥੋਂ ਮੈਂ ਜੋਗੀਆ ਵੇ, ਦਮ ਦਮ ਮੰਗਾਂ ਇੱਕੋ ਹੀਰ ਮੰਗਾਂ। <br />
<br />
[ਜੋਗੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ 'ਚ ਢਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਬਾਲ : ਇਹ ਦੇਹ ਤਾਂ ਬਸ ਦੇਹੜੀ ਏ ਬਚੜਿਆ। ਜੋਗ ਮਹਿਲ ਵਿਚ ਆਉਣੈ ਤਾਂ ਡਿਉੜੀ ਦਾ ਮੋਹ ਤੇ ਛੱਡਣਾ ਪੈਣਾ...। <br />
ਰਾਂਝਾ : ਮੈਂ ਸਭ ਛੱਡ ਆਇਆਂ..., ਜੋ ਹੈ..., ਛੱਡਣ ਨੂੰ ਰਾਜ਼ੀ ਹਾਂ...। <br />
<br />
[ਬਾਲ
ਨਾਥ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਹਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਚੇਲਿਆਂ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।
ਜਿਨ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਸਰ ਫੁਸਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਚਿਮਟਾ ਖੜਕਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚੁੱਪ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ।]<br />
<br />
ਬਾਲ : (ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ।) ਨਿਰੀ ਜਿਦ ਏ... ਜਾਂ ਜੁਗਤ ਵੀ ਜਾਣਦਾਂ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਪੈਰ ਫੜਦਾ) ਜੋ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਸਭੈ ਵਿਸਾਰ ਆਇਆਂ। ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਬਸ ਖਾਲੀ। <br />
<br />
[ਬਾਲ ਨਾਥ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਬਾਲ : ਜੇ ਖਾਲੀ ਏਂ... ਤਾਂ ਫੇ ਭਰ ਜਾਵੇਂਗਾ...।<br />
ਰਾਂਝਾ
: ਇਹੋ ਸੁਣ ਕੇ ਆਇਆਂ... ਕਿ ਸੁਮੇਰ ਦੇ ਟੀਲੇ 'ਤੇ ਸਭ ਦੀਆਂ ਸੱਧਰਾਂ ਪੂਰਦੀਆਂ...
ਮੇਰੀ ਵੀ ਪੂਰ ਛੱਡੋ...। ਇੱਕ ਹੀਰ ਬਾਝੋਂ ਮੈਂ ਅਧੂਰਾ ਹਾਂ... ਪੂਰ ਛੱਡੋ... ਪੂਰਣ ਕਰ
ਛੱਡੋ...।<br />
ਬਾਲ : ਜਿਦਣ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਦੇ ਅਰਥ ਨੂੰ ਪਾ ਜਾਵੇਂਗਾ...। ਸਭ ਪਾ ਜਾਵੇਂਗਾ...। <br />
(ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਇੱਕ ਚੇਲੇ ਨੂੰ।]<br />
ਇਸ ਨੂੰ ਇਹਦੇ ਭੋਰੇ 'ਚ ਲੈ ਜਾਵੋ। (ਖੁਦ ਨਾਲ) ਜੁਗਾਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵਿਯੋਗੀ
ਆਇਆ... ਜੋਗ ਦਾ... ਵਿਯੋਗੀ [ਚੇਲੇ ਫੇਰ ਔਖੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਪਰ ਬੋਲਦਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ।] ਵੇਖੋ
ਕਦੋਂ ਸੰਜੋਗ ਖੁਲਦੇ ਨੇ...। (ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ) ਬਾਕੀ ਸਭ ਭਲਕੇ ਵੇਖਾਂਗੇ।<br />
[ਹੱਥ ਬੰਨੀਂ ਨੀਝ ਲਾਈ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਦੇਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ ਉਭਰਦੇ ਹਨ।]<br />
ਗੀਤ
: ਸਾਧੋ .... ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਘਰ ਕੀਜੈ। ਹੱਬ ਕੇ ਨਾ ਰਹਿਬੈ, ਢੱਬ ਕੇ ਨਾ ਚਲਿਬੈ, ਧੀਰੇ
ਪਾਂਉ ਧਰੀਜੈ... ਸਾਧੋ... ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਘਰ ਕੀਜੈ...। ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਘਰ ਕੀਜੈ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : [ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹੈ...।] ਹਬ ਕੇ ਨਾ ਰਹਿਬੈ, ਢਬ ਕੇ ਨਾ ਚਲਿਬੈ... ਧੀਰੇ ਪਾਂਉ ਧਰੀਜੈ...। <br />
[ਜਿਵੇਂ ਪਿਘਲਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
ਚੇਲਾ : (ਹਲੂਣਦਾ ਹੈ।) ਤੁਰ ਹੁਣ..., ਗੱਡ ਕੇ ਈ ਖੜ ਗਿਆ ਪੈਰ...।<br />
ਚੇਲਾ 2 : ਹੰਅ, ਇਹ ਕਰੂਗਾ ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਵਿੱਚ ਘਰ... <br />
[ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਹੱਸਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਸਭ
ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲੱਗਦੇ ਨੇ। ਕੋਈ ਚਿਲਮ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਭੰਗ ਲਿਆ ਕੇ ਘੋਟਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ
ਚਿਮਟਾ ਤੇ ਖਪਰੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਘੇਰਾ ਘੱਤ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ... ਸੂਟੇ ਲਾਉਂਦੇ
ਨੇ...।]<br />
ਚੇਲਾ 3 : ਹੌਲੀ ਉਇ ਹੌਲੀ ਖਿੱਚ...। ਕਿਤੇ ਬਹੁਤਾ ਈ ਨਾਂ ਤਾਂਹ ਨੂੰ ਚੜ ਜਾਈੰ (ਹੱਸਦਾ ਹੈ।) ਗਗ ਮੰਡਪ ਵੱਲ...।<br />
ਚੇਲਾ 4 : ਓ ਰਹਿਣ ਦੇ ਤੂੰ ...। ਨਾਗਣੀ ਲੜਾਈ ਏ ਨਾਗਣੀ... (ਜੀਭ ਕੱਢਦਾ ਹੈ।) ਏਥੇ...। ਇਹ ਕੀ ਬਿਗਾੜ ਲਊ ਮੇਰਾ ...। ਲੈ ਫੜ...।<br />
ਚੇਲਾ 2 : (ਭੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।) ਲਓ ਵਈ... ਕਰੋ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਖਪਰੀ... ਤੇ ਲਓ ਅਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਝੂਟੇ...। (ਪੀਂਦੇ ਨੇ।)<br />
3 : ਬੂਟੀ ਵੀ ਪਾਈ ਊ ਕਿ ਨਿਰੀ ਖਸ ਖਸ ਈ ਘੋਟ ਲਿਆਇਆ...।<br />
4 : ਓ ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ..., ਐਂ ਫਣ ਚੱਕੀ ਫਿਰਦੈਂ। ਫਰਾਟੇ ਮਾਰਦਾ...।<br />
1 : ਵੇਖੇ ਆ ਚੱਜ ਇਨ•ਾਂ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ...। ਮਲੂਕ ਜਿਹਾ ਮੁੰਡਾ ਵੇਖ ਕੇ ਝਟ ਪਸੀਜ ਗਿਆ...। ਚੇਲਾ ਕਰਣ ਨੂੰ ...।<br />
3 : ਕਲਜੁਗ ਦਾ ਪਹਿਰਾ ਏ ਭਈ..., ਕਿਹੜੇ ਅਸਲ ਅਸੂਲ ਬਚੇ ਹੁਣ...।<br />
2 : ਸਾਡੀਆਂ ਤੇ ਲਕੀਰਾਂ ਕੱਢਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ... ਫੇਰ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਇਹ ਮੁੰਦਰਾਂ ਮੱਥੇ ਮਾਰੀਆਂ ਫੜਾਈਆਂ... ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਭਲਕੇ ਈ ਸਾਜਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ...।<br />
4 : ਸੰਗ ਮੰਨੋ ਉਇ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਚੁਗਲੀਆਂ ਕਰਦੇ ਓਂ। ਸੱਤਾਂ ਜਹਾਨਾਂ 'ਚ ਢੋਈ ਨੀ ਮਿਲਣੀ...।<br />
1 : ਚੁਗਲੀਆਂ ਕੌਣ ਕਰਦਾ...। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਇਹੋ ਪੁੱਛਦੇ ਆਂ... ਕਿ ਇਹ ਹੋਰ ਇੰਨੇ ਫਿਰਦੇ
ਆ ਪੂੰਛਾਂ ਚੁੱਕੀ... ਕਦੋਂ ਦੇ..., ਉਹਨਾਂ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਪੁੱਛਦਾ ਨੀ...।
ਇਸ ਜਟਵੈੜ 'ਚ ਕੀ ਏਡੀ ਖੂਬੀ ਲੱਭੀ ਏ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੂੰ...। <br />
<br />
(ਬਾਲ ਨਾਥ ਆਉਂਦਾ ਹੈ)<br />
<br />
ਬਾਲ : ਜੋਗ ਤੇ ਵਿਜੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਨਾਥਾ...। ਤੁਸੀਂ ਤੇ ਹਾਲੇ ਵਿਜੋਗੀ ਵੀ ਨਹੀਂ..., ਜੋਗ ਤੇ ਦੂਰ...।<br />
<br />
[ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
3 : ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਏ ... ਪੜਵਾਣ ਦੇ ਕੰਨ...। ਤੇਰਾ ਕੁਝ ਘਸਦਾ...।<br />
2 : ਉਇ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਅਣਜਾਣ ਜੱਟ ਫਸ ਗਏ...। ਭਲਾ ਇਹਦੀ ਕੀ ਮੱਤ ਮਾਰੀ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਸੋਹਣਾ ਜੁੱਸਾ...। ਸੋਹਣਾ ਸੁਣਖਾ...।<br />
1 : ਮੈਂ ਤਾਂ ਸੁਣਿਆ ਤੀਵੀਂਆਂ ਤਿਤਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਲਟਬੋਰ ਹੋਈਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ... ਏਸ ਪਿੱਛੇ...। ਇਹਨੂੰ ਕੀ ਸੁੱਝੀ...।<br />
4 : ਚੰਗਾ ਭਈ... ਤੁਸੀਂ ਧੋਵੋ ਪਾਪ ਜਗ ਦੇ...। ਜੋਗੀ ਤਾਂ ਚੱਲੇ...।<br />
3 : ਤੇ ਅਸੀਂ ਕਿਹੜਾ ਏਥੇ ਬੈਠ ਰਹਿਣਾ...। <br />
<br />
[ਸਭ ਉਠਦੇ ਨੇ।]<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ : ਬਹਿ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵੀ ਨੀ ਰਹਿਣਾ ਜੋਗੀਓ... ਬਸ ਰਾਹ 'ਚ ਆ ਪਿਆ ਇਹ...।<br />
<br />
(285)<br />
ਭਲੇ ਕਰਮ ਜੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਜੋਗ ਪਾਈਏ, ਜੋਗ ਮਿਲੇ ਨਾ ਰੱਬ ਦੇ ਮਾਰਿਆਂ ਨੂੰ<br />
ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਅੱਲ•ਾਂ ਜਾਂ ਕਰਮ ਕਰਦਾ, ਹੁਕਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨੇਕ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ<br />
<br />
[ਹੀਰ ਵਾਲੇ ਮੰਚ ਤੇ ਆ ਕੇ ਬਾਲ ਨਾਥ ਧਿਆਨ 'ਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਉਧਰੋਂ ਰਾਂਝਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਇਆ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਅੰਬਰ ਵੱਲ) ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਹ ਹੁਕਮ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਰਾਤ ਲੰਘਦੀ ਏ ਜਾਂ ਅਸੀ ਆਪ ਈ ਲੰਘ ਜਾਣੈਂ...। <br />
[ਵੰਝਲੀ ਛੂਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ...।]<br />
(283)<br />
[ਬਾਲ ਨਾਥ ਅਰਜ਼ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਵੀ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਅਰਦਾਸ
ਵਿੱਚ ਆ ਖੜਦੇ ਹਨ...। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਮੁੱਲਾ ਹੋਰੀਂ ਚੋਰੀ ਛਿਪੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਸਾਰਾ
ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਸੋਚੀਂ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਖੋਲ ਕੇ ਕੁਝ ਪੜ•ਦੇ ਨੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ
ਵੰਝਲੀ ਵੱਜ ਰਹੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਗੀਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।]<br />
ਨਾਥ ਮੀਟ ਅੱਖੀਂ ਦਰਗਾਹ ਅੰਦਰ, ਨਾਲੇ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ ਨਾਲੇ ਸੰਗਦਾ ਜੀ<br />
ਰਾਂਝਾ ਜੱਟ ਫਕੀਰ ਹੋ ਆਣ ਬੈਠਾ, ਲਾਹ ਆਸਰਾ ਸਾਕ ਤੇ ਅੰਗ ਦਾ ਜੀ<br />
ਐਸਾ ਇਸ਼ਕ ਨੇ ਮਾਰ ਹੈਰਾਨ ਕੀਤਾ, ਸੜ ਗਿਆ ਜਿਉਂ ਅੰਗ ਪਤੰਗ ਦਾ ਜੀ<br />
ਕੀਕੂੰ ਹੁਕਮ ਹੈ ਖੋਲ ਕੇ ਕਹੋ ਅਸਲੀ, ਰਾਂਝਾ ਹੋਇ ਜੋਗੀ ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ<br />
ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ 3 <br />
<br />
[ਵੰਝਲੀ ਵੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਨ ਅਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਦੇ ਹੱਥ ਉਪਰ ਨੂੰ ਉਠਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲਾ ਨੂੰ ਤਰੇਲੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ।]<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ
: ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਇਨ•ਾਂ ਪੀਰਾਂ ਫਕੀਰਾਂ ਤੇ ਜੋਗੀਆਂ ਦੀ ਮਿਲੀ ਭੁਗਤ ਏ...। ਇਨ•ਾਂ ਦਾ
ਕੀਤਾ ਧਰਿਆ ਏ..। ਹੂੰਅ..., ਮੈਂ ਵੀ ਵਾਹ ਲਾ ਦਊਂ ਪੂਰੀ... [ਦੋਹੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕਦੇ
ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਖੋਲਦਾ ਤੇ ਕਦੇ ਕੋਈ... ਮੁੜਕਾ ਪੂੰਝਦਾ ਹੈ।] ਐ ਕਿਵੇਂ ਉਲੰਘ ਜਾਣ
ਸਾਨੂੰ...। ਸਿੱਧੇ ਖਲੋਵੋ... ਉਇ...। ਖੜਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਤੁਹਾਥੋਂ ਇੱਕ ਥਾਂ...। <br />
<br />
[ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਡਾਂਟਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
[ਅਲਾਪ ਹੋਰ ਮਸਤ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਵਜ਼ਦ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਨੇ...। ਨਾਥ ਅਹਿੱਲ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਵੰਝਲੀ 'ਚ ਡੁਬਿਆ ਹੈ।] <br />
<br />
ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ... ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ - 3 -<br />
ਰਾਂਝਾ ਹੋਇ ਜੋਗੀ, ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ...।<br />
<br />
[ਪਰੀਆਂ 'ਹੀਰ ਦੀ ਚਾਦਰ' ਜੋਗੀ ਦੀ ਝੋਲੀ 'ਚ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਇਕ ਨਗਾੜੇ ਦੀ ਚੋਟ
'ਤੇ ਕੁੰਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਗੂੰਜਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਗੂੰਜੀ ਸੀ।] <br />
<br />
ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦਰਗਾਹ ਵਿੱਚ ਅਰਜ਼ ਕੀਤਾ, ਦਿਓ ਫਕਰ ਨੂੰ ਚਰਮ ਪਲੰਗ ਦਾ ਜੀ<br />
ਹੋਇਆ ਹੁਕਮ ਦਰਗਾਹ ਥੀਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ, ਬੇੜਾ ਲਾਇ ਦਿੱਤਾ ਅਸਾਂ ਢੰਗ ਦਾ ਜੀ<br />
ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ... ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 –।<br />
<br />
[ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੇ ਰੌਣਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੀਰ ਵਜਦ 'ਚ ਝੂਮਦੇ ਹਨ। ਜੋਗੀ ਦੇ ਲਬਾਂ ਤੇ ਮੁਸਕਾਨ ਖੇਲਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਨੂੰ ਭਾਜੜਾਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।]<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ
: ਮੈਂ ਇਹ ਕੁਫਰ ਨਹੀਂ ਜੇ ਹੋਣ ਦੇਣਾ... ਭਾਵੇਂ ਜ਼ਮੀਨ ਅਸਮਾਨ ਫਨਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣ...।
ਚਲੋ ਉਇ ... [ਹਿਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਂਝੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪੈਂਦ ਹਨ। ਹੋੜਦਾ ਹੈ] ਉਇ
ਢਗਿਓਂ ਏਧਰ ਕਿਧਰ ਨੂੰ ਮਰਦੇ ਓ..., ਏਧਰ ਚਲੋ ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ...। <br />
[ਜਾਂਦੇ ਹਨ...। ਡਿਗਦੇ ਢਹਿੰਦੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਖੀ - ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 – ।<br />
<br />
[ਬਾਲ ਨਾਥ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ ਕੇ ਰਾਂਝੇ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਉÎÎÎੱਠ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />
(284)<br />
ਨਾਥ ਖੋਲ ਅੱਖੀਂ ਕਿਹਾ ਰਾਂਝਣੇ ਨੂੰ ਬੱਚਾ ਜਾਹ ਤੇਰਾ ਕੰਮ ਹੋਇਆ ਈ<br />
ਫਲ ਆਣ ਲੱਗਾ ਉਸ ਬੂਟੜੇ ਜਿਹੜਾ ਵਿੱਚ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਬੋਇਆ ਈ<br />
ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 - ।<br />
ਚੜ ਦੌੜ ਕੇ ਜਿੱਤ ਲੈ ਖੇੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰੋਇਆ ਏ<br />
ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 –।<br />
<br />
[ਝੂਮਦੇ ਹੋਏ ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਨਾਥ ਦੇ ਚਰਣ ਫੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੱਲ ਨਾਲ
ਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਹੀਰ ਦੇ ਪਲੰਘ ਵਾਲੀ ਚਾਂਦਰ ਲਈ ਚੇਲੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ
ਆਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੁੰਦਰਾਂ ਨੇ। ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੱਥ ਉਸਤਰਾ ਤੇ ਚਿਮਟਾ ਹੈ। ਚਾਂਦਰ
ਤਾਣਦੇ ਹਨ। ਬੰਸੀ ਵੱਜਦੀ ਹੈ। ਉਸਤਰਾ ਨਾਥ ਦੇ ਹੱਥ ਫੜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਜਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 -।<br />
[ਨਗਾੜਾ ਵੱਜਦਾ ਹੈ। ਧੁੰਨ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਬੰਸੀ ਵਜਦੀ ਹੈ। ਪਰਦੇ ਓਹਲੇ ਮੁੰਦਰਾਂ ਪਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਿਰ ਮੁੰਡਨ ਦਾ ਸੰਸਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।]<br />
(251)<br />
ਪਟੇ ਪਾਲ ਮਲਾਈਆਂ ਨਾਲ ਰੱਖੇ, ਵਕਤ ਆਇਆ ਸੂ ਰਗੜ ਮੁਨਾਵਣੇ ਦਾ<br />
ਬੁੰਦੇ ਲਾਹ ਕੇ ਸੋਹਣੇ ਚਾਉ ਚੜਿਆ, ਕੰਨ ਪਾੜ ਕੇ ਮੁੰਦਰਾਂ ਪਾਵਣੇਂ ਦਾ<br />
ਵਾਹਿਸਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਫਿਕਰ ਜ਼ਰਾ ਨ ਜਿੰਦ ਗਵਾਵਣੇ ਦਾ<br />
ਜਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - ਜਾ ... 3 –।<br />
<br />
[ਹੀਰ ਦੇ ਪਲੰਘ ਵਾਲੀ ਚਾਦਰ ਅਦਬ ਨਾਲ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤੈਹ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਾਲ ਨਾਥ
ਦੇ ਹੱਥ ਫੜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਚੁੰਮ ਮੱਥੇ ਨੂੰ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੁੜ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਧਰ ਲੈਂਦੇ ਹੈ। ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਚੇਲੇ
ਅਤੇ ਬਾਲਨਾਥ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਮੰਚ ਉÎÎÎੱਤੇ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲਾਉਂਦਾ
ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧੁੰਨ ਰੁਕਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
[ਹੀਰ ਘੁੰਡ ਕੱਢੀ ਖੜਤਾਲਾ ਬਜਾਂਦੀ ਹੋਈ ਆਂਦੀ ਹੈ। ਮੀਰਾਂ ਦੀ ਛਬ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। 497 ਗੀਤ ਗੋਪੀਆਂ ਸੰਗ ਨ੍ਰਿਤ ਹੈ।]<br />
<br />
ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ, ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਲੋੜ•ੇ ਘਤਿਆ ਨੈਣਾਂ ਦੀ ਝਾਕ ਦੇ ਕੇ, ਲੁੜ• ਜਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਆ ਜਾਂ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਸਦਕੇ ਪੱਲੂਅੜਾ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਕੁੱਠਿਆ ਦੇ, ਮੂੰਹ ਘਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਜ਼ੁਲਫ ਨਾਗ ਵਾਂਗ ਗੱਲ ਘੁੱਟ ਬੈਠੀ, ਗਲੋਂ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
<br />
[ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਰਾਂਝਾ ਜੋਗੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਹੋਇਆ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਲਿਆਉ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਜੋ ਦੀਦ ਕਰੀਏ, ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ, ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਭਲਾ ਦਸ ਖਾ ਚਿਰੀਂ ਵਿਛੁੰਨਿਆ ਨੂੰ, ਕਦੋਂ ਰੱਬ ਸੱਚਾ ਘਰ ਲਿਆਂਵਦਾ ਈ<br />
ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਘਰ ਵਿਚ ਗੁਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੱਜਣਾ ਦਾ ਯਾਰ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਕਿਤੇ ਗੁੱਠ ਗਿਆ<br />
ਯਾਰ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਕਿਤੇ ਗੁੱਠ ਗਿਆ<br />
ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਦਿਆਂ ਘਿਉ ਦੀਆਂ ਚੂਰੀਆਂ ਬਾਲ ਦੀਵੇ, ਵਾਰਿਸਸ਼ਾਹ ਸੁਣਾਂ ਜੇ ਮੈਂ ਆਂਵਦਾ ਈ<br />
ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਘਰ ਯਾਰ ਤੇ ਢੂੰਢਦੀ ਫਿਰੇ ਬਾਹਰ ਕਿਤੇ ਮਹਿਲ ਨਾ ਮਾੜੀਆਂ ਉÎÎÎੱਠ ਗਿਆ<br />
ਯਾਰ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਕਿਤੇ ਗੁੱਠ ਗਿਆ -<br />
ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ।<br />
<br />
[ਗੋਪੀਆਂ ਮੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਭ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ...। ਰਾਂਝਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਖੱਪਰ ਵਗੈਰਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਥਾਂ
ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਨਿਹਾਰਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ- ਹੱਥ ਫੇਰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ
ਹੱਸਦਾ ਕਦੇ ਉਦਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਮੁੱਲਾ ਆਪਣੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਧਿਕਦਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ
ਨਾਲ ਕਾਬੂ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲੰਘਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝੇ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੱਧਮ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਕਥਾਕਾਰ ਆਉਂਦੇ
ਹਨ।]<br />
<br />
ਕਥਾਕਾਰ : ਰਾਂਝਾ ਖੇੜਿਆਂ ਦੀ ਜੂਹ ਵਿੱਚ ਆ ਵੜਿਆ। ਤ੍ਰਿੰਝਣਾ ਦੇ ਵਿੱਚ
ਗੱਲ ਛਿੜ ਗਈ...। ਕੋਈ ਟੂਣੇਹਾਰਾ ਜੋਗੀ... ਟਿੱਲਿਓਂ ਗੋਰਖ ਦੇ ਉਤਰ ਕੇ ਆਇਆ... ਨਿਰਾ
ਬਾਲ ਨਾਥ ਦਾ ਰੂਪ... ਕੋਈ ਮੌਤ ਦੀਆਂ ਸਰਦਲਾਂ ਟੱਪ ਆਇਆ, ਨੈਣ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਰੁੰਨੇ,
ਪਣਹਾਰਣਾ... ਗਵਾਲਣਾਂ ਸਭ ਮਸਤਾਨੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ...। ਧਾਰ ਚੋਣ ਬੈਂਦੀਆਂ... ਦੁੱਧ
ਭੁੰਜੇ ਈ ਪਈ ਜਾਂਦਾ... ਨੈਣ ਜੋਗੀ ਨਾਲ ਜਾ ਲੜੇ ਆ...। ਮੂੰਹੋਂ ਮੂੰਹੀਂ ਗੱਲ ਤੁਰ ਪਈ
ਏ... ਇਸ ਜੋਗੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕੁਝ ਲੱਭਦੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ...। ਭਾਲਦੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ...।<br />
<br />
[ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗਜਾ ਕਰਨ ਆਉਂਦਾ। ਭਿਖਿਆ ਦੇਣ ਆਈਆਂ ਆਟਾ ਭੂੰਜੇ
ਈ ਪਾ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਬਾਕੀ ਹੱਸਦੀਆਂ ਪਣਹਾਰਣਾ ਮੁੜ ਮੁੜ ਵੇਖਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ...। ਠੋਕਰਾਂ
ਖਾਂਦੀਆਂ। ਰਾਂਝਾ 'ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ' ਦਾ ਹੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਡਰ ਕੇ ਭਜਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰਾਂਝਾ ਕਦੇ ਹੱਸਦਾ... ਕਦੇ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਹੰਕਾਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ...। ਕਦੇ ਧਰਤੀ
'ਤੇ ਡਿੱਗ ਕੇ ਸਿਜਦੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਰੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਭਾਲਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਸਣ ਲਾ ਕੇ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਪੰਜ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਝੁੰਡ ਹੱਸਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
1 : ਨੀ ਇਹਦੇ ਨੈਣ ਤੇ ਵੇਖੋ..., ਜਿਉਂ ਕਟਾਰੀਆਂ ਸਾਣ ਚੜਾਈਆਂ ਈ।<br />
2 : ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਹੌਲ ਪੈਂਦੇ... ਏਸ ਬਾਲੜੀ ਉਮਰੇ... ਬੁੰਦੇ ਲਾਹ ਕੇ ਕੰਨ ਪੜਵਾਇ ਬੈਠਾ...। (ਛੇੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਗਰਜਦਾ ਹੈ 'ਅਲੱਖ ' ਉਹ ਹੱਸਦੀਆਂ ਹਨ।)<br />
3 : ਆਇ-ਹਾਇ ਤੇਵਰ ਤਾਂ ਵੇਖੋ... ਜਿਵੇਂ ਅੰਬਰ ਲੂੰਹ ਸੁੱਟੇਗਾ।<br />
4 : ਕਿਸੇ ਕਜਲੇ ਵਾਲੀ ਦਾ ਪੱਟਿਆ..., [ਰਾਂਝਾ ਮੁੜ ਧਿਆਨ ਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।] ਝੁੱਗਾ ਚੌੜ ਕਰਵਾਇ ਆਇਆ..।<br />
5 : ਜੋਗੀ ਕੋਈ ਨੀ... ਬਹਰੂਪੀਆ ਏ ਕੋਈ..., ਮਚਲਾ ਜੱਟ-ਜੋਤੇ (ਵਾਹੀ) ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਧੂਣੀ ਰਮਾਇ ਬੈਠਾ..। <br />
<br />
[ਉਸ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਚਿਮਟਾ ਖੜਕਾਉਂਦਾ ਉਠ ਖੜੋਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ : [ਆਕਾਸ਼ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕੂਕਦਾ ਹੈ।] ਅਲੱਖ ...।<br />
<br />
[ਕੋਰਸ ਸੰਵਾਦ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। 287]<br />
<br />
ਸੱਤ ਜਰਮ ਕੇ ਹਮ ੈਂ ਨਾਥ ਪੂਰੇ, ਕਦੇ ਮੂਲ ਨਾ ਵਾਹਿਆ ਜੋਤਰਾ ਈ<br />
[ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਸਦੀਆਂ।]<br />
ਵਾਰਿਸ਼ ਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਉÎÎੱਥੇ ਅੱਕ ਉÎÎÎੱਗੇ ਜਿੱਥੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਜੋਤਰਾ ਲਾਇਆ ਈ<br />
<br />
[ਹੱਸਦੀਆਂ ਉਸ ਨਾਲ ਚੌੜ ਕਰਦੀਆਂ। ਕੋਈ ਚਿਮਟਾ ਵਜਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਖਪਰੀ ਚੁੱਕ ਦੌੜਦੀ
ਹੈ। ਕੋਈ ਮੁੰਦਰਾਂ ਛੇੜਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਧੂਣਾ ਬੁਝਾਉਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਇੱਕ ਟੱਕ ਅੰਬਰ
ਵੱਲ ਟਿਕਟਿਕੀ ਲਾਈ ਖੜਾ ਹੈ। ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਅਲਖ ਕੂਕਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਕਥਾਕਾਰ : ਕੁੜੀਆਂ... ਮਤਵਾਲੀਆਂ..., ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਇਉਂ ਘੇਰਾ ਪਾਇਆ.. ਜਿਉਂ ਇੰਦਰ ਦੀਆਂ ਅਪਛਰਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਮਿਤਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਹੋਈਆਂ..।<br />
1 : ਦਸ ਤਾਂ ਸਈ.. ਕਿੱਥੋਂ ਦਾ ਜੋਗੜਾ ਏਂ ਤੂੰ ...।<br />
2 : ਕੌਣ ਗੁਰੂ ..., ਕਿਸ ਤੋਂ ਇਹ ਮੂੰਡ ਮੁੰਡਾਇਆ...<br />
3 : ਕਿਹੜਾ ਧਣਾਂ ... ਕਿਹੜੇ ਅਰਸ਼ੋਂ ਉਤਰ ਕੇ ਆਇਆਂ....<br />
4 : ਬੜਾ ਜਤੀ .... ਜੋਗੀ ਬਣਦਾ ...<br />
5 : (ਹੀਰ ਵਾਲੇ ਦੁਪੱਟੇ ਨੂੰ ਛੇੜਦੀ ਹੈ...।) ਵੇ ਹੈ ਕੀਹਦੇ ਜੋਗਾ।<br />
<br />
[ਦੁਪੱਟੇ ਨੂੰ ਛੇੜਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਰਾਂਝਾ ਫੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਤੀਜਾ ਨੇਤਰ ਖੁੱਲ
ਉÎÎÎੱਠਦਾ ਹੈ। ਤਾਂਡਵ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਿਮਟੇ ... ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਨਾਲ... ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ
ਭਜਾਉਂਦਾ... ਉਹ ਤ੍ਰਾਹੀ ਤ੍ਰਾਹੀ ਕਰਦੀਆਂ..., ਮਿੰਨਤਾਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ। ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਰੋਦਰ
ਰੂਪ ਵੇਖ ਕੇ ਸਹਿਮਦੀਆਂ... ਚੀਖਦੀਆਂ... ਭੱਜਦੀਆਂ...। ਨ੍ਰਿਤ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਹੋਰੀਂ
ਆਉਂਦੇ ਹਨ...। ਕੁੜੀਆਂ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਪੈਂਰੀਂ ਡਿਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜੇ ਹੀ ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਥ ਬੰਨੀ, ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਈ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪਰੀਕਰਮਾਂ
ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਗੀਤ : [461] ਕੁੜੀ ਆਖਿਆ ਮਰਾ ਨਾ ਫਾਹੁੜੀ ਵੇ, ਮਰ ਜਾਊਂਗੀ ਮਸਤ ਦੀਵਾਨਿਆ ਵੇ<br />
ਤੇਰੀ ਡੀਲ ਹੈ ਦੇਓ ਦੀ ਅਸੀਂ ਪਰੀਆਂ, ਇਕ ਲੱਤ ਲੱਗੇ ਮਰ ਜਾਨੀਆਂ ਵੇ<br />
ਗੱਲ ਦਸਣੀ ਹੈ ਜੋ ਦਸ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰਾ ਲੈ ਸੁਨੇਹੜਾ ਜਾਨੀਆਂ ਵੇ<br />
1 : ਮੇਰੀ ਤਾਈ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਤੁਧ ਬੇਲਣ ਅਸੀਂ ਹਾਲ ਥੀ ਨਹੀਂ ਬੇਗਾਨੀਆਂ ਵੇ<br />
2 : ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਰਾਂ ਮਿੰਨਤ ਜਾਇ ਹੀਰ ਅੱਗੇ ਟਟਿਆਨੀਆ ਵੇ।<br />
<br />
[ਕੁੜੀਆਂ ਬੋਲ ਦੀਆਂ ਹਨ।]<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ : ਇਹਦਾ ਜਾਦੂ ਤੇ ਏਥੇ ਵੀ ਚਲ ਗਿਆ...। ਚਲੋ ਉਇ... ਮੁੜੋ..., ਕੋਈ ਹੋਰ ਈ ਪਤਰਾ ਵਾਚਣਾ ਪੈਣਾ...। [ਪਿਛਾਂਹ ਮੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
[ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਡਾਇਲਾਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਂਝਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ : ਜਾ ਹੀਰ ਨੂੰ ਆਖਣਾ ਭਲਾ ਕੀਤਾ, ਸਾਨੂੰ ਹਾਲ ਥੀਂ ਚਾਇ ਬੇਹਾਲ ਕੀਤਾ <br />
ਝੰਡਾ ਸਿਆਹ ਸਫੈਦ ਸੀ ਇਸ਼ਕ ਵਾਲਾ ਉਹ ਘਤ ਮਜ਼ੀਠ ਗਮ ਲਾਲ ਕੀਤਾ<br />
ਜੇ ਨਾ ਉਤਰੀਏ ਯਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਏਡੇ ਪਿਟਣੇ ਨਾਹੀ ਸਹੇੜੀ ਨੀ<br />
ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਜੇ ਪਿਆਸ ਨਾ ਹੋਇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਸ਼ਰਬਤਾਂ ਦੇ ਨਾਹੀਂ ਛੇੜੀਏ ਨੀ<br />
<br />
[ਰਾਂਝਾ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਕੇ ਉÎÎÎੱਥੋਂ 'ਅਲਖ' ਜਗਾਉਂਦਾ ਤੁਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
3 : ਚਲੋ ਨੀ ਕੁੜੀਓ... ਇਹ ਤੇ ਇਸ਼ਕੇ ਦੇ ਨਾਗ ਦਾ ਡੰਗਿਆ ਏ। ਇਹਦਾ ਮੰਤਰ ਨੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਨਾਹੀਂ...।<br />
4 : ਕੁਝ ਵੀ ਕਹੋ...। ਹੀਰ ਨੇ ਚੰਗੀ ਕੋਈ ਨੀ ਕੀਤੀ ਏਸ ਨਾਲ...।<br />
5 : ਇਹਦੀ ਹਾਅ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਲਾ ਬੈਠੂ...।<br />
1 : ਚਲੋ ਤਾਂ... ਉਸੇ ਨੂੰ ਚਲ ਕੇ ਸਾਰਾ ਹਾਲ ਸੁਣਾਂਦੀਆਂ...।<br />
2 : ਹਾਂ... ਹਾਂ... ਚਲੋ ਚਲੋ...। ਜੇ ਦਗਾ ਈ ਦੇਣਾ ਸੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਰੋਜ਼ ਤੋਂ ਪੱਲਾ ਨੀ ਸੀ ਫੜਨਾ...।<br />
<br />
[ਸਭ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੀਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਗੀਤ : (464) ਕੁੜੀਓ ਵੇਖ ਰੰਝੇਟੜੇ ਕੱਚ ਕੀਤਾ, ਖੋਲ ਜੀਓ ਦਾ ਭੇਤ ਪਸਾਰਿਓ ਨੇ<br />
ਮਨਸੂਰ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਭੇਤ ਦਿੱਤਾ, ਚਾਇ ਓਸ ਨੂੰ ਸੂਲੀ ਚਾੜਿਓ ਨੇ<br />
ਰਸਮ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣਾ, ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਿਆ ਸੋਈਓ ਮਾਰਿਓ ਨੇ।<br />
<br />
[ਹੀਰ ਫਫਕ ਕੇ ਰੋਂਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਹੀਰ
: ਅਸੀਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ..., ਆਪਣੀ ਰੂਹ 'ਤੇ ਜਿੰਦਾ ਮਾਰ ਛਡਿਆ। ਜਿਦਣ ਇਹ ਜਿੰਦ
ਮੁਕਸੀ ਓਦਣ ਹੀ ਇਹ ਜਿੰਦਾ ਟੁਟਸੀ...। ਅਸੀਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਓਸ ਦੇ ਫਿਰਾਕ ਦੇ
ਸੇਕ ਨੂੰ ਲੁਕੋ ਰਖਿਆ। ਮਤੇ ਕਿਸੇ ਬੇਗਾਨੜੇ ਤਾਈੰ ਉਸ ਦੀ ਭਾਹ ਨਾ ਲਗ ਜਾਏ...। <br />
<br />
[ਪਿੱਛੋਂ ਸੈਤੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਹੀਰ ਸੰਭਲਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਸੈਹਤੀ : ਭਾਬੀਏ... ਨੀ ਭਾਬੀਏ...। ਕੀ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਅੰਦਰ ਵੜ ਕੇ ਬਹਿ ਰਹਿਨੀਂ ਏਂ...। ਕਦੇ ਬਾਹਰ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਕਰ।<br />
ਹੀਰ : ਸਾਨੂੰ ਤੇ ਅੰਦਰ-ਬਾਰ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਢੋਈ ਨਹੀਂ ਸੈਹਤੀਏ । ਕਿਤ ਵੱਲ ਜਾਈਏ... ਕੀਕਣ ਜਾਈਏ...।<br />
ਸੈਹਤੀ
: ਤੂੰ ਸੁਣਿਆ..., ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਜੋਗੜਾ ਆਇਆ। ਕੁੜੀਆਂ ਓਸ ਦੁਆਲੇ ਇਉਂ ਜੁੜੀਆਂ
ਜਿਉਂ ਗੁੜ ਨੂੰ ਕੱਕੀਆਂ ਕੀੜੀਆਂ। [ਹਸਦੀ ਹੈ।] ਬੜਾ ਸਿੱਧ ਪੁਰਸ਼ ਏ..., ਜਾਣੀ ਜਾਣ।<br />
ਹੀਰ : ਚੋਦਾਂਹ ਤਬਕਾਂ ਦੇ ਜਾਣੂ ..., ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ ਨੀ ਜਾਣਦੇ...। [ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।] ਇਹ ਤੇ ਗੁੱਝਾ ਈ ਰਹਿੰਦਾ...।<br />
ਸੈਹਤੀ : ਉਹ ਤੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਦੇਖ ਕੇ ਈ ਸਿਰਨਾਵੇਂ ਬੁਝ ਲੈਂਦਾ...। ਬਿਛੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮੇਲਦਾ...।<br />
ਹੀਰ : ਐਵੇਂ ਲੋਕ... ਭੁਲੇਖੇ ਪਾਲਦੇ, ਜੀਅ ਪਰਚਾਂਦੇ ਆ।<br />
ਸੈਹਤੀ : ਮੈਂ ਤਾਂ ਚੱਲੀ ਆਂ ਮੁਰਾਦ ਮੰਗਣ...। ਤੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ ਏ...।<br />
<br />
[ਸਹਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੀਰ ਸੋਚਦੀ ਖੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਹੀਰ
: ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਤਾਂ ਸਭ ਉਹੀ ਨੇ...। ਦਿਲ ਵੀ ਤੇ ਧੜਕ ਪਿਆ...। [ਵੰਜਲੀ ਦੀ ਤਾਨ ਵਜਦੀ
ਹੈ।] ਅਰਸੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ...। (ਉਤਾਵਲੀ) ਨੀ ਠਹਿਰ ਨੀ ਸਹਿਤੀਏ...।
ਰੁਕੀਂ ਜ਼ਰਾ...। ਮੈਂ ਵੀ ਕਿੰਨੀ ਕਮਲੀ ਆਂ...। ਘੁੰਡ ਕੱਢ ਕੇ ਘਰੇ ਬੈਠੀ। <br />
<br />
[ਦੌੜ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਗੀਤ : ਏਸ ਘੁੰਡ 'ਚ ਬਹੁਤ ਖੁਆਰੀਆਂ ਨੇ, ਅੱਗ ਲਾਇ ਕੇ ਘੁੰਡ ਨੂੰ ਸਾੜੀਏ ਨੀ<br />
ਘੁੰਡ ਹੁਸਨ ਦੀ ਆਬ ਛੁਪਾਇ ਲੈਂਦਾ, ਲੰਮੇ ਘੁੰਡ ਵਾਲੀ ਰੜੇ ਮਾਰੀਏ ਨੀ<br />
ਤਦੋਂ ਇਹ ਜਹਾਨ ਸਭ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ, ਜਦੋਂ ਘੁੰਡ ਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਉਤਾਰੀਏ ਨੀ<br />
ਘੁੰਡ ਅੰਨਿਆਂ ਕਰੇ ਸੁਜਾਖਿਆਂ ਨੂੰ ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਛੱਡ ਮੁੰਹ ਤੋਂ ਲਾੜੀਏ ਨੀ<br />
<br />
[ਗੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਂਝਾ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪਿੰਡ 'ਚ ਗਜਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਹੋਰੀਂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਆ ਕੇ ਬੈਠਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ
: ਇੱਥੇ ਈ ਡੇਰਾ ਲਾਂਦੇ ਹਾਂ... ਰਾਹ ਵਿੱਚ .. ਏਸ ਪਿੰਡ 'ਚ ਕਿਹੜਾ ਕੈਦੋਂ ਨੀ
ਹੋਣਾ...। ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਲੰਘੂ...। ਲੰਘੂਗਾ ਤਾਂ ਏਥੋਂ ਥਾਈੰ... ਫੇਰ ਦੇਖਾਂਗੇ ਕਿਹੜਾ
ਬੱਚਦਾ ਸਾਡੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚੋਂ... <br />
[ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਦੋਹੇਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਅੱਗੇ
ਲੰਘ ਗਏ..., ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਚ ਵਜਦੇ ਫਿਰਦੇ।] ਓਇ ਵੱਡੇ ਦੌੜਾਕੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰੁਕਣਾ
ਵੀ ਨੀ ਆਉਂਦਾ...। (ਫੜ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦਾ) ਆਪੋਂ 'ਚ ਈ ਵੱਜਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਰ ਵੇਲੇ। ਬਹਿ ਜਾਓ
ਏਥੇ... ਘੜੀ ਅਰਾਮ ਨਾਲ।<br />
[ਮੁੱਲਾ ਇੱਕ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਬਿਠਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜਾ
ਉÎÎÎੱਠ ਕੇ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਬਿਠਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਪ ਈ
ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਝੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੌਲਾ ਪਾਂਦਾ।]<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ : ਉਇ... ਉਇ
ਇਹ ਕੀ ਕਰਦੇ ਓ... ਪੈਰ ਚਕ ਦਿਤੇ ਮੇਰੇ...। ਲਾਹੋ-ਲਾਹੋ ਮੈਨੂੰ ਥੱਲੇ...। [ਡਿੱਗ
ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਦੋਹੇ ਉਲਟ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।]
ਇਨ•ਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਮਲਾ ਕਰ ਦੇਣਾ [ਦੋਹੇਂ ਪਾਸੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।] ਕਿਧਰ ਨੂੰ ਜਾਵਾਂ ...
[ਵਿਚਾਲੇ ਡੋਲਦਾ ਹੈ।] ਹੁਣ ...। ਵਿਚਾਲੇ ਡੋਬਣਗੇ...। <br />
<br />
[ਦੋਹੇਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਿਰ ਫੜ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਸੈਹਤੀ ਤੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਹੱਸਦੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ।]<br />
<br />
1 : ਨੀ ਉਹਦੇ ਹੱਥੋਂ ਤਾਂ ਮਾਰ ਖਾਣ ਦਾ ਵੀ ਮਜ਼ਾ ਆਉਂਦਾ ...।<br />
2 : ਸੁਆਦ ਪੈ ਗਿਆ ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ। ਦੋ ਚਾਰ ਛਮਕਾਂ ਨਾ ਪੈਣ ਜਦ ਤੱਕ- ਝਸ ਨੀ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ...। <br />
<br />
[ਸਭ ਦੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਥਾਲ ਨੇ...। ਖਿੜ ਖਿੜਾ ਕੇ ਹੱਸ ਪੈਂਦੀਆਂ। ਮੁੱਲਾ ਸੋਚਦਾ ਹੋਇਆ ਉਠਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਸੈਹਤੀ : ਮੈਂੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੂੰ..., ਤਾਈੰ ਮੰਨੂਗੀ...।<br />
ਮੁੱਲਾ : ਮੈਂ ਕਿਹਾ ... ਕਿਹੜਾ ਪੀਰ ਮਨਾਉਣ ਚੱਲੀਆਂ ਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ...।<br />
3 : ਨਾ ਇਹ ਰੁੜ ਜਾਣਾ ਕਿੱਥੋਂ ਆ ਗਿਆ ਵਿਚਾਲੇ...।<br />
4 : ਮੌਲਵੀ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਆ ਜਾਓ<br />
5 : ਕਿਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਵੀ ਬੇੜਾ ਕਿਸੇ ਬੰਨੇ ਲੱਗ ਜਾਏ...।<br />
1 : ਵਿਚਾਲੇ ਈ ਨਾ ਡੋਲਦੇ ਰਹਿ ਜਾਇਓ। <br />
<br />
(ਹਸਦੀਆਂ)<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ : ਹੂੰਅ...। ਜਿਹੜਾ ਤੁਸੀਂ ਨਵਾਂ ਸਾਨ• ਪਾਲਿਆ ਨਾ ਪਿੰਡ 'ਚ..., ਪਛਤਾਉਗੀਆਂ..., ਜਦੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਕਿਸੇ ਨੱਢੜੀ ਨੂੰ ...।<br />
2 : ਛੱਡ ਨੀ ਸਹਿਤੀਏ..., ਕਿਹਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ 'ਚ ਆਉਣ ਡਹੀਂ...।<br />
ਮੁੱਲਾ : (ਸੈਹਤੀ ਨੂੰ) ਉਰਾਂ ਹੋ ਜ਼ਰਾ। ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੰਨ ਲਾ ਕੇ...।<br />
ਇਹ ਕੋਈ ਜੋਗੜਾ ਵੋਗੜਾ ਨੀਂ... <br />
<br />
(ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਰਾਜ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ।) <br />
ਰਾਂਝਾ ਏ, ਧੀਦੋ ਰਾਂਝਾ। <br />
<br />
[ਕੁੜੀਆਂ ਸਭ ਆਪਸ 'ਚ ਇਸ਼ਾਰੇ ਕਰਦੀਆਂ।]<br />
<br />
3 : ਲੱਗਾ ਪੁੱਠੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਪੜਾਉਣ...।<br />
ਮੁੱਲਾ
: [ਹੋਰ ਇੱਕ ਕਦਮ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।] ਏਸੇ ਨੂੰ ਚਾਕ ਰਖਿਆ ਸੀ ਤੇਰੀ ਭਾਬੀ
ਨੇ... ਮਹੀਆਂ ਚਰਾਉਣ ਨੂੰ ...। ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਉਹ ਇਹਨੂੰ ਈ ਚਰਾ ਗਿਆ...। ਕੁਲ ਜਹਾਨ
ਜਾਣਦਾ...।<br />
4 : ਚੱਲ ਨੀ ਸੈਹਤੀਏ... ਚੁਗਲਖੋਰਾਂ ਦੇ ਚੱਟੇ ਤਾਂ ਪੱਥਰ ਨੀ ਬਚਦੇ...।<br />
ਮੁੱਲਾ : ਨਾ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀ ਕਰਾਮਾਤ ਵੇਖ ਲਈ ਉਸ 'ਚ। ਜਿਹੜੇ ਇਹ ਥਾਲ ਸਜਾ ਕੇ ਲੈ ਚੱਲੀਆਂ। <br />
<br />
[ਸਹਿਤੀ ਸੋਚਾਂ 'ਚ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
5 : ਜ਼ਾਹਰਾ ਪੀਰ ਹੈ ਉਹ...। ਤੇ ਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਨੀ ਹੁੰਦੀ ਪਰਤਿਆਉਣ ਦੀ...। ਅਸੀਂ ਚੱਲੀਆਂ... ਤੂੰ ਈ ਸੁਣ ਇਹਦੀਆਂ ਮੱਤਾਂ। ਚਲੋ ਨੀ ਕੁੜੀਓਂ। <br />
<br />
[ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੈਹਤੀ ਖੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ : ਹੰਅ......। ਪਤਾ ਲੱਗੂ ਜਦ ਨੱਕ ਵੱਢ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਖੇੜਿਆਂ ਦੀ। <br />
<br />
[ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੈਹਤੀ ਦੋਹੇਂ ਪਾਸੇ ਦੇਖਦੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਸੈਹਤੀ : ਠਹਿਰੋ ਨੀ..., ਏਡਾ ਲੋਹੜ• ਨਾ ਕਰੋ...। ਰੁਕੋ ਤਾਂ...। [ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />
ਕਥਾਕਾਰ
: ਮੁੱਲਾ ਦੀ ਪੱਟੀ ਸੈਹਤੀ... ਸ਼ੰਕਿਆਂ (ਭਰਮਾਂ) ਦੀ ਪੰਡ ਚੁੱਕੀ..., ਜੋਗੀ ਦੇ ਡੇਰੇ
ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਈ। ਓਧਰ ਰਾਂਝਾ... ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦਾ ਥਾਪਿਆ... ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦਿਆਂ ਵੇਖ
...। ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਕੇ ਖਲੋ ਗਿਆ...। ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਥਾਲ ਚਰਣਾਂ 'ਚ ਲਿਆ ਧਰੇ। ਹੱਥ ਬੰਨ•
ਖਲੋਈਆਂ ਪੰਜੇ ਇੰਦਰੀਆਂ... ਵਾਗਾਂ ਮੁਰਾਰ ਹੱਥ ਧਰੀਆਂ। ਰਾਂਝਾ ਮੂੰਹ ਨੀ ਕਰਦਾ। <br />
<br />
[ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ : ਲਿਆਓ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਜੋ ਦੀਦ ਕਰੀਏ...। ਜਾ ਕੇ ਆਖੋ ਜੇ ਰਾਂਝਾ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ...।<br />
ਸੈਹਤੀ : ਤੂੰ ਤਾ ਚਾਕ ਸਿਆਲਾਂ ਦਾ ਨਾਉ ਧੀਦੋ, ਨੱਢੀ ਮਾਣਦਾ ਸੈਂ ਵਿੱਚ ਬਾਰ ਦੇ ਜੀ<br />
ਤੇਰਾ ਮੇਹਣਾਂ ਸੀ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਤਾਈੰ, ਆਮ ਖਬਰ ਸੀ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਜੀ<br />
ਨੱਸ ਜਾਹੁ ਏਥੋਂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਸੁੱਟਣ, ਖੇੜੇ ਅਤਿ ਚੜ•ੇ ਭਰੇ ਭਾਰ ਦੇ ਜੀ<br />
ਰਾਂਝਾ
: ਕਰਾਮਾਤ ਲਗਾਇ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਫੂਕਾਂ, ਜੜ•ਾਂ ਖੇੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢੋਂ ਪੱਟ ਸੁੱਟਾਂ ਪਾਰ
ਹੋਵੇ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਹੀਰ ਬੈਠੀ, ਬੁੱਕਾਂ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਝੱਟ ਸੁੱਟਾਂ।<br />
<br />
<br />
[ਰਾਂਝਾ ਚਿਮਟਾ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ। ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਸੈਹਤੀ ਖੜੀ ਹੈ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੀ..।]<br />
<br />
1 : ਰਹਿਮ ਸਾਈੰ ਜੀ ਰਹਿਮ...।<br />
2 : ਇਆਣੀ ਏੰ... ਬਖਸ਼ ਛੱਡੋ...।<br />
ਸੈਹਤੀ
: ਅੱਖੀਆਂ ਈ ਲਾਲ ਪੀਲੀਆਂ ਕਰਨ ਸਿਖਿਆਂ...। ਕੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੁਨਰ ਵੀ ਹੈ ਈ ਪੱਲੇ। ਅਸੀਂ
ਕਿਵੇਂ ਈਮਾਨ ਕਰੀਏ ਤੇਰੇ 'ਤੇ ਕਿ ਤੂੰ ਸੱਚਾ ਜੋਗੀ ਏਂ ਕੋਈ ਭੇਖੀ... ਪਾਖੰਡੀ... ਭੋਗੀ
ਨਹੀਂ।<br />
ਰਾਂਝਾ : (ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।) ਅਸੀਂ ਜੋਗ ਭੋਗ ਨਾ ਜਾਣੀਏ ਨੀਂ। ਸਾਨੂੰ
ਇੱਕੋਂ ਰੋਗ ਅਵੱਲੜਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਹੀਰ ਕਹਿੰਦੇ ਅਸੀਂ ਪੀਰ ਸੁਣੀਏ ਧੁਰੋਂ ਲਿਖਿਆ ਸਾਥ
ਸਵੱਲੜਾ ਏ...।<br />
ਸਹਿਤੀ : ਬਹੁਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾ ਬਣਾ ਜੇ ਏਡੀ ਓ ਜੁਗਤ ਵਾਲਾਂ ਏਂ।<br />
ਧੁਰ ਦੀਆਂ ਰਮਜ਼ਾਂ ਜਾਣਦਾਂ... ਤਾਂ ਦਸ ਖਾਂ... ਇਸ ਥਾਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਧਰਿਆ ਤੇਰੇ
ਸਾਹਵੇਂ... ਏਸ ਪ•ੋਣੇ ਹੇਠ... [ ਰਮਜ਼ ਭਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ] ਕੀ ਲੁਕਿਆ ਏ
ਘੁੰਡ ਪਿੱਛੇ......... ।<br />
3 : ਨੀ ਸਹਿਤੀਏ ਪੀਰ ਨਾ ਪਰਤਿਆ, ਪਛਤਾਏਂਗੀ<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ : [ਰਾਂਝਾ ਉਪਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।] ਐਵੇਂ ਪਿਆਜ ਦੇ ਪੱਤ ਲਾ ਲਾਹ ਸੈਹਤੀਏ। ਜਾ ਚੁੱਕ
ਕੱਪੜਾ ਤੇ ਦੇਖ ਲੈ ਥਾਲ ਚੌਲ•ਾਂ ਦਾ ਭਰਿਆ ਪੂਰਿਆ ਈ। ਉÎÎÎੱਤੇ ਪੰਜ ਪੈਸੇ-ਨਾਲ
ਸਿੰਦੂਰ ਧਰਿਆ, ਐਵੇਂ ਬੂਥਾ ਕਾਹਨੂ ਵਿਸੂਰਿਆ ਈ।<br />
<br />
[ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਸੂਰਤ ਤਕਦੀਆਂ। ਇੱਕ ਜਾਣੀਂ ਕੱਪੜਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦੇਖਦੀ...।]<br />
<br />
4 : ਇਹ ਕੀ ...। ਕਿੰਜ ਹੋਇਆ...। <br />
<br />
(ਸੈਹਤੀ ਵੀ ਦੇਖਦੀ ਹੈ।)<br />
<br />
5 : ਅਸੀਂ ਤੇ ਖੰਡ-ਮਲਾਈ ਭਰ ਲਿਆਈਆਂ ਸੀ...।<br />
1 : ਪੈਰੀਂ ਪੈ ਕੇ ਪੀਰ ਮਨਾਂ ਸਹਿਤੀਏ...।<br />
2 : ਗੁਨਾਹ ਬਖਸ਼ਾ ਲੈ : ।<br />
<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ
: [ਪੈਰ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਟਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ] ਇੰਨਾ ਬਹੁਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ
ਘੁੰਡ ਵੀ.....................ਚਾ ਲਾਹ ਧਰੀਏ। [ਥਾਲ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੌਲਾਂ ਦੀ
ਬੁੱਕ ਭਰ ਕੇ ਹਵਾ 'ਚ ਉਡਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਕਥਾਕਾਰ : ਰਾਂਝੇ ਆਖਿਆ ... ਸਹਿਤੀਏ... ਫੱਕਰਾਂ ਨਾਲ ਆਡ•ਾ ਲਾਏਂਗੀ ਜਹਾਨੋਂ ਜਾਏਂਗੀ...। ਹੀਰ ਮਿਲਾਏਂਗੀ ਮੁਰਾਦ ਪਾਏਂਗੀ...।<br />
ਸਹਿਤੀ : ਮੈਨੂੰ ਬਖਸ਼ ਦੇ ਜੋਗੀਆਂ ਬਖਸ਼ ਦੇ ਵੇ, ਮੁਰਾਦ ਬਖਸ਼ ਦੇ...।<br />
[ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੱਥ ਚੁੱਕ ਦੁਆ ਮੰਗਦੀਆਂ।]<br />
ਮੁਰਾਦ ਬਖਸ਼ ਦੇ...।<br />
ਗੀਤ : ਪੀਰ ਸੱਚ ਦਾ ਅਸਾਂ ਤਹਿਕੀਕ ਕੀਤਾ, ਸਣੇ ਹੀਰ ਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਮੈਂ ਸਾਡੀ ਜਾਨ ਤੇ ਮਲਾ ਹੈ ਹੀਰ ਤੇਰੀ, ਨਾਲ ਸਣੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਮੈਂ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਅੱਜ ਦੀ ਰਾਤ ਅਸਾਂ ਇਹ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਜਾਣਾ...। ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁਰਾਦ ਪਾਈਂ... ਅਸਾਂ ਆਪਣੀ ਝੋਂਕ ਜਾਣਾ...।<br />
3 : (ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਬਾਂਵਲੀ ਹੋਈ) ਚਲੋ ਨੀ ਕੁੜੀਓ ਚਲੋ...<br />
4 : ਉਹ ਮੁਬਾਰਕ ਘੜੀ ਆਈ...।<br />
5 : ਨਵਾਂ ਬੂਰ ਆ ਪਿਆ ਬੂਟਿਆਂ...।<br />
ਸਹਿਤੀ : ਚਲੋ ਹੀਰ ਨੂੰ ਚਲ ਕੇ ਖਬਰ ਕਰੀਏ...। <br />
<br />
[ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੌੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ...। ਸਹਿਤੀ ਮੁੜ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਪਰਕਰਮਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਦੌੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਗੀਤ : ਕੁੜੀਆਂ ਆਖਿਆ ਆਣ ਕੇ ਹੀਰ ਤਾਈੰ, ਅਨੀਂ ਵਹੁਟੀਏ ਅੱਜ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ<br />
ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ<br />
ਮਿਲੀ ਆਬ-ਹਯਾਤ ਪਿਆਸਿਆਂ ਨੂੰ, ਹੁਣ ਜੋਗੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਆਈਂ ਏ ਨੀ<br />
ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ<br />
ਤੈਨੂੰ ਦੋਜ਼ਖ ਦੀ ਆਂਚ ਹੈ ਦੂਰ ਹੋਈ ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਬਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਪਾਈਂ ਏ ਨੀ<br />
ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ... ਨੀ<br />
ਪੂਰੇ ਰੱਬ ਨੇ ਮੇਲ ਕੇ ਤਾਰੀ ਏਂ ਤੂੰ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਰਾਈ ਏਂ ਨੀ<br />
ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ।<br />
<br />
[ਪੂਰੇ ਗੀਤ ਦੌਰਾਨ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਸਣੇ ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਸਹਿਤੀ ਦੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫੇਰ
ਸੰਗੀਤ ਚਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਲੁਕਦੇ ਲੁਕੋਂਦੇ ਉÎÎੱਥੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਸਹਿਤਾ ਉÎÎÎੱਥੇ ਸੁੱਤਾ
ਪਿਆ ਹੈ।]<br />
<br />
ਸਹਿਤੀ : ਛੇਤੀ ਕਰੋ ... ਸਭ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਨੇ...। ਛੇਤੀ ਨਿਕਲ ਤੁਰੋ ਏਥੋਂ...<br />
<br />
[ਸਭ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
ਗੀਤ : ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਕਹਿ ਹੀਰ ਦੀ ਸੱਸ ਤਾਈਂ ਅੱਜ ਰੱਬ ਨੇ ਚੌੜ ਕਰਾਈੰ ਏ ਨੀ ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ...।<br />
<br />
[ਵਧਾਈ ਦੀ ਏਸ ਧੁੰਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਸੈਹਤਾ ਮੰਚ ਤੇ ਪਿਆ ਪਾਸੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ।
ਵੱਖ ਲੈ ਕੇ ਫੇਰ ਸੌਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਦੇ ਘਰਾੜੇ ਗੂੰਜਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗੇੜਾ ਲਾ ਕੇ
ਹੀਰ ਤੇ ਸੈਹਤੀ ਹੋਰੀਂ ਮੁੜ ਮੰਚ 'ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਨੇ। ਰਾਂਝਾ ਦੁਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਗੀਤ : ਰਾਂਝੇ ਹੱਥ ਉਠਾਇ ਦੁਆ ਮੰਗੀ, ਰੱਬਾ ਮੇਲਣਾ ਯਾਰ ਗਵਾਰਨੀ ਦਾ<br />
ਇਸ ਹੁਬ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਕੰਮ ਸਾਰਨੀ ਦਾ<br />
ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਤੁਰਤ ਆਵਾਜ਼ ਹੋਈ, ਰੱਬਾ ਯਾਰ ਮੇਲੀਂ ਇਸ ਯਾਰਨੀ ਦਾ<br />
ਫਜ਼ਲ ਰੱਬ ਕੀਤਾ ਯਾਰ ਆਇ ਮਿਲਿਆ, ਉਸ ਸ਼ਾਹ ਮੁਰਾਦ ਪੁਕਾਰਨੀ ਦਾ<br />
ਸ਼ਾਹ ਮੁਰਾਦ ਪੁਕਾਰਨੀ ਦਾ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ - 2 –।<br />
<br />
[ਸਭ ਮੁੜ ਮੰਚ 'ਤੇ ਚੱਕਰ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੈਹਤਾ ਇਕੱਲਾ ਸੁੱਤਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਦੁਹੱਥੜਾਂ ਮਾਰਦਾ ਆਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ : ਉਇ ਸੁਸਰੀ ਦੀ ਨੀਂਦੇ ਸੁੱਤਿਓਂ - ਉÎÎÎੱਠਿਓ ਉਏ...। [ਦੋਹੇਂ ਬੰਦੇ ਵੀ ਨਾਲ ਨੇ...।] ਉਇ ਝੁੱਗਾ ਚੌੜ ਕਰ ਗਏ ਤੁਹਾਡਾ...।<br />
<br />
[ਸਹਿਤਾ ਅਭੜਵਾਹਾ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਅੰਨੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਸਹਿਤਾ : ਪਰਾਂ ਮਰ ਉਇ...। (ਅੰਨਾ ਡਿਗਦਾ ਹੈ।) ਕਿਹੜਾ ਭਚਾਲ ਆਇਆ...।<br />
ਬਾਪੂ : (ਨੱਸਾ ਆਉਂਦਾ) ਕੀ ਹੈ ਉਇ ਮੁਲਾਣਿਆ...। ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ ਬਾਂਗਾਂ ਦੇਣ ਡਿਹਾਂ...। ਕਿਹੜੀ ਮੱਝ ਖੁਲ ਗਈ ਤੇਰੀ...।<br />
ਮੁੱਲਾ : ਓ ਹੀਰ ਹੈ ਨੀਂ ...। ਉੜ... ਗੀ ...। ਲੈ ਗਿਆ ਕੱਢ ਕੇ ਜੋਗੜਾ ...।<br />
ਸਹਿਤਾ : ਹੈਂ, ... ਕੀ ਬਕਦਾਂ...। (ਦੇਖਣ ਲਈ ਮੁੜਦਾ ਦੂਜੇ ਅੰਨੇ ਵਿੱਚ ਵੱਜਦਾ) ਓ ਪਰਾਂ ਮਰ... ਚਿਚੜਾ...।<br />
ਸੱਸ : (ਨੱਸੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।) ਹੀਰ ਹੈ ਨੀ ਅੰਦਰ... ਸਹਿਤੀ ਵੀ...।<br />
ਬਾਪੂ : ਲਿਆਓ ਉਇ ਬਰਛੇ ਕੱਢ ਕੇ...। ਡਾਂਗਾ...। ਘੋੜੀਆਂ ਕੱਢੋ...। ਛੇਤੀ ...। ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਗਏ ਹੋਣੇ ਹਾਲੇ...। <br />
[ਹੋਰ ਲੋਕ ਵੀ ਡਾਂਗਾ ਚੁੱਕੀ ਆਂਦੇ ਨੇ...। ਅੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰੜਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
ਸੱਸ : (ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ) ਹਾਏ ਨੀ ਵਹੁਟੜੀਏ... ਕਿਹੜੇ ਜਨਮਾਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਕੱਢਿਆ ਈ...।<br />
<br />
[ਅੰਨ•ੇ ਟੋਂਹਦੇ ਹੋਏ ਕਿਤਾਬਾਂ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲਾ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਪੰਡ ਚੁਕਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ : ਅੱਜ ਤੇ ਕਿਤੇ ਕੰਮ ਆਈਆਂ ਇਹ ਵੀ...।<br />
<br />
[ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
[ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਲਕਾ ਸੰਗੀਤ ਹੈ। ਖੇੜਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਨੇੜੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਉਸੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੀ ਹੈ। <br />
ਰਾਂਝਾ
ਤੇ ਹੀਰ ਦੌੜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਰਾਂਝਾ ਅਚਾਨਕ
ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਹੀਰ ਅੱਗੇ ਨਿੱਕਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੇੜਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ; ਹੀਰ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਉਸੇ ਪਾਸੇ ਦੇਖਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਥਾਏਂ ਖੜਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਚੱਕਰ ਆ
ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ........ਖੜਾ-ਖੜਾ ਈ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਦੌੜ ਕੇ ਆ ਕੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ
ਜਗਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੁੜ ਘੇਸਲ ਮਾਰ ਕੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦਾ ...।]<br />
<br />
ਹੀਰ : ਉÎÎÎੱਠ ਰਾਂਝਿਆ ਉਠ...। ਏਹ ਵੇਲੇ ਸੌਣਾ ਦਰਕਾਰ ਨਹੀਂ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਸੌਣ ਦੇ ਹੀਰੀਏ..., ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਏਸ ਨੀਂਦ ਨੇ ਬੂਹਾ ਥਪੇੜਿਆ ਈ ਇਨ•ਾਂ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ...।<br />
ਹੀਰ
: ਉÎÎÎੱਠ ਵੈਰੀਆ... ਵੈਰੀ ਚੜ•ੇ ਆਉਂਦੇ ਆ... [ਸ਼ੋਰ ਨੇੜੇ ਆਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਘਬਰਾਂਦੀ
ਹੈ।] ਏਸ ਵੈਰਣ ਨੀਂਦ ਨੇ ਵੀ ਹੁਣੇ ਆਉਂਣਾ ਸੀ। ਉੱਠ ਵੇ ਵੈਰੀਆ ਉੱਠ.....,(ਘਬਰਾਈ
ਹੋਈ)ਅੱਖ ਖੋਲਣ ਦੀ ਘੜੀ ਅੱਖ ਲਾ ਬੈਠਾਂ,.........ਉਠ....,ਨੀਂਦ ਵੈਰਣ ਏ.......,ਸੌਤਣ
ਸਦਾ ਤੋਂ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੀ.........,ਉੱਠ.........<br />
<br />
[ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ।]<br />
<br />
ਗੀਤ : ਹੀਰ ਆਖਿਆ ਸੁੱਤੇ ਸੋ ਸਭ ਮੁੱਠੇ, ਨੀਂਦ ਮਾਰਿਆ ਰਾਜਿਆਂ ਰਾਣਿਆਂ ਨੂੰ<br />
ਏਸ ਨੀਂਦ ਨੇ ਸ਼ਾਹ ਫਕੀਰ ਕਿੱਤੇ, ਨੀਂਦ ਮਾਰਿਆ ਵੱਡੇ ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ<br />
ਨੀਂਦ ਵੇਖ ਸੱਸੀ ਨੂੰ ਵਖਤ ਪਾਇਆ, ਫਿਰੇ ਢੂੰਢਦੀ ਮਾਰੂ ਮਿਹਮਾਣਿਆਂ ਨੂੰ<br />
<br />
[ਰਾਂਝਾ ਅਭੜਵਾਹਾ ਉਠਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ
-: (ਤਰੇਲੀ ਪੂਂਝਦੇ ਹੋਏ ਰਾਂਝਾ ਅਭੜਵਾਹਾ ਉਠਦਾ ਹੈ ) ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਹੋ
ਰਿਹਾ.......,(ਮਿਚਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ) ਕਿਹਾ ਮੁਕਾਮ
ਹੈ ਇਹ........,(ਮੁਠੀਆਂ ਘੁਟਦਾ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਸੁੰਗੜਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਹੀ
ਫੜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ)ਸਭ ਕਿਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ....<br />
<br />
ਹੀਰ -: (ਦੂਰੋਂ)
ਉਹ ਆ ਰਹੇ ਨੇ.........,(ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ) ਛੇਤੀ ਕਰ...ਭੱਜ ਚਲੀਏ ਇੱਥੋਂ.....(ਹੱਥ
ਫੜ ਕੇ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ, ਰਾਂਝਾ ਅੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹੀਰ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ)<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ-:
ਚੋਰੀਆਂ...,ਉਧਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸ਼ਕ ਨੀ ਹੁੰਦੇ ਹੀਰੇ.....( ਸ਼ੋਰ ਹੋਰ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ)
ਮੌਤ ਵਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਏ.........(ਝਿਝਕਦਾ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਕਦਮ ਸ਼ੋਰ ਵਾਲੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਪੁਟਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿਂਦਾ ਹੈ)<br />
<br />
ਹੀਰ -: ਰਾਂਝਿਆ.......,ਪਛਾਣ ਇਸਨੂੰ.......,ਗਾਫ਼ਿਲਾ.....ਇਹ ਨੀਂਦ......ਇਮਤਿਹਾਨ ਆਖਰੀ<br />
ਇਹੋ ਤਾਂ ਜਾਗਣ ਦੀ ਘੜੀ ਏ ਇਹ, ਅੜੀ ਤਾਂ ਪੁੱਠਾ ਗੇੜਾ ਏ....,ਸੱਦਾ ਕਾਲ ਨੂੰ.....<br />
<br />
(ਖੇੜੇ ਆ ਕੇ ਘੇਰਦੇ ਹਨ। ਹੀਰ ਡੈਂਬਰੀ ਜਿਹੀ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਂਦੀ ਹੈ)<br />
ਰਾਂਝਾ -: ਦੀਦਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਹੀਰੀਏ......,ਲੁਕੋ ਨਾ....,(ਹੀਰ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ) ਇਹ ਤਾਂ ਦੁਆਰ ਹੈ....., ਮੌਤ ਦਾ...,ਕਾਲ ਦਾ ਦੁਆਰ<br />
<br />
ਹੀਰ-: ਕਾਲ ਦਾ ਨਹੀਂ.....,ਵਿਯੋਗ ਦਾ(ਉਹ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਨ)ਦੇਖ.....ਜਮਦੂਤ<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ-: ਸੁਣ.......,ਜੋਗੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼....,ਇਸੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਉਹ.....<br />
<br />
(“ਮਰੋ
ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ....“ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਰਾਂਝਾ ਸੂਫ਼ੀਆਂ
ਵਾਂਗ ਘੁੰਮਦਾ-ਘੁੰਮਦਾ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਡੈਂਬਰੀ ਜਿਹੀ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ
ਲੁਕਾਉਂਦੀ ਹੈ।)<br />
<br />
ਮੁੱਲਾਂ-: ਉਇ ਵੇਖਦੇ ਕੀ ਹੋ....,ਨੱਪ ਲਓ ਸੁੱਤੇ ਨਾਗ ਨੂੰ...<br />
<br />
(ਖੇੜੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ| ਹੀਰ ਫੁੰਕਾਰਦੀ ਹੈ)<br />
<br />
ਰਾਂਝਾ-:
ਰੁੱਕ ਜਾ ਹੀਰੀਏ.,ਕਿੱਥੇ ਜਾਏਂਗੀ ਅੱਗੇ........, (ਪੈਗ਼ੰਬਰੀ ਆਵਾਜ਼) ਏਥੇ ਕੋਈ
ਪਰਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ.....,ਗਤੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਗਤੀ ਨਹੀਂ....,ਖੜੋਤ ਵੀ ਕਿੱਥੇ ਹੈ......,ਆਕਾਸ਼ ਵੀ
ਨਹੀਂ<br />
<br />
(ਸਾਰੇ ਸਹਿਮ ਕੇ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਹਵਾ 'ਚ ਕੁਝ ਸੁੰਘਦੇ ਹੋਏ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਅੰਨੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।)<br />
<br />
ਅੰਨਾ ੧-: ਲਗਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ..,(ਠੇਡੇ ਖਾਂਦਾ ਰਾਂਝੇ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ)ਪੰਧ ਮੁਕਾ ਲਿਆ ਕਿਸੇ ਨੇ.....<br />
<br />
ਅੰਨਾ ੨-: (ਉਹ ਵੀ ਟੋਲਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਂਝੇ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ) ਹਾਂ.., ਏਥੇ ਕੋਈ ਜਾਗਦਾ ਏ....,ਜੋਗੀਆਂ ਵਾਲੀ ਜਾਗ........<br />
<br />
(ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਦੌੜ ਕੇ ਉਨ•ਾ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ)<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ-:
ਖੜ ਜਾਓ ਉਇ ਅੰਨਿਓ ਜਹਾਨ ਦਿਓ.......,ਜਦੋਂ ਜਾਓਂਗੇ........ਪੁੱਠੀ ਓ ਝੋਕ
ਮਰੋਂਗ।ੇ(ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ) ਏਧਰ ਮਰ।ੋ(ਖੇੜਿਆਂ ਨੂੰ) ਤੁਸੀਂ
ਖੜੇ ਕੀ ਮੁੰਹ ਤੱਕਦੇ ਓ, ਫੜੋ ਤੇ ਕੱਸ ਦਿਓ ਮੁਸ਼ਕਾਂ.....<br />
<br />
(ਹੱਥ ਬੰਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਘਸੀਟਦੇ ਹੋਏ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੰਚ ਉÎÎੱਤੇ ਗੋਲ ਘਸੀਟਦੇ ਹਨ।)<br />
<br />
<br />
ਰਾਂਝੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਬੰਨ ਕੇ ਤੁਰੇ ਖੇੜੇ, ਦੋਵੇਂ ਰੋਂਦੇ ਨੇ ਵਖਤ ਵਿਹਾਣਿਆਂ ਨੂੰ<br />
<br />
ਮੁੱਲਾ : ਭਲਕੇ ਰਾਜੇ ਅਦਲੀ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਫੈਸਲੇ ਹੋਣਗੇ ਇਨ•ਾਂ ਦੇ...। ਲੈ ਚੱਲੋ।<br />
<br />
[ਘਸੀਟਦੇ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
ਅੰਨਾ ੧-: (ਦੋਹੇਂ ਅੰਨੇ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਮੁੜ ਆਉਂਦੇ ਹਨ) ਏਧਰ ਹੀ ਗਏ ਨੇ...<br />
<br />
ਅੰਨਾ ੨-: ਹਾਂ, ਖੁਸ਼ਬੂਈ ਤੇ ਏਧਰੋਂ ਈ ਪਈ ਆਉਂਦੀ.......<br />
<br />
(ਮੁੱਲਾਂ ਅੱਗੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਧੱਕਾ ਦੇ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਰਾਂਝੇ
ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਢੂੰਡਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਮੁੱਲਾਂ ਹਾਇ-ਹਾਇ ਕਰਦਾ ਪਿੱਛੇ ਦੌੜਦਾ
ਹੈ)<br />
<br />
ਗੀਤ : ਹੁਕਮ ਮੁਲਕ ਦਿੱਤਾ ਤੈਨੂੰ ਰੱਬ ਸੱਚੇ, ਤੇਰਾ ਰਾਜ ਤੇ ਹੁਕਮ ਅਰਾਸਤਾ ਈ<br />
ਤੇਰੀ ਧਾਕ ਪਈ ਰੂਮ ਸ਼ਾਮ ਅੰਦਰ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਡਰੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦਾ ਈ<br />
<br />
[ਖੇੜਿਆਂ ਸਣੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਰਾਜੇ ਆਦਲ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ 'ਚ ਆਣ ਕੇ ਫਰਿਆਦ ਕਰਦੇ ਨੇ...।]<br />
<br />
ਤੇਰੇ ਰਾਜ 'ਚ ਬਿਨਾ ਤਕਸੀਰ ਲੁੱਟੇ-ਨਾ ਗੁਨਾਹ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਵਾਸਤਾ ਈ<br />
ਬਹੁੜੀਂ ਰਾਜਿਆ ਤੈਨੂੰ ਵਾਸਤਾ ਈ - 2 –<br />
<br />
[ਰਾਂਝਾ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਝਾਕਦਾ ਹੈ। ਖੇੜੇ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਰਾਜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਡਿਗਦੇ ਨੇ।<br />
<br />
ਰਾਜਾ : (ਗੁੱਸੇ 'ਚ) ਮਾਮਲਾ ਕੀ ਏ..., ਕੌਣ..., ਕਿਸ ਦੇਸ ਦਾ ਫਕੀਰ ਏਂ ਤੂੰ ?<br />
ਰਾਂਝਾ : ਪੰਛੀਆਂ... ਜੋਗੀਆਂ... ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਦੇਸ ਪੁੱਛੇਂ, ਸਾਨੂੰ ਸੁਣ ਸੁਣ ਆਵੇ ਹਾਸੀ ਓ। ਹਦ-ਅਣਹਦ ਦੋਇ ਜਾ ਛੂਟੇ, ਹਮ ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਤਿਸ ਵਾਸੀ ਓ ਰੇ...। <br />
ਰਾਜਾ : (ਸੋਚਦੇ ਹੋਇ) ਹੂੰ...। (ਹੀਰ ਵੱਲ) ਤੇ ਤੂੰ ਕੌਣ ਏਂ ਕੁੜੀਏ...।<br />
<br />
[ਹੀਰ ਮੌਨ ਹੈ। ਆਲੋਕਿਕ ਮੁਸਕਾਨ ਮੁਖ 'ਤੇ ਹੈ।]<br />
<br />
ਸਹਿਤਾ : [ਹੀਰ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਦੇਖ ਕੇ] ਮੇਰੀ ਵਹੁਟੀ ਏ ਸਰਕਾਰ... ਹੀਰ।<br />
ਹੀਰ : ਜੋ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਹੀਰੇ ਆਖੇ, ਦੋਜ਼ਖ ਜੂਨ... ਹੰਡਾਵੇ। ਹੀਰ ਮੋਈ ਤਾਂ ਰਾਂਝਾ ਹੋਈ, ਕੌਣ ਜੋ ਨਾਮ ਧਰਾਵੇ। ਹੁਣ ਕੌਣ ਜੋ ਨਾਮ ਧਰਾਵੇ।<br />
<br />
(ਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ)<br />
<br />
ਸਹਿਤਾ : ਇਨ•ਾਂ ਦੀਆਂ ਮੋਮੋਠਗਣੀਆਂ 'ਚ ਨਾ ਆਇਓ ਸਰਕਾਰ। ਇਹ ਨਾਦ, ਖਪਰੀ, ਮੁੰਦਰਾਂ ਸਭ ਠੱਗੀ ਦੇ ਬਾਬ ਨੇ...। ਰੰਨਾਂ ਖਿਸਕਾਉਣ ਦੇ ਵੱਲ...।<br />
ਬਾਪ : ਕੁੱਲ ਜਹਾਨ ਜਾਣਦਾ ਜੀ, ਜੰਨ ਜੋੜ ਕੇ ਵਿਆਹ ਲਿਆਂਦੀ ਏ। ਟਕੇ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਸਰਕਾਰ... ਟਕੇ ।<br />
ਰਾਜਾ : ਕੋਈ ਗਵਾਹ ...। [ਮੁੱਲਾ ਹੋਰੀਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।]<br />
ਮੁੱਲਾ
: ਮੈਂ ਹਾਂ ਜੀ ਮੈਂ... ਹਾਂ ਨਾ । ਮੈਂ ਤੇ ਵਾਰੀ ਉਡੀਕਦਾਂ ਕਦੋਂ ਦੀ...। [ਅੰਨਿਆਂ
ਨੂੰ ਫੜਕੇ] ਸਲਾਮ ਕਰੋ ਉਇ...। [ਹੀਰ-ਰਾਂਝੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਮੁੜਦੇ। ਫੜ ਕੇ ਰਾਜੇ ਵੱਲ
ਘੁਮਾਂਦਾ ਹੈ।] ਉਇ ਏਧਰ ਮਰੋ...। [ਤਿਨਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ।] ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਗਵਾਹ ਹਾਂ।
ਬਕੋ ਉਇ। [ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਤੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਰ ਹਿਲਾਂਦੇ ਹਨ। ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ।] ਲਓ
ਭਲਾ ਹੁਣ... ਏਸ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਵਾਹੀ ਹੋਰ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦੀ...।<br />
ਰਾਜਾ : ਤੇ ਤੂੰ ਵਈ ਸਾਈੰ... ਜੋਗੀਆ..., ਕੋਈ ਗਵਾਹ ਹੈ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਵੀ..., ਤਾਂ ਬੁਲਾ...।<br />
ਰਾਂਝਾ : ਗਵਾਹ ਤੇ ਹੈ ਰਾਜਿਆ, ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਹਾਜਿਰ ਈ ਏ...। <br />
<br />
[ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ ਏਧਰ ਉਧਰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
ਰਾਜਾ : ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਤੇਰਾ ਗਵਾਹ...। (ਕੜਕਦਾ ਹੈ।)<br />
ਮੁੱਲਾ : ਝੂਠ ਦਾ ਪੱਲਾ ਛੱਡ ਜੋਗੀਆ, ਸੱਚ ਤੇ ਗੱਲ ਮੁਕਾ..। ਵਿਖਾ..., ਭਲਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਤੇਰਾ ਗੁਆਹ।<br />
ਰਾਂਝਾ
: [ਸਾਰੀਆਂ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।] ਜੋ ਚਸ਼ਮ ਕਰੇਂਦੀ ਦੀਦ
ਆਪਣਾ, ਤਾਨ ਆਪਣੀ ਸੁਣੇ ਜੋ ਕਾਨ ਸਾਈਂ। ਜਿਸ ਜੀਭਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸੁਆਦ ਚਖਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਸ ਥੀਂ
ਆਪਣੀ ਬਾਸ ਪਾਈ। ਪੰਜਾਂ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਪਸਾਰ ਗਵਾਹ ਹੈ ਸਾਡਾ-ਸਾਖੀ-।<br />
ਮੁੱਲਾ : (ਉÎÎÎੱਚੀ) ਮਕਰ ਨਾ ਖਿਲਾਰ..., ਗਵਾਹ ਵਿਖਾਲ।<br />
ਰਾਜ : (ਕੜਕ ਕੇ) ਲੈ ਜਾਓ ਇਸ ਨੂੰ ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿਓ ਕਾਲ ਕੋਠੜੀ 'ਚ...। ਫਕੀਰ ਹੋ ਕੇ ਫਰੇਬ ਕਰਦਾ...। <br />
<br />
[ਸਿਪਾਹੀ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਫੜਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲਾ ਤੇ ਸਹਿਤਾ ਹੀਰ ਨੂੰ ਫੜਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੋਹਂ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਹੁੰੰਕਾਰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ...। ਇੰਦਰ ਦੇ
ਦਰਬਾਰ ਤੇ ਹੀਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲਾ ਸੰਗੀਤ ਮੁੜ ਉਭਰਦਾ ਹੈ।]<br />
<br />
ਗੀਤ : ਹੀਰ ਨਾਲ ਫਿਰਾਕ ਕੇ ਆਹ ਮਾਰੀ, ਰੱਬਾ ਵੇਖ ਅਸਾਡੀਆਂ ਭੱਖਣ ਭਾਹੀਂ<br />
ਏਡਾ ਕਹਿਰ ਕੀਤਾ ਦੇਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ, ਏਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਕਾਦਰਾ ਅੱਗ ਲਾਈਂ<br />
ਰਾਂਝੇ ਹੱਥ ਉਠਾਇ ਦੁਆ ਮੰਗੀ, ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਕਹਾਰ ਜਬਾਰ ਸਾਈਂ<br />
ਸਾਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਉਜਾੜ ਕੇ ਸਾੜ ਸੁੱਟੀਂ, ਏਸ ਦੇਸ 'ਤੇ ਗੈਬ ਦਾ ਗਜ਼ਬ ਪਾਈਂ<br />
ਏਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਕਾਦਰਾ ਅੱਗ ਲਾਈਂ - 2 –<br />
<br />
[ਹੀਰ-ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਲ ਧੂਹ ਕੇ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਸਿਖਰ ਵੱਲ
ਨੂੰ ਵੱਧਦਾ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਕੋਹਰਾਮ ਮੱਚਦਾ ਹੈ। ਤ੍ਰਾਹੀ-ਤ੍ਰਾਹੀ...।
ਰਾਜਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਲੋਕ ਭੱਜ-ਭੱਜ ਕੇ ਬਾਲਟੀਆਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹੈ। ਅੱਗ ਹੋਰ ਭੜਕਦੀ ਹੈ...।
ਡਰ ਕੇ ਪਿਛਾਂ ਹੁੰਦੇ ਨੇ...। ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਬਣ ਕੇ ਪੀਰ ਹੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜਾ ਵੀ ਅੱਗ ਬੁਝਾਂਦਾ ਹੈ।] <br />
<br />
ਪੀਰ 1 : (ਲਪਟਾਂ ਵਾਂਗ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ) ਆਹ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਸੁਣ ਅੱਗ ਮੱਚੀ, ਵੇਖੋ ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਬੇਪਰਵਾਹੀਆਂ ਨੂੰ<br />
2 : ਲੱਗੀ ਅੱਗ ਚੌਤਰਫ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਸਾਰੇ, ਕੀਤਾ ਸਾਫ ਸਭ ਝੁੱਗੀਆਂ ਝਾਹੀਆਂ ਨੂੰ।<br />
3 : ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਤੇ ਸ਼ੋਰ ਹੋਇਆ, ਖਬਰਾਂ ਪਹੁਚੀਆਂ ਪਾਂਧੀਆਂ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ।<br />
4 : ਪਈ ਆਣ ਅਜ਼ਗੈਬ ਦੀ ਇਹ ਆਤਸ਼, ਲੱਗੀ ਮਹਲਾਂ ਤੇ ਕਿਲਿਆਂ ਖਾਈਆਂ ਨੂੰ...।<br />
5 : ਰੱਬ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਆਹ ਸੁਣੀਂ, ਬਦਲਾ ਮਿਲਿਆ ਏ ਜ਼ੁਲਮ ਕਮਾਈਆਂ ਨੂੰ...।<br />
<br />
[ਅੱਗ ਦੇ ਭਾਂਬੜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਹੇਂ ਅੰਨੇ ਵੀ ਆ ਘਿਰਦੇ ਹਨ। ਦੋਹੇਂ ਉਡਦੇ ਵਰਕਿਆਂ ਨੂੰ ਫੜਦੇ ਭੱਜਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
ਰਾਜਾ : ਇਹ ਕਿਹੀ ਕਿਆਮਤ ਦੀ ਅੱਗ ਹੈ...।<br />
ਪੀਰ : ਨੀਰ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਅੱਗ ਨਹੀਂ, ਫਿਰਾਕ ਇਹ ਰਾਂਝੇ ਹੀਰ ਦਾ ਜੀ<br />
2 : ਏਹ ਰਾਂਝਾ ਜ਼ਾਹਰਾ ਪੀਰ ਏ ਜੀ, ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਏ ਜੀ।<br />
3 : ਸਭੇ ਪੀਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋਂ ਪੀਰ ਏ ਜੀ। ਉਹ ਪੀਰ ਜੀ ਉਹ ਮੀਰ ਹੈ ਜੀ<br />
ਰਾਜਾ : ਜਿਓਂ ਜਿਓਂ ਪਾਣੀ ਪਾਂਦੇ ਹਾਂ- ਹੋਰ ਭੜਕਦੀ..। ਅਣਹੋਣੀ...।<br />
4 : ਹੀਰੇਂ ਰਾਂਝਾ, ਰਾਂਝਿਓਂ ਹੀਰ ਖੋਹੇਂ, ਨਹੀਂ ਹੋਰ ਅਣਹੋਣੀ ਹੋਵਣੀ ਜੇ।<br />
5 : ਚੋਦ•ਾਂ ਤਬਕ ਹਿੱਲੇ ਉਨ•ਾਂ ਆਹ ਮਾਰੀ, ਜਗ ਖਾਕ ਦੀ ਢੇਰੀ ਹੋਵਣੀ ਜੇ।<br />
[ਥੋੜ•ੀ ਦੇਰ ਉਹੀ ਸੰਗੀਤ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਾ ਗੋਡਿਆਂ ਦੇ ਭਾਰ ਡਿਗ ਕੇ ਦੁਆ ਕਰਦਾ।
ਬਾਕੀ ਸਭ ਵੀ ਉਸੇ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰੀਆਂ ਹੀਰ ਵਾਲੀ ਚਾਦਰ ਚੱਕੀ ਆਉਂਦੀਆਂ...
ਪਿੱਛੇ ਰਾਂਝਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਮੱਧਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਚਾਦਰ
ਉÎÎÎੱਤੇ ਨਮਾਜ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।]<br />
ਗੀਤ : ਲਿਆਓ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਜੋ ਦੀਦ
ਕਰੀਏ...। ਜਾ ਕੇ ਆਖ ਰਾਂਝਾ ਤੈਨੂੰ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ। ਸਾਨੂੰ ਮਿਹਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਖਾ ਸੂਰਤ। ਜਾ
ਕੇ ਆਖ ਰਾਂਝਾ ਤੈਨੂੰ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ..., ਹਾਂ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ...।<br />
<br />
[ਸੈਹਤਾ ਅਦਬ ਨਾਲ ਹੀਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਕਰੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਨੂੰ ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸਿਜਦੇ 'ਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।] <br />
<br />
ਆ ਜਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ - 2 -<br />
ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ - 3 –<br />
<br />
[ਅੰਤਮ ਲਾਈਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਭ ਦੁਆ 'ਚ ਹੱਥ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।]<br />
<br />
ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ...।<br />
.................................................।<br />
................................................. <br />
(ਦੋਹੇਂ ਅੰਨੇ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਮੁੜ ਆਉਂਦੇ ਹਨ) <br />
<br />
ਅੰਨਾ ੧-: ਏਧਰ ਹੀ ਗਏ ਨੇ...<br />
<br />
ਅੰਨਾ ੨-: ਹਾਂ, ਖੁਸ਼ਬੂਈ ਤੇ ਏਧਰੋਂ ਈ ਪਈ ਆਉਂਦੀ.......<br />
(ਰਾਂਝੇ
ਮੂਹਰੇ ਜਾ ਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਲਾਹ ਸੁਟਦੇ ਹਨ, ਸੁਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ,ਅੰਗੜਾਈ ਲੈ
ਕੇ ਆਸਮਾਨ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ,ਜਿਵੇਂ ਕੁੱਬ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਸਬ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਾ
ਹੋਵੇ। ਦੋਹੇਂ ਰਾਂਝੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲਾਂ ਦੂਰੋਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। )</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-37556465617797908692016-07-03T01:22:00.001-07:002016-07-03T01:22:51.241-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
ਸੁਹਪਣ-ਦੇਹੀ<br />
ਸੁਹਪਣ ਦੀ ਦੇਹੀ,ਸਦਾੰਨਦ ਸਨਾਤਨ ,<br />
ਰੂਪ ਛਿਣ-ਛਿਣ ਸਵਾਇਆ, <br />
ਕਦੇ ਨਾ ਅਣਹੋਇਆ ਹੋਵੇ, <br />
ਬਸ ਛੁਪ ਜਾਇ ਚੁਪ ਚੁਪੀਤੀਆਂ ਬੇਲਾਂ ਪਿਛੇ ਝੋਲੀ ਭਰੀ.<br />
ਬਸ ਸਾਡੇ ਕੰਨੀਂ ਨਾ ਪਵੇ ਸੂਹ,<br />
ਸੌ ਜਾਇ ਨਰੋਈ ਨੀਂਦ, ਸੁਫ਼ਨਿਆਂ ਜੜੀ,<br />
ਸਾਹ ਮੰਦ ਮੰਦ ਧੜਕਣ |<br />
<br />
ਹਰ ਆਸ ਦੀ ਡੋਲੀ ਤੋਰ ਵਿਦਾ ਕਰੀਏ ਭਾਵੇਂ,<br />
ਫ਼ੁੱਲ ਕੂਲੇ ਇਹ ਮੇਘਾਂ ਦੇ ਕੁੰਡਲ,<br />
ਨੂੜੀ ਰਖਣ ਨਾਲ ਧਰਤ ਦੇ,<br />
ਭਾਵੇਂ ਉਦਾਸੀ ਏ ਘਣੀ,<br />
ਕਰੋਪੀ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੰਘਣੀ,<br />
ਅਣਮਨੁਖੀ ਥੁੜਾਂ,<br />
ਬੁਝੇ-ਕੁਮਲਾਏ ਦਿਨ,<br />
ਨ੍ਹੇਰਾ ਡੁਲਕਾਉਂਦੇ ,<br />
ਪਿਛੇ ਪਿਛੇ ਪੈੜ ਨਪਦੇ ਫ਼ਿਰਦੇ,<br />
ਘੋਰ ਨਿਰਾਸੇ ਰਾਹ |<br />
<br />
ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਦੇ ,<br />
ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਛੋਹ ਸੁਹੱਪਣ ਦੀ,<br />
ਮੁਰਝਾਈਆਂ ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਘੁਂਡ ਚੁਕ ਹੀ ਜਾਂਦੀ,<br />
ਸੂਰਜ ਕਦੇ ਚੰਨ ਬਣ ਕੇ,<br />
ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਦੇ ਜਵਾਨ ਬਿਰਖ,<br />
ਫ਼ੈਲਦੇ ਨਿਮਾਣੀਆਂ ਭੇਡਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਛਾਂ ਬਣ ਕੇ,<br />
ਇਹੋ ਜਹੇ ਨੇ ਅਮਲਤਾਸ ,<br />
ਹਰਿਆਏ ਸੰਸਾਰ ’ਚ ਆਪਣੇ ,<br />
ਦਗ-ਦਗ ਜਗਦੇ;<br />
ਝਰ ਝਰ ਝਰਦੇ ਝਰਦੇ ਝਰਨੇ,<br />
ਠੰਡੇ ਨਿਰਮਲ,<br />
ਢਾਲਾਂ ਬਣ ਖਲੋਏ,<br />
ਭਖਦੇ ਜੇਠ ਹਾੜ ਮੋਹਰੇ;<br />
ਵਿਚ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗਲ ਦੇ,<br />
ਭਰ ਜੋਬਨ ਖਿੜੇ ਸਿਂਧੂਰੀ ਗੁਲਾਬ,<br />
ਕਸਤੂਰੀ ਜਈ ਤਿਰੋਂਕਦੇ |<br />
ਪਰਲੌ ਦਾ ਇਹ ਜਾਹੋ ਜਲਾਲ ਏਨਾ ਹੀ ਐ,<br />
ਮੌਤ ਦਾ ਇੱਕ ਟੱਕ ਰਾਜ,<br />
ਐਵੈਂ ਕਲਪਣਾ ਸਾਡੀ,<br />
ਕੋਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜੀਆਂ ਸੁਣੀਆਂ;<br />
ਓਸ ਆਸਮਾਨੀ ਕੌਲੇ ’ਚੋਂ,<br />
ਬਰਸੇ ਅਮਰਤਾ ਦਾ ਮੇਹ,<br />
ਕਿਆਮਤਾਂ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ,<br />
ਪਵੇ ਫ਼ੁਹਾਰ ਅੰਦਰ ਬਾਹਰ <br />
<br />
ਇਨ੍ਹਾ ਮਹਿਕਾਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ,<br />
ਕੋਈ ਘੜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਨਹੀ,<br />
ਨਹੀ ਛਿਣ-ਭੰਗੁਰ ਇਹ ਟਹਿਣੀਆਂ,<br />
ਜੋ ਖਹਿ- ਖਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ,<br />
ਸ਼ਿਵਾਲੈ ਦੇ ਬੁਰਜ ਨਾਲ,<br />
ਖੁਦ ਹੀ ਮੰਦਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ,<br />
ਘੁਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਅੰਦਰ ,<br />
ਚੰਨ ਵੀ ਇੰਜ ਹੀ ਕਰਦਾ,<br />
ਕਾਵਿ ਹਨੇਰੀ ਝੁੱਲਦੀ,<br />
ਅਨੰਤ ਲੌਅ ਧੂਹ ਪਾਉਂਦੀ ਤਦ ਤਾਈਂ,<br />
ਖਣਕਦੀਆਂ ਘੰਟੀਆਂ ਵਾਂਗ ਜੈ-ਨਾਦ ਕਰਦੀ,<br />
ਲਹਿ ਨਹੀ ਜਾਂਦੀ ਜਦ ਤਾਈਂ ਰੂਹ ਅੰਦਰ,<br />
ਨੱਕੋ-ਨੱਕ, ਹਰ ਖੂਂਜੇ, ਹਰ ਨੁਕਰੇ ;<br />
ਫ਼ੇਰ ਖਿੜੇ ਦੁਪਹਿਰ ਜਾਂ ਘਿਰਣ ਘਟਾਵਾਂ ਘੋਰ,<br />
ਉਹ ਸਾਥ ਨਹੀ ਛੁਟਦਾ,<br />
ਭਵੇਂ ਲੱਖ ਵਾਰ ਮਰ ਜਾਈਏ |<br />
<br />
ਤਾਹੀਓਂ ਤਾਂ ਤੁਰਿਆ ਮੈਂ ਚਾਈਂ ਚਾਈਂ,<br />
ਏਂਡੀਮਿਓਨ ਦੀ ਗਾਥਾ ਦੇ ਸੁਰ ਲਭਦਾ,<br />
ਇਸ ਨਾਓਂ ਦੀ ਟੁਂਕਾਰ,ਲਹਿ ਗਈ,<br />
ਮੇਰੇ ਵਜੂਦ ਅੰਦਰ;<br />
ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਿਖਰ ਗਿਆ,<br />
ਨ੍ਹਾਤੀਆਂ-ਨ੍ਹਾਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਾਦੀਆਂ,<br />
ਕਚੂਰ ਹਰੀਆਂ,<br />
ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਰੌਲਾ ਸਾਰਾ ਧੁਲ ਗਿਆ,<br />
ਕੰਨ ਹੋਏ ਹੋਲੇ ਫ਼ੁੱਲ,<br />
ਚਲ ਮਨਾਂ ਤੁਰ ਬਾਘੀਆਂ ਪਾ|<br />
<br />
ਹੁਣ ਜਦ ਨੂੰ ਨਵੇਲੀਆਂ ਡੋਡੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਖੋਲਣ,<br />
ਬਿਰਧ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀਆਂ ਝੁਰੜੀਆਂ ’ਚ,<br />
ਹਯਾ ਦਾ ਰੰਗ ਮੁੜ ਧੜਕੇ,<br />
ਕਿੱਕਰਾਂ ’ਤੇ ਹਲਕੀ ਜਰਦ ਰਾਲ ਮਹਿਕਾਂ ਝੁਲਾਏ,<br />
ਜਦ ਤਾਈਂ ਮਧਾਣੀਆਂ ਗੜਕਣ ਚਾਟੀਆਂ ’ਚ,<br />
ਦੁੱਧ ਖਾਣ ਉਬਾਲੇ,<br />
’ਤੇ ਰੁੱਤਾਂ ਗੰਦਲਾਂ ’ਚ ਰਸ ਚੋਂਦੀਆਂ;<br />
ਮੈਂ ਚੁਪਚਾਪ ਚੱਪੂ ਚਲਾਵਾਂ,<br />
ਖੇਂਵਦਾ ਜਾਵਾਂ ਕਿਸ਼ਤੀ,<br />
ਧਾਰਾਵਾਂ ਸੰਗ ਵਗਦਾ ਜਾਵਾਂ,<br />
ਹੋਰ ਡੁੰਘੇਰੇ ਹੋਰ ਅਜਾਣੇ ਮੁਕਾਮਾ ਨੂੰ |<br />
<br />
<br />
ਇਹਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇ ਰੱਤ ਸਿੰਧੂਰੇ <br />
ਕੇਸੂਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਖੁਰ ਜਾਏ,<br />
ਘਾਹ-ਫ਼ੂਸ ਹੋ ਛੁਪ ਜਾਣ ਕਲੀਆਂ,<br />
ਮੈਂ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਗੀਤ ਖਿੜਾਣੇ ਚਾਹਾਂ;<br />
ਹਾਲੇ ਤਾਂ ਮੱਖੀਆਂ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਅਲਾਉਂਦੀਆਂ,<br />
ਅੰਗੂਰ ਰਸੇ, ਤੇ ਫ਼ਲੀਆਂ ਮਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਭਰੀਆਂ,<br />
ਅਧਪਕੇ ਤੂਤਾਂ ਵਾਂਗ ਮੇਰੀ ਕਥਾ ਵੀ ਵਿਚਾਲੇ ਹਾਲੇ,<br />
ਹਾਏ ਰੱਬਾ ਕਿਤੇ ਸਿਆਲ ਈ ਨਾ ਪੈ ਜਾਣ,<br />
ਠੰਡੇ ਯਖ ਸਿਆਲ, ਘੇਰ ਲੈਣ ਇਹਨੂ ਕਿਤੇ<br />
ਅੱਧ-ਅਧੂਰੀ ਨੂੰ ਅਧਵਾਟੇ,<br />
ਚਲੋ ਪਤਝੜ ਨੂੰ ਦਿਓ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ,<br />
ਪਿੱਠ ਥਾਪੜੋ ਉਹਦੀ,ਛਾਣ ਦਿਓ ਚੁਫ਼ੇਰੇ<br />
ਸੋਨੇ ਰੰਗੀ ਭਾਅ, ਅੰਤਮ ਵੇਲੇ ਮੇਰੇ,<br />
ਅੰਗ-ਸੰਗ ਰਹੇ ਬਸ ਇਹੋ|<br />
<br />
ਹੁਣ ਮੈਂ ਡੋਰ ਖਿਆਲਾਂ ਦੀ ਖੁੱਲੀ ਛੱਡਾਂ,<br />
ਅੱਥਰੇ ਰਾਹੀਂ,ਖੋਰੂ ਪਾਵਣ ਚੜੀਆਂ ਆਣ ਹਨੇਰੀਆਂ,<br />
ਨਗਾੜੇ ਗੜਕਣ , ਡਮਰੂ ਖੜਕਣ,<br />
ਸੈ-ਸੈ ਵਜਣ ਰਣਭੇਰਈਆਂ:<br />
ਡਗਮਗ ਡਗਮਗ ਰਾਹ ਡੋਲਦੇ<br />
ਝਟਪਟ ਹੋਣ ਤਿਆਰ<br />
ਸੇਜਾ ਸਬਜ਼ ਬਿਛਾਉਣ;<br />
ਜਿਧਰੋਂ ਦੀ ਵੀ ਆਏ ਸਵਾਰੀ<br />
ਫ਼ੁੱਲਾਂ ਥੀਂ ਨਦੀਨਾ ਥਾਣੀ,<br />
ਲੰਘ ਜਾਏ ਬੇਰੋਕ,<br />
ਸਰਪਟ ਜਾਂਦੀ ਧੂੜ ਉਡਾਂਦੀ,<br />
ਬੇਖਟਕੇ ਬੇਖੋਫ਼ |<br />
<br />
ਕੀਟਸ [ਰੂਪਾਂਤਰ:ਬਲਰਾਮ]<br />
<br />
<br />
<br /></div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-409497443197743192016-07-03T01:10:00.002-07:002016-07-03T01:10:48.859-07:00Rig veda in punjabi <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /> ਰਿਗਵੇਦ{ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ}<br /> {੧}<br /> ਮੰਡਲ ੫ : ਸੂਕਤ ੩ : ਰਿਚਾ ੯<br /> ਹੇ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁੱਤਰ ! ਪਾਪ ਅੰਧਕਾਰ ਤੂੰ ਦੂਰ ਕਰ, ਗਿਆਨਵਾਨ ਹੋ ਪਾਰ-ਨਿਸਤਾਰਾ ਕਰ<br /> ਪਿਤਾ ਦਾ ਜੋ ਗਰਭਿਆ ਹੈ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਅੰਸ਼ ਹੋ ਤੇਰਾ |<br /></div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-16401554605008398592016-07-03T01:09:00.005-07:002016-07-03T01:09:50.916-07:00rig veda in punjabi<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /> ਰਿਗਵੇਦ{ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ}<br /> {੧}<br /> ਮੰਡਲ ੫ : ਸੂਕਤ ੩ : ਰਿਚਾ ੯<br /> ਹੇ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁੱਤਰ ! ਪਾਪ ਅੰਧਕਾਰ ਤੂੰ ਦੂਰ ਕਰ, ਗਿਆਨਵਾਨ ਹੋ ਪਾਰ-ਨਿਸਤਾਰਾ ਕਰ<br /> ਪਿਤਾ ਦਾ ਜੋ ਗਰਭਿਆ ਹੈ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਅੰਸ਼ ਹੋ ਤੇਰਾ |<br /></div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-87976839800559618742016-02-02T02:57:00.000-08:002016-02-02T02:57:10.217-08:00ashtavakra geeta<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
The whole book will be uploaded on 3/02/2016 ...at 17:00 pm :)</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-83580627652024328912016-02-01T08:11:00.000-08:002016-02-01T08:11:01.150-08:00ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਹਾਗੀਤ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
ਅਨਾਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ-ਬਾਹਰ ਫੈਲੇ ਅਨੰਤ ਸਸਾਰ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ
ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਉਂਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਝਾਕਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਨੰਤ ਅਕਾਸ਼
ਹਨ: ਪਰਿਓ ਪਰੇ ਹੋਰ, ਹੋਰ ਪਰੇ ਹੋਰ, ਕੋਈ ਸਿਰਾ ਨਹੀਂ, ਕਿਨਾਰਾ ਨਹੀਂ। ਆਈਨਸਟਾਈਨ ਦੇ
ਫੋਟੋਨ ਦੇ ਰੱਥ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਅਨੰਤ ਕਾਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਦੂਸਰਾ ਕਿਨਾਰਾ
ਲਭਦਾ ਨਹੀਂ। ਥੱਕੇ ਹਾਰੇ ਯਾਤਰੀ ਰਾਹਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਹੋ ਉੱਡ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਖੁੱਦ ਰਾਹ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਹੀ ਮੂਲ ਨੂੰ ਪਾਉਂਣ ਦੀ ਇਹ ਪਿਆਸ ਸਦੀਵੀ ਹੈ, ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਇਹ
ਪਿਆਸ ਤਾਂ ਖੁਦ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੀ ਵੀ ਬੁਝੀ ਨਹੀਂ, ਯੁਗਾਂ ਤਾਈ ਕਮਲ ਨਾਲ 'ਚ ਭਟਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਵੀ ਜੜ ਨਹੀਂ ਲੱਭੀ। ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਰਚਣਹਾਰੇ ਨੂੰ ਵੀ ਅਖੀਰ ਬੇਆਸ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠਣਾ ਪੈਂਦਾ।
ਕਦੇ ਇਹ ਪਿਆਸ ਵਿਗਿਆਨ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਕਦੇ ਕਾਵਿ ਤੇ ਕਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਤੇ ਕਦੇ ਇਹ
ਰੂਹਾਨੀ, ਇਲਾਹੀ, ਪੈਗੰਬਰੀ ਆਵਾ॥ ਬਣ ਕੇ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਉਤਰਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਭ
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮੂਲ ਦੁੱਖ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਘਾਲਣਾਵਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਇਸੇ
ਸਾਰਾਰ ਮੰਥਨ 'ਚੋਂ ਅਨੇਕਾ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਸਭ ਰਤਨ ਅਨੂਠੇ ਹਨ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਹਰ
ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਅਨਾਦਿ-ਅਕਥ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਪਿਆਲਿਆਂ 'ਚ ਉਤਾਰਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
ਕੀਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਸਨਾਤਨ ਹੈ, ਉਪਨਿਸ਼ਦ, ਪੁਰਾਣ, ਭਗਵਦਗੀਤਾ ਹੈ,
ਹਰ ਰਤਨ ਅਨੂਠਾ ਹੈ, ਤੁਲਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ, ਪਰੰਤੂ ਫੇਰ ਵੀ ਜੋ ਉਡਾਨ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੀ ਇਸ
ਮਹਾਗੀਤਾ ਵਿਚ ਹੈ, ਉਹ ਅਦਭੁਤ ਹੈ, ਸਭ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ, ਜੋ ਨਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਬਝਦੀ ਹੈ
ਨਾ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ। ਵਿਡਗਨਸਟਾਇਨ ਦੀ ਗੱਲ ਭਾਵੇਂ ਸਹੀ ਸੀ ਤੇ ਹੈ ਵੀ 'ਕਿ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਨਾ
ਜਾ ਸਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਪਰ ਮੈਂ
ਜਾਣਦੇ-ਬੁਝਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਬੇਵਕੂਫੀ ਹੈ, ਇਹ
ਸਾਗਰ ਮੇਰੀਆਂ ਬਾਹਾਂ 'ਚ ਆਉਂਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਬੇਬਸੀ ਹੈ, ਏਸ ਕਿਨਾਰੇ ਵੀ ਮੈਂ
ਰੁੱਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਛਾਲ ਤਾਂ ਮਾਰਨੀ ਹੀ ਪਵੇਗੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਮੇਰੇ ਵਸ 'ਚ ਨਹੀਂ।<br />
ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਦੋਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਮੇਰਾ ਨਾਤਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ, ਬਚਪਨ ਦਾ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ
ਤੋਂ ਵੀ ਪੁਰਾਣਾ। ਪਰ ਮੇਰੀ ਯਾਦ ਸਿਰਫ ਇੱਥੋਂ ਤੀਕ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਦੂਸਰੀ ਜਾਂ
ਤੀਸਰੀ-ਜਮਾਤ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਏਗੀ, ਸ਼ਾਇਦ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਕਲਾਸ ਸੀ, ਇਕ ਬੱਚਾ ਖੜਾ ਹੋ ਕੇ ਕਿਤਾਬ
'ਚੋਂ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਕੂਲਾਂ 'ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਬੱਚਿਆਂ
ਵਾਂਗ ਮੇਰੇ ਵੀ ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਕੁਝ-ਕੁਝ ਹੀ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਧਿਆਨ ਕਈ ਪਾਸੇ ਵੰਡਿਆਂ ਹੋਇਆ
ਸੀ, ਕੁਝ ਸaਰਾਰਤਾਂ 'ਚ, ਕੁਝ ਛੁੱਟੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ, ਪਰ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ 'ਚ
ਪੈਂਦੀ ਆਵਾ॥ ਉੱਚੀ ਹੋ ਗਈ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ, ਹੁਣ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇੰਜ
ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਵੇਂ ਸਿਰਫ ਮੇਰੇ ਲਈ ਹੀ ਬੋਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ,ਇਹ ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਨਾਲ ਏਸ
ਜੀਵਨ 'ਚ ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸੀ: ਰਾਜਾ ਜਨਕ ਦਾ ਦਰਬਾਰ ਸਜਿਆ ਸੀ। ਦੂਰ-ਦੂਰ ਦੇਸ਼ਾਂ
ਤੋਂ ਵਿਦਵਾਨ ਮਹਾਂਪੰਡਿਤ ਉੱਥੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਤਸਵਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਹੋ
ਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਹੋਵੇਗਾ, ਮਹਾਂਪੰਡਿਤਾਂ ਦੇ ਭਾਰੀ ਭਰਕਮ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਸਭਾ ਨੂੰ ਕੰਬਾ
ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਗਿਆਨ ਦੀ ਧੂੜ ਫਿ॥ਾ 'ਚ ਉੱਡ-ਉੱਡ ਪੈਂਦੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਰ ਨਹੀਂ ਉੱਥੇ ਤਾਂ
ਮਾਹੌਲ ਇਕਦਮ ਉਲਟਾ ਸੀ, ਸਾਹਘੁਟਵਾਂ ਸਨਾਟਾ, ਮਹਾਂਪੰਡਿਤਾਂ ਦੀਆਂ ਜੁਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ
ਲਕਵਾ ਮਾਰ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਮੁੰਹੋਂ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਰ ਰਿਹਾ। ਮਹਾਰਾਜ ਜਨਕ ਨੇ
ਕੁਝ ਸ਼ਰਤ ਹੀ ਇਹੋ ਜਹੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਮੂੰਹ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਰਿਸਕ ਲੈਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ
ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਭ ਜਾਣਦੇ ਨੇ ਕਿ ਰਾਜਾ ਜਨਕ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਹੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਸਭਾਵਾਂ ਬੁਲਾਂਦਾ
ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸਿੰਗ ਫੱਸਦੇ ਦੇਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ, ਅਨੌਖੀਆਂ, ਅਦਭੁਤ
ਲਫ਼ਾ॥ੀ ਕਲਾਬਾ॥ੀਆਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਉਸ ਦਾ ਵਿਅਸਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਉਹ ਜੀ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ
ਖਜਾਨਾ ਲੁਟਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸੇ ਚੇਟਕ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਰ ਇੱਥੇ ਤਾਂ
ਹਾਲਾਤ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਰਾਜਾ ਜਨਕ ਹੁਣ ਬਿਰਧ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ
ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਉਮਰ ਤੇ ਗਈ, ਅਤੇ ਲਫ਼ਜਾਂ ਦੇ ਏਸ ਮਿੱਟੀ-ਘੱਟੇ 'ਚੋਂ ਉਸ ਨੇ
ਖੱਟਿਆ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ।ਅਨੰਤ ਬਾਰ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਏ ਸਨ ਕਿ ਆਤਮਾ
ਅਮਰ ਹੈ ਪਰ ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ ਤਾਂ ਮਿਟਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਮਰ ਦੇ ਵਧਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਵੀ
ਤਿੱਖਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਸਾਰ ਝੂਠ ਹੈ ਸਿਰਫ ਬ੍ਰਹਮ ਹੀ ਸੱਚ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਖੁਦ ਬ੍ਰਹਮ ਹੈ
ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਤ ਪਾਰਾਵਾਹ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਸਦੇ ਖੂਨ 'ਚ ਰਚ-ਮਿਚ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਜੋ
ਜਾਣਿਆ ਸੀ ਉਹ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਸੰਸਾਰ ਸੀ, ਟੁਕੜੇ-ਟੁਕੜੇ ਹੋਇਆ ਸੰਸਾਰ, ਜੋ ਹਰ ਪਲ ਖੁਦ ਨਾਲ
ਹੀ ਖਹਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਸਭ ਲਹੂ ਲੁਹਾਨ ਸੀ, ਸੱਚਾਈ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾਨੰਦ ਦੀ
ਗੱਲ ਸਿਰਫ ਸੁਫਨਾ ਹੀ ਲਗਦੀ ਸੀ, ਸੱਚ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਦੁਖ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਰੋਮ-ਰੋਮ ਨੂੰ ਡਸ
ਰਿਹਾ ਸੀ। <br /> ਇਸੇ ਮਨੋਅਵਸਥਾ 'ਚ ਜਨਕ ਨੇ ਉਸ ਸਭਾ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਹੁਣ ਉਸ
ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਸਕੇ, ਮੌਤ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜੀ ਦਿਖਦੀ ਸੀ,
ਉਸ ਨਾਲ ਹਾਸੀ-ਮ॥ਾਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਲੁਕਣ-ਮੀਟੀ ਦੀ ਵੇਲਾ ਵੀ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।
ਉਸਨੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਸਤਾ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਚੂਲੀ ਭਰ ਗਿਆਨ ਦਾ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਉਨੀ ਦੇਰ 'ਚ
ਜਿੰਨੇ ਚਿਰ 'ਚ ਉਹ ਲੱਤ ਘੁਮਾ ਕੇ ਘੋੜੇ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਜਾਏ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੈਰ
ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਘੋੜੇ ਦੀ ਰਕਾਬ 'ਚ ਸੀ। ਸਥਿਤੀ ਸੰਕੇਤਾਤਮਕ ਸੀ, ਚਲਣ ਦਾ ਵੇਲਾ ਆ ਚੁੱਕਾ
ਸੀ, ਸਜੀ ਹੋਈ ਸਵਾਰੀ ਉਸ ਨੇ ਦੇਖ ਲਈ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਉਸ ਕੋਲ ਹੈ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਸੀ, ਜੋ ਵੀ ਸੀ ਬਸ ਇਹੋ ਛਿਣ ਸੀ, ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ ਬਸ ਇਸੇ ਛਿਣ ਵਿਚ ਹੀ ਸੰਭਵ
ਸੀ। <br /> ਪਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਵਾਲ ਬਿਜਲੀ ਬਣ ਕੇ ਡਿੱਗਾ ਸੀ, ਸਵਾਲ ਕਾਹਦਾ
ਸੀ ਜਿਉਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਸੂਲੀ ਸੀ। ਠੀਕ ਏ ਕਿ ਆਤਮਾ ਦੀ ਅਮਰਤਾ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼
ਅਡੋਲ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਥੋੜੀ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਮ॥ਾਕ ਕਰੇ।
ਸਭ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤੱਕ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਨਕ ਨਾਲ ਨ॥ਰਾਂ ਮਿਲਾਉਂਣ ਦਾ ਹੀਆ ਕਿਸੇ ਦਾ
ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨ॥ਰਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਨੰਗੀ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਲਰ॥ ਰਹੀ ਸੀ, ਬਰਕੇ-ਕ॥ਾ ਠਾਠਾਂ
ਮਾਰਦੀ ਸੀ। <br /> ਐਨ ਇਸੇ ਵਕਤ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੇ ਇਕ ਬਾਲਕ ਨੇ ਦਰਬਾਰ 'ਚ ਕਦਮ ਧਰਿਆ।
ਸਕੂਲੀ ਕਹਾਣੀ ਜਿਸ ਦੀ ਯਾਦ ਮੇਰੀ ਜੀਭ 'ਤੇ ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਖਾਧੀ ਮਿਰਚ ਵਾਂਗ ਤਾਜੀ ਪਈ ਹੈ,
ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਜਾਂ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਹੀ ਸਿਰਫ ਇਸ ਮੌੜ 'ਤੇ ਖਿਚਿਆ ਗਿਆ
ਹੋਵੇਗਾ। ਉਸ ਬਾਲਕ ਦੇ ਸਭਾ 'ਚ ਪੈਰ ਧਰਦੇ ਹੀ ਇਕ ॥ੋਰਦਾਰ ਠਹਾਕਾ ਸਾਰੇ ਹਾਲ 'ਚ ਫੈਲ
ਗਿਆ ਸੀ, ਉਹ ਤੁਰਦਾ ਘਟ ਤੇ ਰਿੜਦਾ ਹੋਇਆ ਵਧ ਨ॥ਰ ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸ਼ਰੀਰ ਅੱਠ
ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਟੇਢਾ ਸੀ, ਕੁੱਬ ਨਿਕਲੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਜਦ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਹਾਸਾ ਥੋੜਾ ਮੱਠਾ
ਪਿਆ, ਉਹ ਜਨਕ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਤੋਂ ਥੋੜਾ ਝੇਂਪ ਗਏ ਹੋਣਗੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਖਿਆਲ ਆ ਗਿਆ
ਹੋਵੇਗਾ, ਵੈਸੇ ਵੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ 'ਚ ਖੁਲ੍ਹ ਕੇ ਹੱਸਣਾ, ਇਹ ਮਾਦਾ ਵੀ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦਾ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਫੇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਵੀ ਕਸੂਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਕੀ ਅੱਠ ਜਗ੍ਹਾਂ
ਤੋਂ ਕੁੱਬਾ ਸਰਕਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਮਸਖਰੇ ਵਰਗਾ ਦਿਖਦਾ ਉਹ ਬਾਲਕ ਜਨਕ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਕੇ ਹੋਰ
ਵੀ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਹੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਬੱਦਲ ਵਾਂਗ ਫਟਿਆ ਸੀ ਉਸ ਦਾ ਹਾਸਾ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਤਾਂ
ਜਿਵੇਂ ਮਾਂ ਹੀ ਮਰ ਗਈ ਸੀ। ਜਨਕ ਵੀ ਚੌਂਕਿਆ ਸੀ। ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਂਪੰਡਿਤਾਂ ਵੱਲ
ਹੱਥ ਕਰਕੇ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸਨ : ਕਿਉਂ ਰਾਜਨ ! ਏਨੇ ਚਮਾਰ ਕਿਉਂ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਨੇ? ਹੁਣ ਗੱਲ
ਜਨਕ ਦੇ ਵਸੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਯਕੀਨਨ ਉਸ ਦੀ ਨ॥ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਮਹਾਂਪੰਡਿਤਾਂ ਨਾਲੋਂ
ਵਧੇਰੇ ਪਾਕ-ਸਾਫ਼ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਸ਼ਟਵਕਰ 'ਚ ॥ਰੂਰ ਕੁਝ ਨ॥ਰ ਆਇਆ ਹੋਏਗਾ। ਉਹ ਹੱਥ ਬੰਨ
ਕੇ ਸਿੰਘਾਸਨ ਤੋਂ ਉੱਠ ਖਲੋਇਆ ਤੇ ਕਿਹਾ, “ਮਹਾਰਾਜ ਮੈਂ ਸਮਝਿਆ ਨਹੀਂ।ਂ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਨੇ
ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨ॥ਰ ਸਿਰਫ ਚਮੜੇ 'ਤੇ ਅਟਕੀ ਹੈ, ਉਹ ਚਮਾਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੀ ਹਨ
ਤੇ ਤੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੰਮ ਦੇ ਪਾਰਖੂਆਂ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰਖਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ-ਇੱਕ ਲਫ਼॥ ਵਜਰ
ਵਾਂਗ ਡਿਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਨਕ ਉੱਤੇ। ਉਹ ਸਿੰਘਾਸਨ ਤੋਂ ਉਤਰ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਚਰਣਾਂ 'ਚ ਢਹਿ ਪਿਆ।
ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਰਾਜਨ ਕੀ ਕੰਧਾਂ ਤੇ ਛੱਤਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨਾਲ ਆਕਾਸ਼ ਵੀ ਟੇਢਾ-ਮੇਢਾ ਹੋ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿਰਫ ਮੌਨ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਵਰਿਆ ਤੋਂ ਤਪੀ ॥ਮੀਨ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੀਆਂ
ਪਹਿਲੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੀਵਾਰਾਂ ਦੇ
ਢਹਿ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕੀ ਆਕਾਸ਼ ਵੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਨਕ ਖਾਮੋਸ਼ ਸੀ। ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ
ਰਾਜਨ ਘੋੜਾ ਮੰਗਾਵਾਂ। ਪਰ ਹੁਣ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਹੀ, ਸਮਾਂ ਤਾਂ ਰੁਕ ਹੀ
ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹੋ ਛਿਣ ਸੀ ਜਦੋਂ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੇ ਮਹਾਗੀਤ ਦਾ ਚਸ਼ਮਾਂ ਫੁਟਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਜਨਕ ਦੇ
ਅੰਦਰੋਂਂ ਸਭ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਧੋ ਛੱਡੀ। ਓਸ਼ੋ ਨੇ ਠੀਕ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮਹਾਗੀਤਾਂ ਦਾ ਨਾਂ
ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਵਾਨੰਦ ਵਰਗੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸੱਜਣ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਰਾਮ ਗੀਤਾ, ਊਧਵ ਗੀਤਾ ਤੇ
ਅਵਧੂਤ ਗੀਤਾ ਵਰਗੇ ਗੰ੍ਰਥਾਂ ਦੀ ਸ੍ਰੇਣੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ
'ਚ ਉਪਗੀਤਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰਕ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬੜਾ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ
ਦੀਆ ਨ॥ਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਕਿਤਾਬ ਮਹਾਨ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਜਿੰਨੀਆਂ ਵੱਧ ਟੀਕਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ
ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਸਾਡੀ ਨ॥ਰ ਵਿਚ ਇਹ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਉਤਮ ਕਸੌਟੀ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੀ
ਮਹਾਗੀਤਾ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਟੀਕਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦਾ ਹੀ
ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੋਲਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬੱਝੀ ਹੋਈ ਲੀਹ 'ਚ ਢਾਲਿਆ ਲਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ,
ਕੋਈ ਪਰੰਪਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਮਹਾਨਤਾ ਦਾ ਮਹਿਲ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ
ਨਾ ਉਹ ਭਗਤੀ ਤੇ ਸਮਰਪਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆਂ ਵਾਂਗ ਤਰਕ ਦਾ
ਮਹੀਨ ਜਾਲ ਉਣਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਕਾ ਤਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਗਿਆਨ, ਦਵੈਤ-ਅਦਵੈਦ ਤੇ
ਬ੍ਰਹਮਾ-ਵਿਸ਼ਣੂ ਤੇ ਮਹੇਸ਼ ਵਰਗੇ ਤਮਾਮ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਵੀ 'ਵਿਸਮਰਣ' ਕਰਨ ਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦੀ ਦੇਸ਼ਨਾ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਢਕੋਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਕੋਈ
ਸਹਿਜ-ਬੋਧ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਉਹ ਭੋਗ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਤਿਆਗ ਨੂੰ ਵੀ
ਤਿਆਗ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਤਰਕ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਉਸਾਰਦੇ, ਬਸ ਸਆਦ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮੋਖਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਭਰਮ ਦਸਦੇ ਹਨ,
ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕਾਮ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਧਰਮ ਵੀ ਬੰਧਨ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ 'ਮੈਂ' ਤੇ
'ਮੇਰੇ' ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਹੀ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਵਾਂਗ ਉਹ ਵੀ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ
ਨੂੰ ਬੰਧਨ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਤਰਕ
ਪੱਧਤੀ ਉਸਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦਾਨ-ਪੁੰਨ ਸਿਮਰਨ-ਸਨਾਨ ਦੇ ਕਰਮਕਾਂਡ ਲਈ ਹੀ ਕੋਈ ਥਾਂ
ਬਚਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਪੰਰਪਰਾ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਵੇਦ ਨਿਰਵੈਦ, ਬੁੱਧ ਮਹਾਵੀਰ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਕਾਸ਼ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪੈੜ ਨਹੀ,ਂ ਹੰਸ ਅਕੇਲਾ ਹੈ।<br /> ਹੋਰ ਵੀ ਕੋਈ ਕਾਰਣ
ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਣ ਇਹ ਮਹਾਗੀਤਾ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਅਣਗੋਲੀ ਤੇ ਅਣਸੁਣੀ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ
ਹੈ। ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਕੁ ਮਸਤ ਮੌਲਾ ਫਕੀਰਾਂ ਦੀ ਹੀ ਯਾਦ 'ਚ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਧੜਕਦੀ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਰਮਹੰਸ ਰਾਮਕਿਸ਼ਨ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ
ਮਿਲੇ ਤੇ ਆਪਣਾ ਮਨਪਸੰਦ ਸਵਾਲ ਦੁਹਰਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਰਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ
ਪਰਮਹੰਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣੇ ਦੇਖੇਂਗਾ ਜਾਂ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਰੁਕ ਕੇ। ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਹ ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਰੁਕ ਗਏ, ਛਾਤੀ ਅੰਦਰ ਠਾਠਾਂ
ਮਾਰਦਾ ਤਰਕ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਫੇਰ ਰਾਮਕਿਸ਼ਨ ਪਰਮਹੰਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੀ ਇਹ
ਗੀਤਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮੌਖਿਕ ਯਾਦਾਂ
ਪਰਮਹੰਸਾਂ ਦੇ ਜਗਤ ਵਿਚ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ ਪਰ ਉਹ ਕਦੇ ਲਿਖਿਤ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ
ਬਣੀਆਂ ਨਾ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਗੀਤਾ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਟੀਕਾ ਲਿਖੀ ਨਾ ਹੀ ਬਲਭਾਚਾਰਯ ਜਾਂ
ਮਾਧਵਾਚਾਰਯ ਨੇ। ਆਧੁਨਿਕ ਯੁਗ ਵਿਚ ਵੀ ਤਿਲਕ, ਅਰਵਿੰਦੋ ਤੇ ਗਾਂਧੀ, ਵਿਨੋਬਾ ਆਦਿ ਨੇ
ਗੀਤਾ ਦੀ ਵਿਵੇਚਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਨੇਕਾਂ ਗ੍ਰੰਥ ਲਿਖੇ ਹਨ ਪਰ ਕਦੇ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੀ ਗੀਤਾ ਦਾ
ਜਿaਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਓਸ਼ੋ ਦੀ ਮੰਨੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਕਾਰਣ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ
ਦੀ ਗੀਤਾ ਵਾਂਗ ਤੁਸੀਂ ਅਸ਼ਟਰਵਕਰ ਦੀ ਗੀਤਾ ਉਤੇ ਆਪਣੇ ਅਰਥ ਆਰੋਪਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਓਸ਼ੋਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਅਨੁਸਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਗੀਤਾ ਤਾਂ ਮੰਡਰਾਉਂਦੇ ਬੱਦਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਵਿੱਚ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਮਨ ਭਾਉਂਦਾ ਆਕਾਰ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਤਿਲਕ ਤੇ ਅਰਵਿੰਦੋ ਨੂੰ
ਉਸ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਦਾ ਉਦਘੋਸ਼ ਸੁਣਾਈ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਗਾਂਧੀ ਵੀ ਉਹੋ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਇੱਥੋਂ ਤੀਕ
ਤਾਂ ਗੱਲ ਫੇਰ ਵੀ ਠੀਕ ਹੈ, ਉਹ ਤਿੰਨੋ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹਨ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਦਾ ਜਜaਬਾ
ਉਭਾਰਨ ਲਈ ਗੀਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਸਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਅਵਚੇਤਨ ਦਾ ਨਿੱਗਰ ਆਧਾਰ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ
ਸਚਮੁਚ ਦੀ ਕਮਾਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਵੀ ਸੁਣਾਈ
ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਯਾ ਮੇਰੇ ਮੌਲਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਹੱਦ ਹੈ। ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੀ ਗੀਤਾ ਕਿਸੇਂ ਨੂੰ
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਨਮਰਜੀ ਦੀ ਖੁਲ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਨਜaਰੀਆ ਉਸਾਰਦੀ
ਹੈ। ਉਹਤੇ ਨਜaਰਾ ਤੋਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾ ਦੇ ਪਰਦੇ ਉਤਾਰ ਕੇ ਨੰਗੀ ਨਜaਰ ਨਾਲ ਦੇਖਣ ਭਰ ਨੂੰ ਹੀ
ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਜਨਕ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਫ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ
ਤੂੰ ਸਮਾਧੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈਂ ਤੇਰੀ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋਣ ਦੀ ਇਹ ਸਾਧਨਾ ਹੀ ਤੇਰੀ ਰਾਹ ਦੀ
ਰੁਕਾਵਟ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਤੰਜਲੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਯੋਗ ਸ਼ਾਸਤਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਫਿਜੂਲ
ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਤੰਜਲੀ ਆਪਣੇ ਯੋਗ-ਸੂਤਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ
ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨ ਦੀਆਂ ਬਿਰਤੀਆਂ ਦਾ ਨਿਰੋਧ ਹੀ ਰਾਹ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਉਹ
ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਦਮ ਕਰਕੇ ਧਿਆਨ-ਧਾਰਨਾ ਤੇ ਸਮਾਧੀ ਦੀਆਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ
ਨਕਸ਼ਾ ਤਫਸੀਲ ਨਾਲ ਉਸਾਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਇੱਕੋ ਫੂਕ 'ਚ ਸਭ ਉਡਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। <br />
ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੀ ਗੀਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਫਰਕ ਹੋਰ ਵੀ ਹੈ, ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ ਹੈ,
ਕੁਝ ਵੀ ਉਚੇਚ ਨਹੀਂ, ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਨਹੀਂ, ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਵਾਂਗ ਇਹ ਵੀ ਸਾਰੇ
ਗਹਿਣੇ-ਗੱਟੇ ਲਾਹ ਆਈ ਹੈ। ਗੀਤਾ ਦੀ ਤਾਨ ਅਦਭੁਤ ਉਚਾਈਆਂ ਛੂੰਹਦੀ ਹੈ, ਗੰਭੀਰ ਸੁਰਾਂ ਵੀ
ਛੇੜਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇੰਨੀ ਜaਬਰਦਸਤ ਖਿੱਚ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਹ ਨਾਟਕੀ
ਸਥਿੱਤੀ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਜੰਗ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਭਖਿਆ ਹੈ,
ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਜੋ ਅੱਗ ਦਿਲਾਂ ਹੀ ਦਿਲਾਂ 'ਚ ਮਘ ਰਹੀ ਸੀ ਹੁਣ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
ਦੋਹੇਂ ਪਾਸਿਓਂ ਭਾਰੀ ਫੌਜਾਂ ਜੁੜੀਆ ਹਨ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਰ ਸ਼ੂਰਬੀਰ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੀ
ਆਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਮੋਰਚਾ ਮੱਲੀ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਕੌਰਵਾਂ-ਪਾਂਡਵਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ
ਵਰਸ਼ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਇਸ ਜੰਗ ਦੇ ਅੰਜਾਮ 'ਤੇ ਟਿਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੂਰ ਬੈਠੇ ਅੰਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ
ਉਸ ਦਾ ਸਾਰਥੀ ਅੱਖਾਂ ਡਿੱਠਾ ਹਾਲ ਸੁਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪੁਤਰ ਦੁਰਯੋਧਨ, ਪਿਤਾਮਹ
ਭੀਸ਼ਮ ਮੂਹਰੇ ਆਪਣੀ ਸੈਨਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਫੜ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਦੋਹੇਂ ਪਾਸਿਓਂ ਸ਼ੰਖ ਪੂਰੇ ਜਾ
ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਅਚਾਨਕ ਅਰਜਨ ਆਪਣਾ ਰੱਥ ਦੋਹਾਂ ਫੌਂਜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਲਿਆ ਖੜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਦੋਹੇਂ ਪਾਸੇ ਅਟਕਲਾਂ ਦਾ ਬਾਜaਾਰ ਗਰਮ ਹੈ। ਅਰਜਨ ਗਾਂਡੀਵ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾਂ ਹੈ। ਸਭ ਜਾਣਦੇ
ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਅਰਜਨ ਇਹ ਯੁੱਧ ਨਹੀਂ ਲੜਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਪਰੀਣਾਮ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਨਾਟਕੀ
ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਗੀਤਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਹਰ ਆਦਮੀ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਉਪਨਿਸ਼ਦਾ 'ਚ ਵੀ ਆਪਣਾ ਕਹਾਣੀ ਰਸ ਹੈ, ਕਥਾਰਸ, ਸਾਹਿਤ ਰਸ। ਭਾਵੇਂ ਕਿੱਡੀ ਹੀ ਉੱਚੀ
ਕੋਟੀ ਦਾ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਮਨੋਰੰਜਨ ਤਾਂ ਹੈ। ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਬਾਲਕ
ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਮੌਤ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੇ ਤਿੰਨ
ਰਾਤਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ਰੋਹੀਆਂ 'ਚੋਂ ਹੁੰਦਾ ਮੌਤ ਦੇ ਦਰਵਾ॥ੇ 'ਤੇ ਜਾ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਮੌਤ ਦਾ
ਦੇਵਤਾ ਡਰਦਾ ਲੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹਾਰ ਮੰਨ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਨਚੀਕੇਤ ਦੇ
ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਰਹੱਸ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੋਲ੍ਹਣਾ
ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਹੁਣ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਖਸ ਸੋਖਿਆਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਕਰਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬੱਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੈਂਕੜੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਸੰਦਰਭਾਂ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਲੋਕ
ਮਾਨਸ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਬਣਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲੋਕਾਈ 'ਚ
ਮਾਣਤਾ ਦਿਵਾਈ ਹੈ। ਪਰ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੀ ਮਹਾਗੀਤਾ 'ਚ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ, ਨਾ ਰਾਮਇਣ
ਵਾਂਗ ਸਮਾਜਿਕ/ਨੈਤਿਕ ਸਿਖਿਆ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਬੁਰੇ 'ਤੇ ਭਲੇ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਹੋਕਾ ਹੈ। ਬੜੀ
ਸਿੱਧੀ ਸਾਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ, ਕੋਈ ਕਥਾਨਕ ਵਿਗਸਦਾ ਨਹੀ,ਂ ਗੱਲ ਵੀ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦੀ, ਅਰਜਨ
ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਵਾਦ/ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਸੁਆਦ ਵੀ ਇੱਥੇ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਤਰਕ ਲਈ ਕੋਈ
ਖੁਰਾਕ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੀਰਾ ਤੇ ਚੈਤਨਯ ਵਾਂਗ ਮਸਤ ਹੋ ਕੇ ਡੋਲਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਸ਼ਰਾਬ ਹੀ
ਢਾਲੀ ਗਈ ਹੈ, ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੇ ਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਹੈ ਉੱਥੇ। ਇਸਦਾ ਭਾਵ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਸ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸੁਆਦ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਰਸ
ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ 'ਚ ਘੁਲੇ ਲੂਣ ਦੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਦਾ ਤਰਾਨਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਗੀਤਾ ਦੇ ਹਰ ਛੰਦ
ਚੋਂ ਛਲਕਦਾ ਹੈ, ਹਰ ਬੋਲ 'ਚ ਉਸੇ ਸਾਗਰ ਦੀ ਅਨੁਗੁੰਜ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਨਾਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ
ਕਦੇ ਨਚਿਆ ਨਹੀਂ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਕਦੇ ਇਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਨਹੀਂ ਜੁੜੀ, ਭੀੜ ਕਦੇ ਇੰਨੀ
ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਭੀੜ ਨੂੰ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਸਹਾਰਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਰੋ॥ਾਨਾ ਦੀ
ਕੋਈ ਕਿਰਿਆ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਲਝਾਈ ਰੱਖੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਹੋਣ ਦਾ, ਰੁਹਾਨੀ ਮਾਰਗ ਦੇ ਪਾਂਧੀ ਹੋਣ ਦਾ, ਖੋਜੀ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਬਣਾਈ ਰੱਖੇ। ਪਰ ਜੇ
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਵਾਂਗ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਓਸ਼ੋ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦਾ ਹੀ ਮਾਡਰਨ ਸੰਸਕਰਣ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ,
ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਠੁਮਣਾ ਕੋਈ ਖਿਡੌਣਾ ਨਹੀ ਦਿੰਦੇ। ਉਹ ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ
ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਹਿਜ ਸਾਖਸ਼ੀ ਹੋਣ ਦੀ, ਜੋ ਖਾਂਦੇ-ਪੀਂਦੇ ਤੇ ਭੋਗਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ
ਤੋਂ ਸਦਾ ਮੁਕਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਹਾਰੀ ਸਾਰੀ ਦੇ ਇਹ ਗੱਲ ਪੱਲੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ
ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਾਹਦਾ ਮਹਾਤਮਾ ਹੈ ਇਹ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਸਾਡੇ ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਹੋਰ
ਭਾਵੇਂ ਜੋ ਮਰ॥ੀ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਆਪਣੀ ਇ॥ਤ ਕਰ ਪਾਉਂਣੀ ਕੋਈ ਏਡੀ ਸੁਖਾਲੀ ਗੱਲ
ਨਹੀਂ। ਦੂਜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਖਸ਼ੀ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋ ਦੇਖਣ ਦਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਉਪਾ ਨਹੀ। ਪਰ
ਅੰਦਰ ਜੇ ਇਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਾਗਣ ਲਗ ਪਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ ਦੇ 'ਲਿਵਿੰਗ ਗਾੱਡ' ਵਾਂਗ
ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ, ਬਾਹਰ ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਗੁਰੂ ਤੇ ਕੁਲ ਲੁਕਾਈ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਇਹ
ਸਾਖਸ਼ੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਦਾ ਕੋਈ ਰਾਹ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੀ
ਨਹੀਂ, ਇਹ ਕੋਈ ਜਮੀਰ ਦੀ ਅਵਾਜa ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਪਲ ਲਈ ਟਾਲ ਜਾਓ, ਝਕਾਨੀ
ਦੇ ਜਾਓ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰ ਲਵੋ, ਇਹ ਕੋਈ ਪਰਛਾਈਂ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਹਨੇਰੇ
'ਚ ਲੁਕ ਕੇ ਬਚ ਜਾਵੋਗੇ। ਇਹ ਸਾਖਸ਼ੀ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋਣਾ ਔਖਾ ਹੀ
ਨਹੀਂ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ। ਮੁਨਕਰ ਹੋਣ ਲਈ ਕੋਈ ਬਚਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।<br /> ਉਂਜ ਇੱਕ ਗੱਲੋਂ ਇਹ
ਸੂਰਤੇ ਹਾਲ ਚੰਗੀ ਵੀ ਹੈ। ਠੀਕ ਹੀ ਹੋਇਆ ਜੋ ਅਸ਼ਟਵਰਕ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੋਈ ਸੰਪਦਾਇ ਨਹੀਂ
ਉਸਾਰਿਆ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੈਦਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ
ਨਾਕਾਮ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਰਣ-ਆਸ਼ਰਮ ਤੇ ਦਵੈਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਦਵੈਤ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕੋ
ਪੁਲਾਂਘ 'ਚ ਫਲਾਂਗ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਕਿਸੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ
ਹੀ ਘਬਰਾਹਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਬੁੱਧ ਜਾਂ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰਯ ਵਾਂਗ ਭੀੜ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ
ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸਚਮੁਚ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਸ਼ੇਰ ਹਨ : ਸਿੰਘੋ ਕੇ ਨਹੀਂ
ਲੇਵੜੇ, ਹੰਸੋ ਕੀ ਨਹੀਂ ਪਾਤ, ਮੋਤਿਨਹ ਕੇ ਕਹੂੰ ਢੇਰ ਹੈਂ ਸਾਧੂ ਨਾ ਚਲੇਂ ਜਮਾਤ।'<br />
ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਤਨ ਮਨ ਗਿਆਨ ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਰਾਲੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ
ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਜਿaਕਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਂਡਵ
ਜਦੋਂ 12 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਬਨਵਾਸ ਕਟਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਵੇਤਕੇਤੂ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਚ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਥੇ
ਮਹਾਂਤਮਾ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦਾ ਜਿaਕਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਿੱਧ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਂਤ ਦੀਆਂ
ਕਥਾਵਾਂ ਲੋਕਮਨ 'ਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਮਜaੇਦਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਾਇਨੇਖੇਜ ਵੀ
ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੁਧ ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਲਾਓਤਸੇ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ ਕਿ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਬਾਲ ਸਫੈਦ ਸਨ-ਭਾਵ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ
ਬਜੂਰਗੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਸੀ। ਬੁਧ ਬਾਰੇ ਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੰਮਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਸਿੱਧੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ
'ਤੇ ਖੜੇ ਹੋ ਗਏ, ਇੰਨਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸੱਤ ਕਦਮ ਚੱਲੇ ਤੇ ਕਿਹਾ 'ਸੰਸਾਰ ਦੁਖ ਹੈ' ਤੇ ਫੇਰ
ਅਠਵੇਂ ਕਦਮ 'ਤੇ ਰੁਕ ਕੇ ਅਸ਼ਟਾਂਗ ਧਰਮ ਦੀ ਘੌਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਸਚਮੁਚ ਹੀ ਸਭ
ਨੂੰ ਮਾਤ ਪਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਕਥਾਂ ਜਨਮ ਲੈਣ ਤੋਂ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<br /> ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਹਾਤਮਾ ਕਹੋਡ ਵੇਦ ਪਾਠੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ
ਮਾਤਾ ਸੁਜਾਤਾ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਉਦਾਲਕ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਮਾਂ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਨ
ਤਾਂ ਉਹ ਨਿਤ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਵੇਦਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਸੁਣਦੇ ਸੀ। ਉਦਾਲਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦਾ
ਵਿਆਹ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਸੇ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਵੇਦ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਮਹਾ ਗਿਆਤਾ ਸਨ। ਪਰ
ਗਰਭ 'ਚ ਪਏ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵੱਖਰੀ ਸੀ, ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਟ ਅੰਦਰ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਜaਰ
ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਉਸ ਰਿਸ਼ੀ ਵਰਗੀ ਪੈਨੀ ਹੋਏਗੀ ਜਿਸਨੂੰ ਵੇਦਪਾਠੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾ ਦੇ ਮੰਤਰ ਉਚਾਰਣ
ਵਿੱਚ ਡਡੂਆਂ ਦੀ ਟੈਂ-ਟੈਂ ਵਰਗੀ ਧੁਨੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ
ਦਾ ਤੋਤਾ ਰਟੰਤ ਪਾਠ ਕੁਝ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਲੱਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਓਸ਼ੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ
ਉਸ ਅਣਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਟੋਕ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਏਸ ਸਾਰੇ ਸ਼ੋਰਗੁਲ ਦਾ ਕੀ ਫਾਇਦਾ,
ਅਸਲ ਗਿਆਨ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਾਸਤਰ 'ਚ ਨਹੀਂ, ਬੰਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੈ। ਪਿਤਾ ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਤੋਂ
ਇਹ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਾ ਹੋਇਆ, ਪਿਤਾ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ, ਉਸ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਵੀ ਕੋਈ ਛੋਟਾ ਮੋਟਾ
ਥੋੜਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਤੇ ਹੰਕਾਰ ਦੀ ਉਸ ਦੁਖਦੀ ਰਗ ਉਤੇ ਹੱਥ ਕਿਸਨੇ ਰੱਖਿਆ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ
ਹੀ ਬੀਜ ਨੇ, ਜਿਸਨੇ ਹਾਲੇ ਤਾਈਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਲੋਅ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੇਖੀ। ਬਲਦੀ ਉਤੇ ਤੇਲ
ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋਇਆ ਵੀ ਚੇਲੇ-ਬਾਲਕਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸੀ। ਕੋਹਡ ਨੂੰ ਤਾਂ
ਇਹੋ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਨਾ ਸਿਰਫ ਮੌਜੂਦਾ ਚੇਲਿਆਂ ਨੇ ਸਗੋਂ ਸੱਤਾਂ ਆਸਮਾਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਉਸ
ਦੇ ਅਗਿਆਨੀ ਹੋਣ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਸੁਣ ਲਈ ਹੈ ; ਮਨ ਦੇ ਚੋਰ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਸ਼ਕਤੀ ਬੜੀ ਕਮਾਲ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੋਹਡ ਦੇ ਵਕਾਰ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਵੀ ਸਵਾਲ ਸੀ, ਜੇ ਇੱਕ ਵਾਰ
ਚੇਲਿਆਂ 'ਚ ਗੱਲ ਫੈਲ ਗਈ ਤਾਂ ਧੰਦਾ ਹੀ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਹ ਬਸ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਅੱਗ ਬਬੂਲਾ
ਹੋ ਗਿਆ। ਪਾਣੀ ਹੱਥ 'ਚ ਲੈ ਆਪਣੇ ਹੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ਰਾਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਅੱਠ
ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਟੇਢਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਸ਼ਰਾਪ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਆਧਾਰ ਸੀ।<br /> ਬਹੁਤੇ
ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪੰਡਤ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਓਸ਼ੋ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ
ਮਤ ਹੈ ਕਿ ਗਰਭ 'ਚ ਪੁੱਠੇ ਲਟਕਦੇ ਬਾਲਕ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਨੇ ਸਿਰਫ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਸ਼ੁਧ ਉਚਾਰਣ ਉਤੇ
ਹੀ ਏਤਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਹੀ ਲਗ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ
ਵੇਦਪਾਠੀਆਂ 'ਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਚਾਰਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਹਤਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਨਾਦ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਰਥ
ਤੋਂ ਵੀ ਉਪਰ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਦੇ ਨਜaਰੀਏ ਤੋਂ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇਹ
ਵਿਆਖਿਆ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸ਼ਟਵਰਕ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਹੀਂ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਕਿਸੇ
ਸ਼ਬਦ ਪਰੰਪਰਾ ਜਾਂ ਨਾਦ ਸੋਗ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਹੀ ਹਿਮਾਇਤੀ ਸਨ। ਉਹ ਸਿਮਰਨ ਜਾਂ ਸਿਮਰਤੀ ਦਾ
ਨਹੀਂ ਵਿਸਮਿਰਤੀ ਦਾ ਹੌਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਜੇ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ 'ਸਾਇਕੋਲਜੀਕਲ
ਡੀਲਰਨਿੰਗ' ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਂਂਜ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇਹ ਅਰਥ ਦੇਣ ਨਾਲ ਉਹ ਉੱਕਾ ਹੀ
ਸਤਿਹੀ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਸੰਕੇਤਕ ਡੂੰਘਾਈ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ
ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਬਾਰਾਂਹ ਸਾਲ ਦੀ ਅਵਸਥਾ 'ਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਾਉਣ
ਲਈ ਬਾਲਕ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਨੇ ਬੰਦੀ ਨਾਮ ਦੇ ਉਸ ਵਿਦਵਾਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰਾਰਥ ਵਿੱਚ ਹਰਾਇਆ ਤਾਂ
ਰਿਸaੀ ਕੋਹਡ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਨੂੰ ਸਮੰਗਾ
ਨਾਮ ਦੀ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗ ਸਿੱਧੇ
ਹੋ ਗਏ।<br /> ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ
ਉਪਰਾਲਾ ਹਨ ਸਗੋਂ ਕਥਾ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੰਗਤ ਤੇ ਅਰਥ ਦੇਣ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪਰਿਣਾਮ ਹਨ। ਪਰ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਕੁਝ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਇਹ ਚੇਤਨਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ
ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਕਿ ਪਿਤਾ ਨੇ ਅੱਠ ਜਗ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਟੇਢਾ ਹੋਣ ਦਾ ਸ਼ਰਾਪ ਕਿTੁਂ
ਦਿੱਤਾ, ਅਠਾਰਾਂਹ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ, ਹਰ ਜੋੜ ਹੀ ਟੇਢਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰ
ਦਿੱਤਾ। ਨਹੀਂ ਇਹ ਸ਼ਰਾਪ ਦੇਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਮਾਰ ਕਿਤੇ ਡੂੰਘੀ
ਸੀ। ਪਿਤਾ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜaਖਮੀ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਹੀ ਅਣਜੰਮਿਆ ਬਾਲ ਉਸ ਨੂੰ
ਸਿਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਗਿਆਨ ਸ਼ਾਸਤਰ 'ਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤਾਂ ਪਿਤਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਜੇ
ਸaਾਸaਤਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸੱਚ ਤਾਈਂ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਮਾਰਗ ਯੋਗ-ਸਾਧਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅੱਠ
ਅੰਗ ਹਨ, ਪੜਾਵ ਹਨ। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗ ਹੀ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ
ਬੜੀ ਹੀ ਭਿਆਨਕ, ਸਜਾ ਸੀ, ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਉਧਾਰ ਦੇ, ਸੱਚ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ
ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਾਹ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਕ੍ਰੋਧ ਸਚਮੁਚ ਹੀ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਮੂਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਬਖਸ਼ਦਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।<br /> ਪਰ ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਵੀ ਹਰ ਪੱਖ ਤੋਂ
ਹੀ ਅਨੂਠੇ ਸਨ। ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਚੇ ਸਭ ਰਾਹ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤੇ
ਖੁਦ ਉਸ ਨੇ ਹੀ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੇ ਯੋਗ ਦਾ ਅਸ਼ਟਾਂਗ ਮਾਰਗ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕੋਪ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ
ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਹਸ ਰਹੇ ਸਨ, ਠਹਾਕੇ ਲਗਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਅਟਹਾਸ : ਇਹੋ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਲ ਦੇਸ਼ਨਾ ਸੀ ਕਿ ਲੱਭਣਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਹੈ, ਕੌਣ ਹੈ ਜੋ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸ
ਤੋਂ ਗੁਆਚਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਲੱਭਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਲਾਜaਮੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਉਪਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ, ਜਿਸ
ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਦਾ ਅੰਤਰਾਲ ਹੋਵੇਗਾ, ਤੇ ਉਸ ਅੰਤਰਾਲ ਤੂੰ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਰਨ ਦੇ
ਉਪਰਾਲੇ ਹੋਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਥਨ ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਉਪਰਾਲੇ ਉਹ ਸੁਫਨੇ ਹਨ ਜੋ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਟੁਟਣ
ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ ਫਰਾਇਡ ਨੇ
ਵੀ ਇਹੋ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸੁਫਨੇ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਨਿਰ-ਵਿਘਨ ਜਾਰੀ ਰਖਣ ਦਾ ਉਪਾਅ ਹਨ, ਇੱਕ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਕਰਸ ਦਾ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਹਰ ਉਪਾ ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜਲੀ ਦੇ
ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਕਰਜa 'ਤੇ ਹੀ ਸਿੱਧੀ ਸੱਟ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦੇਖਣ ਦੀ
ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਤਾਂ ਮਿਲਿਆ ਹੀ ਹੋਇਆਾ ਹੈ, ਸਭ ਨੂੰ ਹੀ ਮਿਲਆ ਹੈ, ਪਾਪੀਆਂ ਤੇ
ਧਰਮਤਾਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ, Tਸ ਨੂੰ ਗਵਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਿਰਫ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਹਨ
: ਦਿਆ ਤਲੀ ਧਰ ਕਿਆ ਹੂਏ ਜੋ ਮੀਚੀ ਖੋਲੇ ਨਾ ਆਂਖ।<br /> ਅਸ਼ਟਵਕਰ-ਜਨਕ ਸੰਵਾਦ ਜਿਸ ਅੰਦਰ
ਉਤਰਨ ਦਾ ਅਸੀਂ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਇਸੇ ਮੀਚੀ ਹੋਈ ਅੱਖ ਦੇ ਖੁਲ੍ਹਣ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ
ਬਾਦ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਵਰਣਨ ਦੀ ਗੁੰਜਾਰ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੁਹਰਾਵ ਹੈ, ਇੰਜ ਲਗਦਾ
ਹੈ ਕਿ ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਤੇ ਜਨਕ ਇੱਕੋ ਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਦੋ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ,
ਇੱਕਤਾਰਾ ਹੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਤੇ ਚੇਲੇ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ ਜਵਾਬ ਵੀ ਜਿaਆਦਾ ਨਹੀਂ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਨਕ
ਪੁਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੁਖ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇ, ਗਿਆਨ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇ। ਅਸ਼ਟਵਕਰ ਕੁਝ ਉਚਾਰਦੇ ਹਨ। ਜਨਕ
ਦੀ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਅੱਖ ਖੁੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦਾ ਕੋਈ ਪਾਰੋਵਾਰ ਨਹੀਂ ਉਹ
ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਧਨਵਾਦ ਦੇਣਾ ਵੀ ਭੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਖੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਨ ਲਗਦੇ ਹਨ।
ਕਿਉਂਕਿ ਕਿ ਉਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੀ ਨਹੀਂ : ਇਹੋ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ
'ਸਬ ਨੂੰ ਖੁਦ 'ਚ ਅਤੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਭ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਤੇ ਸੁਖੀ ਹੋ।' ਇਹੋ ਜੇ.ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ
ਦੀ ਘੋਸ਼ਨਾ ਹੈ: ੌਢਰਚ aਗਕ ਵੀਕ ਮਰਗ;ਦੌ।<br /> ਇਸ ਮਹਾਗੀਤਾ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ
ਪਹੁੰਚਦੇ ਸਿਰਫ ਜਨਕ ਹੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਦਘੋਸ਼ ਗੁਰੂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ
ਜਿaਆਦਾ ਡੂੰਘਾ ਹੈ। ਓਸ਼ੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਦੇ ਬੋਲ ਤਾਂ ਬੀਜ ਹਨ ਜਨਕ ਦੇ ਸ਼ਬਦ
ਪੂਰੇ ਭਰ ਜੋਬਨ ਖਿੜੇ ਫੁੱਲ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛਟਾ ਵੀ ਨਿਰਾਲੀ ਹੈ ਤੇ ਸੁਗੰਧ ਵੀ।
ਧੰਨਵਾਦ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ ਵੀ ਨਿਰਾਲਾ ਹੈ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਸ਼ਟਾਵਕਰ ਨੂੰ ਕਿ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਗੱਡੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ
ਤੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਸੁਟਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਮੇਰੇ ਈਲਾਜ ਲਈ ਸਲਾਹਾਂ ਤੇ ਵਿਧੀਆਂ ਵਾਂਗ ਉਤਾਰੇ ਗਏ
ਸਨ। ਅੰਤ ਉਹ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਮੌਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ 'ਹੋਣਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੋਣਾ ਕਿੱਥੇ
ਹੈ, ਏਕਤਾ ਕਿੱਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਦੋ ਕਿੱਥੇ ਹਨ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ
ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ। ਮੌਨ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੀ ਸਤੁਤੀ ਹੈ, ਚੁੱਪ ਦੀ ਧੂਫ ਸਰਵੋਤਮ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਸ਼ਬਦਾਂ
ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। </div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-5485596629334628682015-08-13T07:12:00.002-07:002015-08-13T07:12:54.459-07:00कलायें हमें क्या देती हैं !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span class="_5yl5" data-reactid=".10.1:$mid=11439376735192=25515cf61640cc06a54.2:0.0.0.0.0"><span data-reactid=".10.1:$mid=11439376735192=25515cf61640cc06a54.2:0.0.0.0.0.0">कलायें हमें क्या देती हैं !</span></span><br />
<br />
<span class="_5yl5" data-reactid=".10.1:$mid=11439376735192=25515cf61640cc06a54.2:0.0.0.0.0"><span data-reactid=".10.1:$mid=11439376735192=25515cf61640cc06a54.2:0.0.0.0.0.0"> इक बहस चली है, इँजीनियर हमें साजो-समान देते हैं, पुल बनाते हैं, सड़कें बनाते हैं, किसान अन्न उपजाता है, डाक्टर दवा-दारू करते हैं; शरीर चलता है, समाज चलता है ! लेकिन कलायें क्या देती हैं ? कवि क्या पैदा करता है ? एक अदाकार, शब्दों या रँगों का कोई चितेरा क्या देता है ? क्या वो परजीवी है ? कुछ लोग हैं जो ऐसा ही कहना चाह रहे हैं, लेकिन खुल कर कह भी नहीं पा रहे । पिछले दिनों अखबारों में कई लेख और कालम छपे हैं कि पूना के फ़िल्म इन्सटीच्यूट पर जितने पैसे खर्च किए जा रहे हैं अपनी "आई आई टीज़" पर हम उनसे आधे पैसे खर्च कर रहे हैं । कुछ सज्जन तो बहुत ही विस्तार में गए हैं, हमारे पढ़े लिखे मध्य-वर्गीय लोगों के लिए उन्होंने आंकड़ों का बहुत ही महीन ताना बाना बुना है और यह सिद्ध कर दिया है कि पूना फ़िल्म इन्सटीच्यूट जैसे सँस्थानों में एक विधार्थी पर किए जाने वाला खर्चा मैडीकल सँस्थायों पर किए जाने वाले खर्चे से कई गुणा ज़्यादा है । लिहाज़ा यह एकदम अय्याशी है, फ़िज़ूळखर्ची है । और अगर फ़िज़ूलखर्ची है तो तुरँत बँद होनी ही चाहिए !
यह तो साफ़ है कि इन सज्जनो का तर्क कहां से आ रहा है, बेशक इसकि जड़ें पूना के विधार्थीयों के सँघर्ष को ग़लत और नजायज ठहराने की जिद में है ! लेकिन जो सवाल उन्होंने उठाया है वो इससे कहीं ज़्यादा गहरा है । हमें सचमुच अपने आप से यह पूछना चाहिए कि कलायें हमें क्या देती हैं ? और यह सवाल एक साईंटिस्ट जैसी संजीदगी और तपस्वी जैसी कठोरता से पूछा जाना चाहिए ! बलराज पँडित जी कहा करते थे कि तमाम कलायें हमारी संवेदनशीलता का एक गौण उत्पाद हैं ! लेकिन मुद्दा यह है कि क्या यह "गौण उत्पाद" हमारी संवेदनशीलता की नमी को बनाए रख पाता है, उसे खुष्क होने से बचाता है, क्या यह हमारी संवेदनशीलता की खुराक है ? अगर ऐसा है तो एक कलाकार का काम उतना ही अहम है, जितना किसी किसान का, किसी मज़दूर, इँजीनियर या डाक्टर का ।
लेकिन यह काम है क्या ? किसान का काम तो सामने दिखता है, इँजीनियर और डाक्टर के बारे में हमें यह पूछना नहीं पड़ता । लेकिन कवि क्या करता है ? एक अदाकार या चित्रकार क्या करता है ? पल भर को हंसा या रुला देना बस ! खाली मनोरंजन या मन को बह्ला भर देना ! यह कैनवस पर पुते रँग भला हमारे भीतर किस शय को खुराक देते हैं ? और मान लो कि हम उसे ढूँढ लेते हैं और देख लेते हैं कि वो कोई ऐसी संवेदनशीलता है जो हमें बेजान चीज़ों से, मशीनों या कम्पीयूटर से अलग बनाती है ! अब अगर वो शय मर जाती है तो क्या समाज को कोई फ़र्क पड़ता है ? समाज से मेरा मतलब है कि आपके और मेरे दरमियान जो रिश्ता है, उसकी गुणवत्ता, गहराई और स्वाद पर कोई फ़र्क पड़ता है ? आपके और तमाम कायनात के दरमियान जो एक सांझ है क्या उस पर कोई फ़र्क पडता है ? यदि यह संवेदनशीलता नहीं रहती तो क्या सारे इँजीनियरों के रहते हुए भी हम ग़रीब हो जायेंगे, तमाम डक्टरों के होते हुए भी क्या हम बीमार नहीं हो जाएंगे ?
लेकिन इन तमाम सवालों के जवाब के लिए तो यह जानना पड़ेगा कि यह संवेदनशीलता क्या है, जिसको कला पानी देती है, खुराक देती है ? पहीए से ले कर राकेट तक तमाम तकनीकें इन्द्रीयों की सीमायों से पार जाने की ललक का नतीजा हैं । कला भी यही करती है, मानवीय इन्द्रीयों की सीमायों को चुनौती देती है, हमें हमारी इन्द्रीयों की सीमायों के आमने-सामने ला खड़ा करती है और दिखाती है कि जो दिखता या सुनता है, वही सत्य नहीं है, आगे भी कुछ है । लेकिन यह काम तो तकनीक भी करती है, फिर भला कला की ज़रूरत ही क्या है ? ज़रूरत है, क्योंकि कला द्वार से अगे ले लर जाती है । कला कहती है इन्द्रीयां द्वार है, और द्वार को भले कितना ही बढ़ा लो, द्वार पर उमर नहीं बिताई जा सकती, महल तो आगे है । कलाएं वह चुभन देती हैं कि काले और गोरे से आगे भी कुछ है, जिसे भाग कर पकड़ा नहीं जा सकता । कोई तकनीक हमें इस जगह तक नहीं पहुँचा सकती । कलायें इन्द्रीयों की ही नहीं मन की सीमायों को भी भांपना सिखाती हैं, यादों और कल्पनायों की सीमा को सामने ला खड़ा करती हैं और उस घुटन में, उस कैद में उतरने का न्यौता देती हैं, इसके आगे का सफ़र कलाकार का अकेले का नहीं रहता हमें उसके साथ होना पड़ता है । कला कोई तकनीक नहीं जो लोटे में लोटा भर पानी भरे, यह तो अँजुली में आसमान के झर जाने जैसा कुछ है ! कला अनँत-अनँत रूपों-आकारों को जन्म देते हुए आदि कुँअरपन के बने रहने का करिश्मा है, जिसमें ना कोई पहचान टिकती है ना अहंकार ! बस इक सहज भोलापन है, जो नादान नहीं है । हो सकता है कि मैं सही जवाब ना दे पायूँ या मेरा ढूँढा हुआ आपके लिए उधार की चीज़ ही बनी रहे । तो आपको खुद इस खोज में उतरना होगा ।
मुझे नहीं मालूम कि आपकी खोज आपको कहां ले जाएगी ! लेकिन मैं इतना तो देख रहा हूँ कि अगर हमने आज भी गुलाब की क्यारीयों की कीमत कोयले की खानों से आंकनी जारी रखी, जैसा कि गुरूदेव टैगोर कहते थे, तो कुछ खो जाएगा ! आपके और मेरे रिश्ते में, इन्सानी रिश्ते में कुछ मर जाएगा, जिसकी कमी को पूरा करने के लिए हर गली के मोड़ पर गुप्त कैमरे लगाने पड़ेंगे, इँजीनियरों और तकनीशियनों को नए ढँग की पुलीस और पुलिसिंग तलाश करनी होगी, बसों और ट्रेनों में ही नहीं, अपने बैड्ड-रूम में लेटे हुए भी यह आवाज़ कानों में गूँजती रहेगी कि चारपाई के नीचे चैक कीजिए हो सकता है कि कोई अजनबी बम जैसी कोई चीज़ रख कर निकल गया हो । जी हां, कला-विहीन संसार में यह सब होने वाला है, कोई इँजीनियर या साइंसदान इसे रोक नहीं सकता । यकीन मानीए अपनी सारी कमीयों के बावकूद कला सँस्थानॊं पर किया जा रहा खर्चा फ़िज़ूलखर्ची नहीं है, अय्याशी तो हरगिज नहीं । ये सँस्थान हमारी संवेदनशीलता की क्यारीयां हैं, हमारे तपोवन हैं ! भले ही उन्हें आई आई टी यां ऐसी दूसरी सँस्थायों जैसा सम्मान ना दें, लेकिन खुदाया इन्हें बेज़्ज़त करना बँद करें ! </span></span><br />
<span class="_5yl5" data-reactid=".10.1:$mid=11439376735192=25515cf61640cc06a54.2:0.0.0.0.0"><span data-reactid=".10.1:$mid=11439376735192=25515cf61640cc06a54.2:0.0.0.0.0.0">बलराम</span></span></div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-27144457271622532422014-05-19T22:51:00.001-07:002014-05-19T22:51:17.019-07:00NO EXIT <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:TargetScreenSize>800x600</o:TargetScreenSize>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:EnableOpenTypeKerning/>
<w:DontFlipMirrorIndents/>
<w:OverrideTableStyleHps/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span style="color: black; font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">çÅÃå»/</span></b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">é¯ Â¶×Ç÷à</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(×Æå ç¶
ì¯ñ» ç¶ éÅñ éÅñ í×å ÇÃ¿Ø Óå¶ Á÷éìÆ ÇîÀ¹Ç÷¿î ÓÚ Ø¹¿îç¶ ÔéÍ À¹µæ¶ í×å ÇÃ¿Ø éÅñ
ÿì¿Çèå éÅñ ÚÆ÷» êÂÆÁ» ÔéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×Æå </span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt;">–:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùä üÜäÅ À¹é·» îðéÅ éÔÄ Ü¯ ׶
ÕÅñ 寺 êÅð î½å ÇòÚÅðÆ Ôð êñ ÔÅðÆ À¹Ô ׶ î½å ù îÅðÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>òÅÔ í×å Ç×ÁÅ....., ìóÆ ÚóÅÂÆ Â¶ òÂÆÍ þÁ-A</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(×¹ä×¹ä»ç¶ ԯ¶) î˺ ò¯ îÜù ÔÈ¿ ܯ Ôð ÕËç 
ÁÅ÷Åç ðÔÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ç¯Ô»
çÆÁ» é÷ð» îÚÅé Óå¶ ê˺çÆÁ» ÔéÍ ÇêµÛ¯º ÁÅòÅ÷» ðÅÔÄ ìçñç¶ ç½ð ç¶ Ççzô À¹íðç¶ ÔéÍ
ë¶ð ç¶ éÅñéÅñ Õ¹Þ ñ¯Õ ê¹ðÅä¶ Þ¿â¶, ôÅÔÆ åÅÜ å¶ Ô¯ð åòÅðÆÖÆ ÃîÅé ñË Õ¶ ñ¿Øç¶ ÔéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: ìÅÔð
çÅ ðÅÔ ÇÕ¼èð þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">:
Çܵ毺 Á¿çð ÁÅÇÂÁÅÍ (ç¯Ô¯º ñ¼íç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¯ðÖ: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ðÅÜ ìäç¶ é¶ Ö¹ð Ü»ç¶ é¶, عä ÖÅ Ü»çÅ þ åÅܯ åÖå
ç¶ êÅÇòÁ» ù ÔÅÕî» ç¶ éÅî 蹿çñ¶ êËºç¶ Áå¶ è¹ñ Ü»ç¶ é¶Í êéÅÔ î¿×ç¶ åÅðÆÖ çÆÁÅ¿
ÇÜñç» ÓÚ (ì×Åòå å¶ ë¶ð..., ×ÇÔî çÆÁ» ÁÅòÅ÷»-) è¹ÁÅÖÆÁ».... ð¯äÔÅÕÆÁ» ÁñîÅðÆÁ»
Á¿çð, ÇÜé·» ò¼ñ ÇÜ¿ç×Æ Õç¶ éÔÄ ÞÅ×çÆ, ÖÇÔ¿çÆ òÆ éÔÄ, çÈ𯺠ñ¿Ø Ü»çÆ Â¶ êÅÃÅ ò¼à
Õ¶..., ×»Ô...., ÔÅÕî...., ÁÅñî...., Ãí ÁÅªç¶ é¶ å¹ð Ü»ç¶ é¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéòÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(í×å ÇÃ¿Ø ù) ò¶Ö ÇÂÔ À¹ÔÆ Ü×·Å
þ éÅ, ÇèÁÅé éÅñ ç¶Ö- À¹ÔÆ ðÅÔ </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–:
ìÅÔð çÅ ðÅÔÍ </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0-êóÆ å»
À¹ÔÆ þ, À¹êð ÜÅäÅ Ü» æµñ¶ ëËÃñÅ å¶ðÅÍ ç¶Ö–:<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ç¶ÖÍ (êÈð¶ î¿Ú Óå¶ å¶ÜÆ éÅñ ع¿îçÅ þÍ ÚÅð¶ êÅÇÃúº ò¼Ö-ò¼Ö Þ¿ÇâÁ» Áå¶
ìËéð» òÅñ¶ ñ¯Õ í×å ÇÃ¿Ø ù ضð ñËºç¶ ÔéÍ Áñ×-Áñ× ÇÕðçÅð» ç¶ éÅñ í×å ÇÃ¿Ø çÆÁ»
åÃòÆð» òÆ ÔéÍ Õ¹Þ êÌÚÇñå Õ½îÆ Óå¶ èÅðÇîÕ ÇéôÅéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¯ðÖ: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ôÔÆç ܯ Ü¿îç¶ ÃçÅ....î½å çÆ Õ¹¼Ö Ú¯ºÍ ðÅÜ Õðç¶
é¶ ñð÷çÆÁ» ÃÈñÆÁ» 寺, ÞÈñç¶ ë¿ÇçÁ» 寺, îÆéÅð» 寺 îÕìÇðÁ» å¯ èóÕç¶, ܯ Ôî¶ôÅ
ÇÜÀ¹ºçÆÁ» ÇÔ¼Õ» ç¶ Á¿çð, ñÅà ìä Õ¶ ع¿îçÆÁ» ÚðÖóÆÁ» 寺, å¶÷ ð¯Á ÁÅÇðÁÅ¿ 寺
Á½ñ·ç¶, ÇòÚÅð» ù Ü÷ÇìÁ» ù ÇÔñä Ü»ç¶, ÇÂ¿Þ ôÔÆç Ü¿îç¶, å¶ åòÅðÆÖ Ø¹àé¶ ç¶Õ
Çç¿çÆ..., ðÅÜ Õðç¶ ôÔÆç À¹Ã ç¶ î¯ÇãÁ» Óå¶ ÃòÅð Ô¯..... ñËÕ¶ Ô¼æ» ÇòÚ À¹Ã çÆ
ñ×Åî...., ÇÔÕç¶ À¹Ã ù ùëÇéÁ» çÆ ÇçôÅ ò¼ñÍ ôÔÆç Ü¿îç¶ ÃçÅ î½å çÆ Õ¹¼Ö Ú¯ºÍ </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(í×å
ÇÃ¿Ø þðÅé êð¶ôÅé À¹é·» ÇòµÚ¯º ÇéÕñä çÆ Õ¯Çôô ÕðçÅ þÍ ÕÅîïÅì éÔÄ Ô¹¿çÅÍ ÁÜéìÆ òÆ
îçç çÆ éÕÅî Õ¯Çôô ÕðçÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø ÇµÕñ¶-ǼÕñ¶ çÅ îÅÃÕ À¹ñà-ê¹ñà Õ¶ ç¶ÖçÅ þ
å¶ ë¶ð ÇéðÅô Ô¯ Õ¯ ÁÜéìÆ ù ÁÅòÅ÷» îÅðçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂÔ åÈ¿ îËù ÇÕµæ¶ ëÃÅ
Çç¼åÅ....Õ¼ã ǵæ¯...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Õ¯ðà 寺 è¿ç¶ Ö»çÅ þÍ) î˺ òÆ
Õð ÃÕçÅ...... å¶ðÆ ÁÅêäÆ ÃÔ¶óÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×Æå–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ׯðÅ îÅÇðÁÅ Ô¯ ÇÃÖð ç¹êÔð¶–: Ô¯
ׯðÅ îÅÇðÁÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>ÇÕ æð-æð Õ¿ì¶ èðåÆ ñ¿çé ÂÆ-
ñ¿çé çÆ!</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>öÔðÅ ñÅ ÇñÁŠÿòÅðÆ ÃÜ
×ÂÆ-öÔðÅ êÅ ÇñÁÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>ÇÕ î½å òÅñÆ Ø½óÆ ÚóéÅ-üÜä
ÜÆ--Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>(Õ¯ðà òÅñ¶ Úñ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ í×å
ÇÃ¿Ø ÇÂÕ êÅö ÜÅ Õ¶ ÇÃð ëó Õ¶ ìËá Ü»çÅ þÍ ÁÜéìÆ À¹Ã Õ¯ñ Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃçÆ ìÆå ×ÂÆ, êð ñ¿çé Á¼Ü òÆ Õ¿ì
ÇðÔÅ...Í (í×å ÇÃ¿Ø î¿ÈÔ î¯ó ñ˺çÅ þÍ) åÈ¿ Ö¹ô éÔÄ ..... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÕö ù âÇðÁÅ ç¶Ö Õ¶ ....., Õ¯ÂÆ Ö¹¼ô
ÇÕò¶º Ô¯ ÃÕçÅ.... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(þðÅé) åÈ¿ å¶ âðÅÀ¹äÅ ÚÅÔ¹¿çÅ ÃÆ éÅ
À¹é·» ù .... À¹é·» çÆÁ» Á¼Ö» ÓÚ Ö½ø ç¶ÖäÅ....Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Õ¼à Õ¶) î˺ Õ¯ÂÆ çÇÔôå×ðç
éÔÄ...) ÇÂéÕñÅìÆ Ô», ÇÜà çÅ Ççñ ç¹éÆÁ» íð Õ¶ î÷¬î» ñÂÆ èóÕçÅ ç¶.... åóêçÅ
¶...!</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ã˵à À¹µå¯º À¹åÅð Õ¶ ûâðà ç¶
Õåñ òÅñÅ ê¯Ãàð ñË Õ¶ ÁŪçÅ þÍ) ÇÂÕ–:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÇÂÔ
ç¶Ö..., ñÅñÅ ÜÆ çÆ î½å çÅ ìçñÅ.,.., Õ½îÆ ì¶ÜåÆ çÅ ìçñÅ...., ûâðà îÅð Çç¼åÅ Ç×ÁÅ....Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ê¯Ãàð Ö¯Ô ñ˺çÅ þÍ) Ô»-Ô» î˺
ÇÂÔ ÕÆåÅ..., ÇÕö ù âðÅÀ¹ä ñÂÆ éÔÄ, âð ù å¯óé ñÂÆ... (ÇêÛ¯Õó Ú¯º ÒÃÅÂÆîé ÕîÆôé
ׯ ìËÕ-B- çÆÁ» ÁÅòÅ÷», ñÅáÆÚÅðÜ å¶ ÚÆÖ» À¹íðçÆÁ» ÔéÍ í×å ÇÃ¿Ø ç¶ å¶òð ìçñç¶
ÔéÍ) ÷ðÈðÆ Ã Æ..., ´»åÆ çÆ ò¶çÆ ÖÈé î¿×çÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ð¯Õç¶ Ô¯Â¶) ç¶ô-í×å-ç¹ôîé ç¶
ÔÇæÁÅð» éÅñ ç¹ôîé ù...Í (ÇêÛ¯Õó çÆÁ» ÁÅòÅ÷» íÅðÈ ê˺çÆÁ» ÔéÍ ð½ôéÆ î¼èî Ô¹¿çÆ
þÍ í×å ÇÃ¿Ø ì»Ô Û¹âÅ Õ¶ ìÅÔð ò¼ñ ñ¼×çÅ þÍ) ç¶Ö í×å Ü÷ÇìÁ» çÆ Õ¯ÂÆ À¹îð éÔÄ
Ô¹¿çÆÍ ÇÂé·» ç¶ ìÔÅò ßÚ ÁÅ Õ¶ åÈ¿ ... (À¹Ã ç¶ ÇêµÛ¶ Ü»çÅ þÍ ÇêÛ¯Õó çÆÁ» ÁÅòÅ÷» Ô¯ð
À¹µÚÆ Ô¹¿çÆÁ» ÔéÍ øÅÇÂð» çÆ ÁÅòÅ÷ ç¶ éÅñ ÔÆ Ã¿éÅàÅ ÛÅ Ü»çÅ þÍ ðÅÜ×¹ðÈ øÅÇÂð
ÕðçÅ Ô¯ÇÂÁÅ î¿Ú Óå¶ ÁŪçÅ þÍ ÇêµÛ¶ í×å ÇÿØ....Í) ×Æå–:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>æð-æð Õ¿ì¶ èðåÆ-ñ¿çé çÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂÔ åÈ¿ ÕÆ ÕÆåÅ....Í À¹Ô å¶ ÃÕÅà
éÔÄ ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ×¹ðÈ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">þ å¶ À¹Ã¶ îôÆéðÆ çÅ ÇÔ¼ÃÅÍ (í×å
ÇÃ¿Ø ë¶ð À¹Ã¶ ÇçôÅ ÓÚ Õ¹Þ øÅÇÂð ÕðçÅ þÍ ç¯Ô¶º ìÅÔð ò¼ñ ç½óç¶ ÔéÍ ÇêµÛ¯º ÇÂÕ
Á¿×ð¶÷ ÁÅøÆÃð ÁŪçÅ þÍ çÈܶ êÅÇÃúº Ú¿çð ô¶Öð À¹Ã Óå¶ øÅÇÂð ÕðçÅ þÍ À¹Ô ÇêÛñ¶
êËðÄ òÅÇêà î¹ó Ü»çÅ þÍ Ã¿éÅàÅ æ¯óÆ ç¶ð ì¹ÞçÆ ð½ôéÆ ÓÚ ê¹Çñà çÆÁ» îÈòî˺àÃ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(î¹ó
ð½ôéÆ Ô¹¿çÆ þÍ í×å ÇÃ¿Ø ÁŪçÅ þ å¶ ê¯Ãàð åÅð Õ¶ ç¶ÖçÅ þÍ çÈð ÖñÅ ÓÚ ç¶ÖçÅ
Ô¯ÇÂÁÅ ñ¿îÅ Ô½ÕÅ íðçÅ þÍ ðÅÜ×¹ðÈ ÁÅ¿çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>åÈ¿...Í ê¯Ãàð» çÅ ÕÆ ìÇäÁÅ.... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">À¹Ô Ãí Ô¯ ÜŶ×Å...Í (ðÅÜ×¹ðÈ
Çáà¹ðçÅ þÍ) ÁÃÄ ÁÅêäÅ Õ¿î Õð Çç¼åÅÍ À¹Ô ÃîÞ ÜÅä׶-ÇÔ¿ç¹ÃåÅé ç¶ é½ÜòÅé» çÅ ÖÈé
ÔÅñ¶ á¿âÅ éÔÄ Ô¯ÇÂÁÅÍ (í×å ÇÃ¿Ø ù ü¼ê ç¶Ö Õ¶ À¹Ã ò¼ñ òèçÅ þÍ) ÃðçÆ ìÔ¹å ¶...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åÈ¿ þ ÇÕµæ¶ ÃÆ ? (×¹îùî)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅÔîä¶ îÃÅä» ÓÚÍ ÇÚåÅ Ã¶Õ ÇðÔÅ
ÃÆÍ Øð Çò¼Ú å¶ ìÅñä ù òÆ ÕÞ éÔÄÍ (ç¯Ô¶ ôîôÅé çÆ ÇçôÅ ò¼ñ ç¶Öç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(ùÖç¶ò ÁŪçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÃðÕÅð ÇÔ¼ñ ×ÂÆ Â¶..., ì¹ðÆ
åð·»Í å¹ÃÄ ÇåÁÅðÆ Õð¯Í Û¶åÆ å¯º Û¶åÆ ñÅÔ½ð Û¼âäÅ ê¶×ÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ê¯Ãàð» çÅ ÕÆ ìÇäÁÅ..... ? ñ×
ÜÅä¶ ÚÅÔÆç¶ ÃÆ Ô¹ä åÅÂÆ¿</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ã0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">À¹Ô Ãí Ô¯ ÜŶ×Å-Í ÇÂÔ Ãî» éÔÄ
ïÚä çÅ...Í ç¹ð×Å ç¶ éÅñ ÜÅ ÇðÔÅ åÈ¿...Í, êåÆ-êåéÆ...Í ÃðÕÅðÆ ÁëÃð ìä Õ¶...Í
(ðÅÜ×¹ðÈ ù) å¶ åÈ¿ ÁðçñÆ....Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">... å¶ À¹Ã çÅ ì¼ÚÅ.... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Õ½ä... ÃÇÚé..., À¹Ô òÆ éÅñ ÔÆ
ԯ¶×Å...Í (Ö¹ç éÅñ) ÃÅù ÇÂÔ Ãí êÇÔñ» ÔÆ Ã¯ÚäÅ ÚÅÔÆçÅ ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×¹0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ÃÅⶠկñ å» ÖÅä¶ Ü¯×¶ òÆ
êËö éÔÄ...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Õ¹Þ
Ç¿å÷Åî î˺ Õð ÇñÁÅ...Í ñÅñÅ ÜÆ ç¶ ÇÂÕ ôðèŬ Õ¯ñ¯º...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>(Çå¿é¯ ÇÂÕ çÈܶ ò¼ñ ç¶Öç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×¹0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(þðÅé) ñÅñÅ ÜÆ... (òÅÕ ÁèÈðÅ
Û¼â Çç¿çÅ þÍ ì¯Þñ ü¼êÆ ÛÅ Ü»çÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãò¶ð¶ ÔÆ ÇéÕñäÅ êò¶×Å...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ìµÚ¶ çÅ ÇðÃÕ ÁÃÄ....Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ìÇÔà çÅ Ãî» éÔÄÍ (ðÅÜ×¹ðÈ
ùÍ–:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ç¶ÔðÅçÈé ÁËÕÃêÌËÃ-Í (ìÅÔð ò¼ñ Ü»çÅ
þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇêµÛ¶ Ü»ç¶ Ô¯Â¶) êð ÁÅ÷Åç... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ü»ç¶ Ô¯Â¶) À¹Ô ÇéÕñ
ÜŶ×Å....Í å¹ÃÄ Û¶åÆ Õð¯Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>(ç¯Ô¶º ÇéÕñ Ü»ç¶ ÔéÍ í×å ÇÿØ
ë¶ð ê¯Ãàð À¹µå¶ ûâðà çÅ é» ÇñÖçÅ þÍ) ë¶ð ÁÅÀÈàÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>(î¿Ú Óå¶ î¼èî ð½ôéÆ Çò¼Ú ܯ
ñ¯Õ ×¹ñÅìÆ ð¿× ç¶ ê¯Ãàð ü¼ÕÆ ÁÅªç¶ ÔéÍ ÇÂÕ ç¶ Ô¼æ ÇòÚ ñ¶òÆ çÅ Çâ¼ìÅ þÍ åÆÜÅ
ì¿çÅ Ô¼æ êÈ¿ÞçÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÁŪçÅ þ-)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ǼՖ: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ñ×Å Çç¼åÅ... (¶¶èð À¹èð Ú¯Õ¿éÅ
Ô¯ Õ¶ ç¶ÖçÅ þÍ åÆÜÅ Ô» ÓÚ ÇÃð ÇÔñ»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">çÈÜÅ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ñ¶òÆ ñµÇ×ÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ê¯Ãàð ëó»ç¶
ԯ¶) æ¯óÅ À¹µÚ Õð Õ¶ ñÅÂÆ¿Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åÆÜÅ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÕÅÔñÆ éÅñ) À¹ð» ëóÅ Û¶åÆ...Í
(çÈÜÅ êÅö ÇéÕñ Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂÕ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(î×𯺠..., çìÆ ÷ìÅé ÓÚ...)
ÿíñ Õ¶ ÷ðÅ..., Ô¹ÇôÁÅðÆ éÅñ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>(ë¶ð ¶èð úèð ç¶ÖçÅ...Í ÇêµÛ¯º
ê¹Çñà çÆÁ» ×¼âÆÁ» ç¶ ÃÅÇÂðé å¶ ÃÆàÆÁ» çÆÁ» ÁÅòÅ÷»Í åÆÜÅ ì¿çÅ ç½ÇóÁÅ ÁŪçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ǼՖ: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕÆ Ô¯ÇÂÁÅ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åÆÜÅ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ç½ó¯.... ê¹ÇñÃ...Í (ç½óç¶ ÔéÍ
ê¯Ãàð ÿíÅñç¶ Ô¯Â¶Í ñ¶òÆ çÅ Çâ¼ìÅ ðÇÔ Ü»çÅ þÍ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">Çâµì¶ ÒÚ ÇÃêÅÔÆ çÆ á¯Õð ñ×çÆ ÔË, ç±ÜÅ À°Ã鱧 À°á½ºçÅ
ÔË</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;"> ç¯Ôź ç¶
Ôµæ-êËð ñ¶òÆ éÅñ Çñìð ÜÅºç¶ Ôé</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(îÅåîÆ è¹é
ç¶ éÅñ-éÅñ î¿Ú À¹µå¶ ð½ôéÆ ëËñçÆ þÍ Õ¹Þ Á¿×ð¶÷ ÇÂ¼Õ åÅìÈå ù ñÂÆ, ÇÜà À¹µå¶
ïÈéÆÁé ÜËÕ çÅ Þ¿âÅ êÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ, Ô½ñÆ-Ô½ñÆ î¿Ú Óå¶ ÁÅªç¶ ÔéÍ Ãí ñ¯Õ öîðÆé
î¹çðÅ ÇòÚ À¹Ã¶ îÚÅé À¹µê𯺠ñ¿Øç¶ Ô¯Â¶ ÇêÛñ¶ êÅö ù À¹µåð Ü»ç¶ ÔéÍ îÅåîÆ è¹¿é
ÚñçÆ ðÇÔ¿çÆ þÍ ÇÂÕ Á¿×ð¶÷ ñóÕÆ ÕÅñ¶ ñìÅç¶ Çò¼Ú ÇñêàÆ Ô¯ÂÆ î¿Ú À¹å¶ ÔÆ ÖóÆ
ðÇÔ¿çÆ þÍ À¹Ô À¹çÅà éÜð» éÅñ ÚÅð¶ êÅö êÂÆÁ» ÚÆ÷» ù ç¶ÖçÆ þÍ çÈܶ Ãê¯à ÇòÚ
ÁÜéìÆ À¹Ã ù ç¶Ö ÇðÔÅ þÍ ÇÜò¶º À¹Ãç¶ ç¹Ö ÓÚ ôðÆÕ Ô¯äÅ ÚÅÔ¹¿çÅ Ô¯ò¶Í î¿Ú ç¶
ÇêµÛ¯º Ç¿×ñ˺â ç¶ éËôéñ ÁËéæî çÆ è¹¿é ò¼ÜçÆ þ, å¶ Õ¹Þ ëÅÇÂð» å¶ ÃñÅîÆ ç¶ä çÆÁ»
ÁÅòÅÜ» Ô¹¿çÆÁ» ÔéÍ Á¿×ð¶÷ ñóÕÆ Ãí Õ¹Þ å¯º ì¶õìð ÁÅêä¶ ÁÅê ÓÚ ×¹¿î Á¼æðÈ êÈ¿ÞçÆ
þÍ ÇêµÛ¯º À¹ÔÆ Á¿×ð¶÷ î¹ó Õ¶ ÁÅªç¶ ÔéÍ ÇÂÕ Á¿×ð¶÷ Õ¹óÆ Õ¯ñ ÁÅ Õ¶ À¹Ã ù Ô½ºÃñÅ
Çç¿çÅ þÍ À¹Ô Ú½ºÕ Ü»çÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: Ôî
å¹îÅð¶ ç¹Ö Õ¯ ÃîÞ ÃÕç¶ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(îÈ¿Ô ë¶ð ñ˺çÆ þÍ) ò¯Ô ÇÃðø î¶ðÅ î¿×¶åð ÔÆ
éÔÄ æÅ...Í ÔÆ òÅà îÅÂÆ ñò...Í îÅÂÆ ñÅÂÆø...., î¶ðÅ ÇêÁÅð...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(Ô½ºÃñÅ Çç¿ç¶ ԯ¶) îÅÂÆ ÚÅÂÆñâ..., ò¯Ô 寺
êËçÅ ÔÆÍ ÇìÌÇàô Ç¿êÅÇÂð Õ¯ Ãðò Õðé¶ Õ¶ Çñ¶ Ô¹ÁÅ æÅÍ Á¿×ð¶÷ ÔÕÈîå À¹Ã Õ¶ ÇÂÃ
ìñÆçÅé Õ¯ ÕíÆ íÈñ éÔÄ êŶ×Æ... ÕíÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ô¼æ ÞàÕç¶ Ô¯Â¶) ÇÂà ÇÂ÷ ¶
Õ¯ñâ ìñââ îðâð.., ÇîÃàð ÃÕÅà... ÖÈé-Õåñ, ïÈ ÁÅñð¶âÆ é¯Á ÁÅñ çËàÍ Ç¿ëðî¶ôé æÆ
å¹î·¶...Í Çëð ÇÕª ûâðà կ ìåÅÇÂÁÅ éÔÄÍ Áñðà ÇÕª éÔÄ ÇÕÁÅ–: Í (ð¯ ê˺çÆ þÍ
ÃÅÂÆñ˺ÃÍ ÃÕÅà îÈ¿Ô ë¶ð ñ˺çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">î˺ ÁÅê ñ¯×¯ ö ïÔÆ òÅçÅ Õð
ÃÕçÅ ÔÈ¿..., ÇÕ Ôî î¹÷Çð Õ¯ ìÖô¶×Å éÔÄ..., ÕíÆ éÔÄ, ìçñÅ ñ¶×Å... ÇÂé çŠöî
ò¶Á- öî ëËôé-Í áÆÕ À¹ÃÆ åð·»- (ÁÜéìÆ Áµ×¶ ò¼èçÅ, ë¶ð ð¹Õ Ü»çÅ þÍ ÇÂÕ ÇÃêÅÔÆ
ÁŪçÅ þÍ À¹Ã ç¶ Ô¼æ ÇòÚ ê¯Ãàð þÍ</span><span style="font-family: Raavi; font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">Ôµæ ñ¶òÆ éÅñ Çñìó¶ Ôé</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> Í Ãì
çÆÁ» ÃòÅñÆ é÷ð» À¹Ã ò¼ñ À¹µáçÆÁ» ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÃêÅÔÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãð ï¶ ê¯Ãàð..., êÈð¶
ôÇÔð  ñ×Ŷ ׶¯ þ..., Ü×·Å-Ü×·ÅÍ (</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ìÅð-ìÅð Ôµæ 걧ÞçÅ þ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;"> )</span><span style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅëÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(À¹Ã ç¶ Ôµæ¯º Ö¯Ô Õ¶ ëàÅëà êóçÅ þÍ ÁÅÖðÆ
ôìç æ¯ó·Å ÚìÅ Õ¶ ÷¯ð éÅñ ì¯ñçÅ þÍ) ÇÔ¿çïåÅé ïôÇñÃà ÇðêìñÆÕé êÅðàÆÍ (×¹µÃ¶ ÓÚ
ê¯Ãàð ù îð¯ó Õ¶ À¹µæ¶ ÔÆ Ã¹àçÅ þÍ Ü»ç¶ Ô¯Â¶ ì¯ñçÅ þÍ) ò¯Ô ìÚ Õ¶ ÇéÕñé¶ éÔÄ
ÚÅÔƶÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÃ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇêµÛ¶ Ü»ç¶ Ô¯Â¶) êÈð¶ ôÇÔð Õ¯
ÃÆñ Õð ÇçÁÅ Ç×ÁÅ þ Ãð-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(Ãí ÇéÕñ Ü»ç¶ ÔéÍ Õ¹óÆ ê¯Ãàð ü¼Õ Õ¶ êóçÆ
þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Â¶Õ ÇòÁÕåÆ çÅ õÈé ìÔÅé¶ çÅ Ô
Áøïà þÍ ñ¶ÇÕé ò¶Ô ÁËÃÆ Ã¿ÃæÅ çÅ é¹îÅÇ¿çÅ æÅ... (ÕÅÔñÆ éÅñ êóçÆ þÍ) ...
ÇéðçÂÆ... ÿÃæÅ..., ÇÜö õåî ÕðéÅÍ (ÖóÅÕ Ã¹ä Õ¶ Ú½ÕçÆ þÍ)–:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Õ½ä.... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùä..., ÃÚî¹Ú Áøïà þ À¹é·»
ù..., å¶ð¶ éÅñ Õ¯ÂÆ ç¹ôîäÆ éÔÄ ÃÆ..., åÈ¿ ùä éÔÄ ðÔÆ..., À¹Ô å¶ ÃÅîðÅÜ ç¶ À¹Ã
ÇòÚÅð ù (Õ¹óÆ Ô¯ð ÃÇÔîçÆ Ü»çÆ þÍ) îÅðéÅ ÚÅÔ¹¿ç¶... (Ô½ñÆ-Ô½ñÆ À¹Ã ò¼ñ ò¼èç þÍ)
ܯ ì¿ç¶ ù ì¿ç¶ çÅ òËðÆ ìäÅ Çç¿çÅ.. ÕÅåñ...Í) (Õ¹óÆ Õ¿é» Óå¶ Ô¼æ ð¼Ö Õ¶ ÚÆÖçÆ
þÍ) âð ì¿ç¶ ù ìÇÔðÅ ìäÅ Çç¿çÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹0<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Õ¿ìçÆ Ô¯ÂÆ) êÅêÅ êÅêÅ-êÅêÅÍ
(ÁÜéìÆ ÚñÅ Ü»çÅ þÍ çÈܶ êÅÇÃúº ÇÂÕ ÁÅøÆÃð ç½ÇóÁÅ ÁŪçÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>òÔÅà þê³â ...Í (Õ¹óÆ âðçÆ Ô¯ÂÆ
ÁÅñ¶-ç¹ÁÅñ¶ ÓÚ Õ¹Þ ñ¼íçÆ þÍ ÁÅøÆÃð À¹Ã ù ޿ܯóçÅ þÍ) òÔÅà þê³â...Í (Õ¹óÆ ÃÇÔî
Õ¶ À¹Ã éÅñ ÇÚ¿ìóçÆ þÍ ÁÅøÆÃð ñÅâ éÅñ ê¹¼ÛçÅ þÍ) òÔÅà þê³â îÅÂÆ ÚÅÂÆñâ...Í ÇÕÁÅ
Ô¹ÁÅ å¹î·¶... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ò¯Ô ñ¯Õ ïÔ» (üë¶ð¶ ç¶ÖçÆ þÍ
ÁÅøÆÃð òÆ ç¶ÖçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¯ÂÆ éÔÄ ïÔ»...Í Õ½ä ÁÅ ÃÕçÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ò¯Ô ÕÔÄ íÆ ÜÅ ÃÕç¶.... ? ÁÅÇøÃ
 عà ն îÅð âÅñÅ À¹ÃÕ¯-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(üÕ¿éÅ Ô¯ Õ¶ üë¶ð¶ ç¶Öç¶
ԯ¶-Í) Õ¯ÂÆ éÔÄ ïÔ»Í à¹îÅðÅ òÇÔî þÍ à¹îÅðÅ âð îÅÂÆ ÚÅÂÆñâÍ (Ô½ºÃñÅ Çç¿ç¶ ԯ¶
ìÅÔð ñË Õ¶ Ü»çÅ þÍ ð½ôéÆ çÈܶ êÅö ðÅÜ×¹ðÈ Óå¶ ê˺çÆ þÍ Ü¯ ÇÂ¼Õ àð¿Õ Óå¶ ÃÇàÕð
ÇÚêÕÅ ÇðÔÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø ì¶ÚËé س¹î ÇðÔÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ×¹ðÈ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(àð¿Õ ò¼ñ ç¶Öç¶ Ô¯Â¶Í) Ô¹ä ìäÆ
éÅ ÁøÃð» òÅñÆ ×¼ñ-Í (ÇêÃå½ñ ÚËÕ ÕðÕ¶ î¹ó â¼ì ÓÚ ð¼ÖçÅ þÍ àð¿Õ ü¼Õ Õ¶ ìÅÔð Ü»çÅ
þÍ ÁÜéìÆ ù ÁÅªç¶ ç¶Ö Õ¶ í×å ÇÃ¿Ø À¹Ã ù ÇÖ¼Ú Õ¶ Áµ×¶ ñË Õ¶ ÁŪçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Çüçå éÅñ, ÇÜò¶º ìóÆ ç¶ð çÅ ñí
ÇðÔÅ Ô¯ò¶Í) ÇÕµæ¶ Ç×ÁÅ ÃÆ åÈ¿-?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ûâðÃ ç¶ ÜéÅܶ ÓÚ...Í (ü¼êÆ)
å¶ðÅ ÁèÈðÅ Õ¿î-êÈðÅ Õðé (ÕÅÔñÆ éÅñ) åËù òÆ å¶ Áøïà ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(ÇÂÕçî Õ¼àçÅ þ) ì¿ç Õð ÇÂÔ Ã¶Ö ÇÚ¼ñÆÁ»
òÅñÆÁ» ×¼ñ»-Í (ü¼êÆ) îËù Õ¯ÂÆ Áøïà éÔÄ, À¹Ô ÇÂà ÇÃÃàî çÅ ÇÔ¼ÃÅ ÃÆ-ì¼ÃÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ô¯ð òÆ å» ÃÆ Õ¹Þ, ÇÕö çÅ
î¿×¶åð, ÇÕö çÅ ÁÅôÕ-, îðéÅ å¶ Ãí ù ÂÆ..….. ê˺çÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ë¶ð ÕÆ Õðç¶ ÁÃÄ, Õ¯ÂÆ òÆ Õð¶×Å,
ÇÜÃ ç¶ ÃÅÔîä¶, À¹Ã ç¶ ì÷¹ð× Çêú ù, ÇÂÕ ç¯ àÕ¶ çÅ ê¹ñÃÆÁÅ, Õ¹¼à Õ¹¼à Õ¶ îÅð
Ãȵà¶, â¿×ð» ò»×..., ÇÃð ë¶ºÔ Ã¹µà¶...Í (ïÚç¶ Ô¯Â¶) ÕÆ Çðôå» ÃÆ ÃÅâÅ ñÅñÅ ÜÆ
éÅñ..., À¹é·» çÅ ÒÇÔ¿çÈ Ç¿âÆÁÅÓ... Òî¹ÃÇñî Ç¿âÆÁÅÓ çÅ ÇÖÁÅñ òÆ ÃÅù Õ¿ìäÆ Û¶ó
Çç¿çÅÍ êð ÇÂÔ î½ÕÅ ÃÆ- ñ¯Õ», Ú ÔÅ÷ðÆ ñòÅÀ¹ä çÅ-Í Ãí Á¿ç𯺠Á¿çð Çð¼Þç¶..., êð
Õ¹ÃÕçÅ Õ¯ÂÆ éÔÄ, ç¿çñ êÂÆ òÆ Ãí ù...Í ÇÕö ù å¯óéÆ ÔÆ êËäÆ ÃÆ-Í Ô¯ð ÚÅðÅ òÆ ÕÆ
ÃÆ-Í (ü¼êÆ) ÇÕö ù å¶ ÕÆîå ç¶äÆ ÔÆ êËäÆ ÃÆÍ ñÅñÅ ÜÆ ù å¶ ÃÅâÆ Ö¹ôìÈ å¼Õ òÆ
ìðçÅôå éÔÄ ÃÆ-Í Ôð ×¼ñ Ú¯º ðÈÃÆ Â¶Ü¿à» çÆ ì¯ ÁŪçÆ, ê³ÜÅÔ ð¹ê¶ ÇÜ¿éÆ òÆ Á½ÕÅå
éÔÄ ÃÆ ÃÅâÆ-À¹é·» ñÂÆ-, Á¼Ü ç¶Ö... À¹é·» çÅ î¹¼ñ åÅÇðÁÅ ÁÃÄ-, ÃÅðÆ Õ½î À¹á ðÔÆ
¶..., ÜÅä êò¶×Å À¹é·» ù ¶毺,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ×¹ðÈ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇìÃåðÅ ñË Õ¶ ÁŪçÅ þÍ) Û¶åÆ-Í
àð¶é çÅ àÅÂÆî Ô¯ Ç×ÁÅ (ðÅÜ×¹ðÈ Ü»çÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø ÁÜéìÆ ò¼ñ ç¶ÖçÅ þ å¶ ë¶ð ÇêµÛ¶
å¹ð Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(À¹é·» ù Ü»ç¶ Ô¯Â¶ ç¶ÖçÅ ðÇÔ¿çÅ
þÍ) êåÅ éÔÄ ÇÕµæ¶ ÜÅ Õ¶ î¹µÕ¶×Æ... ÇÂÔ Ø¹¿îäضðÆ-,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Õ¯ÂÆ ÇÃðÅ éÔÄ ÇçÖçÅ-Í (ìÅÔð ÜÅä çÅ ðÅÔ ñ¼íçÅ
þ-Í ð½ôéÆ î¼èî ê˺çÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ë¶â
ÁÅÀÈà</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ð½ôéÆ
Ô¹¿çÆ þÍ Õ¹Þ ê¹ñÆà òÅñ¶ Öó¶ ÃéÍ ÁÅøÆÃð À¹é·» ù â»à ÇðÔÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: î˺
ê¹¼ÛçÅ-å¹ÔÅù Ô¯ ÕÆ Ç×ÁÅ..., ÕÆ Ã¼ê ù¿Ø Ç×ÁÅ...Í Ç¿éÆ ò¼âÆ ØàéÅ Ô¯ ×ÂÆ...,
Õ¯ÂÆ ÃÈÔ å¼Õ éÔÄ ñ¼×Æ...Í Õ½ä ÃÆ, Çյ毺 ÁŶ ? ÇÕµæ¶ ×¶ ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>÷éÅì ÇÂÕ Üä¶ é¶ ÕÅñÆ êÅðÃÆ à¯êÆ êÅÂÆ
ÃÆ...Í å¶ çÈÜÅ ñ¿îÅ ÇÜÔÅ... þà êÅÂÆ-Í ç¯Ô¶º... ÃÅÔîä¶ ÕÅñ¶Ü ç¶ Ô½Ãàñ ò¼ñ
ç½ó¶...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ôàÁê! ÇÂÔ Ã¹ä-ùä Õ¶ Õ¿é ê¼Õ ׶ î¶ð¶-Í
îËù Õ¯ÂÆ á¯Ã ÚÆ÷ ÚÅÔÆçÆ Â¶... á¯Ã...Í éÔÄ å¶ à¿× ÇçÀ¹ ÃÅÇðÁ» ù-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ0–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÜéÅì ÁÃÄ Õ¯ÂÆ ê³çð»-ïñ·» î¿â¶ ëó¶ é¶Í é½ÜòÅé íÅðå ÃíÅ ç¶ î˺ìðÍ Ç¼Õ
ÃàÈâ˺à ñÆâð ¶...Ô¿Ã ðÅÜ ò¯ÔðÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¯ÂÆ À¹Ôç¶ ì¯ÇñÁÅ Õ¹Þ-Í (ç¯Ô¶º
ÇÃêÅÔÆ éÆòÄ êÅ ñËºç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>÷éÅì ÃÅð¶ åðÆÕ¶ òðå ñ¶...Í ÂÆéÅî çÅ ñÅñÚ
òÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ôÅÇÂç À¹é·» ù êåÅ ÂÆ Õ¹Þ éÔÄ ÜÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇÖÚ Õ¶) ìÕòÅà ì¿ç Õð¯¶-Í
(ÁÅøÆÃð Ü»çÅ þÍ ç¯Ô¯º À¹Ã ç¶ ÇêµÛ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ) ë¶â ÁÅÀÈàÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(î¿Ú
Óå¶ ð½ôéÆ Ô¹¿çÆ þÍ ÇÂÕ Á½ðå À¹µÚÆ Á¼âÆ ç¶ Ã˺âñ å¶ ÃÅóÆ êÅÂÆ Ô¯ÂÆ, ìóÆ ôÅé éÅñ
î¿Ú Ó寺 ñ¿ØçÆ þÍ ðÅÜ×¹ðÈ î×ð ÃîÅé ü¼ÕÆ ñ¿ØçÅ þÍ ÇêµÛ¯º í×å ÇÃ¿Ø ÁŪçÅ þÍ
ê¹ñÃƶ òÆ ÁÅªç¶ ÔéÍ çÈܶ êÅÇÃúº ÒðÅî é½îÆÓ çÆÁ» ì¹Õñ» îÅðÆ ÇÂÕ ÃÅèÈÁ» çÅ à½ñÅ
ñ¿ØçÅ þÍ À¹Ô î¿Ú À¹µå¯º ÒÔðÆ ì¯ñ-ÔðÆ ì¯ñÓ ×Åªç¶ å¶ ÇéÌå Õðç¶ Ô¯Â¶ Ü»ç¶ ÔéÍ
ê¹ñÃƶ òÆ çÈÃð¶ êÅö ÇéÕñ Ü»ç¶ ÔéÍ ×¼âÆ çÆ ÇòÔÃñ Ô¹¿çÆ þÍ í×å ÇÃ¿Ø À¹é·» ù
Ü»ç¶ ç¶ÖçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÃÅèÈÁ» çÆ À¹Ã à¯ñÆ ÇòÚ ôÅÇîñ Ô¯ Õ¶ ÁÅ÷Åç é¶
ñÅÔ½ð Û¼â Çç¼åÅÍ çÈð×Å å¶ ðÅÜ×¹ðÈ òÆ ×¼âÆ ÓÚ ÁÅ ìËá¶Í ÃÅⶠÓå¶ ÇÕö ù ô¼Õ éÔÄ
ÃÆÍ éÅ ÔÆ ÇÕö é¶ ÃÅù ç¶ÇÖÁÅ ÃÆÍ êð ìµÚ¶ ìÅð¶ Ã¯Ú Ã¯Ú Õ¶ î¶ðÅ Ççñ ìËáÅ ÜÅ ÇðÔÅ
ÃÆÍ ÁÅêäÆ ÖÅÇåð À¹Ã çÆ Ç÷¿ç×Æ ù Öåð¶ ÓÚ êÅÀ¹ä çÅ ÃÅù Õ¯ÂÆ Ô¼Õ éÔÄ ÃÆÍ ðÅÜ×¹ðÈ
áÆÕ ÃÆ, ÃÅù î½Õ¶ Óå¶ ÔÆ ôÔÅçå ç¶äÆ ÚÅÔÆçÆ ÃÆÍ ñóç¶ Ô¯Â¶... ê¹ñÆà Լ毺..., ÇÂÔ
ÇÂîÇåÔÅé å¶ Ô¯ð òÆ Á½ÖÅ ÃÆÍ À¹µÚÆ ÁËâÆ ç¶ Ã˺âñ êÅÂÆ...ç¹ð×Å ÇÂÕçî ô»å ÃÆÍ ì¼ÚÅ
ðÅÜ×¹ðÈ ç¶ Ô¼æ» ÓÚ ÃÆÍ îËù ñµÇ×ÁÅ ÁÃ¿Ö ÁéÜÅé Á¼Ö» ÃÅù ÔÆ ØÈð ðÔÆÁ»Í ×¼âÆ ò¼ñ
ò¼èçÅ Ôð Õçî ÁÅêä¶ ò¼ñ ò¼èçÅ ñ¼×çÅÍ (îµæ¶ 寺 åð¶ñÆ êÈ¿Þç¶ Ô¯Â¶Í) À¹Ã îÅÃÈî é¶
å¶ êåÅ òÆ Õ¹Þ éÔÄ ÃÆÍ (ÁÅêä¶ Ô¼æ ò¼ñ ç¶Öç¶ Ô¯Â¶, ÇëÕÆ ÜÔÆ î¹ÃÕðÅÔà) À¹Ã ò ¶ñ¶
î˺ Ççñ ù ì¶ÕÅìÈ éÔÄ Ô¯ä Çç¼åÅ ÇìñÕ¹ñ éÔÄ..., ô»å ÇðÔÅ... À¹µê𯺠À¹µêð¯º-Í
ùÖç¶ò Ô¹¿çÅ å» ð¼Ü Õ¶ î÷ÅÕ À¹â»çÅ î¶ðÅÍ ÇÂÔ Ü÷ìÅå À¹Ã ù À¹µÕÅ ÂÆ êÿç éÔÄ
ÃÆ--, ÇÂà Õî÷¯ðÆ çÆ À¹Ã çÆ Ç÷¿ç×Æ ÓÚ Õ¯ÂÆ æ» éÔÄ ÃÆ, ܶñ ÜÅä 寺 êÇÔñ» å» ôËç
ÇìñÕ¹ñ ÔÆ éÔÄÍ (×¼âÆ çÆ ÇòÔÃñ)Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×¼âÆ
å¹ð êÂÆ...Í Ô½ñÆ-Ô½ñÆ ðøåÅð ëóçÆÍ Õ¹Þ ×¯ð¶ ÁÅêäÆÁ» î¶î» ù Ô¼æ ÇÔ¼ñÅ ðÔ¶×ÆÍ ì¼ÚÅ
ý Ç×ÁÅÍ ç¹ð×Å å» ªò¶º ÂÆ ÃÆ, ÇÜò¶º Õ¹Þ Ô¯ÇÂÁÅ ÂÆ éÔÆÍ Çò¼Ú-Çò¼Ú îËù òÆ ô»å
ðÇÔä çÅ ÇÂôÅðÅ ÕðçÆÍ À¹Ã çÅ ÇÂÔ ðÈê î¶ð¶ ñÂÆ ÇìñÕ¹ñ éò» ÃÆ-Í À¹Ô òÆ îËù ÇéðÅ
ÇÂéÕñÅìÆ ÔÆ ÃîÞçÆ ÃÆ... Ü÷ìÅå» å¯º Õ¯ðÅÍ êð î˺ Ççñ çÆ ÕÈñÆ èóÕé òÆ ÃîÞçÅ, ìÔ¹å
îÅÇÂé¶ ÃÆ À¹Ã ç¶ î¶ð¶ ñÂÆ... ìÔ¹å ÕÆîå... (ÖÅî¯ôÆÍ àð¶é çÆ ÁÅòÅ÷)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ô½ºÕÅ)
ÚÅñÆ Ø¿à¶ çÅ Ãøð...Í ç¯ òÅð ðÅå Ô¯ÂÆ..., ع¼ê Ôé¶ðÅ..., àÅò» àÅò» åÅðÅ..., çÈð
Ö¶å» ÓÚ Õ¯ÂÆ ×Å ÇðÔÅ ÃÆ... ÇòÃîÅçÆ... À¹çÅà ùð ÓÚ...Í<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>êåÅ éÔÄ ÇÕ¿éÆ ç¶ð ùäçÅ ÇðÔÅ...Í éÄç ç¯Ô» 寺
Õ¯Ô» çÈð ÃÆ...Í ç¹ð×Å òÆ ÜÅ× ðÔÆ ÃÆÍ (ü¼êÆ) À¹Ô ÃÖç¶ò ìÅð¶ ×¼ñ» ÕðçÆ, دÖ-دÖ
Õ¶ ê¹¼Û ðÔÆ ÃÆ À¹Ã ìÅð¶..., î˺ À¹Ã ç¶ é¶ó¶ ÇÕò¶º ÁÅÇÂÁÅ, Õ篺... ÇÕµæ¶?
(î¹ÃÕð»çÅ þÍ) ÁÃÄ å» ÕÅñ¶Ü 寺 ÔÆ ÇµÕᶠÃÆ-ç¯ÃåÍ ÇòÚÅð» ç¶ øÅÃñ¶ Øàµç¶
ò¼èç¶..., êð ÁÃÄ ÇÂյᶠÃÆ, ÁÅÖðÆ çî å¼ÕÍ êåÅ éÔÄ ÇÕª... À¹Ã ù ùÖç¶ò êÿç éÔÄ
ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">À¹Ã Ãøð
é¶ ÃÅù ìÔ¹å é¶ó¶ ñË ÁŪçÅ..., ìÔ¹å é¶ó¶Í ôÅÇÂç ÔÅñÅå ÔÆ ÃÆÍ ÕÂÆ ×¼ñ» ÇÜé·» ù
å¹ÃÄ ìà ÀȺÂÆ ÃîÞç¶ Ô¯, êåÅ éÔÄ Õ篺..., å¹ÔÅâÅ ÇÔ¼ÃÅ ìä Ü»çÆÁ», ÇÜà 寺 ܹçÅ
Ô¯äÅ Á½ÖÅ ñ¼×çÅ...Í Ü» å¹ÃÄ Ô¯äÅ éÔÄ ÚÅÔ¹¿ç¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÖÅî¯ôÆÍ
×¼âÆ çÆ ñ¿îÆ ÇòÔÃñ ܯ Ô½ñÆ-Ô½ñÆ ë¶â Ô¹¿çÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ë¶â
ÁÅÀÈà</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Õ¹Þ
Á¿×ð¶÷ ÁÅøÆÃð ÇîÀ¹÷î ÓÚ êÂÆÁ» ÚÆ÷» ù ç¶Ö ðÔ¶ ÔéÍ ÇÂ¼Õ êÅö ´Åà ÇêÁÅ þÍ ê¹ðÅä¶
ÔÇæÁÅð å¶ Õ¹Þ ñÔÈ éÅñ Çí¼ÜÆÁ» òðçÆÁ» êÂÆÁ» ÔéÍ î¯àðÃÅÂÆÕñ ÃòÅð ÇÂÕ Á¿×ð¶÷
ÁÅøÆÃð çÆ åÃòÆð êÂÆ þÍ ÇÂ¼Õ ÁÅøÆÃð ïÈéÆÁé ÜËÕ ç¶ Þ¿â¶ ù î¹ó-î¹ó ÖóÅ Õðé çÆ
Õ¯Çôô Õð ÇðÔÅ þÍ Á÷éìÆ Ãí ç¶Ö ÇðÔÅ þÍ òÅÇÂÃðŶ Á˺àð Ô¹¿çÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">þñ Ü˺àñî˵é-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅð¶
ÁÅøÆÃð–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(Áà˺ôé
Ô¹¿ç¶ ÔéÍ) ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕÔƶ ÇÃð â¶Çòâ.... Çî0
ÃÅÂÆîé ÕËö þÍ (´Åà ò¼ñ ç¶ÖçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á÷éìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">À¹ñචñàÕ¶ ×ñ¶ ÓÚ..., î¹ðç¶
ò»×Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>(ÃÅð¶ ÇÂ¼Õ çÈܶ ò¼ñ þðÅéÆ éÅñ
ç¶Öç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕÃÆ é¶.... Õ¹Þ ÕÔÅ....
?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅð¶–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">é¯ Ãð...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÔîÅðÅ îåñì... À¹é ÕÅ âð
Õ¹Þ Õî Ô¹ÁÅÍ ï» ÁíÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">â¶Çòâ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕÔ» Ãð À¹é·¶ 寺 ïå¶
ÜÅ×å¶ Â¶Õ ÔÆ ÚÆ÷ ùéÅÂÆ êóåÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>Òׯ ìËÕ... ׯ æ¶Õ–: Ó (Ãí ÔÃ
êËºç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁËîðÃé–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õñ ÁÅèÆ ðÅå Õ¯ À¹á Õ¶ ÇÚñÅé¶
ñ׶..., Õ¯ÂÆ þ... ç¶Ö¯... êÕó¯...Í ìÅç  êåÅ ÚñÅ êÆÛ¶ Ü¿×ñ¯º  ×Æçó ì¯ñ ðÔ¶
æ¶Í (ë¶ð ÔµÃç¶ ÔéÍ ÁÜéìÆ ´ÅÃ ç¶ ÇêµÛ¶ êÔ¹¿ÚçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ô½ºÕÅ)</span><span style="font-family: Raavi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ÃðÕÅð ÕÆ ï¶Ô ÚÅñ å¯ À°ñàÆ êó ×ÂÆ.........</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Raavi;">.........</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÁµÛ¶
íñ¶ ì¿à¶ ì¿àŶ ÇÔ¿ç¯ÃåÅé Õ¯ Â¶Õ Õð ÇçÁÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ܶ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãð...Í Ã»âðà նà ÕÆ ëÅÂÆñ...!</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ëÅÂÆñ ë¯ñç¶ Ô¯Â¶) ÔÈ¿...,
Õ¹Þ ÁÅ׶ ìóÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÜÆ- À¹ÃçÆ ñÅô Ôð ׯð¶ ÁÅøÆÃð ç¶
ì˵âðÈî ÓÚ ÜÅ òóÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ú½ºÕçÅ) ÕÔ»... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ܶî÷–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ýðÆ ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ... ìà ÁíÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕÁÅ Õð ðÔ¶ Ô˺ ÁÅê
ñ¯×... ? ý ö Ç÷ÁÅçÅ ÁÅøÆÃð... ,Ãð ÖêÅ ðÔ¶ þ- Á½ð Çð÷ñàÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁËîðÃé–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅðÆ ×óìó ÕÇîÀ¹ÇéÃ௺ ÕÆ þ ÇÔ÷
ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">â¶Çòâ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ê̯ê¶×¿âÅ çÅ ÃÅðÅ
îàÆðÆÁñ ïòÆÁå ðÈà  ÁÅ ÇðÔÅ þÍ Á½ð ë¿â íÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ܶî÷–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÔ¿â¯ÃàÅé Õ¯ ÇìÌÇàô Á¿êÅÇÂð ö
å½ó¶ Çìé» ÚËé çÆ éÄç ï éÔÄ ÃÕå¶...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á÷éìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ìäÅÂÆ ÜÅú ì¶òÕÈø ÁÅêä¶ ÁÅê ù
(ì¶ÚËé Ô¯ Õ¶ ÁÅêä¶ ÁÅê éÅñ ×¼ñ» Õðé ñ¼×çÅ þÍ) ðÈà ù ๵ÇàÁ» ç¯ çÔÅÕ¶ Ô¯
Úµñ¶..., êð ñ¿çé å» Á¼Ü òÆ Õ¿ì ÇðÔÅ..Í (´Åà ù ëó Õ¶) Üó» Óå¶ ÇÕå¶ Ô¯ð é¶..Í ×½ð
éÅñ ò¶Ö¯-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁËîðÃé–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÔîÅð¶ ñ¯Õ»  çÇÔôå þ...,
´»åÆÕÅðÆúº çÅ ÷¯ð ìó ÇðÔÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">÷¶î÷–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ»×ðà ÁíÆ íÆ ÃîÞ½å¶ Õ¶ îÈâ 
þ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">â¶Çòâ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Çî0 ×»èÆ ´»åÆÕÅðÆ Õåñ¯º
ÕÆ Çé¿çÅ Õðå¶ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁËîðÃé–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Õ»×ðà  íÆ Õ¹Þ ñ¯×¯º Õ¶ ÇÃòÅ
Õ¯ÂÆ À¹é Õ¶ ÃÅæ éÔÄ ÇçÖçÅÍ (òÅÇÂÃðŶ çÆÁ» Á¼Ö» ÓÚ ÚîÕ ÁŪçÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">îÔÅåîÅ..., ÇÔ¿ç¹ÃåÅéÆ,
ïôÇñÃà-ÇÕÁÅ þ-ÁÅðîÆ, ´ô çËî..., Öåî Õð ç¯..., Ôð ÔÅñ îËºÍ ï¶ ÇÃðø ñÅÁ Á˺â
ÁÅðâð çÅ îÃñÅ éÔÄ þÍ (ÁÜéìÆ çÆ ì¶ÚËéÆ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅÂÆ òÅðé ïÈ Çî0 ´ÅÀÈéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ï¶ ÔîÅðÆ ÕÈàéÆåÆ ÕÅ îÈÇò¿×
Ã˺àð Ô¯éÅ ÚÅÔƶ-Í (Ô¼æ ç¶ ÇÂôÅð¶ éÅñ Á¼â-Á¼â ÕðçÅ þÍ) îÔÅåîÅ....,
´»åÆÕÅðÆ...Í Á¿âðÃà˺â..Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅð¶–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ïËà ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ...Í (ÁàËôé
Ô¹¿çÆ þ éÅÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á÷éìÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÕîÅñ Çî0 ÚÅäÕï...Í å¹ÃÄ ÕîÅñ
ç¶ ÕÈàéÆåÆòÅé Ô¯- (ÇòÁ¿×) ×̶à Çâêñ¯î¶àÍ (´Åà ù ÛÈ¿ÔçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÁÅêä¶ ÔÆ ÇÖÁÅñ» ÓÚ þÍ)
ôàÁê...Í (ÃÅð¶ ÁøÃð ÇìñÕ¹ñ í¹Ú¼Õ¶ ÔéÍ À¹Ô ë¶ð ð¿× ìçñçÅ þÍ) æ˺ÕïÈ...Í (î¹ÃÕðÅ
Õ¶ ÚñÅ Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ë¶â
ÁÅÀÈà</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ð½ôéÆ
Á÷éìÆ å¶ í×å ÇÃ¿Ø Óå¶ ê˺çÆ þÍ À¹Ã ç¶ î¯ÇãÁ» å¶ ì¿×ÅñÆ ôÅñ þÍ ç¯ ñ¯× ìËᶠÔéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ç¯Ô» ç¶ ÇòÚÅñ¶ Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A. ÕÆ ÖµÇàÁÅ
ûâðà ù îÅð Õ¶... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÕÕ¯ðÆ çÆ âÕËåÆ.... ÇéÕÇñÁÅ ÕÆ... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÕµæ¶ þ ´»åÆ... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÁÅ÷ÅçÆ ... òÆ é÷ð éÔÄ ÁŪçÆ ... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>é½ÜòÅé» çÆ íÆó... ܶ ÇêµÛ¶ ÇêµÛ¶ å¹ðÆ ÁŪçÆ
ÃÆ... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Ãí ëÅñåÈ çÆ çÇÔôå×ðçÆ...Í âð ׶ Á¿×ð¶÷... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Õ¹Þ éÔÄ Ô¹¿çÅ... ǼÕÅ ç¹¼ÕÅ Õåñ» éÅñ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÔÆð¯ÇÂ÷î ¶...Í ÇéðÆ ÁðÅÜÕåÅ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ÇÂÔ å¶ ÇÃðø ÃÅèé é¶ .. À¹ç¶ô
éÔÄ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÕå¶ ÕÅîïÅì ԯ¶... ? ÇÕå¶ éÔÄ ....Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(ܯô éÅñ) ñ¯Õ ÇÕµæ¶ é¶- ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ñ¯Õ» ÓÚ Ü¯ô íðé» å» ÷ðÈðÆ Â¶-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ìÔ¹å ܯô ç¶ÇÖÁ» ÁÃÄ-ì¿×Åñ çÆ ò¿â ò¶ñ¶-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>×¹µÃ¶ çÅ Ô¼ó-, ç¶Öç¶ ÂÆ ç¶Öç¶ ñÇÔ Ç×ÁÅ-Í Çéð¶
Ü÷ÇìÁ» å¶ éÔÄ À¹ÃðçÆ ÇÂéÕñÅìÍ ñ¯Õ ÚÅÔÆç¶ é¶ éÅñÍ (ü¼êÆ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÔÇæÁÅð ÚÅÔÆç¶ -- åËùÍ ×¯ñÆ ÇüÕÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ì¿ì ìäÅÀ¹ä çÅ åðÆÕÅ...Í áÆÕ ÁË-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÁÃÄ Ãí ç¶Ö ÇñÁÅ ÇÂÔÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Û¼â Çç¼åÅ Ãí Õð ÕðÅ Õ¶... Õ篺 çÅ...Í (ç¯Ô¶º
Ü»ç¶ ÔéÍ í×å ÇÂÕ¼ñÅ ðÇÔ Ü»çÅ þÍ ðÅå <b>î¹ó</b> Á÷éìÆ ò¼ñ ÁŪçÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕñÕå¶ êÔ¹¿Úç¶ ÃÅð ÔÆ Ãí ìçñ
Ç×ÁÅ ÃÆÍ ð¯î»ÃòÅç çÅ ç½ð ×¹÷ð Ç×ÁÅÍ ×¿íÆð ÇòÚÅð..., ÃòÅñ..., À¹é·» ç¶
â¿×...Çì¼ÛÈÁ» òð׶, À¹µæ¯º í¼Ü Õ¶ Õ»×ðÃ ç¶ ÃîÅ×î ÓÚ ÜÅ òÇóÁÅÍ (ç¹ÖÆ) êð À¹Ô
ÇÕå¶ Ô¯ð ÂÆ À¹ñÞ¶ ÃÆÍ À¹µæ¯º ç½ÇóÁÅ... êð Ü»çÅ ÇÕµæ¶, ÃòÅñ å» Á¿çð ÃÆÍ ÃòÅñ ÔÆ
ÃòÅñÍ ÕÆ ÇÃðø ÁøðÅ-åëðÆ ÃÆ..., ÇÜà ñÂÆ Øð ØÅà Ûµâ¶..., ÕÆ Çòð¯èÆ ÃÔÆ é¶ ?
ÇéôÅéÅ áÆÕ... êð ðÅÔ,.. ÃòÅñ» çÅ ñÅòÅ îµæ¶ ÓÚ Ø¹¼àÆ î˺ ÁÅ×ð¶ ù å¹ð ÇêÁÅ...Í Ãì
À¹µæ¶ ÂÆ êÔ¹¿Ú ðÔ¶ ÃÆÍ (í×å ÇÃ¿Ø ôÅñ ù À¹Ã çÆ æ» Óå¶ à¿×çÅ þ ç¯Ô¶º ìÅÔð ÇéÕñ
Ü»ç¶ ÔéÍ çÈܶ êÅö ð½ôéÆ Ô¹¿çÆ þÍ ðÅÜ×¹ðÈ ÇÂÕ ì¯ðâ Óå¶ ÇÕö åÃòÆð ç¶ à¹Õó¶ ܯó
ÇðÔÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø çì¶ êËðÄ À¹Ã ç¶ ÇêµÛ¶ Ü»çÅ þÍ ÞÅåÆ îÅð Õ¶ ç¶ÖçÅ þÍ ôðÅðå ç¶
Á¿çÅ÷ éÅñ À¹µÚÆ ÚÆÖçÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂéÕñÅì...Í (ðÅÜ×¹ðÈ ë¹ðåÆ éÅñ
êñà Õ¶ ÇêÃå½ñ åÅäçÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø Ô¼æ Öó¶ Õð Çç¿çÅ þÍ) ÇÜ¿çÅìÅçÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">À¹Ô å¶ðÆ... ÇÂéÕñÅì ç¶ ìµÚ¶...
(ÔµÃç¶ Ô¯Â¶ ×¹æî×¹æÅ Ô¹¿ç¶ ÔéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ ÜÅ ë¶ð... ÁÅÜÅ... ÁË¿ ÔÆ
ÃÔÆ... Úñ... (ç¯Ô¯º ÷¯ð ñ»ç¶ ÔéÍ í×å À¹Ã ù ãÅÔ ñ˺çÅ þÍ ðÅÜ×¹ðÈ Ô¼Ã-Լà ն
çÈÔðÅ Ô¯ÂÆ Ü»çÅ-)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Û¼â ç¶ ïÅð... ñ× ÜÅÀ¹ ÁËò¶º
(Ô¼Ãç¶ Ô¯Â¶ Õêó¶ ÞÅóç¶ Ô¯Â¶ À¹áç¶ ÔéÍ)–:<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>åÈ¿ å¶ åðÅÔ ÂÆ Õ¼ã å» ÃÆ î¶ðÅ, î˺ ÇÕÔÅ ñË ÁÅ Ç×ÁÅ ë¶ð... Õî»âð...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ½ä ÁÅ÷Åç...Í ÕÆ ×¼ñ... ÇêµÛ¶
ÕÆ ÁË.... ? </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(«Õ¯ºç¶ ԯ¶) Õ¹Þ éÆ ïÅð...,
ÁËò¶º...Í (í×å åÃòÆð Ö¯Ô ñ˺çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹óÆ çÆ åÃòÆð..., À¹Ô òÆ ÇìÕéÆ
ÓÚ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÜÅä ç¶ ïÅð..., ÁËò¶º ê³Çâå ÜÆ
ÁŠ׶... å» ÇÃð êóòŶ¿×ÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ÇÂÔ ÔÅñ ÕÆÔé¶ ÕÆåÅ ÇÂÔçÅ...
?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ô¯ð ÕÆÔé¶...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Á¿çÅ÷Å ñÅªç¶ Ô¯Â¶) ÁÅêä¶-
êÇâ¿å ÜÆ... ÁÅ÷Åç... þºÁ... (ÇÖó ÇÖóÅ Õ¶ Ô¼ÃçÅ þÍ) ìà ÇÂ¿é¶ ÓÚ Û¼â Çç¼åÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Çյ毺 Û¼â å»...Í êåÅ éÆ ÕÆ ÕÆ
ÁòÅ åòÅ-ì¯ñÆ Ç×ÁÅ ÇÕ¿éÆ ç¶ðÍ Òç¹éÆÁ» ÂÆ Ôð ïÔäÆ ôËÁ ù åìÅÔ Õð çÀ¹ÍÓ åÅÜîÔñ ù
éÔÄ ìÖÇôÁÅ ïÅð.. - (Çë¼ÕÅ ÇÜÔÅ Ô¼ÃçÅ) êåÅ éÔÄ Çյ毺 Ç¿éÅ ×¹¼ÃÅ ÁŪçÅ À¹Ã ì¿ç¶
ÓÚÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(׿íÆð Ô¯ Õ¶ ×¼ñ ìçñçÅ þÍ) Úñ
Û¼â... Á˺ò¶º ì¯ñ êÇÂÁÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åÈ¿ çÃ... Ôð<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ò¶ñ¶ À¹ÔÆ à˺ôé..., ìÇÔû, ÃàËâÆ ÃðÕñ...,
âÇÃêÇñé-Í ì¿çÅ ì¯ð éÔÆ Ô¯ Ü»çÅ...Í Ü¶ î˺ ÇÂÔ åÃòÆð ñÅ ñÂÆ... ×¹éÅÔ ÕðåÅ Õ¯ÂÆÍ
(À¹ñ»í¶ çÆ Ã¹ð ÓÚ) ç¹éÆÁ» ù ïÔäÅ ìäÅÀ¹ä å¹ð¶..., ܶ ÇêÁÅð çÆ... ùÔêä çÆ ×¼ñ
Õð ñú... Õç¶ í¹¼ñ í¹ñ¶Ö¶..., ç¹ôîäÆ Ô¯ ÜÅÀÈ ÇÂéÕñÅì éÅñÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÕÅÇòÕ îÈâ ÓÚ) ÇÂÔ å¶ ìóÅ ÂÆ
ÇêÁÅðÅ Ü÷ìÅ..., ì¿ÇçÁ» ù ì¿çÅ ìäÅ Çç¿çÅ... ðà دñ Çç¿çÅÍ Ü篺 ÇìñÕ¹ñ à¹à¶ Ô¹¿ç¶
ú å¹ÃÄ..., Õ¹¼Þ ùÞçÅ éÔÄ..., ê̶ÇîÕÅ çÅ ÇÂ¼Õ Çé¼ÕÅ ÇÜÔÅ Öå.... ÜÅé êÅ Çç¿çÅ,
ç¯ ì¯ñ..., ÇêÁÅð ç¶.... êÅ×ñ Ô¯Îä 寺 ìÚÅ ñ˺ç¶Í (ÁÅ÷Åç À¹é·» çÆ ×¼ñ ùäÕ¶
ԯ¶<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÁŪçÅ þÍ À¹é·» çÆ é÷ð À¹Ã Óå¶ éÔÄ
ê˺çÆÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ÷Åç–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅâÆ Ç÷¿ç×Æ ÇÂÕ ñ¿îÆ å¶ À¹çÅÃ
ÕÇòåÅ þ, ܯ ÁÃÄ Ö¹ç üäÆ þ, ÇÕö é¶ æ¯êÆ éÔÄ ÃÅⶠÓå¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ì¹óì¹ó»çÅ þÍ) ñË ÇñÁÅ ê³ØÅ-Í
(À¹µÚÆ) ê³Çâå ÜÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ÷Åç–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù¿çðåÅ çÅ òËðÆ éÔÄ îËºÍ êð
Õ¯ÂÆ ôËÁ îËù ÇéôÅé¶ å¯º íàÕÅ éÔÄ ÃÕçÆ...Í ÇÕ¿éÆ ÔÆ Ã¯ÔäÆ ÇÕª éÅ Ô¯ò¶-Í (ðÅÜ×¹ðÈ
ò¼ñ ç¶ÖçÅ þÍ ðÅÜ×¹ðÈ åÃòÆð ëÅó Çç¿çÅ þÍ ç¯Ô¶º ܼëÆ êÅªç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ÇéôÅéÅ þ ÕÆ ? ÇÕµæ¶ êÔ¹¿Ú¶
Ô», ÜÅ ÇÕ¼èð ðÔ¶ Á»Í Õð ÕÆ ðÔ¶ Ô» ÁÃÄÍ (ç¯Ô¶º ÃÅòñÆÁ» é÷ð» éÅñ À¹Ã ù ç¶Öç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">áÆÕ ÕÇÔ ÇðÔÅ ÇÂÔÍ Û¶åÆ ÔÆ Õ¯ÂÆ
ÁËÕôé ÕðéÅ êò¶×ÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">íÅ×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕà ñÂÆ ? Õ¹Þ ç¶ð ùðÖÆÁ» å¶
ë¶ð õåî (ü¼êÆ) ÃÅⶠÁÅêä¶ ÂÆ ÃÅù ÕÅåñÅ çÅ à¯ñÅ çµÃç¶Í ìðçÅôå Õð ÃÕç¶ ú å¹ÃÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ÷Åç–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åÈ¿ ÕÆ ÚÅÔ¹¿çÅ, ÔÇæÁÅð ù¼à Õ¶
ÃÇåÁÅ×ÌÇÔ Õðƶ ? ضðÅ êÅ ñÂƶ ÁÃ˺ìñÆ ù ÜÅ Õ¶Í Ü» À¹âÆÇÕ¶ ÇÕ ì¹ðÕÆ Ã¹à¼ä׶
À¹Ô ÃÅù òÆ (ü¼êÆ) ëó Õ¶ ì¿ç Õð ç¶ä×¶Í å¶ ÇÕö é¶ ìÅå òÆ éÔÄ ê¹¼ÛäÆ...Í (ü¼êÆ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ÇÔ¿ÃÅ çÅ ÇÂÔ Õñ¿Õ.. å¶ è¯äÅ
êò¶×Å..., íÅò¶º ÁÅêä¶ ÂÆ ÖÈé éÅñ ÇÕª éÔÄ...Í ç¼ÃäÅ ê¶×Å... ÇÕ éÅ å» ÁÃÄ ÕÅÇåñ
Ô» éÅ ÔÆ çÇÔôå ëËñÅÀ¹ä òÅñ¶ Á¼åòÅçÆ...Í ÃÅⶠòÆ Õ¹Þ ÇéôÅé¶ é¶, ÁËò¶º ë¯ÕÆ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>òÅÔ-òÅÔÆ ñÂÆ éÔÄ ÁÃÄ ÜÅé» åñÆ Óå¶ èðÆ Çëðç¶-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(î¯ã¶ Óå¶ Ô¼æ ð¼Öç¶ Ô¯Â¶) ÕÆ þ å¶ð¶
ÇçîÅ× ÓÚ ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ÷Åç–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅø ÃÅø çÃ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãî» Ô¹ä ÇòÚÅðèÅðÕ ñóÅÂÆ ñóé çÅ
þ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ÷Åç–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇçîÅ× õðÅì Ô¯ Ç×ÁÅ å¶ðÅ...Í
ÃÅð¶ ÇÔ¿ç¯ÃåÅé çÆ ê¹ñÆà êËó ù¿ØçÆ ÇëðçÆ Â¶ å¶ðÆ-Í Çܼçä Ôµæ¶ Úó Ç×ÁÅ... (ÜÅä
ì¹Þ Õ¶ Áè¹ðÅ Û¼âçÅ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">îËù êåÅ..., Õ¹Þ Ã¹øé¶ êÈð¶ Ô¯ä
ñÂÆ éÔÄ Ô¹¿ç¶...Í î÷çÈð»-ÇÕÃÅé» ÓÚ Õ¿î Õðé çŠùøéÅ òÆ Õ¹Þ Ç¼çÅ çÅ ÔÆÍ êð ÁÃÄ
ñ¯Õ» çÅ ÇèÁÅé ÇÖ¼Ú ÃÕç¶ Ô» ÇÂà ò¼ñÍ (ܯô éÅñ) À¹é·» ù ÃÅâÆ ×¼ñ ùäéÆ ÔÆ êò¶×Æ..
Ôð ÃÅñ ÓÚ Ã¹äéÆ êò¶×ÆÍ Ç¿éÆ À¹µÚÆ ì¯ñ»×¶ ÁÃÄ...Í êð Õ篺... ÇÕµæ¶ ... å¶
ÇÕò¶º..Í ëËÃñÅ ìà ÇÂö ×¼ñ çÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÃòÅñ å» ë¶ð À¹µæ¶ çÅ À¹µæ¶ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÁÃÄ ÁÃ˺ìñÆ ÓÚ ì¿ì ù¼à»×¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ç¯Ô¶–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(þðÅé) ì¿ì-! (ÇÂÕ çÈܶ ò¼ñ
ç¶Öç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕö ù îÅðé ñÂÆ éÔÄÍ ÁÃ˺ìñÆ
î˺ìð» çÆÁ» Á¼Ö» Ö¯ñä ñÂÆÍ ÁÃñÆ ì¿ì åÅ Ô¯ò¶×Å À¹Ô ê˺ëñ¶à ÇÜà ðÅÔÄ ÁÃÄ ÁÅêäÅ
ùé¶ÔÅ ç¶ò»×¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂà ñÂÆ î˺ ÁÅêäÅ é» åÜòÆ÷
Õðç»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ÷Åç–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÔðÇ×÷ éÔÄÍ î˺ å¶ðÆ Ç÷¿ç×Æ çÅ
ÇðÃÕ éÔÄ ñË ÃÕçÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ì¿ì ù¼à Õ¶... À¹µæ¯º ìÚ
ÇéÕñäÅ å»...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ìÚ
ÇéÕñäÅ,<b>..</b>À¹ÔçÅ å¶ ÃòÅñ ÔÆ éÔÄ, ë¶ð å¶ Ãí À¹µæ¶ ÔÆ õåî Ô¯ ÜÅò¶×ÅÍ ÁÃÄ
Ç×ÌøåÅð Ô¯ò»×¶..., À¹Ô ê˺ëñ¶à ÃÅⶠկñ Ô¯ä׶, ÚðÚÅ ÇÛó¶×Æ... ÇÕ ÁÃÄ ÇÂÔ ÇðÃÕ
ÇÕª ÇñÁÅÍ ÁçÅñå ÓÚ ÁÃÆ ÇçõÅ ÇçÁ»×¶ ÇÕ Á¿×ð¶÷Æ ÇéÁ» ÕÅùé Ãí êÅÖ¿â þÍ Ô¯ ÃÕçÅ þ
Õ¹Þ ÁõìÅðÅ ÃÅâÅ À¹Ô ê˺ëñ¶à ÛÅê ç¶äÍ ñ¯Õ» ÓÚ ÃÅâÆ ×¼ñ ÜÅò¶×Æ, ÃÅâÅ ê̯×ðÅî,
ÇÂéÕñÅì çÆ... éò¶º ðÅÜ çÆ À¹ÃÅðÆ çÆ ×¼ñ- (ç¯Ô¶º À¹Ã çÅ î¿ÈÔ å¼Õç¶ ÔéÍ) ÇÂÔ¯ å»
þ, ÇÜà çÆ ñ¯ó þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ÷Åç–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð ÜÅò¶×Å À¹ÔÆ ..., ÇÜà ù
Ã˺àðñ Õî¶àÆ í¶Ü¶×ÆÍ (ðÅÜ×¹ðÈ ù) Á¼Ü ÔÆ Ãí ù ùé¶Ô¶ í¶Ü ÇçÀ¹Í (í×å ÇÃ¿Ø ù ì¯ñä
çÅ î½ÕÅ Ççµå¶ Çìé» ÔÆ ÁÅ÷Åç ÚñÅ Ü»çÅ þÍ ðÅÜ×¹ðÈ òÆ çÈÃð¶ êÅö ÇéÕñ Ü»çÅ þÍ í×å
ÇÃ¿Ø åóëçÅ ÖóÅ ðÇÔ Ü»çÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">î˺ ì¹ðÆ åð·» åóø ÇðÔÅ ÃÆÍ
îÆÇà¿× ÓÚ î¶ðÅ é» êÅà éÔÄ ÃÆ Ô¯ÇÂÁÅÍ Ô¯ð å» Ô¯ð ùÖç¶ò é¶ òÆ î¶ð¶ Óå¶ ô¼Õ ÕÆåÅ,
Õî÷¯ðÆ çÅ ÇÂñ÷Åî ñÅÇÂÁÅ î¶ð¶ Óå¶Í (ùÖç¶ò ÁŪçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åËù éÔÄ ñ¼×çÅ..., åÈ¿ í¼Ü ÇðÔ»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕÆ îåñì... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">çÈÇÜÁ» ù î½å ç¶ îÈ¿Ô ÓÚ Þ¯ºÕ
Õ¶..., Ö¹ç ê¼ñÅ ÞÅó ÇðÔ»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò..., ÇÂÔ åÈ¿...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂ¼Õ Á½ðå ç¶ î½Ô é¶ ÇéÕ¿îÅ Õð
Çç¼åÅ åËù..., éÕÅðÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ìÃ..., ìà ùÖç¶ò………………... ìÃ..</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÜÕó ÇñÁÅ À¹Ã é¶ åËùÍ Õ¯ÂÆ
øÅÇÂçÅ éÔÄ Ô¹ä å¶ðÅ ÇÂéÕñÅì ùÍ ÇçîÅ×Æ ÁËïÅôÆ Â¶ ìÃÍ (ü¼êÆ) Ã¼Ú çà <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÇÂÔ ÇÖÁÅñ å¶ð¶ ÇçîÅ× ÓÚ ÁÅÇÂÁÅ Õ篺 ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ò¶ñ» ç¶ À¹Ô ôìç ÁÃÄ ÇÂյᶠÔÆ
êó¶ ÃÆ ..., ì¯ÇñÁ» ù ÃäÅÀ¹ä çÅ ã¿×, (åËô ÓÚ) êð À¹ç¯º À¹Ô ÇÃðø ÃéÃéÆ ÃÆ Ç¼Õ,
ÁÅêä¶ ÖÈé ÓÚ åêÅ Õ¶ î˺ À¹Ã ù ÇòÚÅð ìäÅÇÂÁÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">å¶ Ô¹ä Üç Áîñ çÅ ò¶ñÅ ÁÅÇÂÁÅ,
Ç÷ç¿×Æ ç¶ä çÅ..., å» åÈ¿ ÚÅÔ¹¿çÅ ÇÕ À¹Ô Õ¿î Õ¯ÂÆ Ô¯ð Õð¶, ÇÜà çÅ ÇÂÔ ÇòÚÅð þ ÔÆ
éÔÄ, ÇÜÃ é¶ ÁÅêäÆ ÛÅåÆ ÓÚ êÅÇñÁÅ ÔÆ éÔÄ À¹Ã ù..., À¹Ô<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>À¹Ã çÆ õÅÇåð î½å éÅñ Ö¶âä å¶ åÈ¿ ÇÂÕ Á½ðå
ñÂÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åÈ¿ î¶ðÆ ì¶÷åÆ Õð ÇðÔ»-Í Õ¯ÂÆ
×ñåøÇÔîÆ Â¶ åËù-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù0–: (</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁäùäÆ ÕðÕ)<b><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></b>åÈ¿ ÜÅäç»..., ÇÂÔ Õ¿î ÇÃðø å¶ð¶ ñÂÆ ç¶...,
ÇÃðø åÈ¿ ÔÆ Õð ÃÕç» ÇÂÃùÍ (ü¼êÆ) î˺ ÁÅêäÅ øð÷ êÈðÅ ÕÆåÅ..., Áµ×¶ å¶ðÆ îð÷Æ-Í
(í×å ÇÃ¿Ø À¹Ã ù Ü»ç¶ ç¶ÖçÅ þ å¶ ë¶ð ÞàÕ¶ éÅñ Áµ×¶ ò¼èçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–:</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">î˺
Õî÷¯ð éÔÄ ÃÆ, ÇåÁÅð ÃÆ..., Á¿åî ïÅåðÅ ñÂÆ, Ö¹ç ÁÅêä¶ êËð» Óå¶ å¹ð Õ¶ ÜÅä ñÂÆ,
ÜÅ ÃÕçÅ ÃÆ îËºÍ çÈÜÆ îÆÇà¿× ÓÚ î¶ðÅ é», î¶ðÆ í¶ºà ÕìÈñ Ô¯ÂÆ, ìÔ¹å Ö¹ô ÃÆ î˺,
ìÔ¹å Ö¹ôÍ ìÕ¹à¶ôòð î¶ð¶ éÅñ ÔÆ Çç¼ñÆ ÁÅÇÂÁÅÍ ÁÃÄ ÁÃ˺ìñÆ ç¶Öä ׶, ìÔ¹å ÷ðÈðÆ
ÃÆ ÇÂÔ, À¹Ô æ» üäéÆ, Çܵ毺 ì¿ì ù¼àƶ, å» Õ¯ÂÆ ÷õîÆ éÅ Ô¯Â¶Í ÁÃÄ Õ¯ÂÆ íÅó¶ ç¶
ÇÃêÅÔÆ éÔÄ ÃÆ, ÇÜé·» ù ÇÃðø Õåñ ÕðéÅ ÔÆ ÇÃÖÅÇÂÁÅ Ü»çÅÍ Ççñ» ÓÚ å¶ ÇêÁÅð ÔÆ
ÇêÁÅð ÃÆÍ (Ã˵à 寺 ë¯à¯ À¹åÅð çÅ þÍ) ÇÂÔ ë¯à¯ ÁÃÄ ÕôîÆðÆ ×¶à Ó寺 ÇÖÚÅÂÆ
ÃÆ..., ç¯ Ççé êÇÔñ»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãí
ÇåÁÅðÆ ÃÆ, ÁÃÄ ÇÕö ù îÅðéÅ æ¯ó¶ ÂÆ ÃÆ, ë¶ð òÆ Ççñ ÇÕö ÁäÔ¯äÆ ìÅð¶ Ã¯Ú Õ¶ âð
Ü»çÅÍ ÁÃ˺ìñÆ ÓÚ Ã¹¼àä òÅñÅ À¹Ô êðÚÅ..., î˺ ìÅð-ìÅð ÇñÇÖÁÅ, ÕÂÆ òÅð..., ïè
ïè Õ¶ î¹ó î¹ó À¹Ã ù êÇóÁÅÍ ÃÅðÅ çÅð¯îçÅð À¹Ã¶ Óå¶ ÃÆÍ À¹Ô ÃÅⶠÇçñ» çÅ çðç ÃÆ,
ÇÜà ù ÁÃÄ êÔ¹¿ÚÅÀ¹äÅ ÚÅÔ¹¿ç¶, ì¿ì å» À¹Ã ñÂÆ ìÔÅéÅ ìä ðÔ¶ ÃÆÍ ÇÜ¿éÆ òÅð
ÇñÖçÅ..., Õ¹Þ ÁèÈðÅ ðÇÔ Ü»çÅ, î¶ðÅ ÇèÁÅé ÇÕå¶ Ô¯ð ÃÆ, ùÖç¶ò çÅ Ú¶ÔðÅ..., ìÅð
ìÅð Á¼Ö» îÈÔð¶ ع¿î Ü»çÅ, ÇÜ¿éÅ ÔàÅÀ¹ä çÆ Õ¯Çôô ÕÕðçÅ, ªéÆ ÂÆ À¹Ô Ç÷ç ÕðçÅÍ
îÆÇà¿× ÓÚ À¹Ô Õ¹Þ éÔÄ ÃÆ ì¯ÇñÁÅ, êð À¹Ã çÆÁ» ñÅñ ÃÈÔÆÁ» Á¼Ö» ç¼ÃçÆÁ» ÇÕ À¹Ô ðÅå
íð ð¯ºçÅ ÇðÔÅ ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅÖðÆ
ðÅå ÃÆ À¹Ô, ×ñåøÇÔîÆ ç¶ À¹Ã ì¯Þ ù éÅñ ñË Õ¶ ÜÅäÅ Á½ÖÅ ÃÆÍ À¹Ã êðÚ¶ ù Û¼â Õ¶ î˺
ùÖç¶ò ù õå ÇñÖä ìËá Ç×ÁÅÍ êåÅ éÔÄ ÇÕª ÇñÖ ÇðÔÅ ÃÆ..., ÕÆ ÇñÖ ÇðÔÅ ÃÆ, êð î˺
Ççñ Ö¯ñ Õ¶ ð¼Ö Çç¼åÅ ÃÆ ÁÅêäÅ, ÇêÁÅð Õ¯ÂÆ Áäé¹¼ÖÆ Ü÷ìÅ éÔÄ ÃÆ..., ë¶ð î˺ Ãí
Û¼â Õ¶ ÜÅä ñÂÆ ÇåÁÅð ÃÆ, ìà åðñÅ ÃÆ À¹Ã Á¼×¶ ÇÕ À¹Ô î¶ð¶ òð׶ Ô¯ðé» éÅñ..., ܯ
À¹Ã ÇêÁÅð çÆ ìÆîÅðÆ çÅ ÇôÕÅð Ô¯ä, æ¯óÅ éðîÆ éÅñ ê¶ô ÁÅò¶... æ¯óÆ ÔîçðçÆ..Í îËù
êåÅ ÃÆ ÇÕ Ö¹ç ÇôÕÅð ԯ¶ Çìé» À¹Ã ù ÇÂÔ ÃîÞ éÔÄ ÃÆ ÁÅÀ¹äÆ..., ì¶ðÇÔî Ç÷¿ç×Æ é¶
ÇÂÔ î½ÕÅ À¹Ã ù ç¶äÅ ÔÆ éÔÄ ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ìÔ¹å
ì«¿çÆ Óå¶ ÃÆ À¹Ô, Ç¿éÆ À¹µÚÅÂÆ... ÇÕ Õ¯ÂÆ òÆ À¹Ã ù öñå ÃîÞ ÃÕçÅ ÃÆÍ êð î˺ Ççñ
Ö¯ñ Çç¼åÅ ÃÆÍ Ô¹ä ÇìñÕ¹ñ ÔñÕÅ ÃÆ î˺ ÇÂÕçî Ô½ñÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãò¶ð
Ô¯ä òÅñÆ ÃÆÍ ÇÂ¼Õ òÅð ë¶ð î˺ À¹Ô êðÚÅ ÇñÇÖÁÅ,... å¶ ÁÅÖðÆ ìÅð À¹Ãù<span style="mso-tab-count: 1;"> </span> êÇó·ÁÅ, ìó¶ ÇèÁÅé éÅñ, Ô¹ä Ãí Õ¹Þ ÇìñÕ¹ñ
ÃÅø ÃÆ, åÇÔ Õð Õ¶ î˺ À¹Ã ù Á¿çð ð¼Ö ÇñÁŠܶì ÓÚ (îÚÅé ò¼ñ Ü»ç¶ Ô¯Â¶) ÁÃ˺ìñÆ
ô¹ðÈ Ô¯ä çÅ Ãî» Ç×ÁÅð·» òܶ ÃÆÍ êÇÔñ» ÔÆ ÁÃÄ ÖÅÕÆ ÇéÕð»-ÕîÆ÷» êÅÂÆ ×ËñðÆ ÓÚ ÜÅ
êÔ¹¿Ú¶Í î˺ å¶ ç¼å ò¼Ö-ò¼Ö Úñ ðÔ¶ ÃÆ-å» Ü¯ ÇÕö ù ôÕ éÅ êò¶Í ×ËñðÆ ÖÚÅÖÚ íðÆ
ÃÆÍ ÇÂÕ êÅö ì¿ì å¶ çÈܶ êÅö âËéðé¶àð..., å¶ éÅñ ÔÆ À¹Ô êðÚÅ, î˺ ÇÔ¼Õ éÅñ
عµÇàÁÅ ÃÆ..., ìÔ¹å Ô½ñÆ Ô½ñÆ å¹ð ðÔ¶ ÃÆ ÁÃÆ-Í ÁÚÅéÕ èîÅÕÅ ìÔ¹å é¹ÕÃÅé Õð ÃÕçÅ
ÃÆ, æ¯óÆ ÇÜÔÆ ñÅêðòÅÔÆ ´»åÆ ç¶ Ã¹µÚ¶ ÁÅçðô ù çÅ× çÅ× Õð Çç¿çÆÍ ìÔ¹å íÅðÆ
Ç÷¿î¶òÅðÆ ÃÆ... æ¯óÆ ÇÜÔÆ íÅò¹ÕåÅ Ãí õåî Õð Çç¿çÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">î÷çÈð»
çÆ ÔóåÅñ Óå¶ êÅì¿çÆ ñÅÀ¹ä òÅñÅ ÕÅñÅ ÕÅùé êÅà ԯä ÜÅ ÇðÔÅ ÃÆÍ ÃÅâÅ Ççñ À¹é·»
ñ¯Õ» ñÂÆ ð¯ºçÅ... ÇÜé·» çÆ ÁÅÖðÆ ÚÆÕ... ÁÖÆðÆ ÇÔÚÕÆ ù ... À¹é·» çÆ Ã¿ØÆ ÓÚ
ع¼àä çÆ ÃÅÇÜô ÃÅⶠÃÅÔîä¶ Ô¯ ðÔÆ ÃÆÍ Ãí À¹µæ¶ ÃéÍ î¯åÆ ñÅñ..., ÇÜ¿éÅÔ Ãí...,
ñ¼Ö Õ¯Çôô» ç¶ ìÅòÜÈç... ÇÂÔ ÃÅâÆ ÃîÞ å¯º ìÅÔð ÃÆ... ÇÕ À¹Ô À¹µæ¶ ÕÆ Õð ðÔ¶
ÃÆ..., À¹Ã ÿÃæÅ ÓÚ Ü¯ êËð êËð Óå¶ ÃÅâÆ ñÅÚÅðÆ... ÃÅâÆ ×¹ñÅîÆ çÅ î÷ÅÕ À¹â»çÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Çî0
ÃÅÂÆîé ÃÅⶠÃÅÔîä¶ ìËáÅ ÃÆÍ ÚÅÔ¹¿ç¶ å» ìóÆ ÁÅÃÅéÆ éÅñ õåî Õð Çç¿ç¶Í êð Çé¼ÜÆ ìçñ¶
å¶ ÖÈé õðÅì¶ çÅ Õ¯ÂÆ ÇòÚÅð ÃÅⶠëñÃø¶ Ó Ú éÔÄÍ Ü÷ìÅå» Óå¶ ÕÅìÈ ð¼ÖäÅ Á½ÖÅ, êð
ÇÂéÕñÅìÆÁ» 寺 ò¼è ÇÂà Թéð ù Õ½ä ÜÅä ÃÕçÅ- ÷ìå Õð ÜÅä çÅ Ô¹éðÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÃÄ å»
Ô¿ÕÅð ç¶ éô¶ ÓÚ Ã¹µÇåÁ» ù Ü×ÅÀ¹ä ÃÆ, ܯ ÜòÅñÅî¹ÖÆ ç¶ çÔÅé¶ Óå¶ Öó¶ Ô¯ Õ¶ Üôé
îéÅ ðÔ¶ ÃÆÍ ÜÆÀ¹ºçÆÁ» ðÈÔ» ù Õ¹Úñ ç¶äÅ... ÇÜé·» çÅ ô¹×ñ ÃÆÍ Ú¶åÅòéÆ ç¶äÆ ÷ðÈðÆ
ÃÆ... å¶ À¹Ô òÆ Ç¿éÆ À¹µÚÆ... ÇÜà çÆ ÁÅòÅ÷ ì¯ñ¶ Õ¿é» å¼Õ òÆ êÔ¹¿Ú ÃÕ¶-Í (ì»Ô
Ø¹î» Õ¶ ì¿ì ù¼àä çÅ ÁËÕôé ÕðçÅ þÍ èÈ¿Á» ëËñ Ü»çÅ þÍ ÚÆÖ» å¶ íÜçó çÆÁ» ÁÅòÅÜ»
ÇòÚ çÈÜÅ ì¿ì ë¼àçÅ þÍ ÇÂéÕñÅì Ç÷¿çÅìÅç Áå¶ ê̯ñåÅðÆ Ç÷¿çÅìÅç ç¶ éÅÔð¶ èȿ¶ ÇòÚ
×¹¿Üç¶ Ôé-Í èÈ¿Á» Û¿àä ç¶ éÅñ éÅñ Õ¹Þ ê¹ñÆà òÅñ¶ âðç¶-âðç¶ ÁÅªç¶ ÔéÍ éÅÔð¶
×È¿Üç¶ ðÇÔ¿ç¶<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÔéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ì³ì
ù¼àä å¶ èÈ¿Á» Û¿àä 寺 ìÅÁç ê¹Çñà ÁŪçÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">âð¯ éÔÄ, ÃÅⶠկñ¯º âðä çÆ Õ¯ÂÆ
ñ¯ó éÔÄ-Í (Ô¼æ Öó¶ Õðç¶ Ô¯Â¶) ÁÃÄ âðÅÀ¹ä éÔÄ, Ü×ÅÀ¹ä ÁŶ Ô»-Í (À¹é·» ù À¹µæ¶
ÔÆ Öó¶ ç¶Ö Õ¶) ÃÅⶠկñ Õ¯ÂÆ ÔÇæÁÅð éÔÄÍ ÁÃÄ ÁÅêäÅ Õ¿î Õð Çç¼åÅ, å¹ÃÄ ÁÅêäÅ Õ¿î
Õð¯Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(âðç¶
âðç¶ ê¹Çñà òÅñ¶ Áµ×¶ ò¼èç¶ ÔéÍ À¹é·» çÆ åñÅôÆ ñËºç¶ Ôé å¶ Ø¶ð Õ¶ ñË Õ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ
í×å ÇÃ¿Ø å¶ ç¼å éÅÔð¶ ñÅªç¶ Ô¯Â¶ Ü»ç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ð¹¼Õ Õ¶) ÃÅù Ö¹ôÆ þ ÇÕ ì¿ì ÖÅñÆ
æ» Óå¶ Çâµ×¶Í ÇÂà ÿÃæÅ ù ìä¶ ðÇÔä çÅ Õ¯ÂÆ Ô¼Õ éÔÄÍ (ç¯Ô¶º ë¶ð éÅÔð¶ ñÅªç¶ Ô¯Â¶
ìÅÔð Ü»ç¶ ÔéÍ ÷îÆé À¹µå¶ Çâµ×¶ î˺ìð Ô½ñÆ-Ô½ñÆ À¹µáç¶ Ôé å¶ ëðô Óå¶ ê¶
ÇÂôÇåÔÅð» ù ü¼Õ Õ¶ êóéÅ ô¹ðÈ Õðç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>æµñ¶ Ö¶å» ÓÚ Õ¿î Õðç¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>î÷çÈð é¶åÅò» çÆ Á¿èÅ蹿ç Ç×ÌøåÅðÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÿնå ÕðçÆ þ ÇÕ ÔòÅ ÇÕÔó¶ ð¹¼Ö Úñ ðÔÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇíÇÖÁÅ çÆ Ô¼âÆ çÆ ò¿â ìÅð¶ Þ×ó ðÔ¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÃÅÂÆîé ÕîÆôé òµñ¯º ì¹ðÕÆ çÆ ÁÅà Õð ðÔ¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ñ¯Õ» ç¶ êÌåÆÇéè» ù ÚÅÔÆçÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(üí ÇÂÕ çÈܶ ò¼ñ ç¶Öç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÕ À¹Ô ÁÅêä¶ ÔñÇÕÁ» ÓÚ òÅÇêà ÜÅ Õ¶</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B-C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ñ¯Õ» ù ´»åÆ ñÂÆ ÇåÁÅð ÕðéÍ ÇÂéÕñÅì
ñÂÆ ÇåÁÅð ÕðéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(ê¯Ãàð êóç¶ Ô¯Â¶ Ãí ìÅÔð ÇéÕñ Ü»ç¶ ÔéÍ
ð¯ôéÆ çÈܶ êÅö í×å ÇÃ¿Ø Áå¶ ÁÜéìÆ À¹µå¶ ê˺çÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÃÄ ì¿ì ìó¶ ÇèÁÅé éÅñ..., ÖÅñÆ
ì˺ڻ ç¶ ÇòÚÕÅð, Ö¹¼ñÆ æ» ç¶Ö Õ¶ ùµÇàÁÅ ÃÆÍ (ÁÜéìÆ) ÔÅñ¶ òÆ åÈ¿ ÃîÞç» ÇÕ ÁÃÄ
Õ¯ÂÆ çÇÔôå×ðç Ô»Í (ü¼êÆ) ÃðÕÅð ñÂÆ À¹Ô ì¿ì ÃÚî¹Ú õåéÅÕ ÃÆ, (ÇòÁ¿× íðÆ ÔÅÃÆ
Ô¼ÃçÅ þÍ) êð ç¯ ë¹à¼ çÆ çÈðÆ Óå¶ Öó¶ ì¿ÇçÁ» ù Öð¯ºÚ åÕ éÔÄ ÃÆ ÁÅÂÆÍ ÃÅðÆÁ»
Õ¯Çôô» ç¶ ìÅòÜÈç ... Õ¹Þ ñ¯Õ ÷õîÆ Ô¯Â¶..., ÃÅù Áøïà þÍ êð ÁÃñ ì¿ì å¶ À¹Ô êðÚÅ
ÃÆÍ </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(âÇðÁÅ
Ô¯ÇÂÁÅ òÅÇÂÃðŶ î¿Ú Óå¶ ÁŪçÅ þÍ Ôð Õçî Óå¶ À¹Ã ù ÕÂÆ ÖóÅÕ Ã¹äÅÂÆ ê˺çÅ þ, À¹Ô
åíÕ Ü»çÅ þ, ÇÜò¶º ÃÅÔ ð¹Õ Ç×ÁÅ Ô¯ò¶Í ë¶ð ´Åà ìäŪçÅ þÍ ÁÅñ¶ ç¹ÁÅñ¶ âÇðÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ
ç¶ÖçÅ þÍ ×ñ¶ ÓÚ êŶ ´Åà ù ìÅÔð Õ¼ã ñ˺çÅ þÍ Á÷éìÆ í×å ÇÃ¿Ø ù ü¼ê ÚÅê ÃÅðÅ
é÷ÅðÅ ç¶Öä çÅ ÇÂôÅðÅ ÕðçÅ þÍ ë¶ð Õ¯ÂÆ ÖóÅÕ Ô¹¿çÅ þ å¶ òÅÇÂÃðŶ åzíÕ Õ¶ ÚÆÖçÅ
þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¯ÂÆ þ, Õ¯ÂÆ þ (ÃÅÔ¯
ÃÅÔÆ Ô¹¿çÅ þÍ ò¼âÆ ÃñÆì ç¶ ÇêµÛ¶ «ÕçÅ þÍ ÇÂ¼Õ ÁÅøÆÃð å¶ ÇÃêÅÔÆ ç½ó¶ ÁÅªç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ...Í (òÅÇÂÃðŶ
éÅðîñ Ô¯ä çÆ Õ¯Çôô ÕðçÅ þÍ Ú¯ð é÷ð» éÅñ ÁÅñ¶-ç¹ÁÅñ¶ ç¶ÖçÅ þ å¶ <b>ø</b>¶ð À¹é·»
ù ÜÅä çÅ ÇÂôÅðÅ ÕðçÅ þÍ À¹é·» ù Õ¹Þ ÃîÞ éÔÄ ÁŪçÅÍ ÜµÕ¯-å¼ÕÆ ÇòÚ ìÅÔð Ü»ç¶ ÔéÍ
òÅÇÂÃðŶ ÇêµÛ¶ ÜÅ Õ¶ ÇÂÔ ïÕÆé ÕðçÅ þ ÇÕ À¹Ô ÃÚî¹Ú ÔÆ Úñ¶ ׶ ÔéÍ ë¶ð ÇÂÕçî
ò¼âÆ ÃñÆì ÃÅÔîä¶ ÜÅ Õ¶ ׯÇâÁ» íÅð Çâ× ê˺çÅ þÍ ì¹óìó»çÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃñÆì çÅ ÇéôÅé
ìäŪçÅ þÍ ÁÜéìÆ À¹Ã ç¶ î¯ã¶ Óå¶ ÇêÁÅð éÅñ Ô¼æ èðçÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(åzíÕçÅ þ) Õ½ä..... Õ½ä Ô¯º åÈ¿î...
? (âðçÅ ÇêµÛ¶ Ô¼àçÅ þÍ) ïÔ» ÕËö êÔ¹¿ÚÅ... ÇÕèð ׶... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á÷éìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(î¹ÃÕðÅªç¶ þ) ç¹ôîä éÔÄ...
Ô»...Í Ã¹ä...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> (ØìðÅÔà ÓÚ À¹Ã çÆ
ùäçÅ ÔÆ éÔÄ) à¹î ÜÅäçÅ éÔÄ... Õ½ä ÔÈ¿ î˺-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(Ú¶Ôð¶ Òå¶ Áøïà íðÆ î°ÃÕðÔÅà)</span><b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÔÅÕîÍ Á¼Ö» ÇòÚñÅ Ö½ø..., Ú¶Ôð¶
çÆ ØìðÅÔà..., ÃÅø ¶ ÇÕ åÈ¿ ÔÅÕî ¶¿...Í ( òÅÇÂÃðŶ ÁÅòÅ÷ ç¶ä ñ¼×çÅ þ, À¹Ã ù
ð¯Õç¶ Ô¯Â¶) âÇðÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ì¿çÅ ìóÆ Û¶åÆ íóÕ Ü»çÅ, Õ¹¼Þ ùÞçÅ éÔÄ À¹Ãù ...., Õ¹Þ
òÆ Õð ìËáçÅ....Í ìÚ ÇÂà 寺... ì¼Ú...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">âð..., ÕËÃÅ âð...Í î¶ð¶
êÅà Ãí þ..., ÔÇæÁÅð... ë½Ü..., ÔÕÈîå Ãí...Í î¹Þ¶ âðé¶ ÕÆ ÇÕÁÅ ÷ðÈðå þ...Í (´ÅÃ
ù ع¼à Õ¶ ëóçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(´Åà òñ ÇÂôÅðÅ Õð Õ¶) ÇÂÔ îËù ç¶
ç¶...Í å¶ð¶ Õ¯ñ Ãí þ... ì¿ì, ì¿çÈÕ», ë½Ü», åËù ÇÂÔçÆ ñ¯ó éÔÄ... (òÅÇÂÃðŶ
ù¿×óçÅ Ü»çÅ þ) ÇÂÔ ç¶ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ç¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> îËù
...Í (ÇÂà ò¼ñ òèçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>êÕó¯ ÇÂö..., Ç×ÌøåÅð Õð
ñ¯...Í Õ¯ÂÆ þ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕö ç¶ô ÓÚ ..., Õ¯ÂÆ
ÔÇæÁÅð..., ¶éÅ õåðéÅÕ éÔÄ, ÇÜ¿éÅ ôÔÆç-Í ì¼Ú Õ¶ ðÔÄ À¹Ã 寺...Í âð å¶ ÇÔ¿ÃÅ çÅ
ìóÅ ÁÜÆì ÃÅæ þ... ÕÅìÈ ð¼Ö, ÁË¿ éÅ Ô¯ò¶ ÇÕ êÆóÆÁ» ù íàÕäÅ êò¶... í¹×åäÅ êò¶º,
ÕÅìÈ ð¼Ö ÇÂà âð Óå¶...Í (Ü»çÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø òÆ À¹Ãç¶ ÇêµÛ¶ ÔÆ ÇéÕñ Ü»çÅ þÍ) ÇÂÃ
×¹µÃ¶ Óå¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ð¯Õ¯ À¹Ã¶..., êÕó¯...,
Ç×ÌøåÅð Õð¯Í (ÁÅøÆÃð Áå¶ ÇÃêÅÔÆ ë¶ð ÁÅªç¶ ÔéÍ) î¶ðÅ îÈ¿Ô ÇÕÁÅ ç¶Ö ðÔ¶ Ô¯...Í
À¹Ã åðø ÜÅú...Í (î÷ìÈðÆ òà ¶¶èð À¹èð ñ¼íä çÅ ïåé Õðç¶ ÔéÍ) Ú¼êÅ Ú¼êÅ ÛÅä
âÅñ¯...Í (ÇÃêÅÔÆ å¶ ÁÅëÆÃð ÇÂ¼Õ çÈܶ çÅ<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>îÈ¿Ô åÕç¶ ÔéÍ ÁÅøÆÃð ÇÂôÅð¶ éÅñ ð¹Õä ù ÕÇÔ¿çÅ þÍ) Ç×ÌøåÅð Õð¯ À¹é·¶-!
(ÁÅøÆÃð ÇÃêÅÔÆÁ» ù ÜÅä çÅ ÇÂôÅðÅ ÕðçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ò¯Ô ñ¯Õ Ç×ÌøåÅð Ô¯ üÕ¶ þº
ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ-Í ïÔ» Õ¯ÂÆ éÔÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇÃð øð¯ñç¶ Ô¯Â¶) ÁíÆ
ÁíÆ å¯º ïÔÄ æ¶..., (Ö¹ç éÅñ) ÇìñÕ¹ñ ÁÅ÷Åç-Í (òÅÇÂÃðŶ Ö¹ç ù ÿíÅñç¶ Ô¯Â¶ Ç¿Þ
ÇçÖÅÀ¹ä çÅ ïåé ÕðçÅ þ ÇÜò¶º Õ¹Þ Ô¯ÇÂÁÅ ÔÆ éÔÄÍ ÇÂ¼Õ ÇÃêÅÔÆ êÅäÆ ñË Õ¶ ÁŪçÅ þÍ
òÅÇÂÃðŶ À¹Ã ù ÃòÅñÆÁ» é÷ð» éÅñ ç¶ÖçÅ þÍ ÇÃêÅÔÆ ØìðÅ ç¶ ÁëÃð ò¼ñ ç¶ÖçÅ þÍ ÁøÃð
òÆ é÷ð» üðÅ Ü»çÅ þÍ òÅÇÂÃðŶ üêÚÅê êÅäÆ ü¼Õ ñ˺çÅ þÍ ÇÃêÅÔÆ çÆ ÜÅé ÓÚ ÜÅé
ÁŪçÆ þÍ ìóÆ î¹ôÇÕñ éÅñ òÅÇÂÃðŶ ç¯ Ø¹¼à êÄçÅ þÍ ÁøÃð ç¶ ÇÂôÅð¶ Óå¶ ÇÃêÅÔÆ ÚñÅ
Ü»çÅ þÍ òÅÇÂÃðŶ Ç×ñÅà À¹µæ¶ ÔÆ ð¼Ö Çç¿çÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇÔ¿îå ÕðÕ¶) ÁËéÆ êÌÅìñî... ÇÔ÷
ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ..., Õ¹Þ ê̶ôÅéÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇÖµÇÞÁÅ) ÁËéÆ ðÆ÷é à¹
ÃËñÆì̶à ÇÔÁð, Üôé ÕÆ Õ¯ÂÆ ò÷Å... ? ñÅÁ ÁÅðâð... ÃÇÕúðàÆ... êÅñÇàÕÃ..,Ôð ìÅå ÕÅ
ÜòÅì ÚÅÔƶ..., þ... ? ç¶éÅ å¯ Ô êóàÅ...., ÕËö, ÇÂÜ ç¶Áð ÁËéÆ ò¶Á àÈ ÁË×Ç÷à...!
(ÁøÃð ù ì¯ñä çÅ î½ÕÅ ÔÆ éÔÄ Çç¿çÅ) Õ¯ÂÆ ðÅÔ þ... ? (À¹Ã çÆ Ã¹ð åðñ¶ òð×Æ Ô¯
Ü»çÆ þÍ ÁÅøÆÃð ܶì Ú¯º ÇÂÕ ÇÂôÇåÔÅð Õ¼ãçÅ þÍ) Ǽà òÅ÷ òËðÆ Çÿì¯ÇñÕ... ÖÅà îËöÜ
þ ÇÂà ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ê˺ëñ˺à Áµ×¶ Õð Õ¶) ÇÂà 
íÆ ïÔÆ ÇñÖÅ Ãð-Í ï¶ ÁÃ˺ìñÆ î¶º 붺ÕÅ æÅ À¹éÔ¯º é¶-Í (òÅÇÂÃðŶ üêÚÅê ê˺ëñ¶à
ëóçÅ þÍ) Ççà îËé ÇÂ÷ òËðÆ â¶ºÜðà Ãð-Í Á½ð íÆ èîÅÕ¶ Ô¯ ÃÕç¶ þº-Í)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ô¯ ÃÕçÅ þ..., ìà ÁÅÂÆ
⯺à Çæ¿Õ ï...Í ò¯Ô ï¶ ÃÅìå ÕðéÅ ÚÅÔà þ ÇÕ ÔîÅðÆ ÔÕÈîå ÕÅ ïÔ» Õ¯ÂÆ ÕéÈéÆ ÁÅèÅð
éÔÄ, é¯Á ñÆ×ñ ì¶Ã--Í â¶ºÜðà ÁÅÂÆâÆÁÅ..., ÁàËÕ ÁÅé çÅ ò¶ðÆ ì¶Ã ÁÅø Ç¿êÅÇÂð...Í
Â¶Õ ìÅð ï¶ ìÅå ñ¯×¯ Õ¶ îé  عà ×ÂÆ- ÇÕ ï¶ ÁÃ˺ìñÆ... ÿÃç... Ãí ÇçÖÅòÅ þ...
寺 Õ¯ÂÆ Ç¿êÅÇÂð ÕÅÇÂî éÔÄ ðÇÔ ÃÕåÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ï¶ í×å ÇÃ¿Ø ìÔ¹å õåðéÅÕ ÁÅçîÆ þ
ÃðÍ Ôð ´»åÆÕÅðÆ ÁËÕôé ç¶ êÆÛ¶ ÇÂÃÆ ÕÅ ÔÅæ þ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:(</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ÕÅÔñÆ-ÕÅÔñÆ êð ê±ð¶ ïÕÆé éÅñ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">)<b>..</b>ì¯æ
ÁÅð öî..., ×»èÆ íÆ å¯º ïÔÆ Õð ðÔÅ þ? é¯Á ñÆ×ñ..</span> <span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">Á½ð îÅðñ ì¶Ã ÁÅø ÁÅòð </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ç¿êÅÇÂð)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ïËà Ãð... ìà...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(êð¶ôÅé) ñ¶ÇÕé À¹é·¯ é¶
ÁÅåî Ãîðêä ÇÕª ÕÆÁÅ-Üì Õ¶ ò¯Ô íÅ× ÃÕç¶ æ¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅëÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅÂÆ Õ˺à ×˵à Ãð Ô¯ ÃÕçÅ þ ܶñ
ö íÅ× ÜŶº-Í ï¶Ô ìÔ¹å ôÅåð ñ¯Õ þ˺-Í (ÇÂÕ ÇÃêÅÔÆ ç¶ ÁÅÀ¹ä Óå¶ ç¯Ô» ü¼ê Ô¯
Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÃêÅÔÆ ÁÅøÆÃð ò¼ñ ç¶ÖçÅ þÍ) ÁËéÆ Çæ¿×... ïÈ ò»à Ãð... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇÖÞ Õ¶, ÇÃêÅÔÆ ò¼ñ) é¯,
æËºÕ ïÈ- (ÇÃêÅÔÆ Ü»çÅ þ, òÅÇÂÃðŶ ÇêµÛ¶ ÞÅå îÅð Õ¶ ïÕÆé ÕðçÅ þÍ) Ôî Õ¯ÂÆ ÇðÃÕ
Áë¯ðâ éÔÄ Õð ÃÕå¶-Í î¹ÕçîŠܶñ  ÔÆ Úñ¶×Å, ÿîé òÔÄ í¶Ü¯, Õ¯ÂÆ Õ¯åÅÔÆ éÔÄ-Í
(ÁÅøÆÃð ù ÜÅä çÅ ÇÂôÅðÅ ÕðçÅ þÍ) ÃîÇæ¿× ÃêËôñ ...?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ïËà Ãð ...!</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÚÅð¶ êÅö ç¶ÖçÅ þ-Í),
Ô», Áì ìåÅú–: </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãð ï¶ ò¯Ô ê¯Ãàð ... ܯ ûâðà ն
Õåñ Õ¶ ìÅç-ñ×Ŷ ׶, Á½ð ï¶ ò¯ ê˺ëñ¶à- ܯ ÁÃ˺ìñÆ î¶º 붺ÕÅ Ç×ÁÅÍ (òÅÇÂÃðŶ
×½ð éÅñ ç¶ÖçÅ þÍ) ç¯é¯º ÇìñÕ¹ñ Â¶Õ Ã¶ þ, ï¶... ÁÅÇÖð , ÇìñÕ¹ñ öî-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇðÁñÆ- ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ï¶ ç¶Ö¶ Ãð... ÒÔî ÁÅçîÆ ÕÆ
Ç÷¿ç×Æ ÕÆ Õçð Õðå¶ þÍÓÓ ÃÔÆ çÈÃð¶ ..., ÒÒç¹ÖÆ ÇÔðç¶ Ã¶ îÅéå¶ þ ÇÕ ñÔÈ
ìÔÅ..., Áøïà þ..., ñ¶ÇÕé ÷ðÈðÆ æ»..., îÔÅé ´»åÆ-ÍÓÓ ôìç å¼Õ òÔÄ þ-Í ÕÅ×÷ ÕÅ
ð¿× åÕ Ã¶î-Í ç¯é¯º ÕÅ Á¿å íÆ ÇÂéÕñÅì Ç÷¿çÅìÅç ö þ... Á½ð ï¶ ç¶Öƶ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÇìñÕ¹ñ ÃÅø-Í ç¯é¯º Â¶Õ ÔÆ êÅðàÆ
é¶ ÜÅðÆ ÕÆÂ¶Í ï¶ Õî»âð ìñðÅÜ... (ïÚä ñÂÆ ð¹Õ Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ï¶Ô ÇÂÕ ÔÆ ÁÅçîÆ þ ÃðÍ Ö¹øÆÁŠ¶ܿÃÆ ÕÆ ðÆê¯ðà
þ ÇÕ ï¶ ç¯é¯º í×å ÇÃ¿Ø é¶ ÇñÖ¶ þÍ (òÅÇÂÃðÅÇ çÆÁ» Á¼Ö» ÓÚ ÚîÕ ÁŪçÆ þÍ) ò¯Ô
ûâðà ն ÕÅåñ¯º  ö Â¶Õ Ô¯ ÃÕçÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ïÈ îÆé ¶ Çì× Çëô...Í ÇÂ÷ ÇÂà</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: ïËÃ
ÃðÍ Ôîé¶ À¹Ã ÕÆ êÈðÆ ëËîñÆ ôÆà ÇåÁÅð ÕÆ þÍ êÈðÅ êÇðòÅð Çòçz¯ÔÆ þÍ ÇêåÅ ÇÕôé
ÇÃ¿Ø Õ»×ðà ÕÅ òðÕð þ, ÃÜÅ ÕÅà üÕÅ þÍ Â¶Õ Á¿Õñ ÕÆ î½å ܶñ  ÔÈÂÆ-çÈÃðÅ ÁíÆ åÕ
ñÅêåÅ þ- ç¶ô ÇéÕÅñÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>å¯ ÇÕÁÅ ÁËÕôé Ô¹ÁÅ Áì å¼Õ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãð ê¹ñÆà ÕÆ Â¶Õ ÖÅà àÆî Õ¯
ñÅÔ½ð í¶ÜÅ Ç×ÁÅ þÍ ÜñçÆ ÔÆ Õ¹Þ Ç×ÌëåÅðÆÁ»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ìÆ ÕÇòÕ...Í Ô Çð÷ñàà ÚÅÔƶÍ
(ìà îÅð Õ¶ ÁÅøÆÃð ÚñÅ Ü»çÅ þÍ òÅÇÂÃðŶ êÅäÆ çÅ Ç×ñÅà ü¼Õ Õ¶ êÆä ñ¼×çÅ þÍ
ÇêµÛ¯º ÖóÅÕ Ã¹ä Õ¶ íóÕçÅ þÍ) Ô¹ ÷ ç¶Áð...Í (çÈÃð¶ êÅÇÃúº ÖóÕÅ Ô¹¿çÅ þÍ âð
À¹íðçÅ þÍ üÕ¿éÅ Ô¯ Õ¶ ÚÅð¶ êÅö ç¶ÖçÅ þÍ Ç×ñÅà Լæ ÇòÚ Ø¹µÇàÁÅ Ü»çÅ þÍ ð½ôéÆ
Ô½ñÆ-Ô½ñÆ À¹Ã 寺 ë¶â Ô¯ Õ¶ çÈܶ êÅö í×å ÇÃ¿Ø Áå¶ ÁÜéìÆ Óå¶ ê˺çÆ þÍ í×å ÇÿØ
ÔñÕÅ ÔñÕŠԼà ÇðÔÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ç¶ÇÖÁÅ... ò¼âÆÁ» ò¼âÆÁ» åÅÕå»
ÇêµÛ¶ «ÇÕÁÅ... ò¼âÅ âðÍ Ãí Ü× òËðÆ Ô¯ Ü»çÅ... Õ¯ÂÆ Çî¼å éÔÄ...Í Â¶ç» ÔÆ
Ô¹¿çÅ... âÇðÁÅ ì¿çÅ..., ÁÅêä¶ ÂÆ âð úÔñ¶ «ÇÕÁÅ..., ìóÕÅ îÅðçÅ... ×ñ ù ê˺çÅ,
ÔÇæÁÅð» ç¶ Á¿ìÅð òÆ âð 寺 ÖÇÔóÅ éÔÄ Û¼â ÃÕçÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(À¹Ã çÆÁ» Á¼Ö» ÓÚ ÞÅÕçÅ þÍ) Õç¶ Õç¶ ù
ÇìñÕ¹ñ îÔÅåîÅ òÅñÆÁ» ×¼ñ» ÕðçÅ...!</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>êð À¹Ã çÆÁ» é÷ð» ÓÚ å¹ÃÄ Çµկ
Ô¯...!</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: (</span></b><span style="font-family: Satluj;">Õ°Þ Ã¯Úç¶ Ô¯Â¶ ÇÃð ÞàÕçÅ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">þÍ)<b><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></b>ÁÃÄ îÔÅåîÅ ç¶ êËð¯ÕÅð å» éÔÄ...Í êð
À¹Ã ç¶ ð¯ñ ù À¹µÕÅ ÔÆ éÕÅð çÂÆÂ¶Í ÇÂ¿é¶ éÅô¹Õð¶ òÆ éÔÄÍ Ü¯ ÇÜ¿é À¹Ã é¶ ì¯åñ Ú¯º
Õ¼ã Çç¼åÅ À¹Ô Ô¹ä î¹ó ì¿ç éÔÄ Ô¯ ÃÕçÅÍ ñ¯Õ» ç¶ î¹ðçŠԯ¶ ÇçîÅ×» ù ÇÔ«ä» ç¶ä
ñÂÆ ÁÃĶ ô¹Õð×¹÷Åð Ô» À¹Ãç<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Í (ïÚç¶
ԯ¶..., À¹çÅÃ) êð ÃÅìðîåÆ ç¶ ÇÂà ÿå ù Õ¯ÂÆ Ú¶ñ¶ éÔÄ Çîñä¶Í (ÁÜéìÆ ù) üÚ
ê¹µÛ¶ å»..., éÅ å¶ îËù À¹ÃçÆ ÇÃÁÅÃå ÃîÞ ÁŪçÆ Â¶... éÅ éËÇåÕåÅÍ ÃÅÂÆîé ÕîÆôé ç¶
Çòð¯è ÓÚ Ü¯ ¶ÕÅ Ô¯ÇÂÁÅ... ñÆð¯ ñÆð Ô¯ Ç×ÁÅ..., å¶ îÔÅåîÅ ÇêÁÅð çÆ ×¼ñ Õðç¶,
ÇÂðòé çÆÁ» îÆÃäÆÁ» ÚÅñ» é¶ Õ»×ðà Á¿çð òÆ êÅà¯èÅó îÚÅ ð¼ÖÆ þÍ (÷¯ð ç¶ Õ¶) î˺
ÃîÞ¯ÇåÁ» å¶ ÇÖñÅø éÔÄ, À¹Ô å¶ ñóÅÂÆ çÅ ÇÔ¼ÃÅ é¶..., êð ÇÂÔ òÆ ÕÆ ÇÕ å¹ÃÄ Çµկ
ÔÆ ÞàÕ¶ éÅñ êÈðÆ ñÇÔð ù Ö¶ðÈ Ö¶ðÈ Õð ÇçÀ¹Í ÁÇÔ¿ÃÅ ç¶ ÁÅêä¶ ÁÜÆì öðÆì å÷ðì¶ ñÂÆ
ñ¯Õ» ç¶ Ççñ» éÅñ Ö¶â¯..., ÇÕö ù Ô¼Õ éÔÄ ÇÕ À¹Ô ÁÅêäÆ ÃäÕ ÖÅåð Õ½î çÆ ÁÅ÷ÅçÆ
éÅñ ÇÖñòÅó Õð¶..., ÁÅ÷ÅçÆ çÆ Ü¯ ÇÚä× À¹Ã ñÅÂÆ þ, À¹Ã ñÂÆ êÌäÅî Õðç¶ Ô» À¹Ãù, êð
ÁÃÄ í¹¼ñ éÔÄ ÃÕç¶- Ô¼æ ÓÚ é¿×Æ Öó×, å¶ éËä» ÓÚ ò¿×Åð ñÂÆ ÒÕ¯ÂÆ ÇÂÕ ÇÃð Ô¯ð òÂÆ
ú çÅ Ô¯ÕÅ Çç¿çÅ Õ¯ÂÆ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ê°ÕÅð</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÇðÔÅ-
ÁÃÄ ð¹Õ éÔÄ ÃÕç¶...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÁÜéìÆ
Ô½ñÆ-Ô½ñÆ À¹Ã ç¶ ÇêµÛ¶ ÁŪçÅ þ å¶ ÇêÁÅð éÅñ À¹Ã ç¶ î¯ÇãÁ» Óå¶ Ô¼æ èðçÅ þ ... å¶
À¹Ã ù ð½ôéÆ çÆ ÇçôÅ ÓÚ ç¶Öä çÅ ÇÂôÅðÅ ÕðçÅ þÍ ÇÜµæ¶ Ã¹Öç¶ò À¹Ã çÅ õå êó ÇðÔÅ
þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(êÛÅäç¶ Ô¯Â¶, Ö¹ôÆ éÅñ) ÇÂÔ å¶
ùÖç¶ò ò¶-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">å¶ðÅ ÂÆ õå êó ÇðÔÅ- (ð½ôéÆ
À¹é·» å¯ Ø¼àçÆ Ô¯ÂÆ çÈÃð¶ êÅö ò¼èçÆ þÍ Ã¹Öç¶ò õå<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>êóç¶ êóç¶ ñ¿î» Ô½ºÕ» íðçÅ þ å¶ ÇÃð ù ÇÂò¶º
ÞàÕçÅ þ ÇÜò¶º ÇÕö ÇÖÁÅñ ù ÞàÕä çÆ Õ¯Çôà Õð ÇðÔÅ Ô¯ò¶, ÇêÛ¯Õó 寺 ×Æå çÆ ÁÅòÅ÷
×È¿ÜçÆ þ : ÒÒÃÂÆ ú éÆ ðñ ç¶ò¯ ìèÅÂÆ...ÓÓ Ã¹Öç¶ò çÆÁ» Á¼Ö» íð ÁŪçÆÁ» ÔéÍ ÕôîÆðÆ
ÁŪçÅ þÍ Ã¹Öç¶ò Þàêà Á¼Ö» êÈ¿ÞçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ½ä, ÕôîÆðÆ...Ò (Ô½ºÕÅÍ çÈܶ
êÅö ç¶ÖçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕôîÆðÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÕÆ ×¼ñ..., (×½ð éÅñ ç¶Ö Õ¶) ÕÆ Ô¯ÇÂÁÅ ? åÈ¿...
?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÿíñçÅ) Õ¹Þ éÔÄ..., ìÃ
ÁËò¶º..., í×å çÅ õå ÃÆ...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕôîÆðÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(À¹åôÅÔ éÅñ) í×å çÅ..., ÇçÖÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÕÅÔñÆ éÅñ «Õ¯ ñ˺çÅ þÍ) ÇÂÔ
ÇÃðø î¶ð¶ ñÂÆ-Í Õñ... Ô¯ ÃÕçÅ, Ãí ñÂÆ Ô¯ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ÜÅò¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">..., êð Á¼Ü ÇÃðø î¶ð¶ ñÂÆ .. ÇÂÕ ïÅð çÅ ïÅð ñÂÆ
(×ñÅ íð ÁŪçÅ þÍ ÁÅêä¶ ÁÅê ÇòÚ ÔÆ ì¯ñä ñ¼×çÅ þÍ) ÃÅÀÈÁ» çÆ î½å Ô¯ ×ÂÆ...
ÁäÜÅä... ì¶éÅî... Ô¼æ ñË å¹ð¶ ... ×¹¿îéÅî À¹ÜÅó» ò¼ñ ù..., ðÅå ç¶ Ôé¶ð¶ ÓÚ ÇÕö
Ô¿ÞÈ éÅ Õ¶ð¶..., åÅÇðÁ» 寺 ÇÃòÅ Õ¯ÂÆ ÃÅæÆ éÔÄ...Í Õ¯ÂÆ ÃÅæÆ éÔÄ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕôîÆðÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(޿ܯóçÅ þÍ) ùÖç¶ò ... ÕÆ Ô¯
Ç×ÁÅ åËù...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂ¼Õ ì¿ç¶ ç¶ Á¿çð ÇÕ¿éÅ Õ¹Þ
Û¹ÇêÁÅ Ô¹¿çÅ þ..., Ö¹ç À¹Ã ù òÆ êåÅ éÔÄ Ô¹¿çÅ..., ÕÂÆ òÅð å¶ ÁÅêäÅ ÁÅê ÂÆ ÁÜéìÆ
ñ¼×çÅÍ ... î˺ ÁÅê ÔÆ å» å¯ÇðÁÅ ÃÆ À¹Ãù,.. å¶ Ô¹ä ÁñÇòçÅ ÕÇÔä çÆ òÆ ÇÔ¿îå éÔÄÍ
(íÅò¹Õ Ô¯Õ¶) î˺ ìÔ¹å è¼ÕÅ ÕÆåÅ À¹Ôç¶ éÅñ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕôîÆðÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>´»åÆÕÅðÆ çÆ Ç÷¿ç×Æ å¶ ìà ÇÂÔ¯
¶..., çÆòÅñÆ çÆ ÁÅÇåôìÅÜÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åËù êçÅ Ü篺 ûâðà ù îÅðé ñÂÆ
î˺ À¹Ã çÅ é» ÇñÁÅ ÃÆ- ÇÕ¿é¶ ô¼Õ À¹µá¶ ÃÆ î¶ð¶ Óå¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕôîÆðÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ô¹çÅ Ô¯ Ç×ÁÅ åËùÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">À¹Ô Ö¹Ãð ë¹Ãð î˺ ÁÅê ÃäÆ
ÃÆ...Í êð î˺... ÷îÆð Óå¶ ì¯Þ éÔÄ êËä Çç¼åÅÍ À¹é·» ù ñ¼×çÅ- (ð¯äÔÅÕÅ) î˺ ÃóçÅ
ÃÆ À¹Ã 寺, À¹Ã çÆ êÌÇüèÆ å¯º..., Á¼Ü üÚî¹Ú ÂÆ ÂÆð<b>¹Ö</b>Å Ô¹¿çÆ þ-À¹Ô Áµ×¶
ñ¿Ø Ç×ÁÅ... å¶ î¶ð¶ ÓÚ Ô¼æ ÇÔñÅÀ¹ä çÆ òÆ ÇÔ¿îå éÔÄ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕôîÆðÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅù À¹é·» ù ôðÇî¿ç Õðé çÅ Õ¯ÂÆ
Ô¼Õ éÔÄ...Í ... ÔÅñ¶ å» ÇÂ¼Õ êÈäÆ ú ò¼àÆ Â¶-Í (ùÖç¶ò ÿíñçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÜË ×¯êÅñ... éÔÄ î¹ÇóÁÅ ÔÅñ¶
åÅÂÆ¿...Í «ÔÅð ù ñËä Ç×ÁÅ ÃÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕôîÆðÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÕÅ×Ü ÷îÆé 寺 ü¼ÕçÅ þÍ) ÇÂÔ ÕÆ
¶..., Õ¯ÂÆ é¯àÃ-Í (ùÖç¶ò ù ëó»çÅ)Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ú Ô»- ðÅå ÂÆ îÆÇà¿× ç¶ é¯àà é¶Í
(ùÖç¶ò êóçÅ þÍ çÈܶ, êÅö í×å ÇÃ¿Ø Óå¶ òÆ ð½ôéÆ ò¼èçÆ þÍ À¹Ô êð¶ôÅé þÍ ìÅÔð¯º
ÜË ×¯êÅñ ç½ÇóÁÅ ÁŪçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕôîÆðÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕÆ Ô¯ÇÂÁÅ åËù-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÜË
ׯêÅñ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Û¶åÆ
ÇéÕñ¯ ¶毺..., ê¹ÇñÃ é¶ ÇìñÇâ¿× ù ضðÅ êÅ ÇñÁÅÍ (À¹é·» ç¶ Ã¿íñä 寺 êÇÔñ» ÔÆ
ê¹Çñà À¹é·» ù çì¯ÚçÆ þÍ Ã¹Öç¶ò ëàÅëà Ô¼æñÅ ÕÅ×÷ î¹¿Ô ÓÚ êÅ ñ˺çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ç¶Ö¯- ëó¯- À¹Ôù...Í ÜÆÀ¹ºç¶
ëóé¶ é¶ ÃÅð¶Í (ùÖç¶ò ÕÅ×Ü Çé×ñä çÆ Õ¯Çôà ÕðçÅ þÍ À¹Ã çÆÁ» Á¼Ö» ìÅÔð ÁÅ Ü»çÆÁ»Í
ìÅÕÆÁ» ù ØÃÆóç¶ Ô¯Â¶ ìÅÔð ñË Ü»ç¶ ÔéÍ) è½ä å¶ îÅð¯ ÇÂÔçÆ...è½ä Óå¶,.. ìÅÔð Õ¼ã¯
ÕÆ þÍ (ÇÃêÅÔÆ Ã¹Öç¶ò çÆ è½ä Óå¶ ÃòÅð Ô¯ Õ¶ ÇêµÛ¯º îÅðç¶ ÔéÍ À¹Ô ÕÅ×÷ ìÅÔð À¹×ñä
Çç¿çÅ þÍ ÁÅøÆÃð Ö¯ñä çÆ éÕÅî Õ¯Çôà ÕðçÅ þÍ å¶ ë¶ð ×Åñ Õ¼ã Õ¶ ù¼à Çç¿çÅ þÍ)
ÃÅðÆ ÇìñÇâ¿× ÃÆñ Õð Ççú-Í Üâìå Õð ñú- ܯ òÆ þ-Í (Ô¹Õî ç¶ Õ¶ ìÅÔð ù Ü»çÅ þÍ
ùÖç¶ò ù ÇÃêÅÔÆ ù èµÕ¶ ç¶ Õ¶ ÇñÜ»ç¶ ÔéÍ ð½ôéÆ ÇÃðø í×å Óå¶ ðÇÔ Ü»çÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(ð¯ä ÔÅÕÅ, Ö¹ç Óå¶ ÕÅìÈ ð¼Õç¶ Ô¯Â¶) ìÃ- Ãí
Öåî-Á¼Ö ÞêÕç¶ ÂÆ..., ÇÂ¼Õ ÇÂ¼Õ åÆñÅ Õð Õ¶ ܯÇóÁÅ... Ãí ÇÂÕ¯ ÞàÕ¶ ÓÚ (ð¯ ê˺çÅ
þÍ ÁÜéìÆ ÇçñÅÃÅ Çç¿çÅ þÍ) ÇÕ¿éÆÁ» ÁÅû ÃÆ..., ç¶ô ñÂÆ..., ´»åÆ ñÂÆ..., ñÇÔð
ñÂÆ... Ãí ǵկ ÞàÕ¶ ÓÚ (îÚÅé ò¼ñ ù Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>êð ÇÂà ׼ñ å¶ ÁðÃÅ Ô¯ Ç×ÁÅ...
ÇÂÕ ï¹¼×... (ÇêµÛ¯º ÁÅòÅ÷» îÅðçÅ þÍ) í×å... ùä..Í ÃçÆ ìÆå ×ÂÆÍ (Ô½ñÆ-Ô½ñÆ
ð½ôéÆ À¹Ã 寺 ë¶â Ô¹¿çÆ þÍ À¹Ô ìÅÔð ÇéÕñ Ü»çÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø îÚÅé Óå¶ ÜÅ ÚóçÅ þ å¶
êÈð¶ î¿Ú À¹µå¶ Çé×ÅÔ îÅðçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÔÅñ¶ Õ¼ñ çÆ å» ×¼ñ þ... ܯô çÅ áÅá» îÅðçÅ
Ãçð... Ô¯ô çÅ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ê°§</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×ðçÅÓ
ÃÈðÜ-Í (ÇÂÕ ÇÕåÅì<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ü¼Õ Õ¶ êóé ñ¼×çÅ þÍ)
ÔÅñ¶ å» êÇÔñ» ÂÆ òðÕÅ êñÇàÁÅ ÃÆÍ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(î×é Ô¯
Õ¶ êóçÅ þÍ Õ¹Þ é¯àà ñ˺çÅ þÍ ÇêµÛ¯º<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ÁÅòÅ÷ ÁŪçÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅòÅ÷–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>í×å ÇÃ¿Ø î¹ñÅÕÅå ¶ òÂÆ úÍ
(í×å ÇÃ¿Ø ÚÅð¶ êÅö ç¶ÖçÅ þ å¶ ë¶ð ÁÅòÅ÷ çÆ ÇçôÅ çÅ Á¿çÅ÷Å ñÅªç¶ Ô¯Â¶ Áµ×¶
ò¼èçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕôé
Çÿؖ: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ô½ñÆ
Ô½ñÆ êÌò¶ô ÕðçÅ þÍ) ÇÕò¶º Á˺ ê¹¼åð»...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÁÅòÅ÷ çÆ ÇçôÅ ò¼ñ êñàçÅ) ÜÇåé
çÆ ÔÅñå áÆÕ éÔÄ... êð ÔóåÅñ ÜÅðÆ Â¶..., í¹¼Ö ÔóåÅñ..., ÃðÕÅð òÆ ÇÜç ëó ×ÂÆ...,
òÕÅð çÅ ÃòÅñ ìäÅ ÇñÁÅ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕôé–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(î¯ã¶ Óå¶ Ô¼æ ð¼ÖçÅ þ) À¹Ô âð
׶ é¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(êÇÔñÆ îé¯ ÁòÃæÅ ÓÚ) êð ÷îÅéå
Óå¶ ÜÅä ù À¹Ô òÆ ÇåÁÅð éÔÄ..., ÁÜÆì Çܼç ¶,... ë½ñÅç çÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕôé–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í¹¼Ö ÔóåÅñ çÆ ×¼ñ ... ëËñ ×ÂÆ
¶... Ôð êÅö Ç÷Õð þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(æ¯óŠÿíñ Õ¶) Õ¹ñåÅð éÔÄ
ÁÅÇÂÁÅÍ (À¹Ô çÈܶ êÅÇÃúº ì¯ñçÅ þ, ܯ Ô¹ä å¼Õ î¿Ú Óå¶ ÁÅ ü¼ÕÅ þ, ð½ôéÆ ÓÚ ÁŪçÅ
þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹ñåÅð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">î˺ ¶èð Á» òÆð ÜÆ... ¶æ¶...Í
(Áµ×¶ ò¼è Õ¶ À¹Ã ç¶ ×ñ éÅñ ÇÚ¿ìó Õ¶ ÷Åð¯-÷Åð Ô¯ ê˺çÅ þÍ í×å Ô½ºÃñÅ Çç¿çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>åËù êåÅ ðÅÜ×¹ðÈ Õ¯ÂÆ þ éÔÄ À¹ÃçÅ...,
Çðôå¶çÅð.. Õ¯ÂÆ éÔÄ, ÇÕö çÆ À¹âÆÕ òÆ éÔÄ..., ùÖç¶ò ù Çîñä òÆ Õ¯ÂÆ éÔÄ
ÁŪçÅ...Í (Õ¹ñåÅð Ô¯ð ÷¯ð çÆ ð¯ºçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕôé–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åÈ¿ ÇÕò¶º Á» íÅ×» òÅÇñÁÅ...
(Ö¹ç Óå¶ ÕÅìÈ ð¼Öç¶ Ô¯Â¶) Õ¹Þ ÁÅêäÆ òÆ ÕÇÔ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂÕ¼ñÅ ðÇÔäÅ ÇÃÖ ÇñÁÅ..., ë¶ð
òÆ ÕçÆ ÕçÆ... ÕÅÔñÆ êË Ü»çÆ ÇÕ Ãí Õ¹Þ î¹Õ-î¹ÕÅ ÜŶ... å¹ð¿å...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹ñåÅð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÿíñç¶ Ô¯Â¶) å¹ÔÅù Õ¹Þ éÔÄ
Ô¯ò¶×Å... òÆð ÜÆ...Õ¹Þ éÔÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ô¼æ éÅñ ð¯Õç¶ Ô¯Â¶) éÅ..., ܶ
î˺ ìÚ Ç×ÁÅ... å» Ãí õåî Ô¯ ÜÅò¶×ÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕôé–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(÷¯ð ç¶ Õ¶) êð Ô¹ä ÃðÕÅð Þ¹Õ
×ÂÆ Â¶... êóåÅñ Õî¶àÆ ìä ×ÂÆ, À¹Ãé¶ ðÆê¯ðà òÆ ç¶ Çç¼åÆ-Í Ô¹ä ÇÂÃ í¹¼Ö ÔóåÅñ
çÅ...,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅù Õ¯ÂÆ ô½ºÕ éÔÄ... (æ¯óÆ
åñÖÆ), êð ÇÂÇåÔÅà 寺 Á¼Ö» îÆÚ éÔÄ ÃÕç¶ ÁÃÄ..., ×çðÆÁ»<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>éÅñ ÕÆ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ..., ÇÂÔ Ãí àêñ¶ìÅÜÆ Â¶...,
ÃÅù ÇñÖå íð¯ÃÅ ÚÅÔÆçÅ þ-Í ÁÃÄ ÇÃðø ðÅôé Õ¼êóÅ éÔÄ î¿×ç¶, À¹Ô ÇîÁÅð ÚÅÔÆçŠܯ
ÃÅðÆÁ» ÁÅ÷Åç Õ½î» çÅ Ô¼Õ þ-Í Ö¹ðÅÕ çÆ ×¼ñ éÔÄ... ×¼ñ ÇòÚÅð çÆ Â¶...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕôé–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð å¹ÔÅâÆ ÇÂà ÇÜç çÅ ÁÃð
î¹Õµçî¶ Óå¶ òÆ êË ÃÕçÅÍ ÔÅñ çÆ ØóÆ å» Ãí éÅñ é¶, ÁÃ˺ìñÆ ÓÚ òÆ îÅîñÅ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">å±</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">¹ñ ëó Ç×ÁÅ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">î¿éäÅ êò¶×Å... À¹é·» ù, ÇÕ ÁÃÄ
î¹÷Çðî éÔÄ, ÁÅ÷ÅçÆ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">Ø°ñÅàÆÂ</span><span style="font-family: Satluj;">¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÁÅ¿, ÃÅⶠéÅñ î¹÷Çðî» òÅñÅ òðåÅú ÃÅâ¶
ÁÅçðô» çÆ å½ÔÆé þ, ܯ ÁÃÄ ìðçÅôå éÔÄ Õð»×¶-Í (ü¼êÆÍ Õ¹ñåÅð ÇèÁÅé éÅñ ùä ÇðÔÅ
þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕôé–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃðÕÅð ÇÂÔ êÌÚÅð Õð ðÔÆ Â¶ ÇÕ
ÇÂÔ Ãí ìÔÅé¶ìÅ÷Æ Â¶..., î¹Õ¼ç 寺 ìÚä çÆ.,.., ÕéÈé 寺 ìÚä ñÂÆú å¹ÃÄ ÇÂÔ...
(ð¹Õ Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂÃçÅ ÜòÅì ÁÃÄ ÁçÅñå ÓÚ ç¶ò»×¶-
Ü篺 å¼Õ ñ¯Õ ÁÅªç¶ é¶, ÁçÅñå ÃÅⶠñÂÆ êÇò¼åð þ, ÁÅêäÆ ×¼ñ ÕÇÔä çÅ î¹ÕÅî-Í ÁÃÄ
í¼Ü»×¶ éÔÄ Ü篺 åÕ À¹Ô ÁÅê ÔÆ Â¶Ã âðÅî¶ çÅ í¯× éÔÄ êÅ Çç¿ç¶Í (í×å ÇÃ¿Ø å¹ðé
ñ¼×çÅ ñóÖóÅ Ü»çÅ þÍ Õ¹ñåÅð À¹Ã ù ÿíÅñçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹ñåÅð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ç¶ô çÅ Ôð é½ÜòÅé å¶ð¶ éÅñ þ...
òÆð...Í (í×å ÇÃ¿Ø î¹ÃÕðŪçÅ þÍ) å¶ðÆ ðÅÔ å¶ å¹ðéÅ ÚÅÔ¹¿çÅ þÍ ÜÅé Ôæ¶ñÆ Óå¶ èð
Õ¶ ... (ܼëÆ êÅ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ñ˺çÅ þ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(æÅêÆ Çç¿ç¶ ԯ¶) å¶ð¶ ÜÔ¶
é½ÜòÅé» ç¶ Õðé ñÂÆ Ô¯ð ìÔ¹å òµâ¶ Õ¿î é¶,.. ìÔ¹å òµâ¶ òµâ¶ Õ¿î... (Õ¹ñåÅð ÇèÁÅé
éÅñ ùäçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÃêÅÔÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(ÁŪçÅ þÍ) î¹ñÅÕÅå çÅ Ãî» õåî
Ô¹¿çÅ þÍ (ÇÕôé ÇÃ¿Ø å¶ Õ¹ñåÅð Ô½ñÆ-Ô½ñÆ ÇÃêÅÔÆ ç¶ ÇêµÛ¶ ÇêµÛ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÁÅêä¶ ÁÅê ÓÚ ÚÅð¶ êÅö ç¶ÖçÅ
Ô¯ÇÂÁÅ) ÇÂéÕñÅì Õ¯ÂÆ î½å éÅñ ÇêÁÅð éÔÄ-éÅ ÔÆ ì¿ì ì¿çÈÕ» çÅ ðÅÔ Ü¯ ë»ÃÆ ç¶ ë¿ç¶
Óå¶ ÜÅ Õ¶ î¹ÕçÅ þÍ (Ãí ìÅÔð ÇéÕñ üµÕ¶ ÔéÍ) ÇÂÔ ñ¯Õ» ñÂÆ ñ¯Õ» ç¶ ÇòÚ ðÇÔ Õ¶
ÜÆÀ¹ä çÅ é» þÍ ÇÂà 寺 Çìé» Ôð çñ¶ðÆ Çë÷¹ñ þ... ÛñÅòÅ þ...Í (ð½ôéÆ ò¼èçÆ þÍ í×å
ÇÃ¿Ø Ö¹ç ù ǼÕñÅ îÇÔÃÈà ÕðçÅ þÍ ÜÇåé å¶ Ã¹Öç¶ò ÁÅªç¶ ÔéÍ í×å ÇÃ¿Ø Ã¿íñçÅ þÍ)
ÜÇåé î¶ð¶ òÆð-ÁÅ-Â¶æ¶ ìËá -î¶ð¶ Õ¯ñ... (ùÖç¶ò À¹Ã ç¶ î¯ã¶ Óå¶ Ô¼æ ð¼ÖçÅ þÍ)
Õ¹ñåÅð ÁÅÇÂÁÅ ÃÆ Ã¹Öç¶ò... ÕñåÅð, ç¶Ö À¹Ã é¶ î¶ðÅ ÃÅðÅ î¯ãÅ Ç×¼ñÅ Õð Çç¼åÅ-
êÅ×ñ» ò»× ð¯ºçÅ ÇðÔÅ- ÇÜò¶º ìà ÁÖÆðÆ òÅð Ô¯ò¶-Í (Õ¹Þ Á¿×ð¶÷ ÁÅøÆÃð ÖÅä êÆä çÆÁ»
ÚÆ÷» ñÂÆ À¹é·» ç¶ ÁÅö êÅö ع¿îç¶ ÔéÍ ìðåé» Ú¯º ×ðî ×ðî íÅø À¹á ðÔÆ þÍ Ãí
À¹êðÅî íÅò ÓÚ Öó¶ ðÇÔ¿ç¶ ÔéÍ ÜÇåé Øó¶ Ú¯º êÅäÆ Õ¼ã Õ¶ êÄçÅ þ- å¶ ë¶ð ÚÈñÆ Õð
Çç¿çÅ þÍ ÇÂÔ ç¶Ö Õ¶ Øó¶ ÓÚ ç¹¼è þ, ×¹µÃ¶ Çò¼Ú ÁÅ Õ¶, À¹Ã ù îÚÅé Óå¶ ÜÅÕ¶ ÇêÛñ¶
êÅö ù¼à Çç¿çÅ þ å¶ Çâ¼×çÅ ãÇÔ¿çÅ î¹ó ÁÅ ìËáçÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>î˺ å¶ êÇÔñ» ÂÆ ÇÕÔÅ ÃÆ..., ÇÂÔ
×»èÆòÅçÆ à¯àÕ¶ ÃÅⶠÇÕö Õ¿î éÔÄ, ÁÃÄ ÇÂµæ¶ Ü¶ñ ùèÅð Õðé éÔÄ ÁŶ..., Ç¿Þ
ÁäÁÅÂÆ î½å îðéÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ç¹ÖÆ) å¶ð¶ îÈ¿Ô¯º ÇÂÔ Ãí Ú¿×Å
éÔÄ ñ¼×çÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÃðø ÇÕö ù Ö¹ô Õðé ñÂÆ- î˺
Õ¹Þ éÔÄ Õð ÃÕçÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÜÇåé–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇêµÛ¶ î¹óé çÅ Õ¯ÂÆ ðÅÔ éÔÄ...,
Ãí ÃÅⶠò¼ñ ç¶Ö ðÔ¶ é¶- ÁÅû ñÅÂÆ...Í ×¯ñÆ ÖÅäÅ..., ë»ÃÆ å¶ ÞÈñ ÜÅäÅ... ìÔ¹å
ýÖÅ..., Ãí Öåî Ô¯ Ü»çÅ... êñÕ ÞêÕç¶ ÔÆ..., êð î½å Üç Ô½ñÆ-Ô½ñÆ î¿ÈÔ Ö¯ÔñçÆ Â¶
å¶ å¹ÃÄ À¹Ã ç¶ Á¿çð ÃðÕç¶ Ü»ç¶ Ô¯- ÃðÕç¶ Ü»ç¶ Ô¯-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÁÅêä¶ ÁÅê ù ÇÂ¿Þ åÃÆÔ¶ ç¶äÅ...
Çյ毺 çÆ ç¶ô í×åÆ Â¶...Í</span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð Õç¶ åÈ¿ Ö¹ç... ÇÂà Ãí Õ¹Þ çÅ
î¹çÂÆ ÇðÔÅÍ Ü¶ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ÇÕµÃ</span><span style="font-family: Satluj;">¶</span>-<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÕÔÅäÆÁ» ÓÚ çÈÇÜÁ» ù Çåñ-Çåñ Õðç¶ ç¶ÖäÅ-ÃÅù Ç¿éÆ åÅÕå ç¶ ÃÕçÅ.., å¶ ÁÃÄ
å» ë¶ð ÜÆÀ¹ºç¶ ÜÅ×ç¶ ñ¯Õ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Ôź,Ôµâ-îźà ç¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í ÇÂÔ åÕñÆø»
ÁÜÅÂÆ¿ éÔÄ ÜÅä ñ×ÆÁ»Í (ÇêµÛ¯º ÇÂéÕñÅì ç¶ éÅÔð¶ À¹íðç¶ ÔéÍ)</span> <span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ÕÆ Ãì í°ñ¶ÖÅ
ÃÆ....À±º ÂÆ..</span> <span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">(ïÚç¶ Ô¯Â¶......ÇÜò¶º ÁÅêä¶ Òå¶ ÔµÃ ÇðÔÅ Ô¯ò¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ð½ôéÆ
À¹é·» 寺¶ çÈܶ êÅö ê˺çÆ þÍ âÇðÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ òÅÇÂÃðŶ êÃÆéÅ êÈ¿ÞçÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÁŪçÅ
þÍ ÇêµÛ¯º ÇÂéÕñÅì ç¶ éÅÔð¶ ×È¿Ü ðÔ¶ ÔéÍ òÅÇÂÃðŶ ×ñ¶ ÇòÚñ¶ ´Åà ù ü¿îä ñ¼×çÅ þÍ
ìÅÔ𯺠ÇÂÕ ÇÃêÅÔÆ ç½ÇóÁÅ ÁŪçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÃ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÔ÷ ÔÅÂÆéÃ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(åíÕ Õ¶) ... ÇÕÁÅ þ...?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÃ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">÷éÅì ÔÅñÅå ìÔ¹å õåðéÅÕ Ô¯ ׶
é¶... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇÖ¼Þ Õ¶) å¹î·¶ ÇÜà ÕÅî
Õ¯ í¶ÜÅ æÅ ò¯...?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÃ0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">À¹Ô Ãí ÇåÁÅð þ ÃðÕÅð...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">寺 ÜñçÆ Ã¶ ñ¶ Õð ÁÅúÍ
Ôî Ö¹ç </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ÚË</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ
Õð¶º×¶Í (ÇÃêÅÔÆ Õ¹Þ ÕÇÔäÅ ÚÅÔ¹¿çÅ þ, êð òÅÇÂÃðŶ ç¶ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">Ø</span><span style="font-family: Satluj;">±</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðé å¶ ÚñÅ Ü»çÅ þÍ éÅÁð¶ ÇÂÕ òÅð ë¶ð ×È¿Üç¶ ÔéÍ òÅÇÂÃðŶ À¹Ã¶ ÇçôÅ ò¼ñ
Ü»çÅ þÍ ÁÜéìÆ ù ç¶Ö Õ¶ ð¹Õ Ü»çÅ þÍ) åÈ¿ ... ë¶ð...!</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅð¶ ç¶ô ÓÚ ÇÂéÕñÅì çÆ Ôé¶ðÆ
Þ¹¼ñ ðÔÆ Â¶-Í (éÅÔð¶) À¹Ô ò¶Ö ÕËñ¿âð.. í×å ÇÃ¿Ø å¶ ç¼å ç¶.., èóÅèó ÇòÕ ðÔ¶ é¶,
ç¹ÕÅé» Óå¶ ... Øð» ÓÚ Ôð Ü×·Å À¹ÔÆ þÍ (òÅÇÂÃðŶ üë¶ð¶ ç¶ÖçÅ þÍ) ëËÕàðÆÁ» 寺
ñË Õ¶ ÃÅè» ç¶ â¶ÇðÁ» å¼Õ ñ¯Õ îðé òðå Óå¶ ìËá¶..., ìµÚ¶..., ì¹óÆÁ» Ãí...Í Øð» ÓÚ
üµñ¶ á¿â¶ ê¶..., î¹ñÕ íð ÓÚ Ççé îéÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ À¹Ã çÅ... í×å ÇÃ¿Ø çÅ Ççé-Í</span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Õ¯ÂÆ øðÕ éÔÄ ê˺çÅ..., Õùé ÁÅêäÅ
Õ¿î ÇðÔÅ... (</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">î°§Ô</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"> î¯ó ñ˺çÅ þÍ) å¶ Õð¶×Å... Ôð ÔÅñ ÓÚ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(À¹Ã ç¶ Áµ×¶ Ô¯ Õ¶) úèð ç¶Ö..
úÔ.. ÁçÅñå Úñ ðÔÆ Â¶..., ܼܻ ç¶ ÃÅÔîä¶... ê¹Çñà Լâ í¿é ðÔÆ Â¶ À¹é·Å ç¶...Í
ç¶Ö ç¶Ö À¹Ô 嶶 Ôà ðÔ¶ é¶Í ÕÔÆ ÁçÅñå ¶..., ñ¯Õ å» çÈð...</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>î÷ðî» ç¶ òÕÆñ» å¼Õ ù ÜÅä çÆ ÇÂÜÅ÷å éÔÄÍ Ü¼Ü ÃÅÔî</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ä¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ôéÅÖåÆ ê̶â å¼Õ çÆ ñ¯ó
éÔÄ ÃîÞç¶..., ç¶Ö-ç¶Ö...ç¶Ö å» ÃÔÆ..Í (òÅÇÂÃðŶ êÃÆéÅ êÈ¿ÞçÅ þÍ) ìÔ¹å ×ðîÆ
¶..., ÁçÅñå ç¶ ìÅÔð ÖóÆ íÆó-</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;"> î°óÕ¯-î°óÕÆ Ô¯ÂÆ êµÖ¶ Þµñ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ðÔÆ Â¶...,</span> <span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">×½ð éÅñ ç¶Ö.....êµÖ¶ éÔƺ..åÃòÆðź
é¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> í×å ÇÃ¿Ø çÆÁ» -Í å¶ À¹Ô ÁÅ ðÔ¶ é¶ å¶ð¶ òÅçÅ î¹ÁÅø ×¹ÁÅÔ... (ÇêµÛ¯º ô¶î
ô¶î çÆÁ» ÁÅòÅ÷») ç¶Ö-ç¶Ö Ú¶Ôð¶ çÆ Çêñ¼åä ç¶Ö... ÇÜò¶º Õìð» Ú¯º À¹µá Õ¶ ÁŶ-Í
ÇÂé·» ç¶ ÇÃð Óå¶ Õð¶×Å ëËÃñÅ...,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ò¶Ö...
îÈ¿Ô éÅ ë¶ð-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(ÕÅÔñÆ éÅñ ÁŪçÅ þÍ) ÇÔ÷
ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇÖÞ Õ¶) Áì ÇÕÁÅ î¹ÃÆìå
þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ì¹ðÆ õìð þ ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ...
îÔÅåîÅ ×»èÆ é¶ éîÕ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ÕÅé±é</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> å¯óé¶
ÕÅ ÁËñÅé ÇÕÁÅ þÍ ÕËçÆúº ÕÆ í¹Ö ÔóåÅñ Á½ð À¹é Õ¶ î¹Õ¼çî¶ é¶ êÈðÅ îÅÔ½ñ ×ðîÅ ÇçÁÅ
þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á½ð îÔÅåîÅ À¹Ã çÅ ëÅÇÂçÅ ñËéÅ
ÚÅÔåÅ...Í</span> <span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">(Õ°Þ éÕÅìê¯ô ëźÃÆ ç¶ ë§ç¶ ñË Õ¶ î§Ú Òå¶ ÁÅÀ°ºç¶ Ôé</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">òÅÇÂÃðŶ 쯺çñ Õ¶ À°é·Å òµñ ç¶ÖçÅ ÔË</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">)..</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ..À¹èð ö..., êÆÛ¶ ö... (ìÅðÆ ìÅðÆ À¹Ô ñ¯Õ ë»ÃÆ ç¶ ë¿ç¶ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">îÚÅé</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">ç¶ À¹µå¯º çÆ ÇêµÛ¶ ñË Õ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÁÜéìÆ À¹é·» ç¶
ÇêµÛ¶ ÜÅ Õ¶ ð¯Õä çÆ Õ¯Çôô ÕðçÅ þÍ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùä¯, ÇÂÔ ÕÆ Õð ðÔ¶ Ô¯ å¹ÃÄ...,
ð¹Õ¯... (òÅÇÂÃðŶ ù) ÇÂÔ Ãí ÕÆ þ ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(´Åà éÅñ Ö¶â ÇðÔÅ)
ÕñÅÂÆîËÕÃ Ò ÁÅÖðÆ ÃÆé...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂÔ ÇÕò¶º Ô¯ ÃÕçÅ..., î¹Õ¼çîÅ
å¶ ÔÅñ¶ Úñ ÇðÔÅ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Õ¼à Õ¶) ÇÂÔ Õ¯ÂÆ êÇÔñÆ
òÅð 寺 éÔÄ Ô¯ ÇðÔÅ... éÅ ÔÆ ÁÅÖðÆ ìÅðÍ (ü¼êÆ) å¹ÞË<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ãí êåÅ ë¶ð î¹ÞË ÇÕÀ¹ êð¶ôÅé Õð¶...þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(éÕÅìê¯ô òÅÇêà ÁÅ Õ¶ ÇÃð Þ¹ÕÅ Õ¶ Öó¶ Ô¹¿ç¶
ÔéÍ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>òÅÇÂÃðŶ ÜÅä çÅ ÇÂôÅðÅ ÕðçÅ þÍ (´ÅÃ
Á¿çð Õð ñ˺çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂÔ å¶ é¿×Å ÇÚ¼àÅ Õåñ ¶-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ñ¯Õ¯ ÕÆ ÜÅé îÅñ.. Öåð¶
 éÔÄ âÅñ ÃÕå¶Í (îÈ¿Ô ë¶ð ñ˺çÅ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÚÆÖ Õ¶) å¹ÃÄ êÅ ðÔ¶ Ô¯Í Á¼×
éÅñ Ö¶â ðÔ¶ Ô¯ å¹ÃÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">îðåÅ ÁÅçîÆ Ãí ÕðåÅ-Í Ôð
åðÆÕÅ.... Õ¹Þ íÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂÔ Ö¹çÕôÆ Â¶... ÃðÅÃð
Ö¹çÕ¹ôÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ççà ÇÂ÷ ¶ Çÿêñ Çâêñ¯î¶ÃÆ-.,
ÕÈàéÆåÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á0–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÕ¿é¶ òÅð ÁÅ÷îÅÂÆ-, ¶ Çÿêñ
Çâêñ¯î¶ÃÆ., Ô÷ÅðÅ ÃÅñ» 寺, Õç¶ ÕÅîïÅì Ô¯ÂÆ...? ôÔÆç ÇÕö òÆ Õ½î çÅ ÇðÃçÅ ÷Öî
Ô¹¿ç¶ é¶..., (òÅÇÂÃðŶ îÈ¿Ô î¯ó ñ˺çÅ þ, Ô¼æ ë¶ð ´Åà Óå¶ ÚñÅ Ü»çÅ þÍ) ܯ Õç¶
íðç¶ éÔÄ, Ôð éòÄ êÆóÆ ÁÅêäÆÁ» êÆó» éÅñ..., üÜðÅ ÕðçÆ À¹é·» ù..,….. Çé¼å éò»Í
Ôð ÔÇæÁÅð çÅ êÅÇÂÁÅ ë¼à Çî¼à Ü»çÅ, êð ôÔÆçÅ ç¶ êŶ ë¼à Õç¶ Çîñç¶ éÔÄ, ç¶Ö...
ÃÅðÆ ç¹éÆÁ» å¶ð¶ ÃÅÔîä¶ þ.. Ôôð ç¶Ö ÇÂà çÅ, Ôð Õçî Óå¶ ÃñÆì, ÇÕö éÅ ÇÕö çÆ
Õìð... ܯ Õ¹¼Ö ìä Ü»çÆ þ...Í Õ¹¼ÖÍ ÇÜæ¶ ôÔÆç Ü¿îç¶Í </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(Ô½ºÕÅ íð Õ¶)ÇÂÔ¯ Çð÷ñà ÔË ÃçÆÁź
çÆ Çâêñ¯î¶ÃÆ çÅ</span><span style="font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; mso-ascii-font-family: Satluj;">ḩ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(òÅÇÂÃðŶ çÆÁź ÁµÖź ÒÚ ç¶ÖçÅ ÔË</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;"> À°Ô éƺòÆ êÅ ñ˺çÅ ÔË</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">)</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(åóë Õ¶) Á½ð Õ¯ÂÆ ðÅÔ
þ...Í ÇÂ÷ ç¶Áð ÁËéÆ ÁË×Ç÷à...Í (ü¼êÆ) ÁÜéìÆ À¹Ã ò¼ñ åðà íðÆÁ» é÷ð» éÅñ ç¶ÖçÅ
ðÇÔ¿çÅ þÍ òÅÇÂÃðŶ éÆòÄ êÅ Õ¶ ÇéÕñ Ü»çÅ þÍ ÁÜéìÆ ÇîÀÈ÷î ÓÚ êÂÆÁ» ÚÆ÷» ù ÇèÁÅé
éÅñ ç¶ÖçÅ þÍ Ô½ñÆ-Ô½ñÆ ð½ôéÆ î¼èî Ô¹¿çÆ þÍ)</span></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: right; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ë¶â ÁÅÀÈà</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ð½ôéÆ
í×å ÇÃ¿Ø å¶ ê˺çÆ þ, ܯ ÇÕåÅì êó ÇðÔÅ þÍ ÁÅñ¶ ç¹ÁÅñ¶ ÇÕåÅì» çÅ ã¶ð þÍ ÇÕåÅì ì¿ç
Õð Õ¶ À¹Ô ×¹ä×¹äÅÀ¹ä ñ¼×çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Õ¯ÂÆ Ççé ÕÅ î¶Ôî» ÔÈ¿ ÁË ÁÇÔñ¶ îÔÇëñ...,
ÇÚðÅ׶ ÃÇÔð ÔÈ¿ ì¹ÞÅ ÚÅÔåÅ ÔÈ¿...Í (ð½ôéÆ ëËñçÆ þÍ Ã¹Öç¶ò å¶ ðÅÜ×¹ðÈ ÜÇåé ù ñË
Õ¶ ÁÅªç¶ ÔéÍ À¹Ã çÆ ÃÅÔ À¹ÖóÆ Ô¯ÂÆ þÍ í×å ÇÃ¿Ø ç½ó Õ¶ Õ¯ñ Á»çÅ þÍ) ÜÇåé..., ÇÂÔ
å¶ Û¼â Õ¶ ÜÅä çÆ ò¶ñÅ éÔÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ×¹ðÈ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Ô¹ä Õ¹Þ éÔÄ Ô¯ ÃÕçÅ...Í Ççñ â¹ì
ÇðÔÅ... éì÷ òÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÜÇåé–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¹Þ éÔÄ, ÇÂÔ å¶ ÃøñåÅ çÆ êÇÔñÆ
ê½óÆ Â¶... í×åÍ ÁÇÔ¿ÃÅ ç¶ ê¹ÜÅðÆÁ» ù ç¶Öä Ççú... , ÃÅ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">¶</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á¿çð òÆ åÅÕå
¶ ..., ÇÜÃî çÆ ÔÄ éÔÄ ðÈÔ çÆ åÅÕå...Í ÁÃÄ òÆ Çéð¶ êÈð¶... ÃðÆð éÔÄ..., ðÈÔ òÆ
þ, ÃÅⶠÁ¿çðÍ ÁÃÄ òÆ Ã¼Ú éÅñ å÷ðì¶ Õð ÃÕç¶ Ô», åÕñÆø» Þñ ÃÕç¶ Ô», À¹Ã çÆ õÅÇåð,
Çìé» ÇÕö Óå¶ À¹º×ñ ü¹µÕ¶ ÕåðÅ ÕðåÅ ÇêØñ ÃÕç¶ Ô», ÇÕäÕÅ ÇÕäÕÅ îð ÃÕç¶ Ô»Í</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">(í×å ð¯ ê˺çÅ þÍ) ÇÂÔ ð¯ä çÆ éÔÄ-Üôé çÆ.. ì¶ñÅ,
åÈ¿ ÜÅäç˺..., À¹Ô éÚÆÕ¶åÅ... ÇÜà ù À¹Ã ç¶ ÇêåÅ.. ÔòÅñ¶ Õð Çç¼åÅ ÃÆ... î½å </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ç¶,..</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÁÅêä¶ Ô¼æÄ, ... å¶ À¹Ô å¹ðçÅ..., ÇÕ¿é¶ ÂÆ Ççé..., ÁäÜÅä¶ Ü¿×ñ» êÔÅó»
éÅñ à¼ÕðçÅ, Ãܶ ìÅ÷Åð» å¶ î¶ÇñÁ» çÆ ð½äÕ å¯º ì¶ñÅ×, Ã¼Ú çÅ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ðÅÔ ñµíçÅ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">, ç¹è çÆ À¹îð¶..., î½å ç¶ ìÈÔ¶ ÜÅ ê¹¼ÜÅ (Ô¿íñÅ îÅð Õ¶ À¹áçÅ þÍ Ãí À¹Ã ù
ÿíÅñç¶ ÔéÍ) î½å Á¿çð ÜÅ òóÆ, </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Õ°§â¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÇÜ¿ç¶ îÅð, ìÅÔð ÁÅÀ¹ä çÅ
ÔÆÁÅ éÔÄ ÕðçÆ..., é» éÔÄ ñ˺çÆ, î¶ÔîÅé ìðÈÔ» Óå¶ ÖóÅ..., ÇÕ¿é¶ Ççé» çÅ í¹¼ÖÅ ÇåðÔÅÇÂÁÅ,
òÅêÃÆ çÆ Õ¯ÂÆ ÚÅÔ éÔÄ, ÇåÁÅð þ ï¼× çÆ ÜòÅñÅ ÓÚ Ô¯î Ô¯ä ñÂÆ, ÜÅ.. Õ¶ ÕÔ¯-Õ½î ç¶
ÇêåÅ ù ... éÚÆÕ¶åÅ... í¹µÇñÁÅ éÔÄ, íàÇÕÁÅ éÔÄ, ÖóÅ þ... î½å çÆÁ» ìðÈÔ» Óå¶,
ÖóÅ...</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ÔË Çéâð</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">, ... Áâ½ñ, î½å ìÔÅé¶ ìäÅ ðÔÆ Â¶- (ÃÅÔ à¹¼à Ü»çÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø ë¹¼à ë¹¼à
Õ¶ ð½ºçÅ þÍ ð½ôéÆ ë¶â ÁÅÀ¹à Ô¹¿çÆ þÍ)</span> <span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(çÈܶ êÅö Ô½ñÆ-B ð½ôéÆ Ô¹¿çÆ þÍ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ÃÅð§×Æ çÆ è°é Òå¶
íÜé ç¶ ì¯ñ À°íðç¶ Ôé..</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ Ô½ñÆ-Ô½ñÆ å¹ðç¶ î¿Ú å¶ ÁÅªç¶ ÔéÍ çÈܶ êÅö
ÜÇåé çÆ ñÅô ù ìÅÔð ñË Õ¶ ÜÅ ðÔ¶ ÔéÍ ×»èÆ ìËáçÅ þÍ ÇêÛ¯Õó Ú¯º ÁÅòÅ÷ À¹íðçÆ þ ÒÜÅ
Õ¶ ÕÔ¯ Õ½î ç¶ ÇêåÅ ù ... éÚÆÕ¶åÅ... í¹µÇñÁÅ éÔÄ, íàÇÕÁÅ éÔÄ, ÖóÅ þ..., î½å çÆÁ»
ìðÈÔ» Óå¶ÍÓ ×»èÆ Á¼Ö» ì¿ç Õð ñ˺çÅ þÍ ÁÜéìÆ ÁŪçÅ þÍ ÇêÛ¯Õó ÓÚ¯ ×Æå À¹íðçÅ þÍ
ÒòËôä¯ Üé 寺 å¯Ô¶ ÕÔƶ, ܯ êÆð êðÅÂÆ ÜÅé ð¶... òËôä¯ Üé å¯...ÍÓ)</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÕª îÔÅåîÅ..., êðÅÂÆ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ô</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Æ ÇÕª,
ÁÅêÇäÁ» çÆ êÆó ÕÆ êÆó éÔÄ Ô¹¿çÆÍ (Ú½ºÕ Õ¶ ×»èÆ Á¼Ö» Ö¯ñçÅ þÍ êð À¹Ã ò¼ñ ç¶ÖçÅ
éÔÄÍ) ÇÃðø ÇÂà ñÂÆ ÇÕ À¹Ô ÁÅêä¶ é¶...Í Ô¿Á, ç¯ ê¹Çñà òÅÇñÁ» çÆ î½å ñÂÆ, å¹ÃÄ
êÈðÅ Á¿ç¯ñé òÅÇêà ñË ÇñÁÅ..., ìÔ¹å ì¯Þ ÃÆ, ÜîÆð À¹µå¶, ðÇÔ¿çÅ þ,.. À¹é·» îÅò»
çÅ ÕÆ... ÇÜé·» ç¶ ê¹åð...ÔÅÕî» çÆÁ» ׯñÆÁ» çÅ ÇéôÅéÅ ìä ׶..., ÕÅñ Õ¯áóÆÁ» ÓÚ
À¹âÆÕ ðÔ¶ î½å ù, À¹Ô Á½ðå» ÇÜé·» ç¶ êåÆ íðÆ ÜòÅéÆ ÓÚ Û¼â Õ¶ å¹ð ׶, ÁéÅæ
ìµÚ¶..., À¹é·» ñÂÆ ÇÂÔ êÆó ÖÅî¯ô ÇÕª ¶-Í (×»èÆ À¹áçÅ þ å¶ ÁÜéìÆ çÆÁ» Á¼Ö» ÇòÚ
Á¼Ö» êÅ Õ¶ ç¶ÖçÅ þÍ) ÃòÅñ ÇÕö øñÃø¶ çÅ éÔÄ, Çå¿é ì¶ôÕÆîåÆ ÜÅé» çÅ þÍ (×»èÆ À¹Ã
çÅ î¯ãÅ æêæê»çÅ þ å¶ ü¼êÚÅê îÚÅé ò¼ñ ù å¹ð ê˺çÅ þÍ ÁÜéìÆ åóë À¹áçÅ þÍ) ÇÂÔ ×¼ñ
þ... å» å¹ÔÅù À¹é·» ù ÔÆ éÔÄ..., ×ÆåÅ ù òÆ Û¼âäÅ êò¶×Å, ÇåÁÅ×äÅ êò¶×Å..., (×»èÆ
ð¹Õ Ü»çÅ þÍ) ÃÌÆîç í×òå ×ÆåÅ..., À¹Ô òÆ å¶ ÇÔ¿ÃÅ çÆ ÇÔîÅÇÂå ÕðçÆ Â¶, ÕÅÇÂðåÅ çÆ
éÔÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(ÁÅðÅî éÅñ À¹Ã ò¼ñ î¹óçÅ þÍ) ܶ Õ¯ÂÆ
èÅðÇîÕ ×Ì¿æ ÇÔ¿ÃÅ çÆ ÇÔîÅÇÂå ÕðçÅ, ÚÅÔ¶ À¹Ô ÇÕ¿éÅ ÔÆ êÇò¼åð ÇÕª éÅ Ô¯ò¶, î˺
À¹Ãù ð¼ç Õðç»Í (ü¼êÆ) î¶ðÆ Ç÷¿ç×Æ ÓÚ À¹Ã çÆ Õ¯ÂÆ æ» éÔÄÍ êð î˺ ÕÅÇÂðåÅ
éÅñ¯º..., Ôî¶ô» ÔÆ ÇÔ¿ÃÅ ù êÇÔñ Çç¼åÆ þ..., Ôî¶ô»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ç¿éÅ
ÕÇÔ Õ¶ À¹Ô î¹óçÅ þ å¶ Ô½ñÆ Ô½ñÆ îÚÅé ò¼ñ ù Ü»çÅ þÍ ÁÜéìÆ ÖóÅ ç¶ÖçÅ ðÇÔ¿çÅ þÍ
ð½ôéÆ Ô½ñÆ-Ô½ñÆ î¼èî ê˺çÆ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ã¯ñ-é×ÅÇóÁ»
å¶ çÈÜÆÁ» Ü¿×Æ ÁÅòÅ÷» ÇòÚ òÅÇÂÃðŶ ÁŪçÅ þÍ<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ò¼âÆ ÃñÆì ç¶ ÃÅÔîä¶ ×¯ã¶ à¶Õ Õ¶ ìËáçÅ þ ë¶ð Ô½ñÆ-Ô½ñÆ Á¼Ö» ì¿ç Õð Õ¶
ìËáçÅ þÍ ÁÅòÅ÷» î¼èî ê˺çÆÁ» ÔéÍ ÇÜò¶º éÄç ÁÅ ðÔÆ þÍ Ô¼æ ×ñ¶ ÇòÚ ñàÕÆ ×ñÆì Óå¶
þÍ ÁÜéìÆ ÁŪçÅ þ å¶ ×ñ¶ Ú¯º ×ñÆì À¹åÅðé ñ¼×çÅ þÍ ÁíóòÅÔÅ À¹µá Õ¶ À¹Ã éÅñ À¹ñÞ
Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Õ¿ì ÇðÔÅ) Û¼â ç¶...Û¼â
ç¶ ÇÂö... Û½óÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">å¶ð¶ Õ¯ñ Ãí þÍ ë½Ü... ÔÕÈîå... Ãí..,
ÇÂà çÆ ñ¯ó éÔÄ åËù-</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(æð æð Õ¿ìçÅ) Û¯ó..., ëÅð
ׯâ öÕ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¯ÂÆ ñËäÅ ç¶äÅ éÔÄ å¶ðÅ ÇÂà éÅñ,..
Õ¯ÂÆ Ã¿ì¿è éÔÄÍ (ÃñÆì À¹åÅð Õ¶ ç½ó Ü»çÅ þÍ òÅÇÃðŶ ÁÅêäÅ ×ñ ௺ÔçÅ þÍ À¹Ã ù
ëóé çÆ éÕÅî Õ¯Çôà ÕðçÅ þÍ ð½ñÅ êŪçÅ þÍ )êÕó¯ À¹Ã¶-ãÈ¿ã¶... (ÇÃÁÅÔ éÕÅìê¯ô î¿Ú
å¶ ÁÅ Õ¶ ÇîÀÈÇ÷î çÆ Ôð ÚÆ÷ À¹ñà ê¹ñà Õ¶ ç¶Öç¶ ÔéÍ òÅÇÂÃðŶ òÆ ç¶ÖçÅ þÍ)
ãÈ¿ã¯..., êÈðÆ ø½ðà ñ×Å ç¯..., ÇîñàðÆ.., ê¹ÇñÃ... Ãí Þ¯ºÕ ç¶-Í (éÕÅìê¯ô ìÅÔð
ò¼ñ ç¯óç¶ ÔéÍ Çå¿é¶ ÇçôÅò» 寺 í×å ÇÿØ, ðÅÜ×¹ðÈ å¶ Ã¹Öç¶ò ÁÅªç¶ ÔéÍ òÅÇÂÃðŶ
ð¹Õ Ü»çÅ þÍ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">æ°µÕ
Çé×ñç¶ Ô¯Â,¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÃñÆì çÅ ÇéôÅé ìä»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">âð éÅ..., ÃÅù å¶ð¶ Óå¶ Õ¯ÂÆ
×¹¼ÃÅ éÔÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¯ÂÆ Ç×ñÅ...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ùÖç¶ò–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Õ¯ÂÆ éøðå éÔÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÃÄ å» ÁêÆñ ñË Õ¶ ÁŶ Ô»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ-ù֖:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÇÂյᶠì¯ñç¶ Ôé) çðÖÅÃå
(òÅÇÂÃðŶ æ¯óŠÿíñçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">å¹ÃÄ ç¯ô ñÅÇÂÁÅ..., ÁÃÄ å¹ÔÅâ¶
ÇÖñÅø Ü¿× Û¶óÆ þÍ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">öñå</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ü¿× å» ñ¯Õ» çÆ þ...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù֖: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÃÄ ÇÃðë ÇÔ¼ÃÅ ÇñÁÅ À¹Ã ÓÚÍ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">Áµ×¶ å¯ÇðÁÅ À°Ã鱧..</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ôð ÇñÔÅÜ éÅñ ÁÃÄ Ü¿×Æ ÕËçÆ Ô»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ðÅÜ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">å¹ÃÄ î¿éç¶ Ô¯Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ù֖: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">å¹ÔÅâÆ ÁçÅñå î¿éçÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÃÄ î¿éç¶ Ô»Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂյᶖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ë¶ð ë»ÃÆ ÇÕª...?
ׯñÆ...,. ׯñÆ îÅðÆ ÜÅò¶ ÃÅù... (òÅÇÂÃðŶ À¹é·» Ú¯º ÇéÕñä çÆ Õ¯Çôô ÕðçÅ þÍ
éÕÅìê¯ô ç½ó¶ ÁÅªç¶ Ôé-Í)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Ôð êÅö ÔëóÅ çëóÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Ôð Õ¯ÂÆ âÇðÁÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(åÆܶ ù ëó Õ¶) ò¯ ÇîñÅ
ÕÔÆ- (ÃñÆì çÅ ÇÂôÅðÅ ÕðçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÕå¶ éÔÄ Çîñ ÇðÔÅ...Í (ñ¿íä ñ¼×çÅ þ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÕÔÆ éÔÄ.... (ñí ÇðÔÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>êÈðÅ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">î°ñÕ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">ñí ÇðÔÅ...
(À¹Ô òÆ ñí ÇðÔÅÍ)</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÃÅðÆ ç¹éÆÁ»–:<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>(òÅÇÂÃðŶ À¹é·» 寺 ìÚçÅ þÍ çÈܶ êÅö í×å ÇÃ¿Ø Ô¯ðÄ Öó¶ ÔéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂյᶖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ׯñÆ îÅðÆ ÜÅò¶ ÃÅù..., ׯñÆ...Í
(òÅÇÂÃðŶ ë¶ð î¹óçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÂÔ ñ¯Õ... ÃÅèÅðé..., ì¿ì ëÅóä òÅñ¶ éÔÄ...Í
ê¹ÇñÃ.... ÁÃ˺ìñÆ, ÁçÅñå..., ðÅÜ ç¶ Ôð ÇԵö ÇÖñÅøÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÃÅÇÜô þ..., Õ½î»åðÆ ÃÅÇÜô...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂյᶖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÃÄ Ü¿× éÔÄ Û¶óÆ...,
ÇÃðø ÇÔ¼ÃÅ ÇñÁÅ À¹Ã ÓÚ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>æ¯óÆ ÃÆ éðîÆ..., æ¯óÆ Õî÷¯ðÆ-</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Ãí õåî Õð ÃÕçÆ þ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ǵնá–:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">çðõÅÃå ñË Õ¶ ÁŶ Ô»-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÂÔ Õ¯ÂÆ ÇòÁÕåÆ éÔÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Õ˺Ãð ò»×..., ÇÂé·» çÆ Ã¯Ú</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>êÈðÆ ç¹éÆÁ» ÓÚ ëËñ ðÔÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÃÅîðÅÜ éÔÄ, À¹Ã çÅ ÇòÚÅð òÆ õåî Ô¯ ÜŶ×ÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ǵնá–:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ô¯ð À¹µÚÆ) ׯñÆ îÅðÆ ÜÅò¶ ÃÅùÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Ô¯ºç ÂÆ éÔÄ-, Ã¯Ú òÆ Öåð¶ ÓÚ þ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Õ¯ÂÆ ÃÇÕúð éÔÄ-,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Ãí âð¶...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂյᶖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ü¿×, ÔÅñ¶ òÆ ÜÅðÆ þ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÁÅÜ ïÔ» îÅðå¶ Ô»-,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Õ¼ñ Øð ÓÚ Ø¹Ã Õ¶ îÅðä׶-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÔîÅð¶ Øð ...عà ն îÅð¶º×¶-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">é×ÇóÁź ç¶ ô¯ð ÒÚ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ãí ì¯ñç¶ Ô¯Â¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÁÚÅéÕ Ã¿éÅàÅÍ
òÅÇÂÃðÅÇ ÁíóòÅÔÅ À¹µá Õ¶ ìËáçÅ þÍ ×ñ¶ çÅ ´Åà ÚËµÕ ÕðçÅ þÍ ë¶ð êÃÆéÅ êÈ¿ÞçÅ þÍ
æ¯óÅ éÅðîñ Ô¯ Õ¶ î¹ó ÁðçÅà çÆ î¹çðÅ ÓÚ ÁŪçÅ þÍ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(๵ÇàÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ) öò îÆ
ñÅðâ....,öò îÆ... (´Åà ìäŪçÅ þÍ) öò îÆÍ (ÁÅñ¶ ç¹ÁÅñ¶ ç¶Ö Õ¶) Â¶Õ ÕéëËôé...,
(Ô½ºÕÅ ñË Õ¶ ë¶ð ÚÅð¶ êÅö ç¶ÖçÅ þÍ) ÇÂ÷ ç¶Áð ÁËéÆ ÁË×Ç÷à..., Õ¯ÂÆ ðÅÔ... ?
(ë¶ð Ú¯ð é÷ð» éÅñ üë¶ð¶ ç¶ÖçÅ þÍ) Üì å¼Õ ïÔ» Ô¯åÅ ÔÈ¿.... ÁÕ¶ñÅ, î˺..., î˺
Ô¯åÅ ÔÈ¿,</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> ÜËö</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÔÆ Õ¯ÂÆ ÁÅåÅ þ..., Á½ð ÔÆ Ô¯ ÜÅåÅ ÔÈ¿, î˺
éÔÄ, Õ¯ÂÆ çÈÃðÅ ÔÆ, Õ¯ÂÆ Õ¿àð¯ñ éÔÄ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">î¶ðÅ î°Þ êð, ÜËö
Õ¯ÂÆ Õáê°åñÆ Ô</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">±§..,</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ì¶ìÃ..., âðÅ ÔÈÁÅ...ö¹ñÅî... (åóê) ÇÜåéÅ ÇÂà éðÕ Ã¶ ÇéÕñäÅ ÚÅÔåÅ
ÔÈ¿...., À¹åéÅ ÔÆ ÷¯ð  êÕóåÅ ÔÈ¿ À¹Ã¶ Á½Ô ÷¯ð ö..., Á½ð... </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Çëð Ö°ç ÔÆ èÕ¶ñåÅ
Ô±§ êð¶....,(ÃÅÔ¯-ÃÅÔÆ Ô¯ÇÂÁÅ)..</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂ÷ ç¶Áð ÁËéÆ
ÁË</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">×</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ç÷à..., Õ¯ÂÆ
ðÅÔ ? (´Åà ìäŪçÅ þÍ ÇÂÕ ÁÅøÆÃð ÁŪçÅ þÍ)</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(Áà˺ôéÍ) ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ...Í
(òÅÇÂÃðŶ À¹á ÖóÅ Ô¹¿çÅ þÍ êÈðÆ åð·» ìçñ ü¼ÕÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇ–:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁŠ׶ Çî0 ×»èÆ ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>é¯ Ãð..., ÁíÆ å¯º àÅÂÆî þ-Í
(òÅÇÂÃðŶ ÃòÅñÆÁ» é÷ð» éÅñ ØÈðçÅ þÍ) ï¶ àËñÆ×ÌÅî þ Ãð..., Çî<b>Ã</b>àð
îÅñòÆÁ...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ã÷Å Õ¯ Õ¿î Õðé¶ Õ¶ Çñ¶... ? (´Åà éÅñ Ö¶âä
ñ¼×çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ïËà Ãð-Í ÃíÆ åðø ö ÁËÃÆ
çðÖÅÃ嶺 ÁÅ ðÔÆ þ-Í ñ¿çé ÕÆ ÁÖìÅ𶺠ÇñÖ ðÔÆ Ô ÒÃÇíÁåÅ çÅ êÅá êóÅé¶ òÅñ¯º é¶
ÃÇíÁåÅ Õ¯ ÃÈñÆ ê¶ ìóÅ ÇçÁÅ-Í (òÅÇÂÃðŶ ÇÂÕçî ´Åà ۼâ Çç¿çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÔÈ¿Í àÈî ÇÕÁÅ ÕÔå¶ Ô¯...,
ÔÈ¿¿... ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ãð Ôî ÁÅêä¶ ñ¯×¯º Õ¯ Ôðà éÔÄ Õð
ÃÕç¶-Í ÃòÅñ ÃÇÕúðàÆ ÕÅ éÔÄ.., ÃÇÕúðàÆ ÕÆ ëÆÇñ¿× ÕÅ þÍ Ç¿êÅÇÂð Õ¶ ÇëÀÈÚð...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: Çî0
×»èÆ ÕÆ ÇÕÁÅ ê¹ÜÆôé þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(î¯ã¶ ÞàÕçÅ þÍ) Çé¿çÅ íÆ Õðå¶
þ...Õåñ¯º ÕÆ..., é½ÜòÅ鯺 ÕÆ åÅðÆø íÆ...Í í×å ÇÃ¿Ø Õ¶ ÇêåÅ À¹é ö Çîñ¶...,
é½ÜòÅé íÅðå ÃíÅ çÅ Â¶Õ â¶ñÆ׶ôé íÆ..., Õ»×ðÃ ç¶ Á¿çð íÆ ÕÅøÆ à˺ôé þ-, ùíÅô
ì¯Ã å¯ ÃîÞ¯åÅ å¯óé¶ ÕÆ ìÅå Õðå¶ þº- (ç¯Ô¶º ÇÂ¼Õ çÈܶ ò¼ñ ç¶Öç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ñ¶ÇÕé ×»èÆ ÁËÃÅ éÔÄ Õð¶º×¶-
(êÈð¶ ÇòôòÅà éÅñ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅëÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ìÔ¹å çìÅò þ À¹é êð ÚÅ𯺠Á½ð
ö...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ïÔÆ ÔîÅðÅ ÃÕ¯Çð¿×
ê¹ÁÅÇ¿à þ..., ÜÔ» ö Ôî ç¯é¯º Õ¯ å¯ó ÃÕå¶ þºÍ ÇÂñ÷Åî ×»èÆ Õ¶ À¹êð ÁÅé¶ ç¯...Í
(Á¼ÖÅ ÓÚ ÚîÕ) Çâêñ¯î¶ÃÆ.., ÇÿêñÆ..</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÅøÆÃð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(ïÚç¶ Ô¯Â¶, âÈ¿ØÆ ÃÅÔ íðçÅ þÍ)
Á×ð ÃîÞ½åÅ à¹àåÅ þ...?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ç¿êÅÇÂð Á½ð.. ÁÅêäÆ ÇÂî¶Ü...,
ç¯é¯º Õ¯ ìÚÅéÅ þ å¯ Õ¹Þ ÇðÃÕ å¯º (ë¶ð ´Åà éÅñ Ö¶âä ñ¼×çÅ þÍ ìÅÔð ò¼ñ ç¶Ö Õ¶...)
Áð¶ Çî0 ×»èÆ...Í òËñÕ¿î...ÁÅÂƶ...Í (Áµ×¶ ò¼èçÅ þÍ ÁÅøÆÃð Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ìÅåÚÆå ö êÇÔñ¶, ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ..., î˺
ÁÅê Õ¯ ìèÅÂÆ ç¶éÅ ÚÅÔåÅ ÔÈ¿ ÇÕ ÁÅê À¹Ã ÜÅé ñ¶òÅ Ôîñ¶ ö ìÚ ×¶..., </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(òÅÇÂÃðŶ 鱧 Õ°Þ ÃîÞ éÔƺ ÁÅÀ°ºçÅ
ÇÕ ÕÆ ÕÔ¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">)</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÁÅê ÕÆ
ñ¿ìÆ À¹îð ÕÆ ÕÅîéÅ íÆ ÕðåÅ ÔÈ¿Í À¹îÆç þ ÇÕ À¹Ã ÕÅ Á×ð ÔîÅðÆ ìÅåÚÆå êð éÔÄ
Ô¯×Å-Í ..ï¶ åÆ鯺 é½ÜòÅé-ÜéåÅ ÕÆ ÁÅòÅî ìä ׶ þº...Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;"> (Ú°µêÆ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ð¿× ë¼Õ êË Ü»çÅ þÍ) î˺
ÃîÞ éÔÄ êÅåÅ... ÇÕ ÇÕª ÁÇÔ¿ÃÅ ÕÅ ï¶ î¹ç¼ÂÆ... Ç¿é ÕÅåñ¯º Õ¯ Û¹âÅé¶ êð ÇÂåéÅ
÷¯ð ç¶ ðÔ¶ þº-Í.. ÇÕª……..?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ìÅðÆÕ
ÜÅñÆ Ü» ÕêóÅ ç¯Ô» ç¶ ÇêµÛ¶ åÅäç¶ ÔéÍ ð½ôéÆ ÇÃðø ç¯Ô» Óå¶ þÍ ÇêµÛ¶ éÕÅìê¯ô ë»ÃÆ
ç¶ åõå¶ ×¼âç¶ ÔéÍ ×»<b>è</b>Æ ÇÂà 寺 ì¶Öìð þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(ïÚç¶ Ô¯Â¶) ò¶ ñ¯× 寺 îðéÅ ÔÆ ÚÅÔå¶ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÔËºÍ ñ¶ÇÕé ÇÂÃö ô»åÆ Õ¯ ÖåðÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÖåðŠ寺 Ô þ Çî0 ×»èÆ, À¹é Õ¶
ÇÜ¿çÅ ðÔé¶ Ã¶ (î¹ÃÕðŪçÅ) ÇÕÁÅ îÔÅåîÅ Ô ÁÅêäÆ ÇÔøÅ÷å çÅ ìÆ î½ÕÅ éÔÄ ç¶éÅ ÚÅÔå¶?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-layout-grid-align: none; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÕÂÆ ìÅð ÇÜà ÚÆ÷ Õ¯ Ôî ÜÔ» ãÈ¿ãå¶ þº ÇÔ÷
ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ, ç¯ òÔ» Ô¯åÆ ÔÆ éÔÄ-Í (òÅÇÂÃðŶ çÅ ÇèÁÅé ÇêµÛ¶ çÆÁ» ×åÆÇòèÆÁ» ò¼ñ
Ç÷ÁÅçÅ þÍ) ÁÅê ÕÆ ÃÇÕúðàÆ </span><span style="font-family: Raavi; font-size: 12.0pt;">.....</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">íÆ öñå Ü×Ô
㱧â ðÔ¶ Ô˺ ÁÅê........</span><span style="color: black; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>î˺ îÔÅåîŠ寺 éÔÄ ÔÈ¿ Çî0 ×»èÆ,
òÅÇÂÃðÅÇ ÕÆ þÃÆÁå ö ÔÆ Ã¯ÚéÅ êóåÅ þ î¹Þ¶Í åîÅî ê¹Çñà ÁÅøÆÃð ÁÃåÆø¶ ÕÆ ÇÜç êð
Áó¶ Ôȶ þºÍ (ÔñÕÅ ÇÜÔÅ Ô¼ÃçÅ þÍ) ÁÅê îÅ鶺׶ î¶ðÅ ªé Õ¶ Çìé» å¯º ×¹÷ÅðÅ éÔÄ...,
</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(æ¯óÅ ÇÜÔÅ ì¶ÚËé Ô¹¿çÅ þÍ) ìçñ¶ ÕÆ Õ¯ÂÆ íÆ
ÕÅðòÅÂÆ ÃðÕÅð ÕÆ åðø ö ìÔ¹å ìóÆ íóÕÅÔà Ô¯×ÆÍ </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(Õµàç¶ Ô¯Â¶) êÅñÇàÕà ÇÂ÷ êÅñÇàÕà ÇîÃàð
ןèÆ.........,ÁÅê å¯ ÜÅéå¶ Ô˺....ÇÕ Ç§×ñ˺â  ÇÂñËÕôé Ô¯é¶ òÅñ¶
Ô˺.....(Ô½ºÕÅ) ÃðÕÅð Õ¶ êÅà ڰÁÅÇÂà éÔƺ ÔË......Á½ð î˺ íÆ ïÔź</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–:</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(Õµàç¶ Ô¯Â¶) </span><b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>îÅøÆ Ã¶ ÕÂÆ ÕÆîåÆ ÜÅ鯺 Õ¯ ìÚÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕ¶×ÅÍ
ÁËÃÅ ïÕÆé ªé ñ¯×¯º é¶ î¹Þ¶ ÇçñÅÇÂÁÅ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ìÔ¹å ïÚé¶ êð íÆ î˺ ÁËÃÆ Õ¯ÂÆ
ò÷Š㹿ã éÔÄ êÅÇÂÁÅ..., î¹ÁÅëÆ ÕÆ...Í </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Õ¯ÂÆ íÆ å¯</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ñÅÇÜÕ </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">éÔÄ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ..</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">øÅÇÂçÅ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"> éÔÄ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">(çÈܶ
êÅö ç¶Öä ñ¼×çÅ þÍ)</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÜÅä çÅ
îé ìä»ç¶ ԯ¶) ÁËö îÅÔ½ñ  ÃîÞ½å¶ ÕÅ íÆ Õ¯ÂÆ ÁÃð ðÇÔ éÔÄ ÜŶ×Å, ÇÔ÷
ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂð–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÇÂà ÕÅ Ô Áøïà ԯ×ÅÍ (ü¼êÆÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">:
ÇÔ¿çÃåÅéÆúº çÅ Ççñ Ôî¶ô» ç¶ ñÂÆ ÜÆåé¶ ÕÅ ï¶ î½ÕÅ ÃðÕÅð Õ¯ ׿òÅéÅ éÔÄ ÚÅÔƶ...Í
(ü¼êÆÍ) ..ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ Çëð ö ÇòÚÅð Õð¶º×¶ å¯ î¹Þ¶ Ö¹ôÆ Ô¯×ÆÍ î˺ ÔÅ÷ð Ô¯
ÜŪ×ÅÍ (ìÅÔð ò¼ñ ù å¹ð ê˺çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇ–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: ÁÅê
ÚÅÔ¶º 寺 ë»ÃÆ ÕðÅÚÆ ÃîÅ×î åÕ ð¹Õ ÃÕåÆ þÍ (×»èÆ ð¹Õ Õ¶ À¹Ã ò¼ñ ç¶ÖçÅ þÍ) ÃðÕÅð
ÁÅê ÕÆ ê¹ÜÆôé Õ¯ î¹ôÇÕñ î˺ âÅñéÅ éÔÄ ÚÅÔåƶÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">:
ô¹ÕðÆÁÅ ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ, ò¯Ô ÔîÅð¶ ÁÅêé¶ ñ¯× þº...., (ÔñÕÅ ÇÜÔÅ Ô¼ÃçÅ þÍ) <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Á½ð Çëð ÇôÕÃå ÕÅ ÃÅîéÅ Õðé¶ ÕÆ ÁÅçå 寺 î¹Þ¶
âÅñéÆ ÔÆ Ô¯×ÆÍ (Ü»ç¶ Ô¯Â¶) ÇÂåéÆ ÇÔ¿îå 寺 ÇçÖÅäÆ Ô¯ Ô¯×Æ î¹Þ¶ (ð¹Õ Õ¶) Çëð íÆ
ÁÅê ô»åÆ Õ¯ Â¶Õ î½ÕÅ ç¶éÅ ÚÅÔ¶º å¯ î¹Þ¶ Ö¹ôÆ Ô¯×ÆÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(×»èÆ
ÚñÅ Ü»çÅ þÍ ÇêÛñÅ êðçÅ Ô¼àçÅ þÍ éÕÅìê¯ô ç½ó Õ¶ òÅÇÂÃðŶ Õ¯ñ ÁŪçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">éÕÅìê¯ô–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: Ãí
ÇåÁÅðÆÁ» î¹Õ¿îñ þ ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ-Íë»ÃÆ Ô¯ ÜÅéÆ ÚÅÔƶ...Í ïÔÆ <b>Ã</b>ÔÆ î½ÕÅ
þ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">éÕÅì0–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ë»ÃÆ BC ÕÆ ðÅå Õ¯ ÔÆ Ô¯×Æ...Í
ÇîñàðÆ Ü¶ñ  êÔ¹¿Ú ü¼ÕÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">òÅÇÂÖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Á½ð ñÅô¯º ÕÅ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">é0–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>êñÅé î¹Õ¿îñ þÍ Ü¶ñ ÕÆ ÇêÛñÆ çÆòÅð Õ¯ å¯ó Õ¶ ñ¶
ÜŶº×¶Í íÆó  íÆ ÔîÅð¶ ÁÅçîÆ Ô¯º×¶Í (×¼ñ» Õðç¶ Ô¯Â¶ ÇéÕñ Ü»ç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ë¶â ÁÅÀÈà</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(çÈܶ
êÅö ð½ôéÆ Ô¹¿çÆ þÍ ÁÜéìÆ å¶ í×å ÇÃ¿Ø ìËᶠÔéÍ í×å ÇÃ¿Ø ×Å ÇðÔÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: ÃÂÆú
éÆ ðñ ç¶ò¯ òèÅÂÆ, î˺ òð êÅÇÂÁÅ ð»Þä îÅÔÆ,.. î˺ òð êÅÇÂÁÅ ð»Þä îÅÔÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÃÅðÆ Õ½î Ç÷¿ç×Æ çÆ ÁÅà ñÅÂÆ ìËáÆ
ÃÆ-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÔÅÕî» çÆ
Ãîð¼æÅ ÇÂà 寺 ò¼è éÔÄÍ ÃÈñÆ å¯º ÛÈà ÀÈé·» ç¶ êµñ¶ Õ¹Þ éÔÄ--</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
éÅ ÃÆ,éÅ ÔË....,éŠԯ¶×Å;</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">... î˺ ìÔ¹å Ö¹ô ÃÆ, ìÔ¹å... À¹çÅà ÃÆÍ (ܯô
ÓÚ) åÈ¿ ÇÕö ÚÆ÷ ù ÇÂ¿Þ ç¶ÇÖÁÅ, ÇÜò¶º êÇÔñÆ òÅð .... å¶ ÁÅÖðÆ òÅð ç¶Ö ÇðÔÅ
Ô¯ò¶, ÇìñÕ¹ñ Ô¯ô¯ ÔòÅà ÓÚ, î˺ ç¶ÇÖÁÅ.... </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ç¯ éÕÅìê¯ô ÕÅñÅ êðçÅ ñÂÆ î¿Ú Óå¶ ñË ÁŪç¶
ÔéÍ ÇÜÃ ç¶ ÇêµÛ¶ Çå¿é ì¿ç¶ ÔéÍ Ü¯ Ô½ñÆ-Ô½ñÆ é×Åó¶ çÆ ìÆà Óå¶ ë»ÃÆ ç¶ îÚÅé ò¼ñ
òèç¶ ÔéÍ)</span> <span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ô¹ðÈÁÅå...,
Á¿å...., ç¯Ô¶º ÃÅÔîä¶, Ãí ðñ×â-Í.. ÇòôòÅà Ôð î¹ôÇÕñ ÁÅÃÅé Õð Çç¿çÅ- ÁÅé¿çîÂÆ..,
êð À¹Ô î¶ð¶ ÇԵö ÓÚ éÔÄ ÃÆÍ î˺ ÜÅäçÅ ÃÆ, ×ðçé ñ¿ìÆ Ô¯ò¶×Æ..., å¶ Ãí õåîÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">åðÕ...,
Çå¼ÖÅ...., ÃÈñÆ ò»× ü¼íçÅÍ (Çå¿é¯º îÚÅé å¶ êÔ¹¿Úç¶ Ôé)</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">î˺ êËçÅ Ô¯ ÇðÔÅ ÃÆ..., ÃÈñÆ ç¶ îÚÅé</span>
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">寺..,</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">ñ¼Ö» ñ¯Õ» ç¶ ÷ÇÔé ÓÚÍ Ü¶ î˺ ìÚ
Ç×ÁÅ (âðçÅ þ), å» À¹Ô îð ÜŶ×Å, ´»åÆ çÅ Çì¿ì î¹¼Õ ÜŶ×Å.... ×ðí ÇòÚ....Í
(Õ¿ìçÅ þÍ À¹Ô ë¿ç¶ ü¿îç¶ ÔéÍ)</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Ç÷¿ç×Æ
çÅ î¯Ô þ ÃÆÍ Û¯àÆ ÇÜÔÆ Ç÷¿ç×Æ, Õ¹Þ ÕÆåÅ òÆ éÔÄÍ ÇÜÀ¹ºçÅ ÇðÔÅ å¶ Ãí ÕîÆÁ», ØÅà»
À¹íð ÁÅÀ¹äÆÁ»..,.. Ô¯ ÃÕçÅ ë¶ð À¹Ô êðòÅÔ ÂÆ éÅ Õðé, éøðå ÕÆ..., ×½ñä ÔÆ éÅ...Í
éÔÄ..., À¹Ô îð Ç×ÁÅ å¶ Ãí õåî Ô¯ ÜÅò¶×ÅÍ (Çå¿é¯º ÇêµÛ¶ À¹åð Ü»ç¶ ÔéÍ éÕÅì ê¯ô
òÆ Ü»ç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">î½å çÆ
Á÷éìÆ ×ñÆ...., Çì¿ì çÆ Ü¿îä êÆóÅ, çÈÔðÆ êÆó, ÜÆòé-ÇîÌåÈ...Õ¯ÂÆ êÅóÅ éÔÄ À¹µæ¶,
À¹Ã ì¹ñ¿çÆ Óå¶ ç¶Ô éÔÄ êÔ¹¿ÚçÆ...., ÃðÆð éÔÄ... ôÔÆç ÔÆ êÔ¹¿ÚçÅ-ôÔÆç..Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ÃÅð§×Æ
çÆ è°é Òå¶ íÜé ç¶ ì¯ñ À°íðç¶ Ôé.</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ÒòËôä¯ Üé 寺 å¯Ô¶ ÕÔƶ, ܯ
êÆð êðÅÂÆ ÜÅé ð¶...<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÇêÛ¯Õó ÇòµÚ¯º í×å
ÇÃ¿Ø Ç÷¿çÅìÅç, ×»èÆòÅç î¹ðçÅìÅç å¶ ÇÂéÕñÅì ç¶ éÔÅÇðÁ» ÇòÚ Õ¹Þ ñ¯Õ ×»èÆ ù ñË Õ¶
ÁÅªç¶ ÔéÍ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(×»èÆ ù ÕÅñ¶ ë¹¼ñ í¶ºà ÕðçÅ þÍ) í×å ÇÃ¿Ø å¶
ÃÅæÆÁ» çÆ î½å éÅñ é½ÜòÅé» ç¶<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ç¶ Ççñ Ãó
Õ¶ Õ¯ñÅ Ô¯ ׶ é¶ îÔÅåîÅ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÂÔ..</span> <span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">À°é·Åº ç¶ ë°µñ é¶...</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">, ÕÅñ¶ ë¹¼ñ,.. ÁÃÄ å¹ÔÅù í¶ºà
Õðç¶ Ô»...Í (×»èÆ Þ¯ñÆ Á¼â Õ¶ ÃòÆÕÅð ÕðçÅ þÍ À¹Ô éÅÔð¶ îÅðç¶ Ô¯Â¶ ìÅÔð Ü»ç¶ ÔéÍ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
íÜé ç¶ ì¯ñ À°íðç¶ Ôé.</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>.. ܯ êÆð
êðÅÂÆ ÜÅé ð¶... Í<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>îÚÅé ÇêµÛ¯º òÅÇÂÃðŶ À¹íðçÅ þÍ ×»èÆ ù ç¶Ö Õ¶
î¹ÃÕðŪçÅ þÍ ×»èÆ À¹Ã ò¼ñ Ü»çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>î¹Þ¶ ï¶ ëÈñ ìÔ¹å Á÷Æ÷ þ ÇÔ÷ ÁËÕÃÆñ˺ÃÆ...Í ï¶
î¹Þ¶ î¶ðÆ ÔÅð ÕÆ ïÅç ÇçñÅå¶ ðÔ¶º×¶Í.. ñ¶ÇÕé ÇÕÃÆ íÆ ÔÅð ö... ÚÅÔ¶ ò¯ ÇÕåéÆ ÔÆ
ì¹ðÆ ÇÕª éÅ Ô¯..., ÜÆå ÕÅ ízî... ÕÔÆ Ç÷ÁÅçÅ õåðéÅÕ Ô¯åÅ þ..., Ç÷ÁÅçÅ õ½ëéÅÕ...Í
(Ü»çÅ þÍ òÅÇÂÃðŶ çÅ ð¿× ëÕ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ô¯ Ü»çÅ þÍ)
ÃÅÂÆâ 寺 éÕÅìê¯ô ÇÂÕ ì¯ðÆ ù ØÃÆàç¶ Ô¯Â¶ î¿Ú Óå¶ ñ¿Øç¶ ÔéÍ ÇêÛ¯Õó Ú¯º é×ÅÇóÁ»
å¶ ã¯ñ» çÅ ô¯ð ò¼èçÅ Ü»çÅ þÍ éÕÅìê¯ô Ôëç¶ Ôé...Í ì¯ðÆ å¯º ð¿× ç¶ ÇéôÅé î¿Ú Óå¶
ìäç¶ Ü»ç¶ Ôé-Í Þ¹¿ÞñÅ Õ¶ òÅÇÂÃðÅÇ ÇêµÛ¯º ÇÂÕ ì¹ÔÅðÆ ñË Õ¶ ÃÅë ÕðçÅ ÇêµÛ¶ ÇêµÛ¶
Ü»çÅ þÍ ÒìèÅÂÆ Ô¯, ìèÅÂÆ Ô¯, çÅ ô¯ð ùä Õ¶ À¹Ô ÕÅñÆ éÅñ ç½ó Ü»ç¶ Ôé-<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ò¼Ö ò¼Ö Þ¿ÇâÁ» òÅñ¶ ñ¯Õ ÁÅêà ÇòÚ î¹ìÅðÕ»
Çç¿ç¶ ԯ¶ î¿Ú Óå¶ ÁÅªç¶ ÔéÍ Ãí ç¶ Ô¼æ Çò¼Ú ×¹¼âÅ þÍ ÇÜÃù ÔòÅ ÓÚ À¹ÛÅñç¶ ÔéÍ
ÇêÛ¯Õó Ú¯º ×Æå ç¶ ì¯ñ Ò î˺ òð êÅÇÂÁÅ ð»Þä îÅÔÆ Ãí ÞÈîç¶ ÔéÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂյᶖ:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>î¹ìÅðÕ ò¶ñÅ, ôÔÆç çÅ Üéî
Ô¯ÇÂÁÅ...., î¹ìÅðÕ Ô¯–: </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ç¶Ö¯ ò¶Ö¯–:<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>Áé¯ÖÅ ñÅñ ¶.. ñÅÔ ÃÈÔ¶ ùëÇéÁ» òÅñÅÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(×¹¼âÅ À¹Ã 寺 Ö¯Ô ñ˺çÅ þÍ) ò¶Ö¯ å» ÃÔÆ...,
ùéÇÔðÆ..., Õ¶ÃðÆ...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>նû òÅñÅ-ÃðçÅð..., ÇéôÅé å» ç¶Ö¯ ÞÈñä...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÃÅð¶–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(Áñ¼× Áñ¼× ÇçôÅò» ò¼ñ ç¶Öç¶ Ô¯Â¶) çÈð çÈð ç¶Ã»
åÅÂÄ, êðç¶ÃÅ åÅÂÆ¿, üå Ãçð êÅð...Í (ë¶ð ÇÂÕ çÈܶ Õ¯ñ¯º ×¹¼âÅ Ö¯Ôç¶ Ô¯Â¶)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">A.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>Áîé» çÅ ÔðÕÅðÅ...,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">B.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ÇÂéÕñÅì çÅ éÅÔðÅ...,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">C. ç¶ô»
çÅ ðÅÜÅ..., ÛåðêåÆ, ÚÕðòåÆ... ÃîðÅà-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>(ÃÅð¶ ò¼Ö-ò¼Ö éÅÔð¶ ñÅªç¶ ÔéÍ Õ¯ÂÆ ÇÂéÕñÅì
çÅ éÅÔðÅ ñÅªç¶ Ôé, å¶ çÈܶ Òì¿ç¶ îÅåðîÓ å¶ íÅðå îÅåÅ ç¶ ÜËÕÅð¶ ñÅªç¶ ÔéÍ î¿Ú
Óå¶ ò¼Ö ò¼Ö ìËéð ñÅªç¶ ÔéÍ ÇÜé·» ÇòÚ ×¯ñòñÕð å¶ í×å ÇÃ¿Ø çÅ ÇÂÕ¼áÅ ìËéð òÆ þÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÇÂÔ ÕÆ Õð ðÔ¶ é¶...Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(ÇÃð øó Õ¶ ìÇÔ ÜźçÅ ÔË)</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">: Üéî
ôåÅìçÆ Â¶ å¶ðÆ...Í (í×å ÇÃ¿Ø ë¶ð Õ¹Þ ì¯ñä ñ¼×çÅ þÍ) ÃÆ…………. .. (îÈ¿Ô Óå¶ ª×ñ
ð¼ÖçÅ þÍ) Çì¿ì..-´»åÆ çÅ Çì¿ì ¶º åÈ¿, ..å¶ Çì¿ì ì¯ÇñÁÅ éÔÄ Õðç¶-, (ÇÂôÅðÅ ÕðçÅ
þÍ) ç¶Ö...Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(ÇêÛ¯Õó Ú¯º À¹íðçÅ ×Æå ùäçÅ þ Òî˺ òð êÅÇÂÁÅ
ð»Þä îÅÔÆÓ) êð ÇÂÔ Ãí þ Õ½ä-Í (À¹é·» ç¶ îÅÃÕ êñàçÅ þÍ ×¹¼âÅ Ö¯Ôä çÆ Õ¯Çôô ÕðçÅ
þÍ Õ½ä-Í (À¹é·» ç¶ îÅÃÕ êñàçÅ þÍ ×¹¼âÅ Ö¯Ôä çÆ Õ¯Çôô ÕðçÅ þÍ À¹Ô Ãí Çéðå Õðç¶
ԯ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ) Õ½ä Ôé ÇÂÔ..., ÕÆ Õðé ÁÅªç¶ é¶Í</span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–: </span></b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ǵæ¶
Ãì ÁÅÀ°ºç¶ é¶...,ë¶ð Ô°ä åź</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"> Üéî ôåÅìçÆ Â¶ å¶ðÆ...</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">......Üôé Úñ ðÔ¶ é¶.......</span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">(ÇÞÜÕç¶
ԯ¶)...ןèÆ ÜÆ Õç¶ éÔƺ ÁŶ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(ÁµÖź ÒÚ ÞÅÕç¶
ԯ¶) ןèÆ...........îÔÅåîÅ......?(Ô½ºÕÅ) À°Ã鱧 å¶ ÁðÃÅ Ô¯ÇÂÁÅ......ׯñÆ îÅð
ÇçµåÆ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">(ì°ðÆ åð·Åº À°ÛñçÅ ÔË) ׯñÆ..........ÇÕÃé¶..?</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> (í×å
ÇÃ¿Ø ë¶ð Õ¹Þ ì¯ñä ñ¼×çÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÁÜéìÆ–:
</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ÃÆ ÇÂ¼Õ ÇÔ¿çÈ Õ½î çÅ î¹çÂÆ-Í
(ü¼êÆ) ÃåÅ ìçñÆ..., êð À¹Ã çÅ ÖÅÃÅ éÔÄ...Í (òÅÇÂÃðŶ å¶ éÕÅìê¯ô ë¶ð êðç¶ úÔñ¶
ÇÕö ù ë»ÃÆ òÅñ¶ îÚÅé ò¼ñ ñË Õ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇêµÛ¯º é×ÅÇóÁ» çÅ ô½ðÍ À¹Ô ì¹ðÆ åð·»
âð¶ ԯ¶ ÔéÍ) ÃçÆ ìÆå ×ÂÆ-, êð âð À¹µæ¶ çÅ À¹µæ¶ þ- ç½ó ÜÅðÆ þÍ (ÁÜéìÆ òÆ À¹Ã¶
ÇçôÅ ò¼Ã Ü»çÅ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>þ- ÇÜò¶º À¹é·» ù ð¯ÕäÅ
ÚÅÔ¹¿çÅ Ô¯ò¶-Í) ùä-î¶ðÆ ×¼ñ ùä-Í (ÇéÕñ Ü»çÅ þÍ çÈܶ êÅö 寺 ×»èÆ í×å ÇÿØ
ò¼ñ ÁŪçÅ þÍ í×å ÇÃ¿Ø ÇîÀ¹÷î çÆÁ» ÚÆ÷» ù ׯð éÅñ ç¶ÖçÅ þÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">îËù êåÅ ÃÆ - ÕÅîïÅì éÔÄ Ô¯ä¶ - À¹Ô
å¶ð¶ å÷ðì¶-Í</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–:</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> (î¹ÃÕðŪçÅ
þÍ) ÕÅîïÅìÆ ÔÆ å¯ Ãí Õ¹Þ éÔÄÍ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ìËéð»
ò¼ñ ç¶Öç¶-êÛÅäç¶ Ô¯Â¶Í) å÷ðì¶ å» ÃÅⶠòÆ ÕÅîïÅì éÔÄ..</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ÁÅêä¶
ÁÅê ÓÚ) Úñ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">å¶</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"> ðÇÔéÅ
Ô¯×Å-Í </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(Ö¹ç
éÅñ) ì¯ñÆÁ» ðÈÔ» ù ùéÅÀ¹ä çÅ Õ¯ÂÆ ðÅÔ-</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ãÈ¿âéÅ
ÔÆ Ô¯×Å-Í </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: </span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">êð À¹Ô
ׯñÆ...,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>(ÇÂյᶠå¹ðé ñ×ç¶ ÔéÍ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ܯ î¹Þ¶ ñ×Æ (ü¼êÆ, ÔÅÃÅ)
Á¿×ð¶Ü¯º ÕÆ éÔÄ æÆ-Í </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">í×å–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Á¿×ð¶÷ ÕÆ éÔÄ.. ...?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">×»èÆ–: <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">å¹î·¶ ÕËö ñ×åÅ þ ÇÕ Õåñ¯º ×Åðç
çÅ Ô¹éð ÇÃðø Á¿×ð¶÷ ÜÅéå¶...þºÍ (ÔÅÃÅ)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(ç¯Ô¶º
ÇÂÕ çÈܶ ò¼ñ ç¶Öç¶ ÔéÍ òÅÇÂÃðÅÇÂ å¶ éÕÅìê¯ô ë¶ð ØÃÆàç¶ Ô¯Â¶ Ü»ç¶ ÔéÍ é×ÅÇóÁ» çÅ
</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ô¯ð</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">-Í í×å
å¶ ×»</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">èÆ </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ì¶ÁÅà ÇÜÔ¶ À°é·Å òµñ ç¶Öç¶ Ôé</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;"> Ô½ÕÅ íð Õ¶ í×å ÇÃ§Ø î°§Ô ç±Ü¶ êÅö
î¯ó ñ˺çÅ Ô</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ןèÆ ×¯Ô
éÅñ À°Ã òµñ ç¶Öç¶ Ôé</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ÕÆ Ã¯Ú ÇðÔź............<br />
<br />
í×å:- (ïÅç Õðç¶ Ô¯Â¶).....å¶ À°Ô.......À°Ô Õ°óÆ.........,î§×¶åð.........ÃźâðÃ
çÆ î§×¶åð......!<br />
<br />
ןèÆ :- (ÔËðÅé) ïÅç ¶ åË鱧.......<br style="mso-special-character: line-break;" />
<br style="mso-special-character: line-break;" />
</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(îÅåîÆ è¹é ç¶ éÅñ-éÅñ
î¿Ú À¹µå¶ ð½ôéÆ ëËñçÆ þÍ Õ¹Þ Á¿×ð¶÷ ÇÂ¼Õ åÅìÈå ù ñÂÆ, ÇÜà À¹µå¶ ïÈéÆÁé ÜËÕ çÅ
Þ¿âÅ ÁÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ, Ô½ñÆ-Ô½ñÆ î¿Ú Óå¶ ÁÅªç¶ ÔéÍ Ãí ñ¯Õ öîðÆé î¹çðÅ ÇòÚ À¹Ã¶
îÚÅé À¹µê𯺠ñ¿Øç¶ Ô¯Â¶ ÇêÛñ¶ êÅö ù À¹µåð Ü»ç¶ ÔéÍ îÅåîÆ è¹¿é ÚñçÆ ðÇÔ¿çÆ þÍ
ÇÂÕ Á¿×ð¶÷ ñóÕÆ ÕÅñ¶ ñìÅç¶ Çò¼Ú ÇñêàÆ Ô¯ÂÆ î¿Ú À¹å¶ ÔÆ ÖóÆ ðÇÔ¿çÆ þÍ À¹Ô À¹çÅÃ
éÜð» éÅñ ÚÅð¶ êÅö êÂÆÁ» ÚÆ÷» ù ç¶ÖçÆ þÍ</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">)</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;">
<span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;"><br />
í×å :- À°Ô åź ÁµÜ òÆ âðÆ Ô¯ÂÆ Â¶,......À°ò¶º ÂÆ........<br />
<br />
</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">(</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt;">ןèÆ éÆòƺ
êÅ ñËºç¶ Ôé</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">Í</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ÇÂյᶠîÚÅé Óå¶ Úóé ñ¼×ç¶ ÔéÍ)</span><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 1.45pt; mso-layout-grid-align: none; text-align: right; text-autospace: none; text-indent: .25in;">
<b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;">ë¶â ÁÅÀÈàÍ</span></b><span style="font-family: Satluj; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Satluj;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-78134729306652598712014-04-23T20:57:00.002-07:002014-04-23T20:57:32.164-07:00MAAYA <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="https://www.youtube.com/watch?v=YyFDHxy8Z8c" target="_blank">https://www.youtube.com/watch?v=YyFDHxy8Z8c</a><br /></div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-72103069753371829252013-12-30T21:12:00.000-08:002013-12-30T21:12:37.876-08:00वादिक हिंसा <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />एक वेद प्रताप वैदिक जी हैं, व्यक्तिगत तौर पर तो मैं उन्हें नहीं
जानता, लेकिन देखने में भले इन्सान नज़र आते हैं, दैनिक भास्कर के मुताबिक
भारतीय विदेश नीति परिषद के अध्यक्ष भी हैं। आज उन्होंने मि० ’मोदी की पगड़ी
में सुरखाब का पँख’ सजाया है, (बात कल के अदालत के फ़ैसले की है),और उनके
विरोधीयों को "राजनीतिक दुराग्रही", "पागलपन" के शिकार तथा और भी कई
खूबसूरत नाम दिए हैं। मोदी की मैं यहाँ बात नहीं करूँगा लेकिन वैदिक जी के
इसी लेख में से कुछ उदाहरण दे कर उनकी मानसिकता को अपने दोस्तों के सामने
रखूँगा। वो कहते हैं कि " यह आरोप भी सच्चाई को झुठलाता है कि दंगे भड़का कर
मोदी हाथ पर हाथ धर कर बैठ गए। उन्होंने पुलीस को नहीं दौड़ाया।" मान लिया
कि पुलीस बहुत दौड़ी, हमने पँजाब में ऐसे दिन देखे हैं, कई घटनायों का तो
मैं खुद गवाह हूँ--चलो!, लेकिन वो पुलीस पहुँची कहाँ, दस या बीस मिनट की
दूरी पर जहाँ आदमी ज़िँदा जलाए जा रहे थे,(वो शायद वैदिक हिँसा रही होगी) वो
आठ घँटे में पहुँचते हैं, जहाँ वो जाते हैं, उसके रास्ते में ही वो जगह
पड़ती है जहाँ यह सब घट रहा है, लेकिन वो वहाँ रुकते नहीं हैं, और बाद में
उन पुलीस आफ़ीसरों को इनमो-अकराम से नवाज़ा जाता है--उनके स्टार बड़ाए जाते
हैं। शायद यह सब तो मेरे जैसे "राजनैतिक दुराग्रहीयों" के मन का खब्त ही
होगा, लेकिन एक जार्ज फ़र्नाँडीस थे, जिन्होंने उस समय गुजरात का दौरा किया
था, और पुलीस की वहाँ की व्यवस्था के बारे में कुछ खुले-आम से बोला भी था,
कुछ फ़ौज भेजने की बात वगैरह। फ़र्नाँडीस भी शायद दुराग्रही होंगे, हालांकि
वो वाजपाई साहिब के आला वजीरों मे से थे। हाँ, हो सकते हैं, क्यों नहीं हो
सकते, लेकिन वेद प्रताप जी जाकिया जाफ़री, जिसके प्रति आपके दिल में
"सुहानुभूति" है, आपने लिखा है, और मैं मानता हूँ, आप झूठ थोड़े ही लिखेंगे,
लेकिन क्या वो भी "राजनैतिक दुराग्रही" हैं, क्यूँकि मुकद्दमा तो उन्हीं
ने किया है। इस हिसाब से तो ८४ के दँगों की वो तमाम विधवाएं और
यतीम--जिनमें सतनामी बाई जैसे कुछ नाम तो जग जाहिर हैं-- जो आज तक किसी
इन्साफ़ की उम्मीद में है, वो सब भी आप की नज़र में "राजनैतिक दुराग्रही"
होंगे! मेरे हिसाब से यह हिँसा उस हिँसा से भी ज़्यादा महीण है जिसमें आप
चाहे-अनचाहे लिप्त हो रहे हैं। आप उन लोगों को आशा नहीं बँधा सकते तो कम से
कम ऐसी भाषा मत बोलें।<br />
<br />
अब अगली बात जो मैं कहने जा
रहा हूँ वो और भी भयँकर है,मेरे ख्याल में यह वैदिक जी के भीतर की खिड़की
है, साहिब लिखते हैं,"क्या जाफ़री के पिस्तौल तानने के काम ने भीड़ को उकसाया
नहीं होगा? भीड़ की इस प्रतिक्रिया को क्या एकतरफ़ा जातीय नरसंहार कहा जा
सकता है?" अब एक बात तो यहाँ साफ़ हो जाती है कि वो मि० मोदी को ही नहीं उस
भीड़ को भी बचा रहे हैं जो बेचारी वहाँ घूम-फिर रही थी जिसे जाफ़री साहिब ने
पिस्तौल दिखा कर भड़का दिया और उन बेचारे सैंकड़ों लोगों की जान को बे-वजह
मुसीबत में डाल दिया, जो पता नहीं वहाँ क्यूं इकट्ठे हुए थे! यह
असंवेदनशीलता की हद है, ऐसी दलीलें मैंने पहले भी सुनी हैं कि किसी निरीह
सिख के कृपाण निकालने से या किसी के लड्डू बाँटने ’भीड़" पागल हो गई। वो लोग
सहमे हुए थे, और एक एम-पी कोठी में हिफ़ाज़त की उम्मीद से आए थे, वो दँगई
नहीं थे। ऐसा पहले भी होता रहा है, बँटवारे के वक्त लोग लाहौर में और कई
दूसरी जगहों पर ऐसे ही अपने लीडरों के घर में इकट्ठे हुए थे। लेकिन अब की
बार तो हालत उससे भॊ बुरी थी। वैदिक साहिब तक तो मेरी बात पहुँचेगी नहीं,
लेकिन दो-चार लोग मुझे पढ़ेंगे, उनसे में पूछना चाहता हूँ कि क्या आप भी उस
मन की हालत नहीं समझ रहे हैं, जिसके घर में औरतें, बच्चे, बूढ़े अपनी जान की
हिफ़ाज़त के लिए इकट्ठे हुए हैं, और जिसकी कहीं कोई सुनवाई नहीं हो रही, ना
पुलीस सुन रही है, ना सरकार। अब उसके पास एक पिस्तौल है, जिसे उसने शायद
निकाला होगा, क्या यही उसकी गुस्ताखी थी कि उन्होंने खुद को बचाने की
जुर्रत की, जिससे "भीड़" के अहम को ठेस लगी! वैदिक साहिब का फ़ैसला तो साफ़
है, ना मोदी ज़िम्मेदार हैं, ना पुलीस, कोई ज़िम्मेदार है तो वो हैं जाफ़री,
जिन्होंने पिस्तौल निकालने की ’गुस्ताख’ की। और अब "असली हत्यारे जो आज तक
पकड़े नहीं गए," उनके लिए कोई ज़िम्मेदार है तो उनकी "राजनीतिक दुराग्रही"
पत्नी जो अभी भी अगली अदालतों में जाने की सोच रही है। <br />
<br />
शायद
वैदिक साहिब ऐसे "दुराग्रहीयों" को सजा दिलाने के पक्षधर भी हों, पता
नहीं! लेकिन एक बात जो वो डँके की चोट पर कह रहे हैं--जज की ही बात की हामी
भरते हुए-- कि गुजरात में जो कुछ भी हुआ वो "एक तरफ़ा जातीय नर-संहार" नहीं
था, क्योंकि उसके लिए तो हमारी भाषा मे कोई शब्द ही नहीं है, यह सब शब्द
विजातीय और विदेशी हैं, इसलिए हमारी हिँसा पर लागू नहीं होते। वो लिखते
हैं," जातीय नर=संहार तो एक तरफ़ा होता है, बहुत पहले से सुनियोजित होता है
और वह बिना किसी उतेजना के ही किया जाता है।" खैर, वैदिक साहिब यहाँ वही
मोदी साहिब वाली "ऐक्शन-रिएक्शन" वाली बात ही दोहरा रहे हैं। उनकी नज़र में
गुजरात में जो हुआ वो तो गोधरा की उतेजना में हुआ, इसलिए वो जन-सँहार नहीं
था। बिल्कुल ठीक साहेब, वैदिकीय हिँसा तो हिँसा होती ही नहीं। लेकिन में
याद दिला दूँ कि इस नर-सँहार की योजना "पूर्व निर्धारित भी है और बिना किसी
उतेजना" के भी, और इसकी जड़ें गोधरा में नहीं बाबरी बनाम राम-जन्म भूमि के
अँदोलन में पड़ी हैं, जिसके लिए कोई उतेजना कम से कम उस समय के स्माज में
नहीं थी। बाबर को बीच में लाना उस शेर की दलील जैसी बात होगी जिसने मेमने
से यह कहा कि अगर तूँने नहीं तो तेरे दादा ने मुझे ज़रूर गाली निकाली होगी,
और फिर वो उसे खा गया, कितनी बड़ी उतेजना थी उसके पास! हे राम!</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-15831650451358554122013-06-09T06:10:00.003-07:002013-06-09T06:10:44.694-07:00pehli ate aakhri aazaadi by Jiddu krishnamurti translated by Balram<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
http://en.calameo.com/read/002089236004a79b585d7</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-24558096602840194542013-06-09T02:45:00.001-07:002013-06-09T02:45:45.033-07:00mukhbandh of pehli te aakhri aazaadi<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<form action="" id="form1" method="post" name="form1">
<div id="bodyMain" style="height: 13860px; width: 1110px;">
<div id="panelTextConversion">
<div id="textOutput" style="display: block; width: 510px;">
<div id="txtTextOutput" style="font-family: Verdana,Arial;" title="Converted output of your input text">
<br />
<br />
ਮੁੱਖਬੰਧ<br />
<br />
ਮਨੁੱਖ ਤਾਂ ਇਕ ਐਮਫ਼ੀਬਿਅਨ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕੋ ਵੇਲੇ ਦੋ ਸੰਸਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ—<br />
<br />
ਇੱਕ ਸੰਸਾਰ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਹਾਸਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਦੂਜਾ ਉਹ ਜੋ ਉਸ ਦੀ<br />
<br />
ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਨਾ ਹੈ, ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਾਰ, ਜੀਵਨ ਤੇ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਬਿੰਬਾਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ।<br />
<br />
ਆਪਣੇ ਚਿੰਤਨ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਿੰਬ-ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ-<br />
<br />
ਭਾਸ਼ਾਈ, ਗਣਿਤ ਸੰਬੰਧੀ, ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ, ਸੰਗੀਤਕ ਬਿੰਬ, ਕਰਮਕਾਂਡੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ<br />
<br />
ਬਿੰਬ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਲਾ ਬਚੇਗੀ, ਨਾ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਨਾ<br />
<br />
ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨ ਹੋਵੇਗਾ, ਨਾ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ। ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਹੀ ਹਿੱਲ ਜਾਵੇਗੀ।<br />
<br />
ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਜਾਨਵਰ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਵਾਂਗੇ।<br />
<br />
ਇਸ ਲਈ ਬਿੰਬ ਤਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ<br />
<br />
ਕਿ ਸਾਡੇ ਯੁੱਗ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸਾਰੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਤਵਾਰੀਖ ਵੀ ਇਹੋ ਸਪੱਸ਼ਟ<br />
<br />
ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਿੰਬ ਕਿੰਨੇ ਘਾਤਕ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ ਇੱਕ ਹੱਥ<br />
<br />
ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕਾਰਜ-ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਧਰਮ ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਰੱਖ<br />
<br />
ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਬਿੰਬਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਨੁਸਾਰ ਸੋਚਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਚਰਣ<br />
<br />
ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੇ<br />
<br />
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਪਰ ਬਿੰਬਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਬੰਧ<br />
<br />
ਮੁਤਾਬਕ ਸੋਚਦੇ ਹੋਏ, ਉਸ ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ<br />
<br />
ਵਰਤੋਂ ਜਨਤਕ-ਕਤਲੇਆਮਾਂ ਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਖੁਦਕਸ਼ੀ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਵੱਜੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।<br />
<br />
ਪਹਿਲੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵਿਆਖਿਆਤਮਕ ਬਿੰਬਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਬੜੀ ਇਹਤਿਆਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ<br />
<br />
ਗਈ, ਬੜੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਾਰ<br />
<br />
ਦੀਆਂ ਨਿੱਤ ਨਵੀਆਂ ਉਭਰਦੀਆਂ ਸੱਚਾਈਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰੰਤਰ ਤਬਦੀਲ<br />
<br />
ਕੀਤਾ ਗਿਆ-ਢਾਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮੁੱਢਲੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ ਉਹ ਬਿੰਬ<br />
<br />
ਗ਼ਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਘੜੇ ਗਏ, ਕਦੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਤੇ ਤਫ਼ਸੀਲੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ<br />
<br />
ਕੀਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਨਵੇਂ ਉਭਰਦੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦੇ<br />
<br />
ਅਨੁਕੂਲ ਢਾਲਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਮਾੜੀ<br />
<br />
ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੁਲੇਖਾਪਾਊ ਬਿੰਬਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਹੀ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਕਿੰਤੂ-ਪਰੰਤੂ<br />
<br />
ਤੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਤਿਕਾਰਤ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ<br />
<br />
ਕਿਸੇ ਰਹੱਸਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਹ ਉਸ ਸਚਾਈ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਹਕੀਕੀ ਹੋਣ, ਜਿਸ<br />
<br />
ਵੱਲ ਨੂੰ ਉਹ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ<br />
<br />
੭ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ<br />
<br />
<br />
<br />
ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਪ੍ਰਤੀਕ ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ<br />
<br />
ਢੁੱਕਵਾਂ ਨਹੀਂ। ਸਗੋਂ ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਫ਼ਸੀਲੀ<br />
<br />
ਵਿਆਖਿਆ ਵਾਂਗ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<br />
<br />
ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਿੰਬਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਸਤੇਮਾਲ<br />
<br />
ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅਤਿਅੰਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ। ਅਤਿਅੰਤ<br />
<br />
ਸੂਖਮ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਬਿੰਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਗੈਰ-ਯਥਾਰਥਕ ਢੰਗ<br />
<br />
ਨਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਜੜ੍ਹ ਹਥਿਆਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬਿਨ੍ਹਾਂ<br />
<br />
ਸੋਚਿਆਂ ਸਮਝਿਆਂ, ਬੇਵਕੂਫ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ<br />
<br />
ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸੋਚੇ-ਸਮਝੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ<br />
<br />
ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋ ਸਕੇ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਰਿੰਦੇ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਕਰ<br />
<br />
ਸਕਦੇ। ਉਹ ਵੀ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ, ਡਰ ਜਾਂ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਚਰਮ-ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਕਰ<br />
<br />
ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਲਈ ਹੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਿੰਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ<br />
<br />
ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸੇ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਕਲਪਨਾਸ਼ੀਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ<br />
<br />
: ਅਤੇ ਕਲਪਨਾਸ਼ੀਲ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਿਗੂਣੇ ਜਿਹੇ ਲੋਭ ਨੂੰ ਰੋਡਜ਼ ਤੇ<br />
<br />
ਜੇ.ਪੀ.ਮਾਰਗਨ ਦੇ ਅੰਤਹੀਨ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ।<br />
<br />
ਖੂੰਖਾਰਤਾ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਿਗੂਣੇ ਜਿਹੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਉਹ ਸਟਾਲਨਵਾਦ ਤੇ ਸਪੇਨਿਸ਼<br />
<br />
ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹੇ<br />
<br />
ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਉਹ ਕੌਮਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਸੋਚੇ ਸਮਝੇ ਜਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ<br />
<br />
ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅੰਦਰਲੀ ਤਰਸ ਦੀ ਨਿਗੂਣੀ ਜਿਹੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ<br />
<br />
ਐਲਜ਼ਾਬੈਥ ਫਰੇਅ ਜਾਂ ਵਿਨਸੇਂਟ ਡੀ ਪਾਲ ਦੀ ਅੰਤਹੀਨ ਦਾਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਦਲ<br />
<br />
ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਮਰਪਣ ਭਾਵਨਾਂ,<br />
<br />
ਜੋ ਉਨਾਂ ਅਂਦਰ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਉਭਰਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਉਹ ਤਰਕਸੰਗਤ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ<br />
<br />
ਸਹਿਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਹੋ ਸਹਿਯੋਗ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ<br />
<br />
ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਬਚਾਈ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਕਲਪਨਾਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਉਸ ਦੇ<br />
<br />
ਮਾਰੂ ਸਿੱਟਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਹ ਸਹਿਯੋਗ ਬਹੁਤ ਬਲਸ਼ਾਲੀ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ<br />
<br />
ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋਵੇਗਾ? ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਕੋਈ<br />
<br />
ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੰਨਾਂ ਹੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੌਮਪ੍ਰਸਤ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀਆਂ<br />
<br />
ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਐਟਮੀ ਹਥਿਆਰ ਹਨ, ਉਦਾਰਤਾ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀਆਂ<br />
<br />
ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਬਹੁਤ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਘਟੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਤ ਉਨਾਂ ਲਈ ਸਾਜਗਾਰ<br />
<br />
ਨਹੀਂ।<br />
<br />
ਪਕਵਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਵਧੀਆ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਭੈੜੇ ਤੋਂ ਭੈੜੇ ਖਾਣੇ<br />
<br />
ਦੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੀ। ਤੱਥ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ, ਇਕਦਮ ਸਪੱਸ਼ਟ। ਫੇਰ ਵੀ ਸਦੀਆਂ<br />
<br />
ਤੋਂ ਸੁਘੜ ਸਿਆਣੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਧਰਮਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ੁਧ-ਸ਼ਾਬਦਿਕ<br />
<br />
੮ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ<br />
<br />
<br />
<br />
ਸਰੰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੱਥਾਂ ਨਾਲ ਖਲਤ-ਮਲਤ ਕਰਨ ਦੀ ਗਲਤੀ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ<br />
<br />
ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੀ ਗਲ਼ਤੀ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਿੰਬਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਯਥਾਰਥ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ<br />
<br />
ਯਥਾਰਥਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਉਹ ਬਿੰਬ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ<br />
<br />
ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਬਦ-ਪੂਜਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸੇਂਟ ਪਾਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ,<br />
<br />
'ਸਿਰਫ਼ ਭਾਵ ਹੀ ਜੀਵਨਦਾਈ ਹੈ, ਅੱਖਰ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦ ਤਾਂ ਮਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।' ਇਸਕਗਰਟ<br />
<br />
ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ, 'ਕਿਉਂ ਤੁਸੀਂ ਰੱਬ ਬਾਰੇ ਵਾਧੂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਮਾਰਦੇ ਹੋ? ਜੋ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਰੱਬ ਬਾਰੇ<br />
<br />
ਕਹੋਗੇ ਉਹ ਝੂਠ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ।' ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕੋਨੇ ਉੱaੇ 'ਮਹਾਯਾਨਸੂਤਰਾਂ' ਦਾ ਰਚਣਹਾਰ<br />
<br />
ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਬੁੱਧ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸੱਚ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤਾ,<br />
<br />
ਇਹ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।'<br />
<br />
ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕਥਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਮਚਾਉਣ<br />
<br />
ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ<br />
<br />
ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਸਰਦਾਰੀ ਬੇਰੋਕਟੋਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ<br />
<br />
ਮੱਤ-ਮਤਾਂਤ ਖੜੇ ਕਰਨ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਤ ਤੇ ਕੱਟੜ ਸੂਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਨਾਸਤਕਾਂ<br />
<br />
ਅੰਦਰ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।<br />
<br />
ਹਾਲ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ<br />
<br />
ਬਿੰਬਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾ ਤੇ ਤਫ਼ਸੀਲੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਾਰਾ ਮਨੁੱਖੀ<br />
<br />
ਚਿੰਤਨ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬੰਦਾ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ<br />
<br />
ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਰਹੂਮ ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਵੂਰਫ਼ ਨੇ ਮੈਟਾ-ਭਾਸ਼ਾਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਭ<br />
<br />
ਕੁਝ ਵਧੀਆ ਹੈ, ਠੀਕ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤਰਕ ਅਤੇ ਸੈਮਾਂਟਿਕਸ,<br />
<br />
ਭਾਸ਼ਾ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਮੈਟਾ-ਭਾਸ਼ਾਸ਼ਾਸਤਰ ਇਹ ਸਾਰੇ ਬੋਧਿਕ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਉਹ ਅਨੇਕਾਂ<br />
<br />
ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਹੀ ਵੀ ਗ਼ਲਤ ਵੀ, ਅਰਥਪੂਰਣ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੀ ਤੇ<br />
<br />
ਅਰਥਹੀਨ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ। ਉਸ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ, ਵਸਤੂਆਂ<br />
<br />
ਨਾਲ, ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇੱਕ ਤਾਂ ਉਹ ਮਨੋ-ਸਰੀਰੀ<br />
<br />
ਸਮੁਚਤਾ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਕਿਤੇ ਵਧੇਰੇ ਅਹਿਮ ਸਮੱਸਿਆ 'ਤੇ ਕੋਈ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਹੀਂ<br />
<br />
ਪਾਉਂਦੇ, ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦੂਹਰੇ ਸੰਸਾਰ,<br />
<br />
ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਤੇ ਬਿੰਬ-ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਬੰਧ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚੁੱਪ ਹੀ ਹਨ।<br />
<br />
ਹਰ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਹਰ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੇ<br />
<br />
ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਜਦੋਂ<br />
<br />
ਵੀ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਕੋਈ<br />
<br />
ਸਿਸਟਮ ਨਹੀਂ ਸਿਰਜਿਆ, ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਬਿੰਬਾਂ ਨੂੰ<br />
<br />
ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵ ਦੇਣ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਛੁਪੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਕੀਕਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ<br />
<br />
ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਉਹ ਸੱਚਾਈਆਂ<br />
<br />
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ<br />
<br />
<br />
<br />
੯ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ<br />
<br />
ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕਦੇ ਵੀ ਘੜੀਆਂ-<br />
<br />
ਘੜਾਈਆਂ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਤੇ ਹਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦ<br />
<br />
ਆਪਣੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਛਾਣਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਲੱਭਣ<br />
<br />
ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਮੁਕਾਮ ਤੱਕ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ<br />
<br />
ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਖੁਦ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਲ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਨੁਭਵ<br />
<br />
ਕਰ ਸਕਣ, ਜਿੱਥੇ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਖੁਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਹੋ ਸਕੇ।<br />
<br />
ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਜੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਕਾਰਡਡ<br />
<br />
ਵਾਰਤਾਲਾਪਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਨੁੱਖੀ<br />
<br />
ਮਸਲੇ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਮਕਾਲੀ ਬਿਆਨ ਨੂੰ ਨੋਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ<br />
<br />
ਉਸ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਢੰਗ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ<br />
<br />
ਇਸ ਦਾ ਹੱਲ ਸੰਭਵ ਹੈ—ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਲਈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਰਾਹੀਂ ਸਮੂਹਕ ਹੱਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ<br />
<br />
ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਪੂਰੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਦੇ ਵੀ ਢੁੱਕਵੇਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।<br />
<br />
”ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁੱਖਾਂ ਤੇ ਉਲਝਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ<br />
<br />
ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਅਤੇ<br />
<br />
ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਸਹੀ ਚਿੰਤਨ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਨਹੀਂ<br />
<br />
ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਵਟਾਂਦਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਜਥੇਬੰਦ ਸਮੂਹਿਕ<br />
<br />
ਚਿੰਤਨ ਸਿਰਫ਼ ਦੁਹਰਾਉ ਹੈ। ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਜ਼ਬਾਨੀ-ਕਲਾਮੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਨਹੀਂ<br />
<br />
ਹੈ, ਸਗੋਂ ਡੂੰਘੀ ਸਵੈ-ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਬੌਧਿਕਤਾ ਨੂੰ<br />
<br />
ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਕੇ ਸਹੀ-ਚਿੰਤਨ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਕਿਸੇ<br />
<br />
ਪੈਟਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਚੱਲ ਕੇ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੈਟਰਨ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਹੀ<br />
<br />
ਬੇਸ਼-ਕੀਮਤੀ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਸਹੀ ਚਿੰਤਨ ਸਿਰਫ਼ ਸਵੈ-ਗਿਆਨ ਨਾਲ<br />
<br />
ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਝੇ ਬਿਨਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਕੋਈ ਆਧਾਰ<br />
<br />
ਹੀ ਨਹੀਂ। ਸਵੈ-ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਜੋ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਉਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ।”<br />
<br />
ਹਰ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਨੇ ਇਸੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੀ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ<br />
<br />
ਹੈ। 'ਆਦਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਮੀਦ ਦੀ ਕਿਰਣ ਹੈ, ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ,<br />
<br />
ਜੱਥੇਬੰਦ ਧਰਮਾਂ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ।' ਜੱਥੇਬੰਦ ਧਰਮ,<br />
<br />
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਲੀਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਟੜ ਮੱਤ ਅਤੇ<br />
<br />
ਕਰਮਕਾਂਡ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਸਲੇ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਝੂਠਾ ਹੱਲ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ' ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ<br />
<br />
ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਟੂਕ ਦਿੰਦੇ ਹੋ, ਬਾਈਬਲ ਵਿੱਚੋਂ ਜਾਂ ਚੀਨ ਦੀ ਕਿਸੇ ਪਵਿੱਤਰ<br />
<br />
ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚੋਂ...., ਤਾਂ ਯਕੀਕਨ ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੁਹਰਾ ਹੀ ਰਹੇ ਹੋ, ਕਿ ਨਹੀਂ ? ਅਤੇ ਜੋ<br />
<br />
ਤੁਸੀਂ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹੋ ਉਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਇੱਕ ਝੂਠ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੱਚ ਦੁਹਰਾਇਆ<br />
<br />
ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਝੂਠ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਮੁੜ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ,<br />
<br />
ਪਰ ਸੱਚ ਨੂੰ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਸੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੀ ਨਹੀ<br />
<br />
੧੦ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ<br />
<br />
<br />
<br />
੧੧ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ<br />
<br />
ਅਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਸਵੈ-ਗਿਆਨ<br />
<br />
ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚਾਈ ਤਾਈਂ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀਆਂ<br />
<br />
ਜੜ੍ਹਾਂ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਬਿੰਬਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਕਿਸੇ ਵੀ<br />
<br />
ਬਿੰਬ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਪੂਰਣਤਾ ਅਤੇ ਸਰਵੋਤਮਤਾ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਬੰਦਖਲਾਸੀ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਲੈ<br />
<br />
ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਸਗੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਵੱਲ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਪੁਰਾਣੇ ਦੁਖਾਤਾਂ ਵੱਲ।<br />
<br />
ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਹਰ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਜੁਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ 'ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰਦੇ<br />
<br />
ਹੋ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਭਾਲਦੇ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ<br />
<br />
ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਜੋ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਭਾਲਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਜੱਥੇਬੰਦ<br />
<br />
ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਅਧਾਰ ਅਲਗਾਵ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਿਉਂ ਨਾ<br />
<br />
ਕਰਦੇ ਹੋਣ।' ਉਹ ਬੰਦਾ ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਤੇ ਬਿੰਬਾਂ ਦੇ ਦੂਹਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ<br />
<br />
ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਸੁਲਝਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਆਦਮੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ<br />
<br />
ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਨਹੀਂ। ਵਿਹਾਰਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹੋਏ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ<br />
<br />
ਕੰਮ ਚਲਾਊ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਣ,<br />
<br />
ਪਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸੰਦਾਂ ਤੇ ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ।<br />
<br />
ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਹਕੀਕਤ ਨਾਲ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੀ ਰਹੇ ਹਨ,<br />
<br />
ਉਹ ਪਿਆਰ ਤੇ ਅੰਤਰ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ<br />
<br />
ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾਵਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਲਾਂਭੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਨੇ 'ਕਿਸੇ<br />
<br />
ਪਵਿੱਤਰ-ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਨਾ ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਦਾ, ਨਾ ਹੀ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ<br />
<br />
ਦਾ।' ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਤਾਂ ਪਵਿੱਤਰ-ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਸੀਂ<br />
<br />
ਆਪਣੇ ਮਨਪਸੰਦ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਪੜਦੇ ਹਾਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਪੜਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਜਸੂਸੀ ਕਹਾਣੀਆਂ<br />
<br />
ਪੜਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਆਪਣੇ ਯੁਗ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ<br />
<br />
ਅਸੀਂ ਪਿਆਰ ਤੇ ਅੰਤਰ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਬਣੇ-ਬਣਾਏ ਸਿਸਟਮਾਂ ਅਤੇ ਘਸੇਪਿਟੇ<br />
<br />
ਫ਼ਾਰਮੂਲਿਆਂ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ 'ਨੇਕ ਨੀਯਤ ਵਾਲੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਕੋਈ ਫਾਰਮੂਲੇ ਨਹੀਂ<br />
<br />
ਹੁੰਦੇ,' ਕਿਉਂਕਿ ਫਾਰਮੂਲੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਅੰਨੀ-ਸੋਚ' ਵੱਲ ਨੂੰ ਹੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<br />
<br />
ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਦਾ ਆਦੀ ਹੋਣ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਲਗਭਗ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ<br />
<br />
ਹੋਣਾ ਹੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ 'ਸਾਡਾ ਜ਼ੋਰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸੋਚਿਆ<br />
<br />
ਜਾਵੇ, ਨਾ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸੋਚਿਆ ਜਾਵੇ, ਸਾਡੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਹੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ<br />
<br />
ਦੀ ਹੈ।' ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਈ<br />
<br />
ਹੈ—ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਜਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ, ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਬੋਧੀ ਜਾਂ ਫ਼ਰਾਇਡੀਅਨ,<br />
<br />
ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤੇ ਉਸਦਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।<br />
<br />
ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਕਿ 'ਚੁਣੌਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ<br />
<br />
ਪੁਰਾਣੇ ਪੈਟਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਕਦੇ ਵੀ<br />
<br />
ਢੁਕਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਨਵੀਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਤਾਜ਼ਗੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਉਹ<br />
<br />
ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕੈਥੋਲਿਕ ਜਾਂ ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਵੱਜੋਂ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ<br />
<br />
ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਇਕ ਬਣੀ ਬਣਾਈ ਲੀਹ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ, ਇੰਜ ਹੈ ਕਿ<br />
<br />
ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ। ਅਤੇ ਕੀ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ,<br />
<br />
ਬੋਧੀਆਂ, ਈਸਾਈਆਂ....., ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਖੜੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ?<br />
<br />
ਸਟੇਟ ਦੀ ਪੂਜਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਧਰਮ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਵਿਚਾਰ-ਪੂਜਾ ਪੁਰਾਣਾ ਧਰਮ ਸੀ।' ਜੇ<br />
<br />
ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਪੁਰਾਣੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ<br />
<br />
ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਵੀਂਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦੇਵੇਗਾ, । ਇਸ<br />
<br />
ਲਈ ''ਨਵੀਂਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਹੋਣ ਲਈ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ?....ਹਰ<br />
<br />
ਵਾਰ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਸਾਰੀ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਲਾਂਭੇ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਚੁਣੌਤੀ<br />
<br />
ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਵੀਂ ਤਾਜ਼ਗੀ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।” ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਹੀਏ ਤਾਂ<br />
<br />
ਬਿੰਬਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਜੜ ਸੂਤਰਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਸਿਸਟਮ<br />
<br />
ਨੂੰ ਇਕ ਆਰਜ਼ੀ ਸਹੂਲੀਅਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਫ਼ਾਰਮੂਲਿਆਂ ਵਿੱਚ<br />
<br />
ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਐਕਸ਼ਨ ਸਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ<br />
<br />
ਦਾ ਹਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ । ''ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ<br />
<br />
ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਹੀ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਭਰਿਆ<br />
<br />
ਸੰਸਾਰ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਸੰਸਾਰ ।” ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਸੰਸਾਰ ਹੀ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ ਸੰਸਾਰ<br />
<br />
ਹੋਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਸਾਰ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ<br />
<br />
ਸੰਸਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ਜੋ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਗਲਤ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ,<br />
<br />
ਖੋਖਲੇ ਜੜ੍ਹ-ਸੂਤਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਸੰਸਾਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਘਿਨਾਉਣੇ ਤੋਂ ਘਿਨਾਉਣੇ<br />
<br />
ਗੁਨਾਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਿਆਨਕ ਤੋਂ ਭਿਆਨਕ ਬੇਵਕੂਫ਼ੀਆਂ<br />
<br />
ਨੂੰ ਵੀ ਤਰਕਸੰਗਤ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<br />
<br />
ਜਿਹੜੀ ਸਿਖਿਆ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸੋਚਣਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹੋ ਦਸਦੀ<br />
<br />
ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸੋਚਣਾ ਹੈ, ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਸਿਖਿਆ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਡਿਆਂ-ਪੁਰੋਹਤਾਂ ਅਤੇ ਮਾਲਕਾਂ ਦੇ<br />
<br />
ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭੁਗਤਦੀ ਹੈ। ਪਰ ''ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਆਪਣੇ-<br />
<br />
ਆਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਮਾਜ-ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ।” ਜਿਹੜਾ ਅਗਵਾਈ<br />
<br />
ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਕਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਰੀਝ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਇੱਕ<br />
<br />
ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ: ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਆ<br />
<br />
ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਤਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ<br />
<br />
ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਢਾਰਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ''ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ<br />
<br />
ਹੋ ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾ ਰਹੇ?” ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਇਸ ਦਾ<br />
<br />
ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ''ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ, ਪਹਿਲੀ<br />
<br />
ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ, ਕੋਈ ਤਸੱਲੀ ਨਹੀਂ<br />
<br />
ਦੇ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਵੇ<br />
<br />
ਜੀਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਲ-ਪਲ ਛਿਣ-ਛਿਣ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ<br />
<br />
ਕੁਝ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹੋ ਛੱਡ ਵੀ<br />
<br />
ਸਕਦੇ ਹੋ, ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਉਪਰ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਥੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦਾ,<br />
<br />
ਨਾ ਤੁਹਾਡੀ ਪੂਜਾ, ਨਾ ਖੁਸ਼ਾਮਦ, ਨਾ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਤੌਹੀਨ, ਨਾ ਹੀ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ। ਮੈਂ<br />
<br />
ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਇਹ ਇੱਕ ਤੱਥ ਹੈ, ਸਚਾਈ, ਰੱਖੋ ਜਾਂ ਛੱਡ ਦਿਓ.....ਤੁਹਾਡੀ ਮਰਜ਼ੀ। ਅਤੇ<br />
<br />
ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਣਗੇ, ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬੜਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ,<br />
<br />
ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਤਰਿਪਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗੀ।”<br />
<br />
ਉਹ ਹੈ ਕੀ ਜਿਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਹੈ ਉਹ, ਜਿਸ ਨੂੰ<br />
<br />
ਜੇ ਅਸੀਂ ਚਾਹੀਏ ਤਾਂ ਰੱਖ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਬਹੁਤੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੀ ਹੈ ਕਿ<br />
<br />
ਅਸੀਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛਾ ਹੀ ਛੁਡਾਉਣਾ ਚਾਹਾਂਗੇ? ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਇਹ ਕੋਈ<br />
<br />
ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿਸਟਮ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕੱਟੜ ਸੂਤਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਰੇਡੀਮੇਡ ਵਿਚਾਰਾਂ<br />
<br />
ਤੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਕੋਈ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ, ਨਾ<br />
<br />
ਹੀ ਕੋਈ ਰੂਹਾਨੀ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕੋਈ ਮਿਸਾਲ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਨਾ<br />
<br />
ਕੋਈ ਚਰਚ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਕਰਮਕਾਂਡ, ਨਾ ਕੋਈ ਨੇਮ, ਨਾ ਹੀ ਉੱa1e ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾਵਾਂ ਦਾ<br />
<br />
ਸ਼ਬਦਜਾਲ ।<br />
<br />
ਕੀ ਇਹ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ? ਸ਼ਾਇਦ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਰਾਹੀਂ<br />
<br />
ਸਾਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਇਹ ਇੱਕ ਕੌੜੀ ਸੱਚਾਈ ਹੈ। ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ<br />
<br />
ਹਲ ਲੱਭਣ ਲਈ, ਮਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਰ-ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹਕੀਕਤ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹਣੇ ਪੈਣਗੇ, ਬਾਹਰੀ<br />
<br />
ਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਪੂਰਵ-ਧਾਰਣਾ ਦੇ, ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਬੰਦਿਸ਼ ਦੇ<br />
<br />
ਦੇਖਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। (ਰੱਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਪੂਰਣ-ਸੁਤੰਤਰਤਾ<br />
<br />
ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ, ਪੂਰਣ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਹੀ ਰੱਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੈ।) ਖੁਦ ਨੂੰ ਅਨੁਸ਼ਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ<br />
<br />
ਨਾਲ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ, ਇਹ ਉਹੀ ਪੁਰਾਣੀ<br />
<br />
'ਮੈਂ ਹੈ, ਪਰ ਬੋਝੀ ਹੋਈ, ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਜਕੜੀ ਹੋਈ।”<br />
<br />
ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸ਼ਨ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਹੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ<br />
<br />
ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਫੇਰ ਕੀ ਇਹ ਅਰਦਾਸ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਮੁੜ, ਇਸ<br />
<br />
ਦਾ ਜਵਾਬ ਇਨਕਾਰ ਹੀ ਹੈ। 'ਅਰਦਾਸ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਜਵਾਬ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ<br />
<br />
ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਲਾਸ਼ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਜਵਾਬ ਤੁਹਾਡੇ ਅਚੇਤਨ ਵਿੱਚੋਂ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਫਿਰ<br />
<br />
ਰਾਖਵੇਂ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚੋਂ, ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਟੋਰ-ਹਾਊਸ ਵਿੱਚੋਂ। ਹਾਲੇ ਵੀ ਇਹ<br />
<br />
ਜਵਾਬ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ<br />
<br />
ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ,' ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਤੁਕ ਨੂੰ ਬਾਰ-ਬਾਰ<br />
<br />
ਦੁਹਰਾ ਕੇ, ਅਤੇ ਸੋਚਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਕਰ ਕੇ, ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?<br />
<br />
ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਚੇਤ ਮਨ ਤਾਂ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਈਸਾਈਆਂ ਵਾਂਗ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ<br />
<br />
ਹੋ ਕੇ ਬੈਠਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਾਂਗ ਚੌਂਕੜੀ ਮਾਰ ਕੇ, ਅਤੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹੋ,<br />
<br />
<br />
<br />
ਅਤੇ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚੋਂ<br />
<br />
ਕੋਈ ਸੁਨੇਹਾ ਉਭਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੁਨੇਹਾ , ਜਿਸ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਤੁਸੀਂ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ,<br />
<br />
ਤੁਹਾਡੇ ਅਚੇਤਨ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਫੇਰ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹੁੰਗਾਰਾ ਹੋ<br />
<br />
ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਯਕੀਕਨ ਇਹ ਸਚਾਈ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ<br />
<br />
ਅਪੀਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਮੂਹਰੇ ਅਰਦਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਉਹ ਤਾਂ<br />
<br />
ਖੁਦ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ<br />
<br />
ਕੈਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ ਕਰ ਕੇ ਜਾਂ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਦਮਨ<br />
<br />
ਕਰ ਕੇ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਪਾਏ ਪੂਰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਚਲ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਤਾਈਂ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜ ਸਕਦੇ।<br />
<br />
ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਦੁਹਰਾ ਕੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਦੀ<br />
<br />
ਤਰਕੀਬ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਉਸ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸੰਕੇਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲੱਗਦੇ ਹੋ ਤਾਂ<br />
<br />
ਤੁਹਾਡਾ ਉਸੇ ਵਿੱਚ ਉਲਝ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਖੜਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ<br />
<br />
ਤੁਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਚੇਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਕਿ ਆਖਿਰ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਆਉਂਦੇ ਕਿੱਥੋਂ ਨੇ, ਅਤੇ ਫੇਰ<br />
<br />
<br />
<br />
ਅਰਦਾਸ ਸੱਚ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਬਦਲ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਲੱਭਦੇ ਹੋ ਉਹ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ<br />
<br />
ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੋਗੇ, ਦਰਖਾਸਤ ਕਰੋਗੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ<br />
<br />
ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰ ਅੰਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਤਾਰਣਾ ਪਵੇਗਾ।”<br />
<br />
ਅਰਦਾਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਅਸੀਂ ਯੋਗ ਵੱਲ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਯੋਗ<br />
<br />
ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ,<br />
<br />
ਕਿਉਂਕਿ ਯੋਗ ਵੀ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕਾਗਰਤਾ ਬੰਦਸ਼ ਹੈ। 'ਆਪਣੀ<br />
<br />
ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਕਿਸੇ ਸੋਚ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਇਕਾਗਰ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਦੀ ਇੱਕ ਦੀਵਾਰ<br />
<br />
ਖੜੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਸਾਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਲਾਂਭੇ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋ।'<br />
<br />
ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਨੂੰ ਹੀ ਮਜ਼ਬੂਤ<br />
<br />
ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰਤ<br />
<br />
ਕਰਨਾ, ਬਾਕੀ ਸਭ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ। ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਚੁਣਾਵ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਹੈ? 'ਕਿਹੜੀ<br />
<br />
ਚੀਜ਼ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਫਲਾਂ ਚੀਜ਼ ਠੀਕ ਹੈ, ਚੰਗੀ ਹੈ, ਉੱai<br />
<br />
ਹੈ, ਸੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਨਹੀਂ? ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਚੁਣਾਵ ਕਿਸੇ ਸੁੱਖ, ਕਿਸੇ<br />
<br />
ਈਨਾਮ, ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਉੱaੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜਾਂ ਫੇਰ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ<br />
<br />
ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਹੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਹੈ। ਆਖਿਰਕਾਰ ਤੁਸੀਂ ਚੁਣਦੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹੋ? ਕਿਉਂ ਹਰ<br />
<br />
ਸੋਚ ਦਾ ਮੁਆਇਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ-ਕਈਆਂ<br />
<br />
ਵਿੱਚ -ਫੇਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਚੁਣਨਾ? ਕਿਉਂ ਆਪਣੀ ਹਰ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੂੰ ਘੋਖਦੇ ਨਹੀਂ?<br />
<br />
ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਇ ਕਿਉਂ ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਖਾਹਿਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਉਤਰਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ<br />
<br />
ਉਹ ਉਭਰਦੀ ਹੈ? ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਉਪਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਖਾਹਿਸ਼ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਹੋਣ ਦਾ<br />
<br />
ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਆਖਰਕਾਰ ਤੁਸੀਂ ਅਨੇਕਾਂ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋ ,ਸਚੇਤ ਅਤੇ ਅਚੇਤ<br />
<br />
ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਈ ਨਕਾਬ ਹਨ ਤੁਹਾਡੇ। ਫੇਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਛਾਂਟ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਕੀ<br />
<br />
<br />
<br />
੧੪ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ੧੫ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ<br />
<br />
<br />
<br />
ਮਤਲਬ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਊਰਜਾ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋ, ਤੇ<br />
<br />
ਇੰਜ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਖੜੇ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਟਕਰਾ ਅਤੇ ਝਗੜੇ। ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਆਉਂਦੀ ਸੋਚ<br />
<br />
ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਦੇਵੋਗੇ, ਹਰ ਸੋਚ ਉਪਰ, ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਕੁ ਸੋਚਾਂ ਉਪਰ ਨਹੀਂ, ਫੇਰ ਉੱaੇ<br />
<br />
ਕੋਈ ਬੰਦਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ, ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛਾਂਟੀ ਨਹੀਂ, ਚੋਣ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਹਰ ਸੋਚ ਨੂੰ<br />
<br />
ਦੇਖਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ ਹੈ, ਅਤਿਅੰਤ ਕਠਿਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ<br />
<br />
ਸੋਚ ਨੂੰ ਦੇਖ ਹੀ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਮਲਕ ਦੇਣੀ ਦੂਜੀ ਵੀ ਅੰਦਰ ਆ ਘੁਸਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ<br />
<br />
ਤੁਸੀਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਦਬਾਵ ਦੇ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਫ਼ਾਈ ਦੇ, ਸਚੇਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ<br />
<br />
ਨੂੰ ਦੇਖ ਲਵੋਗੇ, ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਸੋਚ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਮਾਤਰ ਨਾਲ ਹੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸੋਚ ਖਲਲ ਨਹੀਂ<br />
<br />
ਪਾਉਂਦੀ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤੁਲਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਲਾਉਂਦੇ ਹੋ<br />
<br />
ਸਿਰਫ਼ ਉਦੋਂ ਹੀ ਦੂਸਰੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਦਾਖਿਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।'<br />
<br />
'ਪਰਖੋਗੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਫੇਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਰਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।' ਗਾਸਪਲਜ਼ ਦੀ<br />
<br />
ਇਹ ਨਸੀਹਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਵਿਹਾਰ ਉਪਰ ਵੀ ਉਨੀ ਹੀ ਢੁਕਵੀਂ ਹੈ ਜਿੰਨੀ<br />
<br />
ਕਿ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਵਰਤਨ ਉਪਰ। ਜਿੱਥੇ ਪਰਖ ਹੋਵੇਗੀ, ਤੁਲਨਾ ਤੇ ਨਿੰਦਿਆਆਲ<br />
<br />
ੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਉੱaੇ ਮਨ ਦਾ ਖੁਲਾਪਨ ਨਦਾਰਦ ਹੀ ਰਹੇਗਾ, ਉੱaੇ ਬਿੰਬਾਂ<br />
<br />
ਅਤੇ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੀ ਨਿਰੰਕੁਸ਼ਤਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ, ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ<br />
<br />
ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ।<br />
<br />
ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਿਸੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਆਤਮਚਿ<br />
<br />
ੰਤਨ, ਕਿਸੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨੇਮ ਅਧੀਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਵੈ-ਪਰਖ ਅਤੇ ਸਰਵ-ਪਰਵਾਨਿਤ<br />
<br />
ਸਿਧਾਂਤ ਕੋਈ ਮੱਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਕਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਉੱaੇ ਇੱਕ ਸਹਿਜਤਾ<br />
<br />
ਹੈ, ਇੰਦ੍ਰਿਆਵੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਇਕ 'ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਹਕੀਕਤ,' ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ<br />
<br />
ਇਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਹਜਤਾ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰੋਂ ਆਪਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਫੁਟਦੀ ਹੈ, ਪਰ<br />
<br />
ਸਿਰਫ਼ ਉਦੋਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਮਨ 'ਨਿਸ਼ਕ੍ਰਿਆ-ਸਜਗਤਾ' ਦੀ ਅਵਸਥਾ<br />
<br />
ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, 'ਚੋਣ-ਰਹਿਤ ਸਜਗਤਾ'। ਤੁਲਨਾਵਾਂ ਤੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਸਾਨੂੰ ਬਦੋਬਦੀ ਦਵੈਤ<br />
<br />
ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਿਰਫ਼ ਚੋਣ-ਰਹਿਤ ਸਜਗਤਾ ਹੀ ਅ-ਦਵੈਤ ਵੱਲ ਲੈ<br />
<br />
ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਮੱਗਰ ਸਿਆਣਪ ਵੱਲ, ਅਖੰਡ ਪਿਆਰ ਵੱਲ, ਜਿੱਥੇ ਸਭ ਵਿਰੋਧਾਂ<br />
<br />
ਦਾ ਮਿਲਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।’ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਚਾਹੋ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਪਰ<br />
<br />
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੀ ਇੱਥੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਿਸਟਮ,<br />
<br />
ਵਿਚਾਰਾਂ, ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਤੇ ਬੰਦਸ਼ਾਂ 'ਚ ਪੈ ਕੇ ਉਹ ਕਰਦੇ ਹੋ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ,<br />
<br />
ਫੇਰ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੋਗੇ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੀ ਉੱaੋਂ<br />
<br />
ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਿੰਬ-ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀਆਂ<br />
<br />
ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਤਕਰੇ ਤੋਂ ਸਚੇਤ ਹੋਣ ਲਗਦੇ ਹੋ, ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ<br />
<br />
ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਖਾਹਿਸ਼ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ ਜਾਂ ਨਜਾਇਜ਼। ਇਹੋ ਚੋਣ ਰਹਿਤ ਸਜਗਤਾ,<br />
<br />
ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਇਹ ਹਊਮੈਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਦ ਦੂਜੀ ਤੈਹ<br />
<br />
ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਵਚੇਤਨ ਨੂੰ, ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਿਆਣਪ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਹੀ<br />
<br />
ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵਖਰੀ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਿਸ ਦੇ ਅਸੀਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ<br />
<br />
ਆਦੀ ਹਾਂ। ਇਹੋ ਚੋਣ ਰਹਿਤ ਸਜਗਤਾ-ਹਰ ਪਲ, ਹਰ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ, ਸਿਰਫ਼ ਇਹੋ ਹੀ<br />
<br />
ਕਾਰਗਰ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਹੈ। ਯੋਗ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਸਭ ਕਿਸਮਾਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅੰਧ-ਚਿੰਤਨ ਵੱਲ ਨੂੰ<br />
<br />
ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸਵੈ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਫੇਰ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਵੈਕਲਪਿਤ<br />
<br />
ਮਸਤੀ ਵੱਲ, ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਝੂਠੀ ਸਮਾਧੀ ਵੱਲ। ਅਸਲ ਮੁਕਤੀ ਤਾਂ<br />
<br />
'ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਹਕੀਕਤ ਦੀ ਆਂਤਰਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ।' ਇਹ 'ਕੋਈ ਤੋਹਫ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ,<br />
<br />
ਇਸ ਨੂੰ ਲੱਭਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੋਈ ਕਮਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸ<br />
<br />
ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਹਿਮਾ-ਮੰਡਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਹੋਂਦ ਦੀ<br />
<br />
ਇੱਕ ਅਵਸਥਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਮੌਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ, ਪੂਰਣਤਾ<br />
<br />
ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕਤਾ ਖੁਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਦੀ<br />
<br />
ਇੱਛੁਕ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਕੋਈ ਹੁਨਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਬਾਹਰੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਲਈ ਤਾਂਘਦਾ ਹੋਵੇ।<br />
<br />
ਤੁਹਾਨੂੰ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਂ ਕੋਈ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਜੇ<br />
<br />
ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸਭ ਕੁਝ ਲਈ ਤਾਂਘਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਕੀਕਤ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਜਾਵੋਗੇ।<br />
<br />
ਇਹ ਕੋਈ ਤੋਹਫ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੁਨਰ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨਾ<br />
<br />
ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਅਨਸ਼ਵਰ ਅਖੁਟ-ਖਜ਼ਾਨਾ, ਜਿੱਥੇ ਸੋਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਰ ਹਵਸ ਤੋਂ<br />
<br />
ਮੁਕਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਮੰਦ-ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ<br />
<br />
ਸੋਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਨਿਆਵੀਪਣ ਤੋਂ ਅਤੇ ਹੋਣ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਤਾਂਘ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾ<br />
<br />
ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਸਹੀ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਜਾ<br />
<br />
ਸਕਦਾ ਹੈ।' ਚੋਣ ਰਹਿਤ ਸਵੈ-ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਹਕੀਕਤ ਤੱਕ ਲੈ<br />
<br />
ਜਾਵੇਗੀ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਤਬਾਹਕੁਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪਿੱੱਛੇ ਲੁਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਸ਼ਾਂਤ<br />
<br />
ਸਿਆਣਪ ਤੱਕ ਜੋ ਬਾਵਜੂਦ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਉੱaੇ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਬਾਵਜੂਦ<br />
<br />
ਸਾਰੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਜੋ ਕਿ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਬਿੰਬਾਂ ਦਾ ਕਾਰਵਿਹਾਰ<br />
<br />
ਹੈ, ਅਕਸਰ ਹੀ ਇਹ ਸਿਆਣਪ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਹਰ<br />
<br />
ਪਲ-ਹਰ ਛਿਣ ਆਪਣੀ 'ਮੈਂ' ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਰੋੜਾ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਮਨ<br />
<br />
ਜੋ ਸਿਆਣਪ ਦੀ ਇਸ ਅਡੋਲ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਠਹਿਰਾਵ ਤਾਈਂ<br />
<br />
ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ 'ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਵੇਗਾ, ਉਹ ਇਹ ਜਾਣ ਲਵੇਗਾ ਕਿ ਪਿਆਰ ਕੀ<br />
<br />
ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਕੀ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਨਾ ਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅ-ਵਿਅਕਤੀਗਤ।<br />
<br />
ਪਿਆਰ ਬਸ ਪਿਆਰ ਹੈ, ਮਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ,<br />
<br />
ਇਸ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਪਿਆਰ ਤਾਂ ਖੁਦ ਆਪਣੀ ਹੀ ਅਨੰਤਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਨਾ<br />
<br />
ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਹੈ ਨਾ ਵਿਆਪਕ, ਬਸ ਇਹੋ ਹਕੀਕੀ ਹੈ, ਸਰਬਉੱ”, ਅਥਾਹ, ਜਿਸ ਦੀ<br />
<br />
ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ।<br />
<br />
ਅੱਲਡਸ ਹਕਸਲੀ<br />
<br />
੧੬ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ<br />
<br />
<br />
<br />
੧੭ / ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ</div>
<span id="textResults">Converted from <b>Satluj</b> to <b>Unicode</b></span>
</div>
</div>
</div>
<div id="bottomNav">
©2013 <a href="http://www.aglsoft.com/" id="hlinkAglsoft" target="_blank">Aglsoft</a> - <a href="http://punjabi.aglsoft.com/punjabi/converter/?show=disclaimer" id="hlinkDisclaimer">Disclaimer</a> - <a href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=235858291995313683" id="hlinkFeedback">Feedback</a>
</div>
</form>
<div class="yontoolayerwidget" id="dropdowndeals" style="height: 1px; left: 1434px; line-height: 0px; position: fixed; text-align: left; top: 0px; vertical-align: top; width: 155px; z-index: 2147483647;">
<div id="dddContainer" style="height: 100%; position: relative; width: 155px;">
</div>
</div>
</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-44285567359016601402013-06-04T04:15:00.000-07:002013-06-04T04:15:02.839-07:00poems of Balramਪਿੱਪਲ ਦੇ ਪੱਤੇ<br />ਦੋਂ-ਚੋਂ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਈ<br />ਵੱਡੇ- ਵੱਡੇ ਜਹੇ ਹੋ ਗਏ <br />ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਤੋਤਲੇ-ਤੋਤਲੇ ਰੰਗ<br />ਸੂਰਜ ਦੇ ਠੋਲਿਆਂ ’ਤੇ<br />ਦੋਹਰੀ-ਚੋਹਰੀ ਹੁੰਦੀ ਮਸਤੀ<br />ਹਵਾ ਦੀਆਂ ਗੁਦਗੁਦੀਆਂ ’ਤੇ<br />ਬੋੜ੍ਹੇ ਜਹੇ ਮੁੰਹ ’ਚੋਂ<br />ਟਪੂਂ-ਟਪੂਂ ਕਿਰਦੇ<br />ਘੰਟੀਆਂ ਜਹੇ ਹਾਸੇ<br />ਅਕਲ ਦਾੜ ਆ ਗਈ ਏ ਉਨ੍ਹਾ ’ਚ<br />ਸਿਆਣੇ-ਸਿਆਣੇ ਹੋ ਗਏ<br />ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਪੱਤੇ<br />ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨੂੰ ਹੁਣ<br />ਜਾਣੀਆਂ-ਜਾਣੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ<br />ਬਹੁਤਾ ਭਾਅ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ <br />ਪੋਲੀ-ਪੋਲੀ ਥਾਪੀ ਦਿੰਦੇ <br />ਟਹਿਣੀਆਂ ਨੂੰ <br />ਮਸੂਮ ਗਰੂਰ ’ਚ ਭਰੀ<br />ਜਿਓਂ ਬੱਚੇ ਕਹਿਣ ਬੇਬੇ<br />ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਵੱਡੇ ਹੋ ਗਏ<br />ਬਹੁਤੀ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰਿਆ ਕਰ ਸਾਡੀ;<br />ਜੜਾਂ ’ਚ ਪਏ ਬਜੁਰਗ <br />ਲਾਡਲੀਆਂ ਤੱਕਣੀਆਂ ਤੱਕਦੇ<br />ਬੋਦੀਆਂ ਜਈਆਂ<br />ਰੀਝਾਂ ’ਚ ਖੁਰਦੇ<br />ਜ਼ਮੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ<br />ਜੜ੍ਹਾਂ ’ਚ ਜੜ੍ਹਾਂ<br />ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਤਿੜਾਂ<br />ਫ਼ੁਸਫ਼ੁਸਾਉਂਦੀਆਂ<br />ਯੁਗ ਬੀਤਦੇ ਕਿਹੜਾ ਵਰ੍ਹੇ ਲਗਦੇ|<br />ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਗਏ<br />ਦੋਂ-ਚੋਂ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਈ| <br /><br /><br /> ਕਿਸਾਨ ਸੂਰਜ ਨਿਚੋੜਦਾ,<br />ਦੇਹਾਂ ‘ਚ ਜਾਨ ਪੈਂਦੀ,<br />ਕਲਾਕਾਰ ਕਸ਼ੀਦਦਾ,<br />ਰੱਬ ਦਾ ਰਸ,<br />ਰੂਹਾਂ ਹਰੀਆਂ-ਭਰੀਆਂ,<br />ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ |<br /> ਬਲਰਾਮ <br /> ਕਾਫ਼ਿਰ<br />ਜਦ ਦੇਖਾਂ ਇਸ ਛਪੜੀ ਜਹੀ ਮੈਂ ਨੂੰ <br />ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ’ਤੇ ਤਿੜ ਤਿੜ ਕਰਦੇ,<br />ਕੁਦ ਕੁਦ ਪੈਂਦੇ ; ਤਾਂ ਸੰਗ ਜਾਵਾਂ,<br />ਸੋਚਾਂ, ਤੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੋਵੇਂਗਾ,<br /> ਤਾਂ ਕੀ ਸੋਚਦਾ ਹੋਵੇਂਗਾ ,<br />ਹਸਦਾ ਹੋਏਂਗਾ!<br /><br />ਬੁਕਲ ਲਭਦਾਂ ਤੇਰੀ ਮੁੰਹ ਲੁਕੋਣ ਨੂੰ ,<br />ਲਭਦੀ ਨਹੀ | ਫ਼ੇਰ ਆਪੇ ਹੱਸ ਪੈਨਾਂ,<br />ਖਿੜ ਖਿੜ ਜਾਂਦਾਂ, ਹੌਲਾ ਫ਼ੁੱਲ ਹੋ ਤੇਰੇ <br />ਹਵਾ ਜਹੇ ਹਥਾਂ ’ਤੇ ਹਥ ਮਾਰ,<br />ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਹਸਦਾਂ ; <br />ਆਪਣੇ ’ਤੇ ਤੇਰੇ ’ਤੇ <br />ਚੱਲ ਫ਼ੇ\\\ਰ\\ ਕਾਫ਼ਿਰ ਤਾਂ,<br />ਕਾਫ਼ਿਰ ਈ ਸਹੀ |<br /> ਬਲਰਾਮ <br /><br />ਪੀੜ ਰੂਹਾਂ ’ਤੇ ਪਈ ਤਰੇਲ ਹੈ,<br />ਹਰਾ ਰਖਦੀ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ,<br />ਹਵਾ ’ਚ ਨਹੀ ਲਟਕਦੀ,<br />ਦੇਹਾਂ ’ਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ;<br />ਇਹ ਪੂਰਾ ਪਤਾ ਹੈ ਰੱਬ ਦਾ |<br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br />ਐਵੇਂ ਕੂਲੇ ਕੂਲੇ ਫ਼ੰਗ ਨੇ ਮੇਰੇ,<br />ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ, ਦੇਖਦਾਂ ਇਨ੍ਹਾ ਵੱਲ,<br />ਤਾਂ ਤਰਸ ਆਉਂਦਾ,ਦਿਲ ਡੁਬ ਜਾਂਦਾ,<br />ਆਸਮਾਨ ਵੱਲ ਦੇਖਾਂ ਤੇ ਭੁਲ ਜਾਵੇ ਸਭ,<br />ਬਦੋਬਦੀ ਖਿਚ ਲਵੇ ਕੋਈ ਫ਼ੰਗਾਂ ਸਣੇ ,<br />ਹੋਲਾ ਹੋਲਾ ਹੋ ਉਡ ਜਾਵਾਂ, ਬੇਬੂਝ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ,<br />ਬੇਬੇ ਵਾਜਾਂ ਮਾਰਦੀ ਰਹਿ ਜਾਏ ਅਂਬਰਾਂ ’ਚ,<br />ਜਿਵੇਂ ਕਈ ਵਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਰਦੀ ਸੀ,<br />ਜਦ ਜਿਉਂਦੀ ਸੀ |<br /> <br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br />ਕੰਬਦੀਆਂ ਜਈਆਂ ਕਲੀਆਂ ,<br />ਹਵਾ ਥੋੜਾ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਵਜਦੀ,<br />ਜਿਵੇਂ ਡਫ ’ਤੇ ਵੱਜੇ ਹੱਥ,<br />ਡਮਰੂ ’ਤੇ ਉੰਗਲਾਂ ਨੱਚਣ;<br />ਲਰਜਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰੀਆਂ,<br />ਜੱਫਾ ਨਹੀ ਪਾਉਂਦੀਆਂ, ਡਰਦੀਆਂ,<br />ਡੰਡੀ ਤੇ ਆਪ ਕੂਲੀ ਕੱਚ,<br />ਤਿੜਕ ਜਾਊ, ਮਾੜੀ ਜਈ ਤਿੜ ਨਾਲ;<br />ਕੰਬਦੀਆਂ ਜਈਆਂ ਕਲੀਆਂ ਮਲ੍ਹਕ ਜਹੇ<br />ਮੁੱਠ ਖੋਲਦੀਆਂ,ਪੋਲੀ ਜਈ ਬੱਝੀ ਸੀ ਜੋ,<br />ਤੇ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਵੱਜਦਾ ਸਮ,<br />ਜਿਵੇਂ ਧਫ ਵੱਜੇ ਮਰਦੰਗ,<br />ਸੌ ਸੌ ਨੱਚਣ ਨਟਰਾਜ,<br />ਹਰ ਟਹਿਣੀ ਹਰ ਸ਼ਾਖ;<br />ਤੇ ਕੰਬਦੀਆਂ ਜਈਆਂ ਕਲੀਆਂ ,<br />ਜੀਭਾਂ ਦੱਬਣ ਮਿਨ੍ਹਾ ਮਿਨ੍ਹਾ ਹਸਣ |<br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br />ਇਸ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ,<br />ਕੱਲਾ-ਕਾਰਾ ਹਿੱਲਦਾ ਪੱਤਾ,<br />ਟਾਵਾਂ ਟਾਵਾਂ ਕੋਈ ਰਹਿ ਗਿਆ ਪੰਛੀ<br />ਆਲ੍ਹਣੇ ਪਹੁੰਚਣੋਂ,<br />ਖੁਰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਰੰਗ,<br />ਗੈਬ ਹੁੰਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ,<br />ਘੁਲਦਾ ਹਨੇਰਾ ,<br />ਬੱਚਿਆਂ ਕੰਨੀਂ ਮਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ’ਵਾਜਾਂ,<br />ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਕੋਈ ਤਾਰਾ,<br />ਰੇਲ ਦੀ ਕੂਕ,<br />ਚਾਮਚੜਿਕ ਦੀ ਤੜਫ਼ਣ;<br />ਏਸ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀ ਹੁੰਦੀ,<br />ਹੋ ਨਹੀ ਸਕਦੀ|<br /> : ਬਲਰਾਮ :<br /><br /><br /><br />ਕੀਤਿਆਂ ਕਵਿਤਾ ਹੋ ਨਾ ਪਾਵੇ,<br />ਹੋਵੇ ਆਪੋ ਆਪ,<br />ਜੇ ਕੋਈ ਸੁਣੇ;<br />ਸਿਰਹਣ.......,<br />ਕਾਂਬਾ ਦਰਖਤਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਆਈਆਂ ਦਾ,<br />ਪਿੰਡੇ ਨੂੰ ਹੱਥ ਕਰ ਕੇ,<br />ਕੰਨ ਵਰਗਾ ਹੱਥ,<br />ਪੂਰਾ ਖੁੱਲਾ..<br />ਸੁਣੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਦਾ ਫੁੱਟਣਾ,<br />ਕੋਲੇ ਬਹਿ ਕੇ,<br />ਵਹਿਲਾ ਕਰ ਕੇ ਅੰਦਰ,<br />ਵੇਹਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾਣੇ ਖਣਕਣ,<br />ਮਣੀਆਂ ਮਣੀਆਂ,<br />ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਕਣੀਆਂ,<br />ਚਾਹਿਆਂ ਕਦੇ ਨਾ ਵਰੀਆਂ;<br />ਕਵਿਤਾ ਆਵੇ ਜਦ ਜੀ ਚਾਵ੍ਹੇ,<br />ਨਿੱਤ ਨ੍ਹਾਤੀ ਨਿੱਤ ਨਿਖਰੀ;<br />ਹਾਂ ਥੋੜਾ ਧੱਕਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ,<br />ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਦਾ ਮੁੰਹ ਧੋ ਸਕਦੇ ਹੋ,<br />ਮਲ ਸਕਦੇ ਹੋ ਦੰਦੀਂ ਦਂਦਾਸਾ<br />ਅੱਖੀਂ ਕੱਜਲ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋ,<br />ਪਰ ਇਹ ਕੋਈ ਪੱਕ ਨਹੀ,<br />ਕਿ ਹਰ ਵੇਲੇ ਉਹ ਹੋਏ ਰਾਜ਼ੀ,<br />ਛੂਹਣ ਦਏ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ,<br />ਜਿਓਂ ਜਿਓਂ ਵਡੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾਏ,<br />ਇਹ ਪਰਾਈ ਹੁੰਦੀ ਜਾਏ,<br />ਕਵਿਤਾ ਆਦ ਕੁਆਰੀ ਕੰਜਕ,<br />ਇਹ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹੋ ਨਹੀ ਸਕਦੀ |<br /> :ਬਲਰਾਮ:<br /> ਦੇਹ ਸਣੇ<br />ਸਰੀਰ ਸਣੇ ਲੰਘ ਆਇਆਂ ਮੈਂ<br />ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ.....,<br />ਜੇ ਇਹ ਕਲਪਣਾ ਏ ਕੋਰੀ<br />ਤਾਂ ਮੇਹਰ ਕਰ,<br />ਜਗਾਈਂ ਨਾ ਮੈਨੂੰ,<br />ਇਹ ਨੀਂਦ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰੀ ਏ,<br />ਖੰਡ ਮਿੱਠੀ ਖੁਮਾਰੀ,<br />ਲੋਰੀ ਨਾ ਦੇ,<br />ਸੁਰ ਬਹੁਤ ਭਾਰੇ,<br />ਐਵੇਂ ਖਹਿ-ਖਹਿ ਜਾਂਦੇ,<br />ਖੁਰ ਜਾਣ ਦੇ ਬਸ,<br />ਜਿਉਂ ਮੁੰਹ ਅੰਦਰ<br />ਮਿਸਰੀ ਘੁਰਦੀ<br />ਬਿਣ ਬੋਲੇ|<br />ਕਿਨਾਰੇ ਤਾਂ ਸਭ ਵਹਿ ਗਏ<br />ਖੌਰੇ ਕਹਿਣੀਂ ਵਹਿਣੀਂ,<br />ਲਹਿ ਜਾਣ ਦੇ ਹੁਣ<br />ਇਹਨੂੰ ਵੀ ਧੁਰ ਤਾਈਂ,<br />ਜਾਣੇ ਕਿਹੜੀ ਦੇਹ ਇਹ,<br />ਤੂੰ ਹੱਥ ਨਾ ਫ਼ੜੀਂ,<br />ਉਤਰ ਜਾਣ ਦੇਈਂ ਬਸ<br />ਆਪੇ ਖੁਰ-ਪੁਰ ਜਾਉ|<br />ਜਿਓਂ ਫੁੱਲਾਂ ’ਚੋਂ ਰੰਗ ਕਿਰਦਾ<br />ਮੈਂ ਕਿਰ ਆਇਆਂ<br />ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ<br />ਦੇਹ ਸਣੇ|<br /><br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /> ਅਰਜ਼ੋਈ<br />ਮੇਰੇ ਰੋਮ-ਰੋਮ ’ਚ ਵਿਰਹੋਂ ਭਰ ਦੇ,<br />ਮੇਰੇ ਸਾਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਸ ਦੀ,<br />ਇੱਕ ਨਦੀ ਬਖਸ਼,<br />ਧੂਫ਼ ਵਾਂਗ ਧੁਖਾ ਲੈ,<br />ਆਪਣੇ ਚਰਣਾ ’ਚ,<br />ਲੂੰ-ਲੂੰ ਵਿਚ ਲਗਨ ਜਗਾ,<br />ਬਸ ਪੀ ਜਾ ਮੈਨੂੰ,<br />ਡੀਕ ਲਾ ਕੇ,<br />ਕੌੜਾ ਤਿਖਾ,<br />ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ,<br />ਵੀ ਹਾਂ, ਬਸ,<br />ਕਬੂਲ ਕਰ|<br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br />ਗੀਤ ਕੋਈ ਅਣਗਾਇਆ<br />ਆ,ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਾਣਾ ਦੇ ਤਾਰ ਛੇੜ,<br />ਉੱਥੇ ਹੈ ਗੀਤ ਕੋਈ ਅਣਗਾਇਆ,<br />ਵਿਲਕਦਾ ਪਿਆ,<br />ਜਿਉਂ ਬੀਜ ਕੋਈ,<br />ਲਭਦਾ............,<br />ਕੁਆਰੀ ਧਰਤੀ,<br />ਮੈਂ ਲੋਚਾਂ ਤੇਰੀ ਛੋਹ,<br />ਆ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾ ਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ,<br />ਸਿਤਾਰ ਕਰ ਦੇ|<br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br />शुक्र है...<br /><br />शुक्र है हम महात्मा नहीं हैं<br />अभी भी यादों के कुछ मायने हैं<br />अभी भी उंगलीयां<br />दरख्तों के सीने पे<br />तलाशती हैं वो नाम<br />जो लड़कपन में लिखा था<br />और फिर गले से लगा लेती हैं<br />हल्की-हल्की सी पदचाप<br />चुपचाप सुनती हैं<br />हथेली..........,बस<br />ज़मीन हो जाती है।<br /><br />आसमान से गिरती बूँदों में<br />किन्ही पैरों के निशाँ ढूँढते हैं<br />जो चले गए हैं सितारों में<br />और लौट आते हैं बार-बार<br />देह की तलाश में<br />पृथ्वी पर;<br />अभी आकारों का मोह गया नही है<br />ना उनमे ना हम में<br />रूप और गँध की चाह रची बसी है अभी<br />उनमे भी हम में भी<br />तुम्हे गान हो उतरना होगा<br />बस इन्ही में............<br />स्वागत है तुम्हारा<br />आओ तो............<br />शुक्र है हम महात्मा नही हैं।<br /> बलराम<br /><br /><br /><br />मृत्यु दोहरे<br /><br />पग डगमग हैं बाजू बल ना,नैनन जोत गई;<br />चेतो रे नर बाँवरे चेतो भोर भई।<br /><br />बँध फँद पाछे रहे हो मुक्ता मन गाए<br />हर सों हर की गति रही ना कछू आए ना जाए।<br /><br />बँध फँद सब छुट रहे मन मुक्ता आकाश<br />पिंजरा था सो नभ हुआ पंख हुए हैं पाश।<br /><br />माए सो रैन सुहागिनी जा में पी घर आए<br />देह घुरी सेजा घुरी नीर सों नीर समाए।<br /><br />कूल किनारा छूटिया कश्ती ना पतवार<br />मौज चली आकाश को दोनो बांह पसार।<br /><br />धुँध छँटी बँधन कटे प्राण झरें चहुँ ओर<br />सिँधु समाना बिँदु में रैन समानी भोर।<br /><br />मौत की दुल्हन साँवरी गई पिया मन भाय<br />ज्यूँ-ज्यूँ बाजे घूंघरो घूँघट खुलता जाय।<br /><br />काग बँधेरे बोलया बँधन खोलो भाई<br />युग आए युग जाए हैं ये पल बहुर ना आए।<br /><br />मारग मरन को सुगम ना बहुर मरे देह जार<br />मारे स्यों कहुँ मन मरे मरे चेत इक बार।<br /><br />सांस की रज्जू खुल रही धनक गई आकास<br />रंग गंध पाछे रहे क्या स्यामल उज्जास।<br /><br />सुबह उठा गीता भखी लो हुई दोपहर कुरान<br />मन भर स्याही मन चढी तन जों जिए मसान।<br /> बलराम<br />.......................................................<br /><br /><br />नज़रें तरासती हैं किरणें<br />लहरें लहरों को<br />कोई समबँध<br />खुलता चला जाता है<br />धरती हरी और<br />आकाश नीला हो जाता।<br /> बलराम<br /><br />बरस रही हैं आयतें रिम-झिम झरे आज़ान<br />फूल पात सरवन करें कोयल कहे कुरान।<br /> बलराम<br /><br />अनेक पाँवों पे चलता है समय<br />घास में<br />फूल की पँखरीयों में<br />झरी,जामुनी होती पत्तीयों में<br />नन्ही किलकारी<br />बूड़ी डगोरी में<br />कितने पैरों पे<br />चलता है समय।<br /> बलराम<br /><br />कोमलांगी धूप<br />बिछती नर्म पत्तीयों पे<br />बूँद-बूँद समा जाती<br />पेड़ के हृदय में<br />हो मौन<br />ॠतु आती-जाती<br />वो स्यामला बनी रहती<br />यथावत अडोल।<br /> बलराम<br /><br /><br />अलविदा झरनों पहाड़ो<br />अलविदा आती बहारो<br />अलविदा धरती गगन रे<br />अलविदा सहरा चमन रे<br /><br />अलविदा कोएल की पंचम<br />आँख क्यूँ हो आई है नम<br />ये तो जीवन का चलन है<br />लो मेरा अन्तिम नमन है<br /><br />अलविदा जीवन की ज्योति<br />अलविदा शबनम से मोती<br />अलविदा सांसो हवायो<br />आज मेरे सुर में गायो<br /><br />गीत अन्तिम गा रहा मैं<br />अलविदा अब जा रहा मैं<br /> बलराम<br /><br /><br /><br />असँख्य बूँदें गिरी<br />एक साथ<br />बरबस<br />कौन डूबी विषाद<br />कौन अल्हादित<br />किसे खबर<br />बस धरती भीग गई।<br /><br />फ़लक झुका रहा अपलक<br />झरने को आतुर<br />सिमटी स्यामला<br />भीतर ही भीतर <br />लोटती सी<br /><br />उन्मुक्त गँध<br />दौड़ती,सरसराती जाती<br />सुर्ख हुए दिशायों के होंठ<br />मौन स्पन्दन<br />घुलता है जाता<br />मैं कहाँ हूँ।<br /> बलराम<br /><br />मेरी सहभागिता के बिना<br />कोई षडयन्त्र<br />पूरा नही होता<br />मेरे खिलाफ़<br />तो क्या करूँ<br />कैसे रखूँ गांडीव<br />....................<br />केशव!<br />कुछ तो कहो।<br /> बलराम<br /><br /><br /><br /><br />लहरें और समँदर<br /><br />लहरें तो हैं<br />उठती गिरती<br />गिर-गिर के उठती<br />फिर संभलती<br />मस्त अठखेलीयां करती लहरें<br />कैसे करूँ दरकिनार वो तो हैं<br />फ़िसलती संभल-संभल चलती<br />छोटी-बड़ी<br />बड़ी-छोटी<br />नई-पुरानी<br />पुरानी-नई<br />आती-जाती<br />लहरें यां डोलता समँदर<br />है बाँटना मुश्किल<br />लहरों को लहरों से<br />समँदर से<br />अनँत इस<br />अखँडता में<br />कहाँ समय<br />नया-पुराना<br />पुराना-नया<br />शुरू-अँत<br />सृष्टि-प्रलय<br />सब कहाँ<br />लहर-लहर<br />समँदर है<br />अनँत,असीम,अगाध<br />अनाहत-अविचल।<br /> बलराम<br /><br />ਵਿਸਮਾਦੀ ਧਰਵਾਸੁ<br /><br />ਅੰਬਰ ਘਰ ਸ਼ਹਿਨਾਈਯਾਂ ਵੱਜੀਆਂ<br />ਆਤਿਸ਼ੀ ਟੁਣਕਾਰਾਂ<br />ਆਏ ਪ੍ਰਾਹੁਣਿਆਂ ਹੁਣ ਤੁਰ ਜਾਣਾ<br />ਮੇਘਾਂ ਨੇ ਵਰ ਜਾਣਾ<br />ਝੋਲੀਓਂ ਮੇਰੀ ਝਰ ਜਾਣਾ<br />ਘਰ ਜਾਣਾ<br />ਸਤਰੰਗੀ ਕਿਰਣਾ<br />ਤੋਰਨ ਆਈਆਂ<br />ਜੋ ਆਇਆ ਤਿਸ ਜਾਣਾ<br />...............................<br />ਅੰਬਰ ਧਰਵਾਸ ਦਿੰਦਾ<br />ਖੁਦ ਨੂੰ <br />ਵਿ..ਸ..ਮਾ..ਦੀ<br />ਧਰਵਾਸ|<br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br />ਨੀਂਦ<br /><br />ਨੀਂਦ ਦਾ ਦੁਆਰ ਖੁਲਦੇ ਹੀ<br />ਸਬ ਹਲਕਾ-ਹਲਕਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ<br />ਜੋ ਵੀ ਸਥੂਲ ਹੈ<br />ਖੁਰ ਜਾਂਦਾ<br />ਘਰ,ਕਮਰਾ<br />ਬੈੱਡ, ਬਿਸਤਰਾ<br />ਦੇਹ...<br />ਸਬ<br />ਹਥੋਂ ਤਿਲਕ ਜਾਂਦਾ<br />ਇਹ ਕਿਹਾ ਟਾਪੂ ਹੈ<br />ਕਿਹਾ ਆਕਾਸ਼<br />ਚੰਨ ਨਾਲੋਂ ਵੀ <br />ਹੌਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ<br />ਏ ਬੰਦਾ<br />ਪੋਲਾ-ਪੋਲਾ<br />ਪਰੀਆਂ ਵਰਗਾ<br />ਕਵਿਤਾ ਜਿਹਾ<br />ਸਾਂਵਲ ਸਾਂਵਲ<br />ਧੂਮਲ ਧੂਮਲ<br />ਫੁੱਲੀਂ ਪਈ ਤ੍ਰੇਲ ਵਰਗਾ<br />....................ਆਹ!<br />ਹੁਣੇ ਆਵੇਗੀ<br />ਕੋਈ ਕਿਰਣ ਕੁਆਰੀ<br />ਖੰਭਾਂ ਸਣੇ<br />ਸਰਵਰ ’ਚ ਉਤਰ ਜਾਏਗੀ<br />ਫੜਫੜਾਏਗੀ,ਖੰਭ ਛਿਣਕੇਗੀ<br />ਬੂੰਦਾਂ ਬੂੰਦਾਂ<br />ਅਹਾ!<br />ਸਭ ਸੁਫ਼ਨਾ-ਸੁਫ਼ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ<br />ਪਲਕਾਂ ਦੀ ਲੈ ਝੋਲ ਖਿਲਾਰੀ<br />ਖੜੀ ਉਡੀਕੇ ਨੀਂਦਰ ਪਿਆਰੀ<br />ਕਦ ਆਵੇਗੀ ਕਿਰਣ ਕੁਆਰੀ|<br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br />ਓਹਮ<br />ਲਹਿਰ<br />ਨੰਗੇ ਆਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਛੂਹ <br />ਮੁੜ ਪਈ<br />....................<br />ਸਾਗਰ ਹੋਈ<br />...................<br />ਕੰਡਿਆਂ ਦੀ ਰੇਤਾ ਅੰਦਰ<br />ਕੁਝ ਚਿਰ<br />ਸੁਰਰ.....ਸੁਰ ਹੋਈ<br />ਜਿਉਂ ਪ੍ਰਾਹੁਣਿਆਂ ਨੂੰ<br />ਤੋਰਨ ਜਾਂਦਾ<br />ਕੋਈ ਚਾਰ ਕਦਮ<br />.......................<br />ਫੇਰ ਸਬ ਸ਼ਾਂਤ<br />ਗੂੰਜੇ ਮੌਨ<br />ਓਹਮ!!!!<br /><br /><br /><br />ਦੇਵੀ! ਤੂੰ ਕੌਣ ਹੈਂ!<br /><br />ਅਗਨਸ਼ਿਖਾ ਜਹੀਆਂ<br />ਲਰਜ਼ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ<br />ਕੰਬਦੀਆਂ ਸਾਹਾਂ<br />ਦੀ ਓਕ ਭਰੀ<br />ਸਾਂਝ ਦੁਮੇਲ ਜਹੀਆਂ<br />ਪਲਕਾਂ ਤੋਂ<br />ਤੂੰ ਕਿਸਨੂੰ ਅਰਘ ਦੇ ਰਹੀ ਏਂ<br />ਦੇਵੀ! ਤੂੰ ਕੌਣ ਏਂ!<br />ਜੇ ਤੂੰ ਮੈਂ ਹਾਂ<br />ਤਾਂ <br />’ਮੇਰਾ ਮੁਝ ਕੋ ਨਮਸਕਾਰ ਹੈ|’<br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br /><br />ਅਡੋਲ ਲਹਿਰ<br /><br />ਆਉਂਦੀ ਲਹਿਰ<br />ਜਾਂਦੀ ਹੈ,<br />ਜਾਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮਜ਼ਾ<br />ਫ਼ਿਸਲਣ ਜਹੀ,<br />ਸਬ ਆਉਣਾ-ਜਾਣਾ<br />ਹੁੰਦਾ ਕੰਢਿਆਂ ’ਤੇ<br />ਲਹਿਰ ਤੇ ਡੋਲਦੀ-ਝੂਲਦੀ<br />ਸਿਰਜਨਹਾਰ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ’ਚ<br />ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਪਿਤਾ<br />ਉਛਾਲ ਦਿੰਦਾ<br />ਜੁਆਕੜੀ ਨੂੰ ਹਵਾ ’ਚ<br />ਤੇ ਫੇਰ ਬੋਚ ਲੈਂਦਾ<br />ਓਥੇ ਕੂਲ-ਕਿਨਾਰੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ<br />ਜਾਂ ਘੁਲੇ ਨੇ ਲਹਿਰ-ਲਹਿਰ<br />ਅਡੋਲ<br />ਜਿਵੇਂ ਆਕਾਸ਼ ਘੁਲਿਆ<br />ਹਰ ਥਾਂ|<br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br />आह!ये पत्ते<br />आह!ये पत्ते<br />जीवन भर की<br />रंगीनीयां समेटे,<br />हैं जाने को तत्तपर<br />बैठे,आह!ये पत्ते।<br /><br />डूब के पिया है<br />शबनम को,आई जो<br />दूर आसमानों से,जाने <br />कौन संदेसा लिए<br />गुप-चुप से।<br />उगते-जाते सूरजों को<br />खूब धुना है धमनीयों में।<br />रसते रहे टहनीयों में,<br />साक्षी पँछीयों के सहवास के।<br /><br />अब पक्क गया है वैराग इनका,<br />सिर से पाँव तक रँगीन.........,<br />रस भिगा..........................,<br />भीतर उगा है कुछ...........,<br />अनछुया.......अछुया.......,<br />तमाम आसमानों की छोह<br />में पगा।नन्ही सी दस्तक<br />पँछी के पैरों की,हल्की सी<br />हवा और वो छोड़ चले जहान,<br />लहराए से,लिए जीवन भर<br />का सूरज,रातों की खामोशी,<br />दास्तानें छुपी दूर जो सितारों के<br />सीने में,लिए जा रहे हैं साथ,<br />ये पत्ते दगते रँगों मे ढले,<br />अहा!ये मृदा होंगे<br />मट्टी महकी-महकी<br />सौंधी-सौंधी,जुड़े रहे हैं<br />जिससे सदा से,चले हैं<br />छोड़ अब मारफ़त सारे<br />मिलने उसी को <br />पगलाए से,दोस्त सँगी<br />सखा हैं कितने ही पहले<br />से वहाँ,और कुछ-कुछ<br />वो मीठा-मीठा सा अजनबी<br />भी,ढला जो भीतर,राह जोही <br />उम्र भर जिसकी,अहा!खूब रसा <br />है वैराग इनका गँध से उसी की।<br /> बलराम<br /><br /><br />ਮੇਹਮਾਨ-ਨਿਵਾਜ਼ੀ<br /><br />ਓਸ ਭਿੱਜੀ ਘਾਹ<br />ਮੇਹਮਾਨ-ਨਿਵਾਜ਼ੀ ’ਚ ਰੁੱਝੀ ਹੈ<br />ਦੂਰੋਂ ਆਏ ਨੇ ਪ੍ਰਾਹੁਣੇ<br />ਉਸਨੇ ਮੂੰਦ ਲਈਆਂ ਅੱਖਾਂ<br />ਸੁਨੇਹਾ ਸੁਨਣ ਲਈ<br />ਤੇ ਉਤਰ ਗਈ ਏ ਅੰਦਰ|<br /><br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br />ਵਿਦਾ ਕਰੋ<br /><br />ਵਿਦਾ ਕਰੋ<br />ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀਓ!<br />ਹੁਣ ਵਿਦਾ ਕਰੋ<br />...................<br />ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਹੋਈ ਮੁਟਿਆਰ<br />-ਜੀ,ਹੁਣ ਵਿਦਾ ਕਰੋ<br />ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀਓ<br />ਵਿਦਾ ਕਰੋ.......<br />....................<br />ਸਾਜ ਸਿਂਗਾਰ <br />ਸਬ ਗਏ ਉਦਾਸੇ<br />ਰਾਗ ਹੋਏ ਬੈਰਾਗ<br />-ਜੀ,ਹੁਣ ਵਿਦਾ ਕਰੋ<br />ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀਓ<br />ਵਿਦਾ ਕਰੋ.......<br />....................<br />ਰੋਮ-ਰੋਮ ਘਟ<br />ਘੂੰਗਟ ਖੋਲੇ<br />ਕੈਸੀ ਜਾਗੀ ਪਿਆਸ<br />-ਜੀ,ਹੁਣ ਵਿਦਾ ਕਰੋ<br />ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀਓ<br />ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਹੋਈ ਮੁਟਿਆਰ<br />-ਜੀ,ਹੁਣ ਵਿਦਾ ਕਰੋ<br />ਬਲਰਾਮ ਜੀਓ<br />ਵਿਦਾ ਕਰੋ.......<br />....................!<br /><br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br />चल अब.........<br /><br />अन्धड़ ढोए धूप बटोरी<br />चल अब खूब सामान हुआ!<br />छोड़ ये सब अब डांग डंगोरी<br />चल अब खूब सामान हुआ!<br />राह गई राहबर भी छूटे<br />चल अब खूब सामान हुआ!<br />छूटे संगी सच्चे झूठे<br />चल अब खूब सामान हुआ!<br />रैन गई गया रैन बसेरा<br />चल अब खूब सामान हुआ!<br /> <br /> बलराम<br /><br /><br />उसने कहा <br />राग ही नहीं<br />वैराग भी<br />हो सकता है<br />कच्चा;<br />कड़वा <br />खट्टा।<br />राग जब<br />पकता है<br />तो........<br />उतर आता है<br />भीतर कोई<br />रस हो कर<br />और.......<br />रचने लगता<br />है रास<br />वैराग........।<br /><br /> बलराम<br /><br /><br /><br />ਬਸੰਤ ਆਈ<br /><br />ਬਸੰਤ ਆਈ<br />ਅੰਗੜਾਈ ਲੈਣ <br />ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਤਿੜਾਂ<br />ਫੁੱਲਾਂ ਖੋਲੀਆਂ<br />ਹਜ਼ਾਰ ਬਾਹਾਂ <br />ਆਸਮਾਨ ਵੱਲ<br />ਧਰਤੀ ਫੱਟਣ<br />ਨੂੰ ਪੈਂਦੀ,<br />ਖਿੜ-ਖਿੜ ਪਏ<br />ਰੰਗ ਧੁੱਪ ਦਾ<br />ਹੌਲਾ ਫੁੱਲ <br />ਆਸਮਾਨ!<br /><br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br /><br /><br />ਯਾਤਰਾ<br /><br />ਤੁਰ ਗਿਆ<br />ਕਿਸ ਯਾਤਰਾ ’ਤੇ<br />ਤੁਪਕਾ ਓਸ ਦਾ|<br /><br /> ਬਲਰਾਮ<br /><br />ਜੀਵਨ-ਰਾਗ<br /><br />ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਰਾਗ ਸੁਣ<br />ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਪੀ<br />ਡੀਕ ਜਾ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ-<br />ਤਿਤਲੀਆਂ ਵਾਂਗ<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /> <br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /> <br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /> K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-20536785803832666212013-06-04T03:43:00.001-07:002013-06-04T03:52:28.352-07:00ISHQ KEETA SO JAG DA MOOL MIYAAਇਸ਼ਕ ਕੀਤਾ ਸੂ ਜਗ ਦਾ ਮੂਲ ਮੀਆ <br /><br /> (ਮੰਚ 'ਤੇ ਹਨੇ•ਰਾ ਹੈ। ਅਨਘੜ ਜਿਹਾ ਇਕ
ਢੇਰ-ਬੇਪਛਾਣ ਜਿਹਾ-ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹਰਕਤ ਨਹੀਂ। ਫਿਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਕ ਬੋਲ ਤੈਰਦੇ ਹਨ :
'ਅਰਬਦ ਨਰਬਦ ਧੁੰਦੂਕਾਰਾ ਕਿਸ ਵਿਚ ਰਚਿਓ ਪ੍ਰਥਮ ਸੰਸਾਰ-' ਉਸ ਢੇਰ ਅੰਦਰ ਹਲਕੀ ਹਲਕੀ
ਕਰਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਸਤੀ ਸੂਕਤ ਦੇ ਬੋਲ ਉਭਰਦੇ ਹਨ : 'ਜਬ ਅਗਮ ਅਗੋਚਰ ਜਲ ਭੀ ਨਹੀਂ
ਥਾ...' ਸਤ ਸੀ ਨਹੀਂ-ਅਸਤ ਭੀ ਨਹੀਂ ਥਾਂ। (ਸੂਕਤ ਬਾਦ 'ਚ ਦੇਖ ਲੈਣਾ ਹੈ।) ਮੰਚ ਉਤਲੀ
ਮੂਵਮੈਂਟ ਇਕ ਤਲਾਸ਼ .... ਇਕ ਸਵਾਲ .... ਇਕ ਕੁਆਨ ਦੇ ਅਰਥ ਮੇਂ ਬਦਲ ਜਾਤੀ ਹੈ। ਪਖਾਵਜ਼
ਜਾਂ ਨਗਾੜੇ ਕੀ ਚੋਟ ਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਸਾਥ 'ਕੰਨ' ਕੀ ਸਾਊਂਡ ਫੈਲਤੀ ਹੈ....। ਮੰਚ ਪਰ ਰੌਸ਼ਨੀ
ਫੈਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਹੀਰ ਵਾਰਿਸ ਦੇ ਬੋਲ ਉਭਰਤੇ ਹੈਂ - ਤੋਂ ਮੰਚ ਪਰ ਸਭ ਲੋੜ
ਪ੍ਰੇਮੀ-ਜੋੜੀਓ ਕੇ ਰੂਪ ਮੇਂ ਮੂਵ ਕਰਤੇ ਹੈ। ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾਂ, ਰਾਧਾ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ,
ਸੋਹਣੀ-ਮਹੀਂਵਾਲ... ਵਗੈਰਾ, ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ 'ਚ ਜਾਨ ਪਾਵੈ ਹੈ।)<br /><br />ਅੱਵਲ ਹਮਦ ਖੁਦਾਇ ਦਾ ਵਿਰਦ ਕੀਚੈ<br /> ਇਸ਼ਕ ਕੀਤਾ ਸੂ ਜਗ ਦਾ ਮੂਲ ਮੀਆਂ<br />ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਦੀ ਰਬ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਕੀਤਾ<br /> ਤੇ ਮਾਸ਼ੂਕ ਹੈ ਨਬੀ ਰਸੂਲ ਮੀਆਂ<br />ਇਸ਼ਕ ਪੀਰ ਫਕੀਰ ਦਾ ਮਰਤਬਾ ਹੈ<br /> ਦਰਦ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਭਲਾ ਰੰਜੂਲ ਮੀਆਂ<br />ਖਿੜੇ ਤਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਬਾਗ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ<br /> ਜ਼ਿਨ•ਾਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਇਸ਼ਕ ਕਬੂਲ ਮੀਆਂ <br /><br />(ਪੰਜਾਂ
ਪੀਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੰਚ 'ਤੇ ਹਨ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੇਂ ਆਤੇ ਹੈ। ਨਮਾਜ ਕੀ ਮੁਦਰਾ ਮੇ ਹੈਂ। ਦੁਆ
ਮੇਂ ਹਾਥ ਉਠਾਤੇ ਹੈਂ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਫਿਰ ਉਨ•ਾਂ ਪੇ ਮੱਧਮ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਕਥਾਕਾਰੋਂ ਪੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼
ਹੋਤਾ ਹੈ। ਵੋ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਸੁਣਾਤੇ ਹੈਂ।)<br /><br />ਕਥਾਕਾਰ : ਅੱਖਾਂ ਚਾਰ ਹੋਈਆਂ... ਸਾਹ ਸੀਤ ਹੋਏ..., ਤਾਲ ਖੁੰਝੀ...,<br /> ਪੈਰ ਉਖੜੇ... ਚਾਲ ਉਖੜ ਗਈ ... ਪੈਂਡੇ ਬਿਖੜੇ ਪਏ।<br />ਮਿਰਦੰਗ
ਵਜਾਉਂਦੇ ਆਪਣੇ ਆਸ਼ਿਕ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਹੀਰ ਬੇਹਾਲ ਹੋਈ,ਸੁਧ-ਬੁਧ ਭੁੱਲੀ,ਤਾਲੋਂ
ਬੇਤਾਲ.........,ਇੰਦਰ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਬਿਜਲੀ ਵਾਂਗ ਡਿੱਗੀ,ਪੀਰ ਸਭ ਤੱਕਦੇ ਰਹਿ ਗਏ,
ਜੋੜੀਆਂ ਬਿਖਰ ਗਈਆਂ........ ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਕੁਰਲਾਏ....ਖਬਰਦਾਰ ਦੇਵਰਾਜ ਇੰਦਰ..... ਇਹ
ਕਾਇਨਾਤ ਫਨ•ਾ ਹੋ ਜਾਏਗੀ। ਪਰ ਰਾਜੇ ਤਾਂ ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਲਾਖ ਪਾਈ ਸੀ|<br /><br /> (ਇੰਦਰ ਦੇ
ਸਰਾਪ ਵਾਲਾ ਦ੍ਰਿਸ਼। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਉਸੇ ਰੋਕਤੇ ਹੈਂ। ਇਥੇ ਵਾਲਾ ਸੰਗੀਤ ਹੀ ਮੁੜ ਹੀਰ ਦੀ
ਡੋਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਰਤਣਾ ਹੈ। ਸਭ ਜੋੜੇ ਬਿਛੜ ਕੇ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਦਿਸ਼ਾਓ ਮੇਂ ਬਿਖਰਤੇ ਹੈਂ।
ਅੰਤ ਮੇਂ ਹੀਰ ਓਰ ਰਾਂਝਾ...। ਹੀਰ ਕੀ ਚੁਨਰੇ ਪਰੀਆਂ ਅਰਸ਼ ਸੇ ਉਤਰਤੀ ਹੈਂ। ਹੀਰ ਨ੍ਰਿਤ
ਕਰਤੇ ਹੋਏ ਉਸ ਕੇ ਪੀਛੇ ਜਾਤੀ ਹੈ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਵੀ ਉਨ ਕੇ ਪੀਛੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ। ਰਾਂਝਾਂ
ਦੂਸਰੀ ਹੀ ਜਗ•ਾਂ ਜਾ ਉਤਰਤਾ ਹੈ। ਗੌਰ ਸੇ ਜਗ•ਾ ਕੋ ਦੇਖਤਾ ਹੈ... ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ।)<br /><br />ਰਾਂਝਾ
: (ਚੁਫੇਰੇ ਢੂੰਢਦੇ ਹੋਏ) ਹੀਰ ..... ਹੀਰ ..... ਓ ਪੀਰ ਮੁਰਸ਼ਦੋ ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਭੇਜ
ਦਿੱਤਾ ਮੈਨੂੰ। (ਇਕ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰਦਾ ਹੇ) ਵੀਰ .... ਮੇਰੀ ਗੱਲ
ਸੁਣੀ... ਵੀਰ। (ਅੱਗੇ ਹੋ ਕੇ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਥੁਕ ਨਿਰਾਲਦਾ ਹੈ)<br />ਰਾਹੀਂ : ਛੇਤੀ ਪੁੱਛ ਜੋ ਪੁਛਣਾ।<br />ਰਾਂਝਾ : (ਵਿਰਹੋਂ ਤਪਿਆ...) ਪੁੱਛਣਾ ਹ...., ਹੀਰ ਸਿਆਲ ... ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਰਾਹ...।<br />ਰਾਹੀਂ : ਰਾਹ ਤੇ ਇੱਕੋ ਈ ਏ...। (ਇਸ਼ਾਰਾ) ਤੁਰਿਆ ਜਾÀ...। ਉਹ ਸਾਮ•ਣੇ ਮਸੀਤ ਏ... ਅੱਲ•ਾਂ ਦਾ ਘਰ...<br />ਰਾਂਝਾ : ਅੱਲ•ਾ ਦਾ ਘਰ ...। ਪਰ ਮੈਂ ਤੇ ...।<br />ਰਾਹੀਂ : ਰਾਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਏ...। ਤੜਕੇ ਫੇਰ ਤੁਰ ਪਈਂ...।<br />ਰਾਂਝਾ : (ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।) ਅੱਲ•ਾ ਦਾ ਘਰ ...।<br />ਰਾਹੀਂ : (ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਹੱਸਦੇ-ਹੱਸਦੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।) ਪਰ ਮੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚ ਕੇ ਰਹੀਂ...।<br />ਰਾਂਝਾ : ਅੱਲ•ਾ ਦਾ ਘਰ ... ਮੁੱਲਾਂ...। [ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਹੌਂਕਾ ਭਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ...।] ਚਲ ਵਈ ਰਾਂਝਿਆ...।<br /> [ਇਕ ਚੱਰ ਲਾ ਕੇ ਰੁਕਦਾ ਹੈ।] ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਅੱਲ•ਾ ਦਾ ਘਰ...। <br /> [ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਵੰਝਲੀ ਛੋਹ ਲੈਂਦਾ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆ ਖਲੋਂਦਾ ਹੈ. ਪਰ ਉਹ ਬੇਖਬਰ ਹੈ।]<br /> ਭੁੱਖ ਨੰਗ ਨੂੰ ਝਾਗ ਕੇ ਪੰਧ ਕਰਦਾ<br /> ਰਾਤੀਂ ਵਿੱਚ ਮਸੀਤ ਦੇ ਆਇਆ ਈ।<br /> ਹੱਥ ਵੰਝਲੀ ਪਕੜ ਕੇ ਰਾਤ ਅੱਧੀ<br /> ਰਾਂਝੇ ਮਜ਼ਾ ਭੀ ਖੂਬ ਬਣਾਇਆ ਈ।<br /> ਰੰਨ ਮਰਦ ਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਕਾਈ<br /> ਸੱਭੇ ਗਿਰਦ ਮਸੀਤ ਦੇ ਧਾਇਆ ਈ।<br /> ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਪੰਡ ਝਗੜਿਆਂ ਦੀ<br /> ਪਿੱਛੋਂ ਮੁੱਲਾਂ ਮਸੀਤ ਦਾ ਆਇਆ ਈ।<br />
[(ਇਹ ਸਾਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਿਰਫ ਵੰਝਲੀ 'ਤੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।) ਮੁੱਲਾਂ ਗੁੱਸੇ ਭਰਿਆ ਆਉਂਦਾ
ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਨੇ। ਦੋਹੇਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅੰਨੇ ਹਨ । ਭੀੜ ਹਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ
ਤ੍ਰਭਕ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲਦਾ ਹੈ।]<br />ਮੁੱਲਾਂ : ਉਇ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ਤੂੰ...। ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕੁਫਰ ਤੋਲਦਾ ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ 'ਚ ...। <br />ਰਾਂਝਾ
: (ਸ਼ਾਂਤ ..., ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।) ਕਿਉਂ ਮੁੱਲਾਂ ਜੀ ... ਕੀ ਇਹ ਕੰਮ ਸਿਰਫ ਦਿਨ ਵੇਲੇ
ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ... (ਵਿਅੰਗ) ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਏ ਕੁਫਰ ਤੋਲਣ ਦਾ...। (ਭੀੜ ਫੇਰ ਹੱਸ ਪੈਂਦੀ
ਹੈ।)<br /><br />ਮੁੱਲਾਂ : (ਝਿੱਥਾ ਪਿਆ) ਸੁਣਿਆ..., ਸੁਣਿਆ ਤੁਸੀਂ...। ਐ ... ਸ਼ਕਲ
ਵੇਖੋ ਇਹਦੀ..., ਲਗਦੈ... ਕਦੇ ਰੋਜ਼ੇ ਰੱਕੇ ਹੋਣਗੇ...। ਨਮਾਜ਼ ਪੜਨ ਤਾਂ ਆਇਆ ਨੀ
ਕਦੇ...। ਤੇ ਉÎÎÎੱਤੋਂ ਇਹ ਕੁਫਰ...। (ਵੰਝਲੀ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਿਛ•ਾਂ ਹੋ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ।)<br />ਰਾਂਝਾ : (ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ) ਸਾਨੂੰ ਦੱਸ ਨਿਮਾਜ਼ ਹੈ ਕਾਸ ਦੀ ਜੀ<br /> ਕਾਸ ਨਾਲ ਨਿਮਾਜ਼ ਸਵਾਰੀਆ ਨੇ<br /> ਲੰਮੇ ਕਦ ਚੌੜੀ ਕਿਸ ਹਾਣ ਹੁੰਦੀ<br /> ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਾਰੀਆ ਨੇ<br /> ਕੰਨ ਨੱਕ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਹੈਨ ਕਿਤਨੇ<br /> ਮੱਥੇ ਕਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਧੁਰੋਂ ਉਤਾਰੀਆ ਨੇ...।<br />ਭੀੜ ਚੋਂ : ਮੌਲ•ਾ ... ਇਹ ਤੇ ਕੋਈ ਸੱਚਾ ਰੱਬ ਦਾ ਬੰਦਾ...।<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁਆਹ ਪਤਾ ਰੱਬ ਦਾ..., ਅਸੀਂ ਉਮਰਾਂ ਗਾਲੀਆਂ..., ਐ... ਵੰਝਲੀਆਂ ਵਜਾ-ਵਜਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ...।<br />ਰਾਂਝਾ
: ਵੰਝਲੀ ਦੀ ਗੱਲ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝੋ। ਇਕ ਪੈਰ 'ਤੇ ਖੜ ਤਪਣਾ ਪੈਂਦਾ, ਮੀਂਹ ਝੱਖੜ ਸਭ
ਝਲਣਾ ਪੈਂਦਾ, ਪੋਰ ਪੋਰ ਕਟਵਾ ਕੇ ਸਾਰਾ, ਮਲ ਅੰਦਰ ਦਾ ਕਢਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਬੰਦ ਬੰਦ ਛਿਦਵਾ
ਕੇ ਆਪਣੇ ... ਮਾਹੀ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਸਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਫੇਰ ਕਈ ਤਾਨ ਉਤਰਦੀ ਹੈ... ਕਿਸ਼ਨ ਮੁਰਾਰ
ਦੇ ਲਬਾਂ ਤੋਂ...<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਤੇਰੇ ਭਾਣੇ ਤਾਂ ਬਸ ਇਹੋ ਵੰਝਲੀ ਏ। ਸਭ... ਕੁਝ ...। ਇਹ ਸਭ ਕਿਤੇਬਾਂ ... ਹਦੀਸਾਂ ... ਫਾਲਤੂ ਨੇ...,<br />ਰਾਂਝਾ : 'ਜਿਹੜਾ ਬੋਲਦਾ ਨਾਤਕਾ ਵੰਝਲੀ ਏ, ਜਿਸ ਹੋਸ਼ ਦਾ ਰਾਗ ਸੁਣਾਇਆ ਈ..........<br />ਮੁੱਲ•ਾ : (ਮਾਰਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੱਭਦਾ ਹੈ।) ਉਇ ਹੋਸ਼ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਮੈਂ ਲਿਆਊਂ ਠਿਕਾਣੇ... (ਲੋਕ ਫੜਦੇ ਨੇ।) ਠਹਿਰ ਤੂੰ...।<br />ਭੀੜ : ਕੀ ਕਰਦੇ ਓ ਮੌਲਵੀ ਸਾਬ•...। ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਬੰਦਾ ਠੀਕ ਈ ਕਹਿੰਦਾ...।<br />ਮੁੱਲ•ਾ
: ਸੁਆਹ ਤੇ ਖੇਹ ਠੀਕ ਕਹਿੰਦਾ ..., ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਂਦਾ ... ਕੁਰਾਹੇ...। ਪਲੀਤ ਨੂੰ ਪਾਕ
ਤੇ ਪਾਕ ਨੂੰ ਪਲੀਤ ਦਸਦਾ...। ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ 'ਤੇ ਕਾਬਜ ਹੋਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦਾ...।<br />ਰਾਂਝਾ :
ਤੇਰਾ ਰੱਬ ਤੈਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕ ਮੁੱਲ•ਾ...। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਹੀਰ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਪਏ
ਸੀ... ਇਹ ਤੇ ਐਵੇਂ ਰਾਹ 'ਚ ਆ। ਅਸਾਂ ਇੱਥੇ ਬੈਠ ਨੀ ਰਹਿਣਾ ਤੁਰ ਜਾਣਾ...।<br /> [ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਵੰਝਲੀ ਵਜਾਉਂਦਾ...। ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਵੀ ਮਗਰ ਹੋ ਤੁਰਦੇ ਨੇ...। ਮੁੱਲ•ਾ ਖਿਝਦਾ ਦੰਦ ਕਰੀਚਦਾ ਹੈ।]<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਕੋਈ ਨਾ ਬੱਚੂ... ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਆਡਾ ਲਾ ਕੇ ਕਿੱਧਰ ਦੀ ਜਾਏੰਗਾ। ਪਾਣੀ ਤਾਂ ਇਨ•ਾਂ ਪੁਲਾਂ ਹੇਠੋਂ ਦੀ ਲੰਘਣਾ...। [ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />
[ਰਾਂਝਾ ਵੀ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਨਿਖੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਜੰਗਲ ਬੇਲੇ
ਕਛਦਾ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਾਹੋ ਦਾਹੀ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਪਰੀਆਂ ਆ ਕੇ ਹੀਰ ਦੀ ਸੇਜ
ਵਿਛਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੱਸਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਉਸ ਪਾਸੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।]<br />ਰਾਂਝਾ
: (ਦੂਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।) ਇਹ ਕੀ ਥਾਂ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਤੇ ਸਾਰੇ ਵਜੂਦ 'ਚ ਕੰਬਣੀ ਛਿੜ ਗਈ ਏ...।
(ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਉਹੀ ਏ..। [ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਉਸ ਪਾਸੇ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਨਦੀ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਰੁਕਦਾ
ਹੈ। ਬੇੜੀ 'ਤੇ ਚੜਨ ਲਗਦਾ ...। ਦੂਰ ਮੌਲਵੀ - ਲੁੱਡਣ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ
ਭੱਜ ਕੇ ਬੇੜੀ ਵੱਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਇਹ ਤੇ ਤੇਰਾ ਵੀ ਬੇੜਾ ਡੋਬੂ।<br />ਸਾਹ-ਹੁਸੈਨ : ਨੇਹੁ ਲਾ ਲਿਆ ਬੇਪਰਵਾਹ ਦੇ ਨਾਲ<br /> ਮਿੰਨਤਾ ਕਰਾਂ ਮਲਾਹ ਦੇ ਨਾਲ<br />ਲੁੱਡਣ : ਉਇ ਲਟਬੋਰਿਆ-ਕਿਧਰ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕਿਆ ਈ।<br />ਰਾਂਝਾ : (ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।) ਉਸ ਪਾਰ।<br />ਲੁੱਡਣ
: (ਸਾਰਾ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ।) ਉਸ ਪਾਰ...। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਏ ਭਾਈ...। ਦਮ ਮਾਰਨ ਲਈ ਵੀ ਦਮੜੀ
ਲਗਦੀ ਏ..., ਹੈਗੀ ਊ...। [ਰਾਂਝਾ ਵੰਝਲੀ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।] ਬੋਹਣੀ ਦਾ ਵੇਲਾ ... ਖੋਟਾ
ਨਾ ਕਰ...। ਉÎÎÎੱਤਰ ਥੱਲੇ...। [ਧੱਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।]<br /> ਨੈ ਵੀ ਡੂੰਘੀ... ਤੁਲਹਾ ਪੁਰਾਣੀ ਸ਼ੀਹਾਂ ਤਾਂ ਪੱਤਣ ਮੱਲੇ….. ਕੀਤਾ ਕੌਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜਾਣਾ... ਸ਼ੀਹਾਂ ਤਾਂ ਪੱਤਣ ਮੱਲੇ...<br /> [ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਲੁੱਡਣ ਤੇ ਮੁੱਲ•ਾ ਆਪੋ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝੇ ਮੱਥੇ ਨੂੰ ਵੰਝਲੀ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਬੇੜੀਓਂ ਉÎÎÎੱਤਰ ਉਸ ਵੱਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।]<br />ਲੁੱਡਣ : ਇਹ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਬੇੜਾ ਡੋਬੂ... ਧੰਦਾ ਬੰਦ ਕਰਾਊ...।<br /> [ਰਾਂਝਾ ਵੰਝਲੀ ਵਜਾਉਂਦਾ ਨਦੀ 'ਚ ਉਤਰਦਾ। ਲੋਕ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਤਰਦੇ ਹਨ।]<br />ਲੁੱਡਣ : ਓ ਸਾਈ ਏਸ ਝਨ•ਾ ਦਾ ਅੰਤ ਕੋਈ ਨੀ...। ਮੁੜ ਆ..., ਡੁੱਬ ਜਾਵੇਂਗਾ...। ਰੁੜ ਗਏ ਬਥੇਰੇ...<br />ਰਾਂਝਾ : (ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ) ਵਿਰਹੋਂ ਥਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੜ ਕੇ ਮਰਨ ਨਾਲੋਂ... ਵਿੱਚ ਮਝਧਾਰ ਦੇ ਡੁੱਬਣਾ ਚੰਗਾ।<br />
[ਵੰਝਲੀ ਵਜਾਉਂਦਾ... ਡੋਲਦਾ... ਗੋਤੇ ਖਾਉਂਦਾ... ਪਾਰ ਉਤਰਦਾ। ਲੋਕ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ
ਫੜ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲ•ਾ ਤੇ ਲੁੱਡਣ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲ•ਾ
ਲੋਹਾ ਲਾਖਾ ਹੋਇਆ। ਰਾਂਝਾ ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਬਾਂਵਲਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।]<br /> ਯਾਰੋ ਪਲੰਘ ਕੀਹਦਾ ਸੋਹਣੀ ਸੇਜ ਉÎÎÎੱਤੇ<br /> ਲੋਕਾਂ ਆਖਿਆ ਹੀਰ ਸਲੇਟੜੀ ਦਾ<br /> ਸ਼ਾਹ ਪਰੀ ਪਨਾਹ ਨਿਤ ਲਏ ਜਿਸ ਤੋਂ<br /> ਏਹ ਥਾਉਂ ਉਸ ਮੁਸ਼ਕ ਲਪੇਟੜੀ ਦਾ<br /> ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਝਬੇਲ ਤੇ ਘਾਟ ਪੱਤਣ<br /> ਸੱਭੋ ਹੁਕਮ ਹੈ ਓਸ ਸਲੇਟੜੀ ਦਾ।<br /> [ਰਾਂਝਾ ਪਲੰਘ 'ਤੇ ਜਾ ਚੜ•ਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਾਲੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਖੜਾ ਹੋ ਬੰਸੀ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਆ ਕੇ ਦੇਖਦੀਆਂ ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ।]<br /> 1. ਨੀ ਇਹ ਕੌਣ ਏ ਨੀ...। ਜੀਹਨੇ ਹੀਰ ਦੀ ਸੇਜ ਦਾ ਨਾਸ ਮਾਰ ਛੜਿਆ।<br /> 2. ਨਾ ਹਿੰਮਤ ਤਾਂ ਦੇਖੋ ਇਸਦੀ... ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਬਿਛੋਣਾ ਧੁਰੋਂ ਬਿਛਾਇਆ ... ਇਸ ਖਾਤਿਰ।<br /> 3. ਚਲੋ ਖਾਂ ਹੀਰ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਦਸੀਏ। ...ਹੁਣੇ ਭੁਗਤ ਸਵਾਰਦੀ ਏ ਇਹਦੀ...।<br /> ਜਾ (ਸਹੇਲੀਆਂ) ਮਾਹੀਆ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਟੋਰੀ<br /> ਇੱਕ ਸੁਘੜ ਬੇੜੀ ਵਿੱਚ ਗਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਉਹਦੇ ਬੋਲਿਆਂ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਫੁਲ ਕਿਰਦੇ<br /> ਸੇਜ ਹੀਰ ਦੀ ਤੇ ਰੰਗ ਲਾਂਵਦਾ ਈ<br /> [ਸਹੇਲੀਆਂ ਆ ਕੇ ਹੀਰ ਦੇ ਕੰਨ 'ਚ ਦਸਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਬੈਂਤ ਚੁੱਕ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।]<br /> ਅੱਗੇ ਪਲੰਘ ਬੇੜੀ ਉÎÎÎੱਤੇ ਵਿਛਿਆ ਸੀ<br /> ਉÎÎÎੱਤੇ ਖੂਬ ਵਿਛਾਵਣਾ ਰਾਸ ਕੀਤਾ<br /> ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਹੁਣ ਹੀਰ ਨੂੰ ਖਬਰ ਹੋਈ<br /> ਤੇਰੀ ਸੇਜ ਦਾ ਜੱਟ ਨੇ ਨਾਸ ਕੀਤਾ...।<br /> [ਹੀਰ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕੂਕਦੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਬੋਲ ਸੁਣ ਕੇ ਥਾਏੰ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />ਹੀਰ : ਤੇਰੀ ਇਹ ਹਿੰਮਤ ...। ਮੇਰੀ ਚਾਂਦਰ ਤੇ ਪੈਰ ਧਰੇਂ। ਮੈਂ ਹੁਣੇ ਲੀਰੋਂ ਲੀਰ ਕਰ ਛਡਾਂਗੀ ਇਸ ਨੂੰ..। <br /> [ਰਾਂਝਾ ਉਸ ਤੋਂ ਖੋਂਹਦਾ ਹੈ।]<br />ਰਾਂਝਾ : ਨਾ ਹੀਰੇ ਨਾ...। ਇਹ ਤੇ ਜਨਮਾਂ ਜਨਮਾਂਤਰਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਤਾਣਾ ਏ...। ਇਹ ਫਟਿਆ ... ਤੇ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਛਿਜ ਜਾਣੀ। ਭੁੱਲ ਗਈੰ ਏ ਤੂੰ।<br />ਕਥਾਕਾਰ
: ਤੇ ਉਸ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ-ਰਾਂਝਾ ਯਾਦ ਕਰਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੀਰ ਨੂੰ। [ਗਾਉਂਦੇ ਨੇ...।
ਸੁਣਦੇ ਸੁਣਦੇ ਹੀਰ ਨਿਹਾਲ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਮੁੜ ਵੰਝਲੀ ਛੇੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।]<br />ਰਾਂਝਾ
: [ਗੀਤ ਪਿੱਛੋਂ ਚਲਦਾ ਹੈ।] ਮਾਣ ਮੱਤੀਏ ਰੂਪ ਗੁਮਾਨ ਭਰੀਏ ਅਠਖੇਲੀਏ ਰੰਗ ਰੰਗੀਲੀਏ
ਨੀ, ਆਸ਼ਕ, ਭੋਰ, ਫਕੀਰ ਤੇ ਨਾਗ ਕਾਲੇ, ਬਾਝ ਮੰਤਰਾਂ ਮੂਲ ਨਾ ਕੀਲੀਏ ਨੀ।<br /> [ਹੀਰ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੀ ਹੈ।]<br />ਹੀਰ : ਭਿੰਨੇ ਵਾਲ ਚੂੰਏ ਬਣਿਓਂ ਚੰਦ ਰਾਂਝਾ, ਨੈਣ ਕਜਲੇ ਦੀ ਘਮਸਾਨ ਹੋਈ ਨੈਣ ਮਸਤ ਕਲੇਜੜੇ ਵਿੱਚ ਧਾਣੇ, ਹੀਰ ਘੋਲ ਘੱਤੀ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਈ।<br />ਰਾਂਝਾ : ਐਡਾ ਹੁਸਨ ਦਾ ਨਾਹਿ ਗੁਮਾਨ ਕੀਜੈ, ਆਹ ਲੈ ਪਲੰਗ ਤੇ ਸਣੇ ਗਦੇਲੀਏ ਨੀ ਸਾਨੂੰ ਫੱਕਰਾਂ ਆਸਰਾ ਰੱਬ ਦਾ ਈ, ਉਠ ਜਾਵਣਾ ਨੈਣਾ ਵਾਲੀਏ ਨੀ।<br />ਹੀਰ : ਅਜੀ ਹੀਰ ਤੇ ਪਲੰਘ ਸਭ ਥਾਓਂ ਤੇਰਾ, ਘੋਲ ਘਤਿਆ ਜੀਅੜਾ ਵਾਰਿਆ ਈ ਅਸੀਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਾਂ ਤੇ ਪੈਰ ਪਕੜਾਂ ਤੈਥੋਂ ਘੋਲਿਆ ਕੋੜਮਾ ਸਾਰਿਆ ਈ।<br /> [ਚਾਦਰ ਉਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।]<br /> [ਦੋਹੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਮੁੱਲਾਂ ਆਂਦਾ ਹੇ।]<br />ਸਹੇਲੀਆਂ : ਚਲੋ ਨੀ ਚਲੋ ਇਹ ਤੇ ਧੁਰੋਂ ਵਿਛੜੇ ਲੱਗਦੇ ਆ। ਅਸੀਂ ਕਾਹਨੂੰ ਵਿੱਚ ਕੰਧੋਲੀ ਬਣਨਾ। [ਹੱਸਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।]<br /> [ਮੁੱਲ•ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਤਾਬਾਂ ਢੋਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਵੀ ਹਨ।]<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਕੰਧੋਲੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਬਣ ਕੇ ਦਿਖਾਊਂ...। (ਨਾਲਦਿਆਂ ਨੂੰ।) ਚਲੋ ਉਇ ... ਹਰ ਵੇਲੇ ਖੋਤੇ ਵਾਂਗ ਹੌਂਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ... [ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />ਹੀਰ : ਸੱਚ ... ਤੁੱਧ ਬਾਝੋਂ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਬੇਜਾਨ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ।<br />ਰਾਂਝਾ : ਮੁੜ ਛੱਡ ਤੁਰ ਜਾਏੰਗੀ...। ਤੇ ਮੈਂ...।<br />ਹੀਰ
: (ਇਨਕਾਰ 'ਚ ਸਿਰ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।) ਖਵਾਜੇ ਦੀ ਸੋਂਹ...। ਸੂਰ ਥੀਵਾਂ ਜੇ ਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਰੀਤ
ਤੋੜਾਂ...। ਸੁਣਿਆਂ ਤੇਰੀ ਵੰਝਲੀ 'ਚ ਬੜਾ ਜਾਦੂ ਏ ... ਕਾਨ• ਮੁਰਾਰੀ ਵਾਲਾ ਜਾਦੂ...।
ਪੰਛੀ ਉਡਣਾ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਨੇ... ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਮਿਰਗ ਫਾਹ ਲੈਂਦਾ ਏ...। [ਰਾਂਝਾ
ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਅਦਾ ਨਾਲ ਉਠਦੀ ਹੈ।] ਏਨ•ਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਢੋਰਾਂ 'ਤੇ ਕਾਹਦਾ ਜ਼ੋਰ ਈ...
ਸਾਡੀਆਂ ਮਹੀਆਂ ਵਸ ਵਿੱਚ ਕਰੇਂ ... ਤਾਂ ਮਹੀਂਵਾਲ ਕਹਾਵੇਂ...। (ਹਸਦੀ ਹੈ।)<br />ਰਾਂਝਾ
: ਤੇਰਾ ਹੁਕਮ ਹੀਰੇ ... ਰਜ਼ਾ ਰੱਬ ਦੀ ਏ... ਅਸੀਂ ਮੂਲ ਨਾ ਮੂੰਹ ਤੇ ਨਾਂਹ ਧਰੀਏ...,
ਮਹੀਂਆ ਤੇਰੀਆਂ ਜਾਂ ਤੇ ਮੋਮ ਹੋਸਣ... ਜੇ ਕਰ ਆਪ ਨੂੰ ਅਸਾਂ ਫਨ•ਾਂ ਕਰੀਏ।<br />ਹੀਰ :
(ਖਿੜ ਖਿੜਾ ਕੇ ਹੱਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।) ਇਹ ਕੋਈ ਗੋਪੀਆਂ ਗਊਆਂ ਨਹੀਂ... (ਛੇੜਦੀ ਹੈ।) ਮੇਰੇ
ਮੁ...ਰਾ...ਰੀ...। ਬੜੀ ਮੋਟੀ ਚਮੜੀ ਏ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ...। ਤੇਰੀ ਜਾਦੂ ਦੀ ਪੀਪਣੀ ਦੀ ਬਸ
ਹੋ ਜਾਣੀ ਏ... ਉਨ•ਾਂ ਨੇ ਵਸ ਨੀ ਹੋਣਾ...। (ਖਿੜ ਖਿੜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਤਾਣ ਛੇੜਦਾ
ਹੈ। ਸਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਵਹਿ ਤੁਰਦੀ ਹੈ।<br />ਗਾਣਾ <br /> ਬੇਲੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂਉ ਲੈ ਜਾਇ ਵੜਿਆ, ਹੋਇਆ ਧੁਪ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਹੀਰ ਮੀਆਂ<br /> ਉਹਦੀ ਨੇਕ ਘੜੀ ਰੁਜੂ ਆਣ ਹੋਇ, ਮਿਲੇ ਰਾਹ ਜਾਂਦੇ ਪੰਜ ਪੀਰ ਮੀਆਂ<br /> [ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਅੰਗ ਸੰਗ ਮੂਵ ਕਰਦੇ ਹਨ।]<br /> ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ ਦਰਗਾਹਿ ਥੀਂ ਤੁਧ ਤਾਈੰ, ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੀਂ ਪਵੇ ਭੀੜ ਮੀਆਂ<br />
[ਪੀਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਮਹੀਆਂ ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਵੰਝਲੀ 'ਤੇ ਮਸਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਰਾਂਝਾ ਉਨ•ਾਂ
ਨਾਲ ਮਗਨ ਹੋ ਕੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉÎÎÎੱਧਰੋਂ ਹੀਰ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਚਮਤਕਾਰ
ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਉਸੇ ਨ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ।]<br />ਗਾਣਾ 123<br /> ਦਿਨੇ ਹੋਵੇ ਦੁਪਹਿਰ ਤਾਂ ਆਵੈ ਰਾਂਝਾ, ਅਤੇ ਹੀਰ ਵੀ ਓਧਰੋਂ ਆਂਵਦੀ ਹੈ<br /> ਰਾਂਝਾ ਮੱਝੀਆਂ ਲਿਆਇਆ ਬਹਾਂਵਦਾ ਏ, ਹੀਰ ਸਣੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਧਾਂਵਦੀ ਹੈ<br /> ਉਹ ਵੰਝਲੀ ਨਾਲ ਸਰੋਦ ਕਰਦਾ, ਹੀਰ ਨਾਲ ਸਹੇਲੀਆਂ ਗਾਂਵਦੀ ਹੈ<br /> ਕਾਈ ਜ਼ੁਲਫ ਨਿਚੋੜਦੀ ਰਾਂਝਣੇ ਤੇ, ਕਾਈ ਨਾਲ ਕਲੇਜੇ ਦੇ ਲਾਂਵਦੀ ਹੈ<br /> ਇਕ ਢੀਂਗ ਮੁਰਗਾਈ ਤੇ ਬਣੇ ਬਗਲਾ, ਇਕ ਚੀਲ ਹੀ ਹੋਇ ਦਿਖਾਂਵਦੀ ਹੈ<br /> ਇਕ ਵਾਂਗ ਕਕੂਹੀਆਂ ਸੰਘ ਕੱਢੇ, ਇਕ ਕੂੰਜ ਵਾਂਗ ਕੁਰਲਾਉਂਦੀ ਹੈ<br /> ਹੀਰ ਤਰੇ ਚੌਤਰਫ ਰੰਝੇਟੜੇ ਦੇ, ਮੂਈ ਮਛਲੀ ਬਣ ਬਣ ਆਂਵਦੀ ਹੈ<br /> ਆਪ ਬਣੇ ਮੱਛੀ ਨਾਲ ਚਾਵੜਾਂ ਦੇ, ਮੀਏਂ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਕੁਰਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ<br />
[ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮੁੱਲ•ਾ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕੈਦੋਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਹੱਸਦੇ ਹੋਏ ਰਾਂਝੇ
ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਬੁਰਕੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਲ•ਾ ਤੇ ਕੈਦੋਂ ਲੂਕ-ਲੂਕ ਕੇ ਦੇਖਦੇ ਤੇ
ਸੜਦੇ ਨੇ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਨੇ।]<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਲੈ ਵੇਖ ਲੈ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ। ਪਾ ਲੈ ਕਲੇਜੇ ਠੰਢ ਜੈ ਪੈਂਦੀ ਏ ਤਾਂ...।<br />ਕੈਦੋਂ : ਹੋਰ ਲੁੱਤੀ ਨਾ ਲਾ ਮੁੱਲ•ਾ। ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਹਿੱਕ ਮਚਦੀ ਪਈ ਏ। ਤੂੰ ਦੇਖਦਾ ਜਾ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਦਾ।<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਘਾਬਰਦਾ ਕਿਉਂ ਏ..। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਆਂ..।<br /> [ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।]<br /> 1. ਨੀਂ ਉਹ ਕੌਣ ਨੇ...।<br /> 2. ਇਹ ਤੇ ਕੈਦੋਂ ਲੰਗੜਾ... ਤੇ ਨਾਲ ਮੁੱਲ•ਾ ਮਰ ਜਾਣਾ... ਰੰਨਾਂ... ਤਾੜਦੇ ਨੇ...।<br /> 3. ਠਹਿਰ ਤਾਂ ਜਾਓ ਅਸੀਂ ਦਸਦੀਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ... [ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਭਜਦੀਆਂ ਨੇ। ਉਹ ਜਾਨ ਬਚਾ ਕੇ ਦੌੜਦੇ ਹਨ।]<br />ਮੁੱਲ•ਾ
: (ਨਾਲਦਿਆਂ ਨੂੰ ...) ਭੱਜ ਲਓ ਉਇ ਜੇ ਭੱਜ ਹੁੰਦਾ...। ਸੋ ਜਾਂਦੇ ਸੁਸਰੀ ਵਾਂਗ...।
[ਕੁੜੀਆਂ ਫੜ ਫੜ ਕੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੈਦੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਭੱਜਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਲ•ਾ ਸਭ ਤੋਂ
ਮੂਹਰੇ ਬਚ ਕੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਿਲਰ
ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਭੁਆ ਭੁਆ ਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਿੱਛੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ।]<br /> 1. ਪੱਛੀ ਲੱਗੇ ... ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ...।<br /> 2. ਸਾਰਾ ਪੁਆੜਾ ਇਨ•ਾਂ ਦਾ ਏ...।<br />
3. ਓ ਮੁੱਲ•ਾ ਮਰਜਾਣਾ ਸੁੱਕਾ ਨਿਕਲ ਗਿਆ...। ਬਚ ਕੇ (ਪਿੱਛੇ ਜਾਂਦੀਆਂ।) [ਹੀਰ
ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਉਠ ਖੜੋਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤ ਤੇ ਮੁਸਕਰਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।]<br />ਹੀਰ
: ਵੇ ਰਾਂਝਿਆਂ ਪਰਲੋ ਹੋ ਗਈ ਵੇ ... ਕਹਿਰ ਟੁੱਟਿਆ...। ਸਰੀਕ ਤੇ ਮੁਲਾਣੇਂ ਕੱਠੇ ਹੋ
ਗਏ। ਇਨ•ਾਂ ਪੋਥੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਡੰਗੇ ਮੁੜ ਹਰੇ ਨੀ ਹੋਏ ਕਦੇ...। ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਚੱਲ
ਏਥੋਂ... ਲੈ ਚੱਲ...।<br />ਰਾਂਝਾ : ਹੀਰੀਏ ਵਸਲ ਤੇਰਾ ਤੇ ਮੇਰਾ ... ਰਜ਼ਾ ਉਸ ਦੀ ਏ...
ਜੋ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਏ... ਤੇ ਕਾਦਿਰ ਵੀ...। ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਏਂ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ...)
[ਹੀਰ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਹੈ।] ਪੰਜੇ ਪੀਰ... ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਇਹ ਕਾਇਨਾਤ ਚਲਦੀ... ਇਹ ਕਾਇਆ
ਚਲਦੀ...। [ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।]<br />ਗਾਣਾ<br /> ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਤੁਰਤ ਹੋਈ, ਹੱਥ ਬੰਨ ਸਲਾਮ ਕਰਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਬੰਨਿ ਖੜੇ, ਹੁਕਮ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦਾ ਇਹ ਫਰਮਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਨੇ ਇਹੋ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ, ਨਹੀਂ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਲੀਕ ਗਵਾਵਨਾ ਈ<br /> .................................................................................<br /> .................... ਤੁਸਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਤੇ ਖੈਰ ਕਮਾਵਨਾ ਈ<br /> ...................... ਬੱਚਾ ਦਿਲੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਡੁਲਾਵਨਾ ਈ।<br />
[ਪੀਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁਝ ਕਾਸਮਿਕ ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜੋ ਪੰਜਾਂ
ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੈ। ਹੀਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਘਬਰਾਈ ਹੈ।]<br />ਹੀਰ : ਵੇ ਰਾਂਝਿਆ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਨਹੀਂਓ ਟਿਕਦਾ... ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਚਲ...।<br />ਰਾਂਝਾ
: ਉਧਲ ਕੇ ਤੇ ਉਹ ਜਾਂਦੇ ਨੇ... ਜਿਨ•ਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਬੇਗਾਨੀ ਸ਼ੈਹ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਏ...। ਮੇਰਾ
ਤੇ ਤੇਰਾ ਜੋਗ ਹੀਰੀਏ... ਇਸ ਕਾਇਨਾਤ ਦੀ ਜਾਨ ਏ...। ਕਦੇ ਸੇਕ ਵੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਵਿਜੋਗੀਆ
ਈ..., ਕਿਸੇ ਠਾਰ ਨੂੰ ਨੀਰ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜੀਆ ਈ, ਨਹੀਂ ਸਾਹਾਂ-ਹਵਾਵਾਂ 'ਚ ਪਾੜ ਪੈਂਦਾ...
ਭਾਵੇਂ ਲੱਖ ਕੁਹਾੜੀਆਂ ਤੋੜੀਏ ਜੀ।<br />ਹੀਰ : ਇਹ ਫਲਸਫੀਆਂ ਛੋੜ...। ਵੇਲਾ ਵਿਹਾਇਆ
ਪੀਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਨੀ ਆਉਂਦਾ। ਮੁੜ ਰੰਨਾਂ ਦੇ ਚਾਲਿਆਂ ਦੇ ਮੇਹਣੇ ਪਿਆ ਦੇਵੇਂਗਾ। ਸਾਡਾ
ਵੱਸ ਨਹੀਂ ਜੇ ਚਲਣਾ...। (ਤੜਪਦੀ ਹੈ।) ਇਕ ਵਾਰ ਜੇ ਬੰਨ ਲੈ ਗਏ ਖੇੜੇ... ਮੁੜ..., ਮੁੜ
ਨਹੀਂ ਜੇ ਹੋਣਾ...।<br />ਰਾਂਝਾ : (ਉਸ ਦੇ ਹੰਝੂ ਪੂੰਝਦਾ ਹੈ।) ਦੇਖ ਮਹੀਆਂ ਵੀ ਉਦਾਸ ਹੋਈਆਂ ਖੜੀਆਂ...। ਹੁਣ ਤੂੰ ਜਾ ਭਲਕੇ ਚੂਰੀ ਲੈ ਕੇ ਆਈੰ। (ਜਾਂਦੀ ਹੈ।)<br />ਗਾਣਾ 115-179<br /> ਵਹਿਣ ਪਏ ਦਰਿਆਇ ਨਾ ਕਦੇ ਮੁੜਦੇ, ਵੱਡੇ ਲਾਇ ਰਹੇ ਜ਼ੋਰ ਜ਼ਾਰੀਆਂ ਵੇ<br /> ਹੀਰ ਇਸ਼ਕ ਨਾ ਮੂਲ ਸੁਆਦ ਦਿੰਦਾ, ਨਾਲ ਚੋਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਧਾਲਿਆਂ ਦੇ<br /> [ਰਾਂਝਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਦੇਖਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br /> ਲਹੂ ਕੀਕਰ ਨਾ ਨਿਕਲੇ ਆਪ ਉਥੋਂ, ਜਿੱਥੇ ਲੱਗੀਆਂ ਤੇਜ ਕਟਾਰੀਆਂ ਵੇ<br /> [ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਰੰਗਮੰਚ ਕੀ ਤਰ•ਾਂ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ 'ਚ ਮੂਵ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਸਾਹਮਣੇ ਤੋਂ ਚੂਚਕ ਤੇ ਕੈਦੋਂ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆਉਂਦੇ ਨੇ..। ਨਾਲ ਹੋਰ ਵੀ ਬੰਦੇ ਹਨ।]<br />ਚੂਚਕ
: (ਗਰਜਦਾ ਹੈ।) ਲੈ ਚੱਲੋ ਇਸਨੂੰ ਘਸੀਟ ਕੇ। ਸੁਟ ਦਿਓ ਅੰਦਰ... ਬੰਨ ਕੇ ਮੁਸ਼ਕਾਂ...।
[ਘਸੀਟਦੇ ਹੋਏ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੈਦੋਂ ਮੁਸਕੜੀਆਂ ਹਸਦਾ ਖੜ•ਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਿੱਛੋਂ
ਪੋਥੀਆਂ ਸਣੇ ਮੁੱਲ•ਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />ਮੁੱਲ•ਾ : [ਮੋਢੇ ਤੇ ਧੋਲ ਮਾਰਦਾ ਹੈ।] ਦੇਖਿਆ ਫੇਰ ਸਾਡੀਆਂ ਪੜਾਈਆਂ ਨੂੰ।<br />ਕੈਦੋਂ : ਤੂੰ ਤੇ ਪੈਰੋਂ ਈ ਕੱਢ ਛਡਿਆ ਈ...।<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਉਇ ਪੈਰੋਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪਹਾੜ ਕੱਢ ਛੱਡੀਏ... ਤੂੰ ਸ਼ੈਹ ਕੀ ਏਂ...। ਨਾ ਮੰਨਦਾ ਨੀ ਫੇਰ...। (ਪੈਸੇ ਕੱਡਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।)<br />ਕੈਦੋਂ : ਮੰਨਦਾ ਭਰਾਵਾਂ...। ਤੈਥੋਂ ਤਾਂ ਮੁਰਦੇ ਵੀ ਭੱਜਦੇ...। (ਜੇਬਾਂ ਫਰੋਲ ਕੇ ਇੱਕ ਸਿੱਕਾ ਕੱਢ ਕੇ ਦਿੰਦਾ)<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਨਾ ਹਾਅ ਕੀ ਐ..., ਹੈਂ...।<br />ਕੈਦੋਂ : ਸਬਰ ਕਰ...। ਮਰਦਾ ਕਿਉਂ ਜਾਨੈਂ...। (ਕੰਨ 'ਚ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।) ਤੇਰਾ ਮੂੰਹ ਮੋਹਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦਊਂ। ਹਾਂ... । (ਜਾਂਦਾ ਹੈ।)<br /> [ਮੁੱਲ•ਾ ਖਰਵਾ ਜਿਹਾ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਸਿੱਕਾ ਬੋਝੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।]<br />ਮੁੱਲ•ਾ : ਚਲੋ ਉਇ... ਆਲਸ ਦੀਓ ਪੰਡੋ...। [ਪੋਥੀਆਂ ਵਾਲੇ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />ਗਾਣਾ [173-174-175]<br /> ਖੇੜਿਆਂ ਭੇਜਿਆ ਅਸਾਂ ਥੇ ਇੱਕ ਨਾਈ, ਇਹ ਛੋਕਰੀ ਤਿਨਾਂ ਕੋ ਦਾਨ ਕੀਜੈ<br /> ਰਲਿ ਭਾਈਆਂ ਇਹ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ, ਕਿਹਾ ਅਸਾਂ ਸੋ ਸਭ ਪਰਵਾਨ ਕੀਜੈ।<br />
[ਇਨ•ਾਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਚੂਚਕ ਹੋਰੀ ਆਪਸ 'ਚ ਸਲਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਨਿਕਲ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਲਾਗਣਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ। ਨੌਕਰ ਚਾਕਣ ਢਕੇ ਹੋਏ ਥਾਲ ਲਈ ਲੰਘਦੇ
ਹਨ। ਚਹਿਲ ਪਹਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਸੇ ਗੂੰਜਦੇ ਹਨ।]<br /> ਕਿਹਾ ਲਾਗੀਆਂ ਸੰਨ ਨੂੰ ਸੰਨ ਮਿਲਿਆ, ਤੇਰਾ ਸਾਕ ਹੋਇਆ ਨਾਲ ਠਕਰਾਂ ਦੇ<br /> ਧਰਿਆ ਢੋਲ ਜਟੇਟੀਆਂ ਦਿਨ ਵੇਲੇ, ਛੰਨੇ ਲਿਆਂਵਦੀਆਂ ਦਾਣਿਆਂ ਸ਼ਕਰਾਂ ਦੇ<br />ਕਥਾਕਾਰ : [ਲੁਡੀਆਂ ਝੂਮਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਵਜ਼]<br /> ਮਿਲੀ ਜਾਇ ਵਧਾਈ ਜਾਂ ਖੇੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲੁਡੀ ਮਾਰ ਕੇ ਝੁਮਰਾਂ ਘਤਦੇ ਨੇ<br /> ਛਾਲਾਂ ਲਾਣ ਅਪੁੱਠੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਏ, ਲਾਇ ਮਜਲਸਾਂ ਖੇਡਦੇ ਵਤਦੇ ਨੇ।<br /> [ਹੀਰ ਨੂੰ ਜਬਰਨ ਫੜ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਾਜੀ, ਮਾਪੇ, ਮੁੱਲ•ਾ ਸਭ ਧੱਕੇ ਦੇ ਕੇ ਤੋਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਡਿਗਦੀ ਹੈ।]<br /> ਲੈ ਵੇ ਰਾਂਝਿਆਂ ਵਾਹ ਮੈਂ ਲਾਇ ਥੱਕੀ, ਮੇਰੀ ਵੱਸ ਥੀਂ ਗੱਲ ਬੇਵਸ ਹੋਈ<br /> [ਕੈਦੋਂ ਕਾਜੀ ਤੇ ਮੁੱਲ•ਾ ਨੂੰ ਥੈਲੀ ਫੜਾਉਂਦਾ ਹੈ।]<br /> ਕਾਜੀ, ਮਾਪਿਆਂ, ਭਾਈਆਂ ਬੰਨ ਤੋਰੀ, ਸਾਡੀ ਤੈਂਡੜੀ ਦੋਸਤੀ ਭਸ ਹੋਈ<br /> [ਧੂਹ ਕੇ ਡੋਲੀ 'ਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਲੰਘ ਵਾਲੀ ਚੁੰਨੀ ਉਤਰਦੀ ਹੈ। ਪਰੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।]<br /> ਵਾਰਿਸਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਵੇਖ ਕੁਦਰਤਾਂ ਨੀ, ਭੁੱਖਾਂ ਜੰਨਤੋਂ ਰੂਹ ਕਢਾਇਓ ਨੇ<br /> ਵਾਹੋ ਦਾਹ ਚਲੇ, ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਖੇੜੇ, ਦਿਹੁੰ ਜਾਇ ਕੇ ਪਿੰਡ ਚੜਾਇਓ ਨੇ।<br />
[ਨ੍ਰਿਤ ਦੀਆਂ ਮੂਵਜ਼ ਰੁਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ
ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸਭ ਉÎÎÎੱਜੜ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਪਲੰਘ ਵਾਲੀ ਚੁੰਨੀ ਨੂੰ ਲੱਭਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ
ਅੰਬਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਹੁੰਕਾਰ ਭਰਦਾ ਹੈ। 'ਹ.. ਅ... ਹ... ਦੀ ਸਾਊਂਡ' ਜਿਸ ਨੂੰ
ਫੇਰ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਘੁੱਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਵੰਝਲੀ ਨੂੰ ਰੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ... ਤੇ ਮੂੰਹ ਫੇਰ ਕੇ...
ਪਿਠ ਕਰ... ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ...। ਮੁੜ ਉਹੀ ਡਰਾਉਣਾ ਸੰਗੀਤ...
ਅਣਹੋਣੀ ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਰ ਭਾਵ ਹੈ... ਉਭਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੰਦਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਤੋਂ ਡਿਗਦਿਆਂ ਪੈਦਾ
ਹੋਇਆ ਸੀ...। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਬਦਹਵਾਸ ਹੋਏ ਹਫੜਾ ਦਫੜੀ 'ਚ ਆਉਂਦੇ ਨੇ...। ਮੱਝਾ ਖੂੰਖਾਰ ਹੋ
ਗਈਆਂ ਹਨ। ਚੁਫੇਰੇ ਕੋਹਰਾਮ ਫੈਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਾਂਡਵ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਹ ਬੋਲ ਉਭਰਦੇ ਹਨ।]<br /> ਮਹੀਂ ਟੁਰਨ ਨਾ ਬਾਝ ਰੰਝੇਟੜੇ ਦੇ, ਭੂਹੇ ਹੋਇ ਕੇ ਪਿੰਡ ਭਜਾਇਓ ਨੇ<br /> ਪੱਟ ਝੁੱਗੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਤੂੰ ਢੁਡ ਮਾਰਨ, ਭਾਂਡੇ ਭੰਨ ਕੇ ਸ਼ੋਰ ਘਤਾਇਓ ਨੇ<br />
[ਲੋਕ ਰਾਂਝੇ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਮਿੰਨਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਪਿਠ ਮੋੜੀ ਬੈਠਾ ਹੈ : ਮੂੰਹ ਅੰਬਰ
ਵੱਲ ਚੁਕਿਆ ਹੈ। ਮਹੀਆਂ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਉÎÎÎੱਥੋਂ ਖਦੇੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਫੇਰ ਉਨ•ਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਵਜ਼
ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ... ਉਦਾਸ ... ਹਤਾਸ਼ ... ਤੁਰਦੀਆਂ ਤੇ ਬੂਥੀਆਂ ਉਤਾਂਹ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ
ਬਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਪਿੱਠਾਂ ਕਰੀ ਖੜੇ ਨੇ...। ਇਨ•ਾਂ
ਮੂਵਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਰਹੋਂ ਡੁੱਬੇ ਬੋਲ-ਭਰਾ ਭਰਕਮ ਭਾਵ... 'ਚ ਫੈਲਦੇ ਹਨ।]<br /> ਮੱਝੀਂ ਚਰਨ ਨਾ ਬਾਝ ਚੰਝੇਟੜੇ ਦੇ, ਮਾਹੀਹਾਰ ਸਭੇ ਝੱਖ ਮਾਰ ਰਹੇ<br /> ਕਈ ਘੁਸ ਜਾਏ, ਕਾਈ ਡੁੱਬ ਜਾਏ, ਕਾਈ ਸ਼ੀਂਹ ਲਹੇ ਕਾਈ ਪਾਰ ਰਹੇ<br /> ਯਾ ਖੁਦਾ ਇਹ ਕਿਹਾ ਇਸ਼ਕ ਏ...।<br /> [ ਪੰਜੇ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ...]<br /> 1. ਰਾਂਝੇ ਵੰਝਲੀ ਰੱਖੀ..., ਪੌਣਾਂ ਨੇ ਭੌਣ... ਤੇ ਭੌਰਾਂ ਨੇ ਤਾਨ ਛੱਡੀ<br /> 2. ਫਕੀਰ ਨੇ ਚੁੱਪ ਵੱਟੀ..., ਟਹਿਣੀਆਂ ਨੇ ਫੁੱਲ..., ਧਰਤੀ ਨੇ ਬੀਅ ਤੇ ਨਦੀਆਂ ਨੀਰ ਘੁੱਟੇ।<br /> 3. ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੁਝੀਆਂ..., ਸੂਰਜਾਂ ਦਾ ਪਿੰਡਾਂ ਠਰਣ ਲੱਗਾ<br /> 4. ਹੌਂਕਾ ਲੈਂਦਾ ਤੇ ਅੰਬਰਾਂ ਦੇ ਪਾਵੇ ਹਿੱਲਣ ਲਗਦੇ..<br /> ਯਾ ਖੁਦਾ ਇਕ ਤੇਰਾ ਕਿਹਾ ਇਸ਼ਕ ਹੈ<br /> 5. ਪੋਥੀਆਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਹਾਰ ਗਈਆਂ...।<br /> 1. ਇਸ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਭਾਰ... ਤੇਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਤੋਂ ਝੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ...<br /> 2. ਇਹ ਬਿੱਖਰ ਜਾਣੀ ਮੌਲਾ...।<br /> 3. ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਬਰ ਮੁੱਕੇ...<br />
4. ਆਹ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਬੰਨ ਟੁੱਟੇ ... ਤੇ ਖੇਡ ਤੇਰੀ ਸਭ ਖਿੰਡ ਜਾਵੇ ਖੰਡ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ
ਵਾਂਗ ਡੁੱਬ ਜਾਵੇ...। ਰਹਿਮ... ਰਹਿਮ... ਰਹਿਮ... ਇਸ ਵੰਝਲੀ ਬਾਝੋਂ ਤੇ ਸਭ ਸੱਖਣਾ ਹੋ
ਚਲਾ...।<br /> ਗੀਤ ... [ਸਿਰਫ ਬੁਲਾਉਣਾ ਹੈ।]<br /> ਸਿਰ ਦਿੱਤਿਆਂ ਬਾਝ ਨਾ ਇਸ਼ਕ ਪੱਕੇ, ਨਾਹੀਂ ਇਹ ਸੁਖਾਲੀਆਂ ਯਾਰੀਆਂ ਵੇ<br /> ਜੇ ਤਾਂ ਮਾਮਲੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਭੱਜ ਜਾਵੰ, ਵੇਖ ਇਸ਼ਕ ਬਣਾਈਅੰ ਖੁਆਰੀਆਂ ਵੇ<br /> ਏਥੇ ਛੱਡ ਈਮਾਨ ਜੇ ਨੱਸ ਜਾਵੇਂ, ਇਸ਼ਕ ਜਾਲਣਾ ਖਰਾ ਦੁਹੇਲੜਾ ਈ<br /> ਤਾਬ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਝੱਲਣੀ ਖਰੀ ਔਖੀ, ਇਸਕ ਗੁਰੂ ਤੇ ਜਗ ਸਭ ਚੇਲੜਾ ਈ<br />
[ਸੁਣਦੇ ਸੁਣਦੇ ਪੀਰ ਸਭ ਉਠਦੇ ਹਨ। ਮਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਰਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ
ਆਉਣ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਭਰਿਆ ਪਰ ਬਹੁਤ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਪੀਰ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਅਹਿਲ ਬੈਠਾ ਹੈ।]<br /> ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਦਿਲਾਸੜੇ ਨਾਲ ਪੀਰਾਂ ਮੀਆਂ ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਜੀਉ ਤਸੱਲਿਆ ਈ<br /> [ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਨ•ਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜਦਾ ਹੈ। ਮਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਰ ਜਾਨ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />ਪੀਰ : ਤੇਰੀ ਹੀਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਮੀਆਂ ਮਖਦੂਮ ਜਹਾਨੀਆਂ ਘੱਲਿਆ ਈ...। [ਰਾਂਝੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਲੋਅ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।]<br /> 2. ਹੁਣ ਤੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂ...।<br /> 3. ਵੇਖ ਤੇਰੀ ਉਦਾਸੀ ਤੇ ਚੋਹੀਂ ਖੂੰਟੀ ਫੈਲ ਗਈ ਏ...।<br /> 4. ਚਾਰੇ ਯੁਗ ਵੈਰਾਗੇ ਗਏ...।<br /> 5. ਕੋਈ ਰਾਗ ਛੇੜ ... ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਘਰ ਸੁੰਨਾ ਹੋ ਚੱਲਾ ਏ।<br /> [ਰਾਂਝਾ ਵੰਝਲੀ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਨੀਝ ਲਾ ਕੇ...। ਪੀਰ ਵੰਝਲੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਫੜਾਉਂਦੇ ਹਨ...। ਉਹ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਹੋ ਕੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।]<br /> ਸ਼ੌਕ ਨਾਲ ਵਜਾਇ ਕੇ ਵੰਝਲੀ ਨੂੰ, ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਅੱਗੇ ਖੜਾਂ ਗਾਂਵਦਾ ਈ।<br /> ਕਦੇ ਉਧੋ ਤੇ ਕਾਹਨ ਦੇ ਬਿਸ਼ਨ ਪਦੇ, ਕਦੇ ਮਾਝ ਬੀਹਾਰੀ ਦੀ ਲਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਮਲਕੀ ਨਾਲ ਜਲਾਲ ਨੂੰ ਖੂਬ ਗਾਵੇ, ਵਿਚ ਝੀਵਰੀ ਦੀ ਕਲੀ ਲਾਂਵਦਾ ਈ।<br /> ਕਦੇ ਸੋਹਣੀ ਤੇ ਮਹੀਂਵਾਲ ਵਾਲਾ ਨਾਲ ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਸਦ ਸੁਣਾਂਵਦਾ ਈ।<br /> [ਪ੍ਰੇਮੀ-ਜੋੜੀਆਂ ਦੇ ਨ੍ਰਿਤ...। ਪੀਰ ਤੇ ਮਹੀਆਂ ਵੀ ਨਚਦੀਆਂ...। ਰਾਂਝਾ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਵੰਝਲੀ ਲੈ ਝੂਮਦਾ ਹੋਇਆ ਫਿਰਦਾ ਹੈ।]<br /> ਸੋਰਠ ਗੂਜਰੀ ਪੂਰਬੀ ਲਲਿਤ ਭੈਰੋਂ, ਜੋਗ ਰਾਗ ਦੀ ਜ਼ੀਲ ਵਜਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਟੋਢੀ ਮੇਘ ਮਲਾਰ ਧਨੇਸਰੀ ਤੇ, ਜੈਤਸਰੀ ਤੂੰ ਨਾਲ ਰਲਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਮਾਲਸਰੀ ਤੇ ਪਰਜ ਬਿਹਾਰਾ ਬੋਲੇ, ਨਾਲੇ ਮਾਲਵਾ ਵਿੱਚ ਵਜਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਕਲਿਆਣ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਲਕੌਂਸ ਬੋਲੇ, ਨਟ ਮੰਗਲਾਚਾਰ ਸੁਣਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਬਰਵਾ ਨਾਲ ਪਲਾਸੀਆ ਭੀਮ ਬੋਲੇ, ਦੀਪਕ ਰਾਗ ਦੀ ਤਾਰ ਵਜਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਪਹਾੜੀ ਧ੍ਰੰਧ੍ਰੋਟੀਆਂ ਦੇ, ਗਉੜੀ ਨਾਲ ਆਸਾ ਖੜਾ ਗਾਂਵਦਾ ਈ<br /> ਰਾਮਕਲੀ ਬਸੰਤ ਹਿੰਡੋਲ ਗਾਵੇ, ਤੇ ਮੁੰਦਾਵਣੀ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਲਾਂਵਦਾ ਈ<br /> [ਰਾਂਝਾ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਚਰਣਾਂ 'ਚ ਢਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਸਭ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।]<br />ਪੀਰ : (ਥਾਪੜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।) ਜਾਹ ਮੀਆਂ ਜਾਹ ... ਹੀਰ ਤੇਰੀ...<br /> 2. ਵਿਰਹੋਂ ਤਪਦਾ... ਤਾਂ ਅੰਬਰ ਵਰਦਾ<br /> 3. ਵਿਯੋਗ ਪੱਕਦਾ ਏ ਤਾਂ ਜੋਗ ਝਰਦਾ ਏ ਪੁੱਤਰ<br />ਰਾਂਝਾ : ਕਿਸ ਜੋਗ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਓ ਮੁਰਸ਼ਦੋ... ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਕੁਝ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਜੇ ਆਉਂਦੀ ...। ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ ਗੱਲ ਦੱਸੋ..., ਸਿਧਮ ਸਿੱਧੀ।<br /> 4. ਜਾ ਬਾਲ ਜੋਗੀ ਤੇਰਾ ਰਾਹ ਦੇਖਦਾ...। [ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਭਰਦਾ ਹੈ]<br /> 5. ਅੜੀਆਂ ਕਰ ਵਕਤ ਨਾ ਟਪਾ...।<br />[ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ]<br />ਇਕੱਠੇ : ਟਿੱਲਿਓਂ ਉਸ ਪਾਰ ਹੀਰ ਖੜੀ ਤੇਰਾ ਰਾਹ ਦੇਖਦੀ ਹੈ।<br />ਰਾਂਝਾ
: ਮੇਰਾ ਰਾਹ ਪਈ ਵੇਖਦੀ ਏ...। ਮੇਰਾ ... ਰਾਹ.. ਹੀਰ...। ਇਹ ਜੋਗੀ ਦਾ ਟਿੱਲਾ ਕੀ
ਏ... ਮੈਂ ਪਹਾੜ ਪੁੱਟ ਸੁੱਟਾਂ...। [ਸ਼ੁਦਾਈਆਂ ਵਾਂਗ ਲੋਟਣੀਆਂ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ
ਪਾਸਿਓਂ ਮੁੱਲਾ ਹੇਰੀਂ ਆਉਂਦੇ ਨੇ...।]<br />ਮੁੱਲਾ : (ਗੋਰ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।) ਇਹ ਦਾ ਤੇ ਸਰ ਗਿਆ...। ਇਹ ਤੇ ਹੋਣਾ ਈ ਸੀ... ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਖੈਂਹਦਾ...। ਹੰਅ...।<br />ਰਾਂਝਾ
: ਹੀਰ ਮੇਰਾ ਰਾਹ ਪਈ ਦੇਖਦੀ...। [ਮੁੱਲਾ ਨੂੰ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਧੱਕਾ
ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਜਦਾ ਹੈ... ਉਹ ਡੋਲਦੇ ਨੇ... ਕਿਤਾਬਾਂ ਫੇਰ ਖਿਲਰ
ਜਾਂਦੀਆਂ।]<br />ਮੁੱਲਾ : ਉਇ ਬੇੜਾ ਗਰਕ ਤੇਰਾ...। ਪੰਘਾ ਲੈਣੋਂ ਮੁੜਦਾ ਨਹੀਂ...।<br />
[ਉਹ ਤਿੰਨਂ ਜਾਣੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਚੁਕਦੇ ਨੇ। ਦੋਹੇਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤਾਂ ਅੰਨੇ ਹਨ...। ਟਟੋਲ-ਟਟੋਲ
ਕੇ ਲਭਦੇ...। ਰਾਂਝਾ ਕਿਤਾਬ ਚੁਕਦਾ ਹੈ... ਮੁੱਲਾ ਉਸ ਦੇ ਮਗਰ ਭੱਜਦਾ ਹੈ...।]<br />ਰਾਂਝਾ : (ਕਿਤਾਬ ਨਾਲ ਝਕਾਉਂਦਾ ਹੈ।) ਹੀਰ ਮੇਰਾ ਰਾਹ ਵੇਖਦੀ ਏ..., ਜੋਗੀ ਦੇ ਟਿੱਲਿਓਂ ਪਾਰ...[ਮੁੱਲਾ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਿਤਾਬ 'ਤੇ ਹੈ।]<br />ਮੁੱਲਾ : ਫੜ•ਾ ਉਰਾਂ ਇਹ ਮੈਨੂੰ ...। ਫੜਾ...। ਫੱਟ ਜੂ ਗੀ।<br />ਰਾਂਝਾ
: (ਹਸਦਾ) ਪੋਥੀਆਂ ਪੜ•ਨ ਨਾਲ ਕੁਝ ਨੀ ਲੱਭਦਾ ... ਨਾ ਹੀਰ ਤੇ ਨਾ... [ਮੁੱਲਾ ਖੋਹਣ
ਨੂੰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਉਛਾਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।] ਕੁਝ ਹੋਰ...। [ਹਸਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਕੈਚ
ਕਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ 'ਚ ਫੇਰ ਮਜਦੂਰਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ...। ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਦਾ ਹੈ। ਹਾਇ ਹਾਇ
ਕਰਦੇ ਉਠਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਬੰਨਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੁੜ ਉਹ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਲਦਾਉਂਦਾ
ਹੈ। ਹੇਠਲਾ ਡਾਇਲਾਗ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।]<br />ਮੁੱਲਾ : ਚਲੋ ਉਇ ਅੰਨੇ ਤੀਰਅੰਦਾਜੋ...। ਕਦੇ
ਟਿਕਾਣੇ ਤੇ ਵੀ ਲਾ ਲਿਆ ਕਰੋ...। ਲੈ ਦੇ ਕੇ ਮੇਰੇ 'ਚ ਈ ਵਜਦੇ ਓ ਮੁੜ ਮੁੜ ਕੇ...। ਚਲੋ
.... [ਤਿੰਨੋਂ ਜਣੇ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਲਟੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਮੁੜਦੇ ਨੇ... ਮੁਸ਼ਕਲ
ਨਾਲ ਹਿਕਦਾ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br /> [ਰਾਂਝਾ ਖੁਸ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮੰਚ 'ਤੇ ਚੱਕਰ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਗੀਤ ਚਲਦਾ ਹੈ।]<br />(251)<br /> ਬੁਝੀ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਅੰਗ ਨੂੰ ਵਾਓ ਲੱਗੀ ਸਮਾਂ ਆਇਆ ਸ਼ੋਕ ਜਗਾਵਣੇ ਦਾ<br /> ਬਾਲ ਨਾਥ ਦੇ ਟਿੱਲੇ ਦਾ ਰਾਹ ਫੜਿਆ, ਮਤਾ ਜਾਗਿਆ ਕੰਨ ਪੜਾਵਣੇ ਦਾ<br /> ਮਤਾ ਜਾਗਿਆ ਕੰਨ ਪੜਾਵਣੇ ਦਾ - 2 -<br /> [ਰਾਂਝਾ ਇੱਕ ਜਗ•ਾ ਰੁਕ ਕੇ ਦੂਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।]<br />ਰਾਂਝਾ : ਇਹ ਪੰਧ ਤੇ ਲੰਮਾ ਈ ਹੋਈ ਤੁਰੀ ਜਾਂਦਾ ...। ਹੋਰ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਦੂਰ ਏ... <br /><br />[ਦੂਰੋਂ
ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ : ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ ... ਮਰੋ ਰੇ ਰੋ ਰੇ ਰੋ ਰੇ। 3। ਆਵਾਜ਼
ਥੋੜੀ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ...।] ਦਿਸ਼ਾ ਤੇ ਇਹੋ ਏ। [ਹਰ ਚੱਕਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਵਾਜ਼ ਹੋਰ ਨੇੜੇ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਨੱਚਦੇ ਹੋਏ ਨਾਥ ਜੋਗੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆ ਘੇਰਦੇ ਹਨ।]<br /><br />ਨਾਥ ਟੋਲੀ : ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ, ਮਰੋ ਰੇ ਮਰੋ ਰੇ ਮਰੋ ਰੇ<br /> ਜੀਵਨ ਕੀ ਜਬ ਆਸ ਵੀਹਾਣੀ, ਤਬ ਪਾਂਵ ਦੇਹਰੀਆ ਧਰੋ ਰੇ<br /> ਤਬ ਪਾਂਵ ਦੇਹਰੀਆ ਧਰੋ ਰੇ, ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ<br /> ਮਰੋ ਰੇ ਮਰੋ ਰੇ ਮਰੋ ਰੇ<br />
[ਸਭ ਚੇਲੇ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਲ ਨਾਥ ਹੀਰ ਵਾਲੇ ਮੰਚ ਉÎÎÎੱਤੇ ਬੈਠਾ ਹੈ।
ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਬਿਛੋਣਾ ਜੋਗੀਏ ਰੰਗ ਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪਛਾਨਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ
ਹੈ।]<br />ਰਾਂਝਾ : ਹੋਰ ਤੇ ਸਭੋ ਕੁਝ ਉਹੀ ਏ... ਬਸ ਇਹ ਰੰਗ ਬਦਲ ਗਿਆ...।<br />ਬਾਲ ਨਾਥ : ਸਭ ਰੰਗਾਂ ਥਾਣੀਂ ਲੰਘ ਕੇ..., ਜੋ ਰੰਗ ਬਣਦਾ ਏ ਜੋਗੀਆ<br /> [ਅੰਤਰਧਿਆਨ ਹੋ ਕੇ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।] ਉਹੀ ਤੇ ਜੋਗ ਦਾ ਰੰਗ ਹੈ।<br />ਰਾਂਝਾ
: (ਵਿਆਕੁਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।) ਪਰ ਹੀਰ .... [ਜੋਗੀ ਦੇ ਆਸਣ ਦੇ ਉਪਰੋਂ ਥਾਣੀਂ ਦੇਖਣ ਦੀ
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ] ਇਹੋ ਕਿਹਾ ਸੀ ਉਨ•ਾਂ..., ਟਿੱਲਿਓਂ ਪਾਰ... ਜੋਗੀ ਦੇ, ਹੀਰ ਖੜੀ
ਤੇਰਾ ਰਾਹ ਤੱਕਦੀ...।<br />ਬਾਲ ਨਾਥ : ਮਰਨਾ ਪੈਂਦਾ...। ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ...। ਸਾਡਾ ਤੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਈ ਇਹੋ ਏ... ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ...।<br />ਰਾਂਝਾ : (ਪਰੇਸ਼ਾਨ) ਅਸ਼ੀਸ ਤੇ ਤੇਰੀ ਖਰੀ ਏ ਨਾਥ ਜੀ ... ਪਰ ਅਸੀਂ ਤੇ ਮਰ ਹੀ ਕੇ ਆਏ ਹਾਂ ਜੀਊਣ ਦੀ ਨਹੀਂ ਆਸ ਲਾਈ ਹੀਰ ਦੀ (ਝੋਲੀ ਅੱਡ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।)<br />ਬਾਲ
: (ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ) ਛਡ ਜਗ ਤੇ ਹੁਕਮ ਫਕੀਰ ਹੋਣਾ, ਫਕਰ ਕੰਮ ਹੈ ਸਿਰਾਂ ਥੀਂ ਲੰਘਿਆਂ ਦਾ,
ਜਿਹੜੇ ਮਰਨ ਸੋ ਫਕਰ ਥੀਂ ਹੋਣ ਵਾਕਿਫ, ਨਹੀਂ ਕੰਮ ਇਹ ਮਰਨ ਤੋਂ ਸੰਗਿਆ ਦਾ।<br />ਰਾਂਝਾ : ਇਸ਼ਕ ਕਰਨ ਤੇ ਤੇਗ ਦੀ ਧਾਰ ਕੱਪਣ, ਏਹ ਕੰਮ ਹੈ ਮਾਹਣੂਆਂ ਚੰਗਿਆਂ ਦਾ।<br />ਬਾਲ : ਜੋਗ ਜਾਲਣਾ ਸਾਰ ਦਾ ਨਿਗਲਣਾ ਏ, ਏਸ ਜੋਗ 'ਚ ਬਹੁਤ ਜਹੀਰੀਆਂ ਨੇ <br /> ਛੱਡ ਤ੍ਰੀਮਤਾਂ ਦੀ ਝਾਕ ਹੋ ਜੋਗੀ ਫਕਰ ਨਾਲ ਜਹਾਨ ਕੀ ਸੀਰਆਂ ਨੇ<br />ਰਾਂਝਾ : ਇਹ ਇਸ਼ਕ ਨਾ ਟਲੇ ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਤੋਂ ਥੋਥੇ ਇਸ਼ਕ ਥੀਂ ਹੱਡ ਅਯੂਥ ਕੀਤੇ<br /> ਸਾਨੂੰ ਜੋਗ ਦੀ ਰੀਝ ਤਦੋਂ ਦੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਮਹਿਬੂਬ ਕੀਤੇ।<br />ਬਾਲ
: ਅਲੱਖ ... ਅਲੱਖ ...। [ਦਹਾੜਦਾ ਹੋਇਆ, ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਉÎÎÎੱਠ
ਖਲੋਂਦਾ ਹੈ।] ਉਲਟੀ ਗੰਗਾ ਏਥੇ ਵਹਾਉਣ ਆਇਆਂ, ਜੋਗ ਲੈਣ ਆਇਆਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਅਜਮਾਉਣ ਆਇਆਂ।<br />ਰਾਂਝਾ
: (ਹੱਥ ਬੰਨ ਕੇ) ਸੰਜੋਗ ਜੋ ਹੀਰ ਸਲੇਟੜੀ ਦਾ, ਹੈ ਉਹੋ ਹੀ ਸਾਡਾ ਜੋਗ ਜੋਗੀਆ। ਹੋਇ
ਜੋਗ ਜੋ ਹੀਰ ਵਿਜੋਗ ਛੋੜੇ, ਕਾਂਹਦਾ ਜੋਗ ਏ ਉਹ ਤੇ ਹੈ ਰੋਗ ਜੋਗੀਆ।<br /> [ਬਾਲ ਨਾਥ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਹੈ। ਚੇਲੇ ਸਭ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਤਕਦੇ... ਸੈਣਤਾਂ ਮਾਰਦੇ...।]<br />ਬਾਲ : ਗੱਲਾਂ ਅਜੂਬ ਕਰਦੈਂ, ਨਹੀਓਂ ਮੂਲ ਸੰਗਦੈਂ। ਨਾਲੇ ਜੋਗ ਮੰਗਦੈਂ ਨਾਲੇ ਜਗ ਮੰਗਦੈਂ।<br />ਰਾਂਝਾ : ਨਾ ਮੈਂ ਜੋਗ ਮੰਗਾਂ ਨਾ ਜਾਗੀਰ ਮੰਗਾਂ, ਝੋਲੀ ਅੱਡ ਕੇ ਤੈਥੋਂ ਮੈਂ ਜੋਗੀਆ ਵੇ, ਦਮ ਦਮ ਮੰਗਾਂ ਇੱਕੋ ਹੀਰ ਮੰਗਾਂ। <br /><br />[ਜੋਗੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ 'ਚ ਢਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਬਾਲ : ਇਹ ਦੇਹ ਤਾਂ ਬਸ ਦੇਹੜੀ ਏ ਬਚੜਿਆ। ਜੋਗ ਮਹਿਲ ਵਿਚ ਆਉਣੈ ਤਾਂ ਡਿਉੜੀ ਦਾ ਮੋਹ ਤੇ ਛੱਡਣਾ ਪੈਣਾ...। <br />ਰਾਂਝਾ : ਮੈਂ ਸਭ ਛੱਡ ਆਇਆਂ..., ਜੋ ਹੈ..., ਛੱਡਣ ਨੂੰ ਰਾਜ਼ੀ ਹਾਂ...। <br /><br />[ਬਾਲ
ਨਾਥ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਹਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਚੇਲਿਆਂ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।
ਜਿਨ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਸਰ ਫੁਸਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਚਿਮਟਾ ਖੜਕਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚੁੱਪ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ।]<br /><br />ਬਾਲ : (ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ।) ਨਿਰੀ ਜਿਦ ਏ... ਜਾਂ ਜੁਗਤ ਵੀ ਜਾਣਦਾਂ...।<br />ਰਾਂਝਾ : (ਪੈਰ ਫੜਦਾ) ਜੋ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਸਭੈ ਵਿਸਾਰ ਆਇਆਂ। ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਬਸ ਖਾਲੀ। <br /><br />[ਬਾਲ ਨਾਥ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਬਾਲ : ਜੇ ਖਾਲੀ ਏਂ... ਤਾਂ ਫੇ ਭਰ ਜਾਵੇਂਗਾ...।<br />ਰਾਂਝਾ
: ਇਹੋ ਸੁਣ ਕੇ ਆਇਆਂ... ਕਿ ਸੁਮੇਰ ਦੇ ਟੀਲੇ 'ਤੇ ਸਭ ਦੀਆਂ ਸੱਧਰਾਂ ਪੂਰਦੀਆਂ...
ਮੇਰੀ ਵੀ ਪੂਰ ਛੱਡੋ...। ਇੱਕ ਹੀਰ ਬਾਝੋਂ ਮੈਂ ਅਧੂਰਾ ਹਾਂ... ਪੂਰ ਛੱਡੋ... ਪੂਰਣ ਕਰ
ਛੱਡੋ...।<br />ਬਾਲ : ਜਿਦਣ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਦੇ ਅਰਥ ਨੂੰ ਪਾ ਜਾਵੇਂਗਾ...। ਸਭ ਪਾ ਜਾਵੇਂਗਾ...। <br /> (ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਇੱਕ ਚੇਲੇ ਨੂੰ।]<br />
ਇਸ ਨੂੰ ਇਹਦੇ ਭੋਰੇ 'ਚ ਲੈ ਜਾਵੋ। (ਖੁਦ ਨਾਲ) ਜੁਗਾਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵਿਯੋਗੀ
ਆਇਆ... ਜੋਗ ਦਾ... ਵਿਯੋਗੀ [ਚੇਲੇ ਫੇਰ ਔਖੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਪਰ ਬੋਲਦਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ।] ਵੇਖੋ
ਕਦੋਂ ਸੰਜੋਗ ਖੁਲਦੇ ਨੇ...। (ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ) ਬਾਕੀ ਸਭ ਭਲਕੇ ਵੇਖਾਂਗੇ।<br /> [ਹੱਥ ਬੰਨੀਂ ਨੀਝ ਲਾਈ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਦੇਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ ਉਭਰਦੇ ਹਨ।]<br />ਗੀਤ
: ਸਾਧੋ .... ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਘਰ ਕੀਜੈ। ਹੱਬ ਕੇ ਨਾ ਰਹਿਬੈ, ਢੱਬ ਕੇ ਨਾ ਚਲਿਬੈ, ਧੀਰੇ
ਪਾਂਉ ਧਰੀਜੈ... ਸਾਧੋ... ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਘਰ ਕੀਜੈ...। ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਘਰ ਕੀਜੈ...।<br />ਰਾਂਝਾ : [ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹੈ...।] ਹਬ ਕੇ ਨਾ ਰਹਿਬੈ, ਢਬ ਕੇ ਨਾ ਚਲਿਬੈ... ਧੀਰੇ ਪਾਂਉ ਧਰੀਜੈ...। <br /> [ਜਿਵੇਂ ਪਿਘਲਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br />ਚੇਲਾ : (ਹਲੂਣਦਾ ਹੈ।) ਤੁਰ ਹੁਣ..., ਗੱਡ ਕੇ ਈ ਖੜ ਗਿਆ ਪੈਰ...।<br />ਚੇਲਾ 2 : ਹੰਅ, ਇਹ ਕਰੂਗਾ ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਵਿੱਚ ਘਰ... <br />
[ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਹੱਸਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਸਭ
ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲੱਗਦੇ ਨੇ। ਕੋਈ ਚਿਲਮ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਭੰਗ ਲਿਆ ਕੇ ਘੋਟਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ
ਚਿਮਟਾ ਤੇ ਖਪਰੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਘੇਰਾ ਘੱਤ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ... ਸੂਟੇ ਲਾਉਂਦੇ
ਨੇ...।]<br />ਚੇਲਾ 3 : ਹੌਲੀ ਉਇ ਹੌਲੀ ਖਿੱਚ...। ਕਿਤੇ ਬਹੁਤਾ ਈ ਨਾਂ ਤਾਂਹ ਨੂੰ ਚੜ ਜਾਈੰ (ਹੱਸਦਾ ਹੈ।) ਗਗ ਮੰਡਪ ਵੱਲ...।<br />ਚੇਲਾ 4 : ਓ ਰਹਿਣ ਦੇ ਤੂੰ ...। ਨਾਗਣੀ ਲੜਾਈ ਏ ਨਾਗਣੀ... (ਜੀਭ ਕੱਢਦਾ ਹੈ।) ਏਥੇ...। ਇਹ ਕੀ ਬਿਗਾੜ ਲਊ ਮੇਰਾ ...। ਲੈ ਫੜ...।<br />ਚੇਲਾ 2 : (ਭੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।) ਲਓ ਵਈ... ਕਰੋ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਖਪਰੀ... ਤੇ ਲਓ ਅਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਝੂਟੇ...। (ਪੀਂਦੇ ਨੇ।)<br /> 3 : ਬੂਟੀ ਵੀ ਪਾਈ ਊ ਕਿ ਨਿਰੀ ਖਸ ਖਸ ਈ ਘੋਟ ਲਿਆਇਆ...।<br /> 4 : ਓ ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ..., ਐਂ ਫਣ ਚੱਕੀ ਫਿਰਦੈਂ। ਫਰਾਟੇ ਮਾਰਦਾ...।<br /> 1 : ਵੇਖੇ ਆ ਚੱਜ ਇਨ•ਾਂ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ...। ਮਲੂਕ ਜਿਹਾ ਮੁੰਡਾ ਵੇਖ ਕੇ ਝਟ ਪਸੀਜ ਗਿਆ...। ਚੇਲਾ ਕਰਣ ਨੂੰ ...।<br /> 3 : ਕਲਜੁਗ ਦਾ ਪਹਿਰਾ ਏ ਭਈ..., ਕਿਹੜੇ ਅਸਲ ਅਸੂਲ ਬਚੇ ਹੁਣ...।<br /> 2 : ਸਾਡੀਆਂ ਤੇ ਲਕੀਰਾਂ ਕੱਢਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ... ਫੇਰ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਇਹ ਮੁੰਦਰਾਂ ਮੱਥੇ ਮਾਰੀਆਂ ਫੜਾਈਆਂ... ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਭਲਕੇ ਈ ਸਾਜਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ...।<br /> 4 : ਸੰਗ ਮੰਨੋ ਉਇ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਚੁਗਲੀਆਂ ਕਰਦੇ ਓਂ। ਸੱਤਾਂ ਜਹਾਨਾਂ 'ਚ ਢੋਈ ਨੀ ਮਿਲਣੀ...।<br />
1 : ਚੁਗਲੀਆਂ ਕੌਣ ਕਰਦਾ...। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਇਹੋ ਪੁੱਛਦੇ ਆਂ... ਕਿ ਇਹ ਹੋਰ ਇੰਨੇ ਫਿਰਦੇ
ਆ ਪੂੰਛਾਂ ਚੁੱਕੀ... ਕਦੋਂ ਦੇ..., ਉਹਨਾਂ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਪੁੱਛਦਾ ਨੀ...।
ਇਸ ਜਟਵੈੜ 'ਚ ਕੀ ਏਡੀ ਖੂਬੀ ਲੱਭੀ ਏ ਗੁਰੂਦੇਵ ਨੂੰ...। <br /><br /> (ਬਾਲ ਨਾਥ ਆਉਂਦਾ ਹੈ)<br /><br />ਬਾਲ : ਜੋਗ ਤੇ ਵਿਜੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਨਾਥਾ...। ਤੁਸੀਂ ਤੇ ਹਾਲੇ ਵਿਜੋਗੀ ਵੀ ਨਹੀਂ..., ਜੋਗ ਤੇ ਦੂਰ...।<br /><br /> [ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br /> 3 : ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਏ ... ਪੜਵਾਣ ਦੇ ਕੰਨ...। ਤੇਰਾ ਕੁਝ ਘਸਦਾ...।<br /> 2 : ਉਇ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਅਣਜਾਣ ਜੱਟ ਫਸ ਗਏ...। ਭਲਾ ਇਹਦੀ ਕੀ ਮੱਤ ਮਾਰੀ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਸੋਹਣਾ ਜੁੱਸਾ...। ਸੋਹਣਾ ਸੁਣਖਾ...।<br /> 1 : ਮੈਂ ਤਾਂ ਸੁਣਿਆ ਤੀਵੀਂਆਂ ਤਿਤਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਲਟਬੋਰ ਹੋਈਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ... ਏਸ ਪਿੱਛੇ...। ਇਹਨੂੰ ਕੀ ਸੁੱਝੀ...।<br /> 4 : ਚੰਗਾ ਭਈ... ਤੁਸੀਂ ਧੋਵੋ ਪਾਪ ਜਗ ਦੇ...। ਜੋਗੀ ਤਾਂ ਚੱਲੇ...।<br /> 3 : ਤੇ ਅਸੀਂ ਕਿਹੜਾ ਏਥੇ ਬੈਠ ਰਹਿਣਾ...। <br /><br /> [ਸਭ ਉਠਦੇ ਨੇ।]<br /><br />ਰਾਂਝਾ : ਬਹਿ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵੀ ਨੀ ਰਹਿਣਾ ਜੋਗੀਓ... ਬਸ ਰਾਹ 'ਚ ਆ ਪਿਆ ਇਹ...।<br /><br />(285)<br /> ਭਲੇ ਕਰਮ ਜੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਜੋਗ ਪਾਈਏ, ਜੋਗ ਮਿਲੇ ਨਾ ਰੱਬ ਦੇ ਮਾਰਿਆਂ ਨੂੰ<br /> ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਅੱਲ•ਾਂ ਜਾਂ ਕਰਮ ਕਰਦਾ, ਹੁਕਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨੇਕ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ<br /><br /> [ਹੀਰ ਵਾਲੇ ਮੰਚ ਤੇ ਆ ਕੇ ਬਾਲ ਨਾਥ ਧਿਆਨ 'ਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਉਧਰੋਂ ਰਾਂਝਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਇਆ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਰਾਂਝਾ : (ਅੰਬਰ ਵੱਲ) ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਹ ਹੁਕਮ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਰਾਤ ਲੰਘਦੀ ਏ ਜਾਂ ਅਸੀ ਆਪ ਈ ਲੰਘ ਜਾਣੈਂ...। <br /> [ਵੰਝਲੀ ਛੂਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ...।]<br />(283)<br />
[ਬਾਲ ਨਾਥ ਅਰਜ਼ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਵੀ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਅਰਦਾਸ
ਵਿੱਚ ਆ ਖੜਦੇ ਹਨ...। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਮੁੱਲਾ ਹੋਰੀਂ ਚੋਰੀ ਛਿਪੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਸਾਰਾ
ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਸੋਚੀਂ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਖੋਲ ਕੇ ਕੁਝ ਪੜ•ਦੇ ਨੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ
ਵੰਝਲੀ ਵੱਜ ਰਹੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਗੀਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।]<br /> ਨਾਥ ਮੀਟ ਅੱਖੀਂ ਦਰਗਾਹ ਅੰਦਰ, ਨਾਲੇ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ ਨਾਲੇ ਸੰਗਦਾ ਜੀ<br /> ਰਾਂਝਾ ਜੱਟ ਫਕੀਰ ਹੋ ਆਣ ਬੈਠਾ, ਲਾਹ ਆਸਰਾ ਸਾਕ ਤੇ ਅੰਗ ਦਾ ਜੀ<br /> ਐਸਾ ਇਸ਼ਕ ਨੇ ਮਾਰ ਹੈਰਾਨ ਕੀਤਾ, ਸੜ ਗਿਆ ਜਿਉਂ ਅੰਗ ਪਤੰਗ ਦਾ ਜੀ<br /> ਕੀਕੂੰ ਹੁਕਮ ਹੈ ਖੋਲ ਕੇ ਕਹੋ ਅਸਲੀ, ਰਾਂਝਾ ਹੋਇ ਜੋਗੀ ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ<br /> ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ 3 <br /> <br />[ਵੰਝਲੀ ਵੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਨ ਅਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਦੇ ਹੱਥ ਉਪਰ ਨੂੰ ਉਠਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲਾ ਨੂੰ ਤਰੇਲੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ।]<br /><br />ਮੁੱਲਾ
: ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਇਨ•ਾਂ ਪੀਰਾਂ ਫਕੀਰਾਂ ਤੇ ਜੋਗੀਆਂ ਦੀ ਮਿਲੀ ਭੁਗਤ ਏ...। ਇਨ•ਾਂ ਦਾ
ਕੀਤਾ ਧਰਿਆ ਏ..। ਹੂੰਅ..., ਮੈਂ ਵੀ ਵਾਹ ਲਾ ਦਊਂ ਪੂਰੀ... [ਦੋਹੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕਦੇ
ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਖੋਲਦਾ ਤੇ ਕਦੇ ਕੋਈ... ਮੁੜਕਾ ਪੂੰਝਦਾ ਹੈ।] ਐ ਕਿਵੇਂ ਉਲੰਘ ਜਾਣ
ਸਾਨੂੰ...। ਸਿੱਧੇ ਖਲੋਵੋ... ਉਇ...। ਖੜਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਤੁਹਾਥੋਂ ਇੱਕ ਥਾਂ...। <br /> <br /> [ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਡਾਂਟਦਾ ਹੈ।]<br /><br /> [ਅਲਾਪ ਹੋਰ ਮਸਤ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਵਜ਼ਦ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਨੇ...। ਨਾਥ ਅਹਿੱਲ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਵੰਝਲੀ 'ਚ ਡੁਬਿਆ ਹੈ।] <br /><br /> ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ... ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ - 3 -<br /> ਰਾਂਝਾ ਹੋਇ ਜੋਗੀ, ਹੀਰ ਮੰਗਦਾ ਜੀ...।<br /> <br />
[ਪਰੀਆਂ 'ਹੀਰ ਦੀ ਚਾਦਰ' ਜੋਗੀ ਦੀ ਝੋਲੀ 'ਚ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਇਕ ਨਗਾੜੇ ਦੀ ਚੋਟ
'ਤੇ ਕੁੰਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਗੂੰਜਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਗੂੰਜੀ ਸੀ।] <br /><br /> ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦਰਗਾਹ ਵਿੱਚ ਅਰਜ਼ ਕੀਤਾ, ਦਿਓ ਫਕਰ ਨੂੰ ਚਰਮ ਪਲੰਗ ਦਾ ਜੀ<br /> ਹੋਇਆ ਹੁਕਮ ਦਰਗਾਹ ਥੀਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ, ਬੇੜਾ ਲਾਇ ਦਿੱਤਾ ਅਸਾਂ ਢੰਗ ਦਾ ਜੀ<br /> ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ... ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 –।<br /><br /> [ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੇ ਰੌਣਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੀਰ ਵਜਦ 'ਚ ਝੂਮਦੇ ਹਨ। ਜੋਗੀ ਦੇ ਲਬਾਂ ਤੇ ਮੁਸਕਾਨ ਖੇਲਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਨੂੰ ਭਾਜੜਾਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।]<br /><br />ਮੁੱਲਾ
: ਮੈਂ ਇਹ ਕੁਫਰ ਨਹੀਂ ਜੇ ਹੋਣ ਦੇਣਾ... ਭਾਵੇਂ ਜ਼ਮੀਨ ਅਸਮਾਨ ਫਨਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣ...।
ਚਲੋ ਉਇ ... [ਹਿਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਂਝੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪੈਂਦ ਹਨ। ਹੋੜਦਾ ਹੈ] ਉਇ
ਢਗਿਓਂ ਏਧਰ ਕਿਧਰ ਨੂੰ ਮਰਦੇ ਓ..., ਏਧਰ ਚਲੋ ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ...। <br /> [ਜਾਂਦੇ ਹਨ...। ਡਿਗਦੇ ਢਹਿੰਦੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਦਾ ਹੈ।]<br /><br /> ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਖੀ - ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 – ।<br /><br /> [ਬਾਲ ਨਾਥ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ ਕੇ ਰਾਂਝੇ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਉÎÎÎੱਠ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br />(284)<br /> ਨਾਥ ਖੋਲ ਅੱਖੀਂ ਕਿਹਾ ਰਾਂਝਣੇ ਨੂੰ ਬੱਚਾ ਜਾਹ ਤੇਰਾ ਕੰਮ ਹੋਇਆ ਈ<br /> ਫਲ ਆਣ ਲੱਗਾ ਉਸ ਬੂਟੜੇ ਜਿਹੜਾ ਵਿੱਚ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਬੋਇਆ ਈ<br /> ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 - ।<br /> ਚੜ ਦੌੜ ਕੇ ਜਿੱਤ ਲੈ ਖੇੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰੋਇਆ ਏ<br /> ਹਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 –।<br /><br />
[ਝੂਮਦੇ ਹੋਏ ਪੰਜੇ ਪੀਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਨਾਥ ਦੇ ਚਰਣ ਫੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੱਲ ਨਾਲ
ਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਹੀਰ ਦੇ ਪਲੰਘ ਵਾਲੀ ਚਾਂਦਰ ਲਈ ਚੇਲੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ
ਆਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੁੰਦਰਾਂ ਨੇ। ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੱਥ ਉਸਤਰਾ ਤੇ ਚਿਮਟਾ ਹੈ। ਚਾਂਦਰ
ਤਾਣਦੇ ਹਨ। ਬੰਸੀ ਵੱਜਦੀ ਹੈ। ਉਸਤਰਾ ਨਾਥ ਦੇ ਹੱਥ ਫੜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।]<br /><br /> ਜਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - 3 -।<br /> [ਨਗਾੜਾ ਵੱਜਦਾ ਹੈ। ਧੁੰਨ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਬੰਸੀ ਵਜਦੀ ਹੈ। ਪਰਦੇ ਓਹਲੇ ਮੁੰਦਰਾਂ ਪਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਿਰ ਮੁੰਡਨ ਦਾ ਸੰਸਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।]<br />(251)<br /> ਪਟੇ ਪਾਲ ਮਲਾਈਆਂ ਨਾਲ ਰੱਖੇ, ਵਕਤ ਆਇਆ ਸੂ ਰਗੜ ਮੁਨਾਵਣੇ ਦਾ<br /> ਬੁੰਦੇ ਲਾਹ ਕੇ ਸੋਹਣੇ ਚਾਉ ਚੜਿਆ, ਕੰਨ ਪਾੜ ਕੇ ਮੁੰਦਰਾਂ ਪਾਵਣੇਂ ਦਾ<br /> ਵਾਹਿਸਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਫਿਕਰ ਜ਼ਰਾ ਨ ਜਿੰਦ ਗਵਾਵਣੇ ਦਾ<br /> ਜਾਂ ਹੀਰ ਬਖਸ਼ੀ - ਜਾ ... 3 –।<br /><br />
[ਹੀਰ ਦੇ ਪਲੰਘ ਵਾਲੀ ਚਾਦਰ ਅਦਬ ਨਾਲ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤੈਹ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਾਲ ਨਾਥ
ਦੇ ਹੱਥ ਫੜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਚੁੰਮ ਮੱਥੇ ਨੂੰ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੁੜ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਧਰ ਲੈਂਦੇ ਹੈ। ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਚੇਲੇ
ਅਤੇ ਬਾਲਨਾਥ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਮੰਚ ਉÎÎÎੱਤੇ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲਾਉਂਦਾ
ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧੁੰਨ ਰੁਕਦੀ ਹੈ।]<br /><br /> [ਹੀਰ ਘੁੰਡ ਕੱਢੀ ਖੜਤਾਲਾ ਬਜਾਂਦੀ ਹੋਈ ਆਂਦੀ ਹੈ। ਮੀਰਾਂ ਦੀ ਛਬ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। 497 ਗੀਤ ਗੋਪੀਆਂ ਸੰਗ ਨ੍ਰਿਤ ਹੈ।]<br /><br /> ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ, ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਲੋੜ•ੇ ਘਤਿਆ ਨੈਣਾਂ ਦੀ ਝਾਕ ਦੇ ਕੇ, ਲੁੜ• ਜਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਆ ਜਾਂ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਸਦਕੇ ਪੱਲੂਅੜਾ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਕੁੱਠਿਆ ਦੇ, ਮੂੰਹ ਘਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਜ਼ੁਲਫ ਨਾਗ ਵਾਂਗ ਗੱਲ ਘੁੱਟ ਬੈਠੀ, ਗਲੋਂ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /><br /> [ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਰਾਂਝਾ ਜੋਗੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਹੋਇਆ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br /> ਲਿਆਉ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਜੋ ਦੀਦ ਕਰੀਏ, ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ, ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਭਲਾ ਦਸ ਖਾ ਚਿਰੀਂ ਵਿਛੁੰਨਿਆ ਨੂੰ, ਕਦੋਂ ਰੱਬ ਸੱਚਾ ਘਰ ਲਿਆਂਵਦਾ ਈ<br /> ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਘਰ ਵਿਚ ਗੁਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੱਜਣਾ ਦਾ ਯਾਰ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਕਿਤੇ ਗੁੱਠ ਗਿਆ<br /> ਯਾਰ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਕਿਤੇ ਗੁੱਠ ਗਿਆ<br /> ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਦਿਆਂ ਘਿਉ ਦੀਆਂ ਚੂਰੀਆਂ ਬਾਲ ਦੀਵੇ, ਵਾਰਿਸਸ਼ਾਹ ਸੁਣਾਂ ਜੇ ਮੈਂ ਆਂਵਦਾ ਈ<br /> ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਘਰ ਯਾਰ ਤੇ ਢੂੰਢਦੀ ਫਿਰੇ ਬਾਹਰ ਕਿਤੇ ਮਹਿਲ ਨਾ ਮਾੜੀਆਂ ਉÎÎÎੱਠ ਗਿਆ<br /> ਯਾਰ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਕਿਤੇ ਗੁੱਠ ਗਿਆ -<br /> ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਆ ਜਾ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ।<br /><br />
[ਗੋਪੀਆਂ ਮੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਭ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ...। ਰਾਂਝਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਖੱਪਰ ਵਗੈਰਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਥਾਂ
ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਨਿਹਾਰਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ- ਹੱਥ ਫੇਰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ
ਹੱਸਦਾ ਕਦੇ ਉਦਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਮੁੱਲਾ ਆਪਣੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਧਿਕਦਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ
ਨਾਲ ਕਾਬੂ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲੰਘਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝੇ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੱਧਮ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਕਥਾਕਾਰ ਆਉਂਦੇ
ਹਨ।]<br /><br />ਕਥਾਕਾਰ : ਰਾਂਝਾ ਖੇੜਿਆਂ ਦੀ ਜੂਹ ਵਿੱਚ ਆ ਵੜਿਆ। ਤ੍ਰਿੰਝਣਾ ਦੇ ਵਿੱਚ
ਗੱਲ ਛਿੜ ਗਈ...। ਕੋਈ ਟੂਣੇਹਾਰਾ ਜੋਗੀ... ਟਿੱਲਿਓਂ ਗੋਰਖ ਦੇ ਉਤਰ ਕੇ ਆਇਆ... ਨਿਰਾ
ਬਾਲ ਨਾਥ ਦਾ ਰੂਪ... ਕੋਈ ਮੌਤ ਦੀਆਂ ਸਰਦਲਾਂ ਟੱਪ ਆਇਆ, ਨੈਣ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਰੁੰਨੇ,
ਪਣਹਾਰਣਾ... ਗਵਾਲਣਾਂ ਸਭ ਮਸਤਾਨੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ...। ਧਾਰ ਚੋਣ ਬੈਂਦੀਆਂ... ਦੁੱਧ
ਭੁੰਜੇ ਈ ਪਈ ਜਾਂਦਾ... ਨੈਣ ਜੋਗੀ ਨਾਲ ਜਾ ਲੜੇ ਆ...। ਮੂੰਹੋਂ ਮੂੰਹੀਂ ਗੱਲ ਤੁਰ ਪਈ
ਏ... ਇਸ ਜੋਗੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕੁਝ ਲੱਭਦੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ...। ਭਾਲਦੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ...।<br /><br />
[ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗਜਾ ਕਰਨ ਆਉਂਦਾ। ਭਿਖਿਆ ਦੇਣ ਆਈਆਂ ਆਟਾ ਭੂੰਜੇ
ਈ ਪਾ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਬਾਕੀ ਹੱਸਦੀਆਂ ਪਣਹਾਰਣਾ ਮੁੜ ਮੁੜ ਵੇਖਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ...। ਠੋਕਰਾਂ
ਖਾਂਦੀਆਂ। ਰਾਂਝਾ 'ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ' ਦਾ ਹੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਡਰ ਕੇ ਭਜਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰਾਂਝਾ ਕਦੇ ਹੱਸਦਾ... ਕਦੇ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਹੰਕਾਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ...। ਕਦੇ ਧਰਤੀ
'ਤੇ ਡਿੱਗ ਕੇ ਸਿਜਦੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਰੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਭਾਲਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਸਣ ਲਾ ਕੇ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਪੰਜ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਝੁੰਡ ਹੱਸਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br /> 1 : ਨੀ ਇਹਦੇ ਨੈਣ ਤੇ ਵੇਖੋ..., ਜਿਉਂ ਕਟਾਰੀਆਂ ਸਾਣ ਚੜਾਈਆਂ ਈ।<br /> 2 : ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਹੌਲ ਪੈਂਦੇ... ਏਸ ਬਾਲੜੀ ਉਮਰੇ... ਬੁੰਦੇ ਲਾਹ ਕੇ ਕੰਨ ਪੜਵਾਇ ਬੈਠਾ...। (ਛੇੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਗਰਜਦਾ ਹੈ 'ਅਲੱਖ ' ਉਹ ਹੱਸਦੀਆਂ ਹਨ।)<br /> 3 : ਆਇ-ਹਾਇ ਤੇਵਰ ਤਾਂ ਵੇਖੋ... ਜਿਵੇਂ ਅੰਬਰ ਲੂੰਹ ਸੁੱਟੇਗਾ।<br /> 4 : ਕਿਸੇ ਕਜਲੇ ਵਾਲੀ ਦਾ ਪੱਟਿਆ..., [ਰਾਂਝਾ ਮੁੜ ਧਿਆਨ ਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।] ਝੁੱਗਾ ਚੌੜ ਕਰਵਾਇ ਆਇਆ..।<br /> 5 : ਜੋਗੀ ਕੋਈ ਨੀ... ਬਹਰੂਪੀਆ ਏ ਕੋਈ..., ਮਚਲਾ ਜੱਟ-ਜੋਤੇ (ਵਾਹੀ) ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਧੂਣੀ ਰਮਾਇ ਬੈਠਾ..। <br /><br /> [ਉਸ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਚਿਮਟਾ ਖੜਕਾਉਂਦਾ ਉਠ ਖੜੋਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਰਾਂਝਾ : [ਆਕਾਸ਼ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕੂਕਦਾ ਹੈ।] ਅਲੱਖ ...।<br /><br /> [ਕੋਰਸ ਸੰਵਾਦ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। 287]<br /><br /> ਸੱਤ ਜਰਮ ਕੇ ਹਮ ੈਂ ਨਾਥ ਪੂਰੇ, ਕਦੇ ਮੂਲ ਨਾ ਵਾਹਿਆ ਜੋਤਰਾ ਈ<br /> [ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਸਦੀਆਂ।]<br /> ਵਾਰਿਸ਼ ਸ਼ਾਹ ਮੀਆਂ ਉÎÎੱਥੇ ਅੱਕ ਉÎÎÎੱਗੇ ਜਿੱਥੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਜੋਤਰਾ ਲਾਇਆ ਈ<br /><br />
[ਹੱਸਦੀਆਂ ਉਸ ਨਾਲ ਚੌੜ ਕਰਦੀਆਂ। ਕੋਈ ਚਿਮਟਾ ਵਜਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਖਪਰੀ ਚੁੱਕ ਦੌੜਦੀ
ਹੈ। ਕੋਈ ਮੁੰਦਰਾਂ ਛੇੜਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਧੂਣਾ ਬੁਝਾਉਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਇੱਕ ਟੱਕ ਅੰਬਰ
ਵੱਲ ਟਿਕਟਿਕੀ ਲਾਈ ਖੜਾ ਹੈ। ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਅਲਖ ਕੂਕਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਕਥਾਕਾਰ : ਕੁੜੀਆਂ... ਮਤਵਾਲੀਆਂ..., ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਇਉਂ ਘੇਰਾ ਪਾਇਆ.. ਜਿਉਂ ਇੰਦਰ ਦੀਆਂ ਅਪਛਰਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਮਿਤਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਹੋਈਆਂ..।<br /> 1 : ਦਸ ਤਾਂ ਸਈ.. ਕਿੱਥੋਂ ਦਾ ਜੋਗੜਾ ਏਂ ਤੂੰ ...।<br /> 2 : ਕੌਣ ਗੁਰੂ ..., ਕਿਸ ਤੋਂ ਇਹ ਮੂੰਡ ਮੁੰਡਾਇਆ...<br /> 3 : ਕਿਹੜਾ ਧਣਾਂ ... ਕਿਹੜੇ ਅਰਸ਼ੋਂ ਉਤਰ ਕੇ ਆਇਆਂ....<br /> 4 : ਬੜਾ ਜਤੀ .... ਜੋਗੀ ਬਣਦਾ ...<br /> 5 : (ਹੀਰ ਵਾਲੇ ਦੁਪੱਟੇ ਨੂੰ ਛੇੜਦੀ ਹੈ...।) ਵੇ ਹੈ ਕੀਹਦੇ ਜੋਗਾ।<br /><br />
[ਦੁਪੱਟੇ ਨੂੰ ਛੇੜਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਰਾਂਝਾ ਫੱਟ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਤੀਜਾ ਨੇਤਰ ਖੁੱਲ
ਉÎÎÎੱਠਦਾ ਹੈ। ਤਾਂਡਵ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਿਮਟੇ ... ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਨਾਲ... ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ
ਭਜਾਉਂਦਾ... ਉਹ ਤ੍ਰਾਹੀ ਤ੍ਰਾਹੀ ਕਰਦੀਆਂ..., ਮਿੰਨਤਾਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ। ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਰੋਦਰ
ਰੂਪ ਵੇਖ ਕੇ ਸਹਿਮਦੀਆਂ... ਚੀਖਦੀਆਂ... ਭੱਜਦੀਆਂ...। ਨ੍ਰਿਤ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਹੋਰੀਂ
ਆਉਂਦੇ ਹਨ...। ਕੁੜੀਆਂ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਪੈਂਰੀਂ ਡਿਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜੇ ਹੀ ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਥ ਬੰਨੀ, ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਈ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪਰੀਕਰਮਾਂ
ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਗੀਤ : [461] ਕੁੜੀ ਆਖਿਆ ਮਰਾ ਨਾ ਫਾਹੁੜੀ ਵੇ, ਮਰ ਜਾਊਂਗੀ ਮਸਤ ਦੀਵਾਨਿਆ ਵੇ<br /> ਤੇਰੀ ਡੀਲ ਹੈ ਦੇਓ ਦੀ ਅਸੀਂ ਪਰੀਆਂ, ਇਕ ਲੱਤ ਲੱਗੇ ਮਰ ਜਾਨੀਆਂ ਵੇ<br /> ਗੱਲ ਦਸਣੀ ਹੈ ਜੋ ਦਸ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰਾ ਲੈ ਸੁਨੇਹੜਾ ਜਾਨੀਆਂ ਵੇ<br /> 1 : ਮੇਰੀ ਤਾਈ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਤੁਧ ਬੇਲਣ ਅਸੀਂ ਹਾਲ ਥੀ ਨਹੀਂ ਬੇਗਾਨੀਆਂ ਵੇ<br /> 2 : ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਰਾਂ ਮਿੰਨਤ ਜਾਇ ਹੀਰ ਅੱਗੇ ਟਟਿਆਨੀਆ ਵੇ।<br /><br /> [ਕੁੜੀਆਂ ਬੋਲ ਦੀਆਂ ਹਨ।]<br /><br />ਮੁੱਲਾ : ਇਹਦਾ ਜਾਦੂ ਤੇ ਏਥੇ ਵੀ ਚਲ ਗਿਆ...। ਚਲੋ ਉਇ... ਮੁੜੋ..., ਕੋਈ ਹੋਰ ਈ ਪਤਰਾ ਵਾਚਣਾ ਪੈਣਾ...। [ਪਿਛਾਂਹ ਮੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br /><br /> [ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਡਾਇਲਾਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਂਝਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਰਾਂਝਾ : ਜਾ ਹੀਰ ਨੂੰ ਆਖਣਾ ਭਲਾ ਕੀਤਾ, ਸਾਨੂੰ ਹਾਲ ਥੀਂ ਚਾਇ ਬੇਹਾਲ ਕੀਤਾ <br /> ਝੰਡਾ ਸਿਆਹ ਸਫੈਦ ਸੀ ਇਸ਼ਕ ਵਾਲਾ ਉਹ ਘਤ ਮਜ਼ੀਠ ਗਮ ਲਾਲ ਕੀਤਾ<br /> ਜੇ ਨਾ ਉਤਰੀਏ ਯਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਏਡੇ ਪਿਟਣੇ ਨਾਹੀ ਸਹੇੜੀ ਨੀ<br /> ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਜੇ ਪਿਆਸ ਨਾ ਹੋਇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਸ਼ਰਬਤਾਂ ਦੇ ਨਾਹੀਂ ਛੇੜੀਏ ਨੀ<br /><br /> [ਰਾਂਝਾ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਕੇ ਉÎÎÎੱਥੋਂ 'ਅਲਖ' ਜਗਾਉਂਦਾ ਤੁਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br /> 3 : ਚਲੋ ਨੀ ਕੁੜੀਓ... ਇਹ ਤੇ ਇਸ਼ਕੇ ਦੇ ਨਾਗ ਦਾ ਡੰਗਿਆ ਏ। ਇਹਦਾ ਮੰਤਰ ਨੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਨਾਹੀਂ...।<br /> 4 : ਕੁਝ ਵੀ ਕਹੋ...। ਹੀਰ ਨੇ ਚੰਗੀ ਕੋਈ ਨੀ ਕੀਤੀ ਏਸ ਨਾਲ...।<br /> 5 : ਇਹਦੀ ਹਾਅ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਲਾ ਬੈਠੂ...।<br /> 1 : ਚਲੋ ਤਾਂ... ਉਸੇ ਨੂੰ ਚਲ ਕੇ ਸਾਰਾ ਹਾਲ ਸੁਣਾਂਦੀਆਂ...।<br /> 2 : ਹਾਂ... ਹਾਂ... ਚਲੋ ਚਲੋ...। ਜੇ ਦਗਾ ਈ ਦੇਣਾ ਸੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਰੋਜ਼ ਤੋਂ ਪੱਲਾ ਨੀ ਸੀ ਫੜਨਾ...।<br /><br /> [ਸਭ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੀਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਗੀਤ : (464) ਕੁੜੀਓ ਵੇਖ ਰੰਝੇਟੜੇ ਕੱਚ ਕੀਤਾ, ਖੋਲ ਜੀਓ ਦਾ ਭੇਤ ਪਸਾਰਿਓ ਨੇ<br /> ਮਨਸੂਰ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਭੇਤ ਦਿੱਤਾ, ਚਾਇ ਓਸ ਨੂੰ ਸੂਲੀ ਚਾੜਿਓ ਨੇ<br /> ਰਸਮ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣਾ, ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਿਆ ਸੋਈਓ ਮਾਰਿਓ ਨੇ।<br /><br /> [ਹੀਰ ਫਫਕ ਕੇ ਰੋਂਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਹੀਰ
: ਅਸੀਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ..., ਆਪਣੀ ਰੂਹ 'ਤੇ ਜਿੰਦਾ ਮਾਰ ਛਡਿਆ। ਜਿਦਣ ਇਹ ਜਿੰਦ
ਮੁਕਸੀ ਓਦਣ ਹੀ ਇਹ ਜਿੰਦਾ ਟੁਟਸੀ...। ਅਸੀਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਓਸ ਦੇ ਫਿਰਾਕ ਦੇ
ਸੇਕ ਨੂੰ ਲੁਕੋ ਰਖਿਆ। ਮਤੇ ਕਿਸੇ ਬੇਗਾਨੜੇ ਤਾਈੰ ਉਸ ਦੀ ਭਾਹ ਨਾ ਲਗ ਜਾਏ...। <br /><br /> [ਪਿੱਛੋਂ ਸੈਤੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਹੀਰ ਸੰਭਲਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਸੈਹਤੀ : ਭਾਬੀਏ... ਨੀ ਭਾਬੀਏ...। ਕੀ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਅੰਦਰ ਵੜ ਕੇ ਬਹਿ ਰਹਿਨੀਂ ਏਂ...। ਕਦੇ ਬਾਹਰ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਕਰ।<br />ਹੀਰ : ਸਾਨੂੰ ਤੇ ਅੰਦਰ-ਬਾਰ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਢੋਈ ਨਹੀਂ ਸੈਹਤੀਏ । ਕਿਤ ਵੱਲ ਜਾਈਏ... ਕੀਕਣ ਜਾਈਏ...।<br />ਸੈਹਤੀ
: ਤੂੰ ਸੁਣਿਆ..., ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਜੋਗੜਾ ਆਇਆ। ਕੁੜੀਆਂ ਓਸ ਦੁਆਲੇ ਇਉਂ ਜੁੜੀਆਂ
ਜਿਉਂ ਗੁੜ ਨੂੰ ਕੱਕੀਆਂ ਕੀੜੀਆਂ। [ਹਸਦੀ ਹੈ।] ਬੜਾ ਸਿੱਧ ਪੁਰਸ਼ ਏ..., ਜਾਣੀ ਜਾਣ।<br />ਹੀਰ : ਚੋਦਾਂਹ ਤਬਕਾਂ ਦੇ ਜਾਣੂ ..., ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ ਨੀ ਜਾਣਦੇ...। [ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।] ਇਹ ਤੇ ਗੁੱਝਾ ਈ ਰਹਿੰਦਾ...।<br />ਸੈਹਤੀ : ਉਹ ਤੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਦੇਖ ਕੇ ਈ ਸਿਰਨਾਵੇਂ ਬੁਝ ਲੈਂਦਾ...। ਬਿਛੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮੇਲਦਾ...।<br />ਹੀਰ : ਐਵੇਂ ਲੋਕ... ਭੁਲੇਖੇ ਪਾਲਦੇ, ਜੀਅ ਪਰਚਾਂਦੇ ਆ।<br />ਸੈਹਤੀ : ਮੈਂ ਤਾਂ ਚੱਲੀ ਆਂ ਮੁਰਾਦ ਮੰਗਣ...। ਤੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ ਏ...।<br /><br /> [ਸਹਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੀਰ ਸੋਚਦੀ ਖੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਹੀਰ
: ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਤਾਂ ਸਭ ਉਹੀ ਨੇ...। ਦਿਲ ਵੀ ਤੇ ਧੜਕ ਪਿਆ...। [ਵੰਜਲੀ ਦੀ ਤਾਨ ਵਜਦੀ
ਹੈ।] ਅਰਸੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ...। (ਉਤਾਵਲੀ) ਨੀ ਠਹਿਰ ਨੀ ਸਹਿਤੀਏ...।
ਰੁਕੀਂ ਜ਼ਰਾ...। ਮੈਂ ਵੀ ਕਿੰਨੀ ਕਮਲੀ ਆਂ...। ਘੁੰਡ ਕੱਢ ਕੇ ਘਰੇ ਬੈਠੀ। <br /><br /> [ਦੌੜ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਗੀਤ : ਏਸ ਘੁੰਡ 'ਚ ਬਹੁਤ ਖੁਆਰੀਆਂ ਨੇ, ਅੱਗ ਲਾਇ ਕੇ ਘੁੰਡ ਨੂੰ ਸਾੜੀਏ ਨੀ<br /> ਘੁੰਡ ਹੁਸਨ ਦੀ ਆਬ ਛੁਪਾਇ ਲੈਂਦਾ, ਲੰਮੇ ਘੁੰਡ ਵਾਲੀ ਰੜੇ ਮਾਰੀਏ ਨੀ<br /> ਤਦੋਂ ਇਹ ਜਹਾਨ ਸਭ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ, ਜਦੋਂ ਘੁੰਡ ਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਉਤਾਰੀਏ ਨੀ<br /> ਘੁੰਡ ਅੰਨਿਆਂ ਕਰੇ ਸੁਜਾਖਿਆਂ ਨੂੰ ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਛੱਡ ਮੁੰਹ ਤੋਂ ਲਾੜੀਏ ਨੀ<br /><br /> [ਗੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਂਝਾ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪਿੰਡ 'ਚ ਗਜਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਹੋਰੀਂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਆ ਕੇ ਬੈਠਦੇ ਹਨ।]<br /><br />ਮੁੱਲਾ
: ਇੱਥੇ ਈ ਡੇਰਾ ਲਾਂਦੇ ਹਾਂ... ਰਾਹ ਵਿੱਚ .. ਏਸ ਪਿੰਡ 'ਚ ਕਿਹੜਾ ਕੈਦੋਂ ਨੀ
ਹੋਣਾ...। ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਲੰਘੂ...। ਲੰਘੂਗਾ ਤਾਂ ਏਥੋਂ ਥਾਈੰ... ਫੇਰ ਦੇਖਾਂਗੇ ਕਿਹੜਾ
ਬੱਚਦਾ ਸਾਡੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚੋਂ... <br /> [ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਦੋਹੇਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਅੱਗੇ
ਲੰਘ ਗਏ..., ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਚ ਵਜਦੇ ਫਿਰਦੇ।] ਓਇ ਵੱਡੇ ਦੌੜਾਕੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰੁਕਣਾ
ਵੀ ਨੀ ਆਉਂਦਾ...। (ਫੜ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦਾ) ਆਪੋਂ 'ਚ ਈ ਵੱਜਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਰ ਵੇਲੇ। ਬਹਿ ਜਾਓ
ਏਥੇ... ਘੜੀ ਅਰਾਮ ਨਾਲ।<br /> [ਮੁੱਲਾ ਇੱਕ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਬਿਠਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜਾ
ਉÎÎÎੱਠ ਕੇ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਬਿਠਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਪ ਈ
ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਝੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੌਲਾ ਪਾਂਦਾ।]<br /><br />ਮੁੱਲਾ : ਉਇ... ਉਇ
ਇਹ ਕੀ ਕਰਦੇ ਓ... ਪੈਰ ਚਕ ਦਿਤੇ ਮੇਰੇ...। ਲਾਹੋ-ਲਾਹੋ ਮੈਨੂੰ ਥੱਲੇ...। [ਡਿੱਗ
ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਦੋਹੇ ਉਲਟ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।]
ਇਨ•ਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਮਲਾ ਕਰ ਦੇਣਾ [ਦੋਹੇਂ ਪਾਸੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।] ਕਿਧਰ ਨੂੰ ਜਾਵਾਂ ...
[ਵਿਚਾਲੇ ਡੋਲਦਾ ਹੈ।] ਹੁਣ ...। ਵਿਚਾਲੇ ਡੋਬਣਗੇ...। <br /><br /> [ਦੋਹੇਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਿਰ ਫੜ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਸੈਹਤੀ ਤੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਹੱਸਦੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ।]<br /><br /> 1 : ਨੀ ਉਹਦੇ ਹੱਥੋਂ ਤਾਂ ਮਾਰ ਖਾਣ ਦਾ ਵੀ ਮਜ਼ਾ ਆਉਂਦਾ ...।<br /> 2 : ਸੁਆਦ ਪੈ ਗਿਆ ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ। ਦੋ ਚਾਰ ਛਮਕਾਂ ਨਾ ਪੈਣ ਜਦ ਤੱਕ- ਝਸ ਨੀ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ...। <br /><br /> [ਸਭ ਦੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਥਾਲ ਨੇ...। ਖਿੜ ਖਿੜਾ ਕੇ ਹੱਸ ਪੈਂਦੀਆਂ। ਮੁੱਲਾ ਸੋਚਦਾ ਹੋਇਆ ਉਠਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਸੈਹਤੀ : ਮੈਂੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੂੰ..., ਤਾਈੰ ਮੰਨੂਗੀ...।<br />ਮੁੱਲਾ : ਮੈਂ ਕਿਹਾ ... ਕਿਹੜਾ ਪੀਰ ਮਨਾਉਣ ਚੱਲੀਆਂ ਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ...।<br /> 3 : ਨਾ ਇਹ ਰੁੜ ਜਾਣਾ ਕਿੱਥੋਂ ਆ ਗਿਆ ਵਿਚਾਲੇ...।<br /> 4 : ਮੌਲਵੀ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਆ ਜਾਓ<br /> 5 : ਕਿਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਵੀ ਬੇੜਾ ਕਿਸੇ ਬੰਨੇ ਲੱਗ ਜਾਏ...।<br /> 1 : ਵਿਚਾਲੇ ਈ ਨਾ ਡੋਲਦੇ ਰਹਿ ਜਾਇਓ। <br /><br /> (ਹਸਦੀਆਂ)<br /><br />ਮੁੱਲਾ : ਹੂੰਅ...। ਜਿਹੜਾ ਤੁਸੀਂ ਨਵਾਂ ਸਾਨ• ਪਾਲਿਆ ਨਾ ਪਿੰਡ 'ਚ..., ਪਛਤਾਉਗੀਆਂ..., ਜਦੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਕਿਸੇ ਨੱਢੜੀ ਨੂੰ ...।<br /> 2 : ਛੱਡ ਨੀ ਸਹਿਤੀਏ..., ਕਿਹਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ 'ਚ ਆਉਣ ਡਹੀਂ...।<br />ਮੁੱਲਾ : (ਸੈਹਤੀ ਨੂੰ) ਉਰਾਂ ਹੋ ਜ਼ਰਾ। ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੰਨ ਲਾ ਕੇ...।<br /> ਇਹ ਕੋਈ ਜੋਗੜਾ ਵੋਗੜਾ ਨੀਂ... <br /><br /> (ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਰਾਜ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ।) <br /> ਰਾਂਝਾ ਏ, ਧੀਦੋ ਰਾਂਝਾ। <br /><br /> [ਕੁੜੀਆਂ ਸਭ ਆਪਸ 'ਚ ਇਸ਼ਾਰੇ ਕਰਦੀਆਂ।]<br /><br /> 3 : ਲੱਗਾ ਪੁੱਠੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਪੜਾਉਣ...।<br />ਮੁੱਲਾ
: [ਹੋਰ ਇੱਕ ਕਦਮ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।] ਏਸੇ ਨੂੰ ਚਾਕ ਰਖਿਆ ਸੀ ਤੇਰੀ ਭਾਬੀ
ਨੇ... ਮਹੀਆਂ ਚਰਾਉਣ ਨੂੰ ...। ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਉਹ ਇਹਨੂੰ ਈ ਚਰਾ ਗਿਆ...। ਕੁਲ ਜਹਾਨ
ਜਾਣਦਾ...।<br /> 4 : ਚੱਲ ਨੀ ਸੈਹਤੀਏ... ਚੁਗਲਖੋਰਾਂ ਦੇ ਚੱਟੇ ਤਾਂ ਪੱਥਰ ਨੀ ਬਚਦੇ...।<br />ਮੁੱਲਾ : ਨਾ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀ ਕਰਾਮਾਤ ਵੇਖ ਲਈ ਉਸ 'ਚ। ਜਿਹੜੇ ਇਹ ਥਾਲ ਸਜਾ ਕੇ ਲੈ ਚੱਲੀਆਂ। <br /><br /> [ਸਹਿਤੀ ਸੋਚਾਂ 'ਚ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।]<br /><br /> 5 : ਜ਼ਾਹਰਾ ਪੀਰ ਹੈ ਉਹ...। ਤੇ ਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਨੀ ਹੁੰਦੀ ਪਰਤਿਆਉਣ ਦੀ...। ਅਸੀਂ ਚੱਲੀਆਂ... ਤੂੰ ਈ ਸੁਣ ਇਹਦੀਆਂ ਮੱਤਾਂ। ਚਲੋ ਨੀ ਕੁੜੀਓਂ। <br /><br /> [ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੈਹਤੀ ਖੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਮੁੱਲਾ : ਹੰਅ......। ਪਤਾ ਲੱਗੂ ਜਦ ਨੱਕ ਵੱਢ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਖੇੜਿਆਂ ਦੀ। <br /><br /> [ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੈਹਤੀ ਦੋਹੇਂ ਪਾਸੇ ਦੇਖਦੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਸੈਹਤੀ : ਠਹਿਰੋ ਨੀ..., ਏਡਾ ਲੋਹੜ• ਨਾ ਕਰੋ...। ਰੁਕੋ ਤਾਂ...। [ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br />ਕਥਾਕਾਰ
: ਮੁੱਲਾ ਦੀ ਪੱਟੀ ਸੈਹਤੀ... ਸ਼ੰਕਿਆਂ (ਭਰਮਾਂ) ਦੀ ਪੰਡ ਚੁੱਕੀ..., ਜੋਗੀ ਦੇ ਡੇਰੇ
ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਈ। ਓਧਰ ਰਾਂਝਾ... ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦਾ ਥਾਪਿਆ... ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦਿਆਂ ਵੇਖ
...। ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਕੇ ਖਲੋ ਗਿਆ...। ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਥਾਲ ਚਰਣਾਂ 'ਚ ਲਿਆ ਧਰੇ। ਹੱਥ ਬੰਨ•
ਖਲੋਈਆਂ ਪੰਜੇ ਇੰਦਰੀਆਂ... ਵਾਗਾਂ ਮੁਰਾਰ ਹੱਥ ਧਰੀਆਂ। ਰਾਂਝਾ ਮੂੰਹ ਨੀ ਕਰਦਾ। <br /> <br /> [ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਰਾਂਝਾ : ਲਿਆਓ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਜੋ ਦੀਦ ਕਰੀਏ...। ਜਾ ਕੇ ਆਖੋ ਜੇ ਰਾਂਝਾ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ...।<br />ਸੈਹਤੀ : ਤੂੰ ਤਾ ਚਾਕ ਸਿਆਲਾਂ ਦਾ ਨਾਉ ਧੀਦੋ, ਨੱਢੀ ਮਾਣਦਾ ਸੈਂ ਵਿੱਚ ਬਾਰ ਦੇ ਜੀ<br /> ਤੇਰਾ ਮੇਹਣਾਂ ਸੀ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਤਾਈੰ, ਆਮ ਖਬਰ ਸੀ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਜੀ<br /> ਨੱਸ ਜਾਹੁ ਏਥੋਂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਸੁੱਟਣ, ਖੇੜੇ ਅਤਿ ਚੜ•ੇ ਭਰੇ ਭਾਰ ਦੇ ਜੀ<br />ਰਾਂਝਾ
: ਕਰਾਮਾਤ ਲਗਾਇ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਫੂਕਾਂ, ਜੜ•ਾਂ ਖੇੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢੋਂ ਪੱਟ ਸੁੱਟਾਂ ਪਾਰ
ਹੋਵੇ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਹੀਰ ਬੈਠੀ, ਬੁੱਕਾਂ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਝੱਟ ਸੁੱਟਾਂ।<br /><br /> <br /> [ਰਾਂਝਾ ਚਿਮਟਾ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ। ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਸੈਹਤੀ ਖੜੀ ਹੈ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੀ..।]<br /><br /> 1 : ਰਹਿਮ ਸਾਈੰ ਜੀ ਰਹਿਮ...।<br /> 2 : ਇਆਣੀ ਏੰ... ਬਖਸ਼ ਛੱਡੋ...।<br />ਸੈਹਤੀ
: ਅੱਖੀਆਂ ਈ ਲਾਲ ਪੀਲੀਆਂ ਕਰਨ ਸਿਖਿਆਂ...। ਕੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੁਨਰ ਵੀ ਹੈ ਈ ਪੱਲੇ। ਅਸੀਂ
ਕਿਵੇਂ ਈਮਾਨ ਕਰੀਏ ਤੇਰੇ 'ਤੇ ਕਿ ਤੂੰ ਸੱਚਾ ਜੋਗੀ ਏਂ ਕੋਈ ਭੇਖੀ... ਪਾਖੰਡੀ... ਭੋਗੀ
ਨਹੀਂ।<br />ਰਾਂਝਾ : (ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।) ਅਸੀਂ ਜੋਗ ਭੋਗ ਨਾ ਜਾਣੀਏ ਨੀਂ। ਸਾਨੂੰ
ਇੱਕੋਂ ਰੋਗ ਅਵੱਲੜਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਹੀਰ ਕਹਿੰਦੇ ਅਸੀਂ ਪੀਰ ਸੁਣੀਏ ਧੁਰੋਂ ਲਿਖਿਆ ਸਾਥ
ਸਵੱਲੜਾ ਏ...।<br />ਸਹਿਤੀ : ਬਹੁਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾ ਬਣਾ ਜੇ ਏਡੀ ਓ ਜੁਗਤ ਵਾਲਾਂ ਏਂ।<br />
ਧੁਰ ਦੀਆਂ ਰਮਜ਼ਾਂ ਜਾਣਦਾਂ... ਤਾਂ ਦਸ ਖਾਂ... ਇਸ ਥਾਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਧਰਿਆ ਤੇਰੇ
ਸਾਹਵੇਂ... ਏਸ ਪ•ੋਣੇ ਹੇਠ... [ ਰਮਜ਼ ਭਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ] ਕੀ ਲੁਕਿਆ ਏ
ਘੁੰਡ ਪਿੱਛੇ......... ।<br /> 3 : ਨੀ ਸਹਿਤੀਏ ਪੀਰ ਨਾ ਪਰਤਿਆ, ਪਛਤਾਏਂਗੀ<br /><br />
ਰਾਂਝਾ : [ਰਾਂਝਾ ਉਪਰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।] ਐਵੇਂ ਪਿਆਜ ਦੇ ਪੱਤ ਲਾ ਲਾਹ ਸੈਹਤੀਏ। ਜਾ ਚੁੱਕ
ਕੱਪੜਾ ਤੇ ਦੇਖ ਲੈ ਥਾਲ ਚੌਲ•ਾਂ ਦਾ ਭਰਿਆ ਪੂਰਿਆ ਈ। ਉÎÎÎੱਤੇ ਪੰਜ ਪੈਸੇ-ਨਾਲ
ਸਿੰਦੂਰ ਧਰਿਆ, ਐਵੇਂ ਬੂਥਾ ਕਾਹਨੂ ਵਿਸੂਰਿਆ ਈ।<br /><br /> [ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਸੂਰਤ ਤਕਦੀਆਂ। ਇੱਕ ਜਾਣੀਂ ਕੱਪੜਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦੇਖਦੀ...।]<br /><br /> 4 : ਇਹ ਕੀ ...। ਕਿੰਜ ਹੋਇਆ...। <br /><br /> (ਸੈਹਤੀ ਵੀ ਦੇਖਦੀ ਹੈ।)<br /><br /> 5 : ਅਸੀਂ ਤੇ ਖੰਡ-ਮਲਾਈ ਭਰ ਲਿਆਈਆਂ ਸੀ...।<br /> 1 : ਪੈਰੀਂ ਪੈ ਕੇ ਪੀਰ ਮਨਾਂ ਸਹਿਤੀਏ...।<br /> 2 : ਗੁਨਾਹ ਬਖਸ਼ਾ ਲੈ : ।<br /><br /> <br />ਰਾਂਝਾ
: [ਪੈਰ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਟਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਂਝਾ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ] ਇੰਨਾ ਬਹੁਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ
ਘੁੰਡ ਵੀ.....................ਚਾ ਲਾਹ ਧਰੀਏ। [ਥਾਲ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੌਲਾਂ ਦੀ
ਬੁੱਕ ਭਰ ਕੇ ਹਵਾ 'ਚ ਉਡਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਕਥਾਕਾਰ : ਰਾਂਝੇ ਆਖਿਆ ... ਸਹਿਤੀਏ... ਫੱਕਰਾਂ ਨਾਲ ਆਡ•ਾ ਲਾਏਂਗੀ ਜਹਾਨੋਂ ਜਾਏਂਗੀ...। ਹੀਰ ਮਿਲਾਏਂਗੀ ਮੁਰਾਦ ਪਾਏਂਗੀ...।<br />ਸਹਿਤੀ : ਮੈਨੂੰ ਬਖਸ਼ ਦੇ ਜੋਗੀਆਂ ਬਖਸ਼ ਦੇ ਵੇ, ਮੁਰਾਦ ਬਖਸ਼ ਦੇ...।<br /> [ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੱਥ ਚੁੱਕ ਦੁਆ ਮੰਗਦੀਆਂ।]<br /> ਮੁਰਾਦ ਬਖਸ਼ ਦੇ...।<br />ਗੀਤ : ਪੀਰ ਸੱਚ ਦਾ ਅਸਾਂ ਤਹਿਕੀਕ ਕੀਤਾ, ਸਣੇ ਹੀਰ ਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਮੈਂ ਸਾਡੀ ਜਾਨ ਤੇ ਮਲਾ ਹੈ ਹੀਰ ਤੇਰੀ, ਨਾਲ ਸਣੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਮੈਂ...।<br />ਰਾਂਝਾ : ਅੱਜ ਦੀ ਰਾਤ ਅਸਾਂ ਇਹ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਜਾਣਾ...। ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁਰਾਦ ਪਾਈਂ... ਅਸਾਂ ਆਪਣੀ ਝੋਂਕ ਜਾਣਾ...।<br /> 3 : (ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਬਾਂਵਲੀ ਹੋਈ) ਚਲੋ ਨੀ ਕੁੜੀਓ ਚਲੋ...<br /> 4 : ਉਹ ਮੁਬਾਰਕ ਘੜੀ ਆਈ...।<br /> 5 : ਨਵਾਂ ਬੂਰ ਆ ਪਿਆ ਬੂਟਿਆਂ...।<br />ਸਹਿਤੀ : ਚਲੋ ਹੀਰ ਨੂੰ ਚਲ ਕੇ ਖਬਰ ਕਰੀਏ...। <br /> <br /> [ਪੰਜੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੌੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ...। ਸਹਿਤੀ ਮੁੜ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝੇ ਦੀ ਪਰਕਰਮਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਦੌੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਗੀਤ : ਕੁੜੀਆਂ ਆਖਿਆ ਆਣ ਕੇ ਹੀਰ ਤਾਈੰ, ਅਨੀਂ ਵਹੁਟੀਏ ਅੱਜ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ<br /> ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ<br /> ਮਿਲੀ ਆਬ-ਹਯਾਤ ਪਿਆਸਿਆਂ ਨੂੰ, ਹੁਣ ਜੋਗੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਆਈਂ ਏ ਨੀ<br /> ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ<br /> ਤੈਨੂੰ ਦੋਜ਼ਖ ਦੀ ਆਂਚ ਹੈ ਦੂਰ ਹੋਈ ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਬਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਪਾਈਂ ਏ ਨੀ<br /> ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ... ਨੀ<br /> ਪੂਰੇ ਰੱਬ ਨੇ ਮੇਲ ਕੇ ਤਾਰੀ ਏਂ ਤੂੰ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਰਾਈ ਏਂ ਨੀ<br /> ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ।<br /><br />
[ਪੂਰੇ ਗੀਤ ਦੌਰਾਨ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਸਣੇ ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਸਹਿਤੀ ਦੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫੇਰ
ਸੰਗੀਤ ਚਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਲੁਕਦੇ ਲੁਕੋਂਦੇ ਉÎÎੱਥੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਸਹਿਤਾ ਉÎÎÎੱਥੇ ਸੁੱਤਾ
ਪਿਆ ਹੈ।]<br /><br />ਸਹਿਤੀ : ਛੇਤੀ ਕਰੋ ... ਸਭ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਨੇ...। ਛੇਤੀ ਨਿਕਲ ਤੁਰੋ ਏਥੋਂ...<br /><br /> [ਸਭ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br /><br />ਗੀਤ : ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਕਹਿ ਹੀਰ ਦੀ ਸੱਸ ਤਾਈਂ ਅੱਜ ਰੱਬ ਨੇ ਚੌੜ ਕਰਾਈੰ ਏ ਨੀ ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ...।<br /> <br />
[ਵਧਾਈ ਦੀ ਏਸ ਧੁੰਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਸੈਹਤਾ ਮੰਚ ਤੇ ਪਿਆ ਪਾਸੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ।
ਵੱਖ ਲੈ ਕੇ ਫੇਰ ਸੌਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਦੇ ਘਰਾੜੇ ਗੂੰਜਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗੇੜਾ ਲਾ ਕੇ
ਹੀਰ ਤੇ ਸੈਹਤੀ ਹੋਰੀਂ ਮੁੜ ਮੰਚ 'ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਨੇ। ਰਾਂਝਾ ਦੁਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਗੀਤ : ਰਾਂਝੇ ਹੱਥ ਉਠਾਇ ਦੁਆ ਮੰਗੀ, ਰੱਬਾ ਮੇਲਣਾ ਯਾਰ ਗਵਾਰਨੀ ਦਾ<br /> ਇਸ ਹੁਬ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਕੰਮ ਸਾਰਨੀ ਦਾ<br /> ਪੰਜਾਂ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਤੁਰਤ ਆਵਾਜ਼ ਹੋਈ, ਰੱਬਾ ਯਾਰ ਮੇਲੀਂ ਇਸ ਯਾਰਨੀ ਦਾ<br /> ਫਜ਼ਲ ਰੱਬ ਕੀਤਾ ਯਾਰ ਆਇ ਮਿਲਿਆ, ਉਸ ਸ਼ਾਹ ਮੁਰਾਦ ਪੁਕਾਰਨੀ ਦਾ<br /> ਸ਼ਾਹ ਮੁਰਾਦ ਪੁਕਾਰਨੀ ਦਾ... ਹਾਂ ਵਧਾਈ ਏ ਨੀ - 2 –।<br /><br /> [ਸਭ ਮੁੜ ਮੰਚ 'ਤੇ ਚੱਕਰ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੈਹਤਾ ਇਕੱਲਾ ਸੁੱਤਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਦੁਹੱਥੜਾਂ ਮਾਰਦਾ ਆਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਮੁੱਲਾ : ਉਇ ਸੁਸਰੀ ਦੀ ਨੀਂਦੇ ਸੁੱਤਿਓਂ - ਉÎÎÎੱਠਿਓ ਉਏ...। [ਦੋਹੇਂ ਬੰਦੇ ਵੀ ਨਾਲ ਨੇ...।] ਉਇ ਝੁੱਗਾ ਚੌੜ ਕਰ ਗਏ ਤੁਹਾਡਾ...।<br /> <br /> [ਸਹਿਤਾ ਅਭੜਵਾਹਾ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਅੰਨੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਸਹਿਤਾ : ਪਰਾਂ ਮਰ ਉਇ...। (ਅੰਨਾ ਡਿਗਦਾ ਹੈ।) ਕਿਹੜਾ ਭਚਾਲ ਆਇਆ...।<br />ਬਾਪੂ : (ਨੱਸਾ ਆਉਂਦਾ) ਕੀ ਹੈ ਉਇ ਮੁਲਾਣਿਆ...। ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ ਬਾਂਗਾਂ ਦੇਣ ਡਿਹਾਂ...। ਕਿਹੜੀ ਮੱਝ ਖੁਲ ਗਈ ਤੇਰੀ...।<br />ਮੁੱਲਾ : ਓ ਹੀਰ ਹੈ ਨੀਂ ...। ਉੜ... ਗੀ ...। ਲੈ ਗਿਆ ਕੱਢ ਕੇ ਜੋਗੜਾ ...।<br />ਸਹਿਤਾ : ਹੈਂ, ... ਕੀ ਬਕਦਾਂ...। (ਦੇਖਣ ਲਈ ਮੁੜਦਾ ਦੂਜੇ ਅੰਨੇ ਵਿੱਚ ਵੱਜਦਾ) ਓ ਪਰਾਂ ਮਰ... ਚਿਚੜਾ...।<br />ਸੱਸ : (ਨੱਸੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।) ਹੀਰ ਹੈ ਨੀ ਅੰਦਰ... ਸਹਿਤੀ ਵੀ...।<br />ਬਾਪੂ : ਲਿਆਓ ਉਇ ਬਰਛੇ ਕੱਢ ਕੇ...। ਡਾਂਗਾ...। ਘੋੜੀਆਂ ਕੱਢੋ...। ਛੇਤੀ ...। ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਗਏ ਹੋਣੇ ਹਾਲੇ...। <br /> [ਹੋਰ ਲੋਕ ਵੀ ਡਾਂਗਾ ਚੁੱਕੀ ਆਂਦੇ ਨੇ...। ਅੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰੜਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br /><br />ਸੱਸ : (ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ) ਹਾਏ ਨੀ ਵਹੁਟੜੀਏ... ਕਿਹੜੇ ਜਨਮਾਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਕੱਢਿਆ ਈ...।<br /><br /> [ਅੰਨ•ੇ ਟੋਂਹਦੇ ਹੋਏ ਕਿਤਾਬਾਂ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲਾ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਪੰਡ ਚੁਕਾਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਮੁੱਲਾ : ਅੱਜ ਤੇ ਕਿਤੇ ਕੰਮ ਆਈਆਂ ਇਹ ਵੀ...।<br /><br /> [ਜਾਂਦਾ ਹੈ।]<br /><br /> [ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਲਕਾ ਸੰਗੀਤ ਹੈ। ਖੇੜਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਨੇੜੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਉਸੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੀ ਹੈ। <br />ਰਾਂਝਾ
ਤੇ ਹੀਰ ਦੌੜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਗੋਲ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਰਾਂਝਾ ਅਚਾਨਕ
ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਹੀਰ ਅੱਗੇ ਨਿੱਕਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੇੜਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ; ਹੀਰ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਉਸੇ ਪਾਸੇ ਦੇਖਦੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਥਾਏਂ ਖੜਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਚੱਕਰ ਆ
ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ........ਖੜਾ-ਖੜਾ ਈ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਦੌੜ ਕੇ ਆ ਕੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ
ਜਗਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੁੜ ਘੇਸਲ ਮਾਰ ਕੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦਾ ...।]<br /><br />ਹੀਰ : ਉÎÎÎੱਠ ਰਾਂਝਿਆ ਉਠ...। ਏਹ ਵੇਲੇ ਸੌਣਾ ਦਰਕਾਰ ਨਹੀਂ...।<br />ਰਾਂਝਾ : ਸੌਣ ਦੇ ਹੀਰੀਏ..., ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਏਸ ਨੀਂਦ ਨੇ ਬੂਹਾ ਥਪੇੜਿਆ ਈ ਇਨ•ਾਂ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ...।<br />ਹੀਰ
: ਉÎÎÎੱਠ ਵੈਰੀਆ... ਵੈਰੀ ਚੜ•ੇ ਆਉਂਦੇ ਆ... [ਸ਼ੋਰ ਨੇੜੇ ਆਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਘਬਰਾਂਦੀ
ਹੈ।] ਏਸ ਵੈਰਣ ਨੀਂਦ ਨੇ ਵੀ ਹੁਣੇ ਆਉਂਣਾ ਸੀ। ਉੱਠ ਵੇ ਵੈਰੀਆ ਉੱਠ.....,(ਘਬਰਾਈ
ਹੋਈ)ਅੱਖ ਖੋਲਣ ਦੀ ਘੜੀ ਅੱਖ ਲਾ ਬੈਠਾਂ,.........ਉਠ....,ਨੀਂਦ ਵੈਰਣ ਏ.......,ਸੌਤਣ
ਸਦਾ ਤੋਂ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੀ.........,ਉੱਠ.........<br /><br /> [ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ।]<br /><br />ਗੀਤ : ਹੀਰ ਆਖਿਆ ਸੁੱਤੇ ਸੋ ਸਭ ਮੁੱਠੇ, ਨੀਂਦ ਮਾਰਿਆ ਰਾਜਿਆਂ ਰਾਣਿਆਂ ਨੂੰ<br /> ਏਸ ਨੀਂਦ ਨੇ ਸ਼ਾਹ ਫਕੀਰ ਕਿੱਤੇ, ਨੀਂਦ ਮਾਰਿਆ ਵੱਡੇ ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ<br /> ਨੀਂਦ ਵੇਖ ਸੱਸੀ ਨੂੰ ਵਖਤ ਪਾਇਆ, ਫਿਰੇ ਢੂੰਢਦੀ ਮਾਰੂ ਮਿਹਮਾਣਿਆਂ ਨੂੰ<br /><br /> [ਰਾਂਝਾ ਅਭੜਵਾਹਾ ਉਠਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਰਾਂਝਾ
-: (ਤਰੇਲੀ ਪੂਂਝਦੇ ਹੋਏ ਰਾਂਝਾ ਅਭੜਵਾਹਾ ਉਠਦਾ ਹੈ ) ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਹੋ
ਰਿਹਾ.......,(ਮਿਚਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ) ਕਿਹਾ ਮੁਕਾਮ
ਹੈ ਇਹ........,(ਮੁਠੀਆਂ ਘੁਟਦਾ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਸੁੰਗੜਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਹੀ
ਫੜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ)ਸਭ ਕਿਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ....<br /><br />ਹੀਰ -: (ਦੂਰੋਂ)
ਉਹ ਆ ਰਹੇ ਨੇ.........,(ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ) ਛੇਤੀ ਕਰ...ਭੱਜ ਚਲੀਏ ਇੱਥੋਂ.....(ਹੱਥ
ਫੜ ਕੇ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ, ਰਾਂਝਾ ਅੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹੀਰ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ)<br /><br />ਰਾਂਝਾ-:
ਚੋਰੀਆਂ...,ਉਧਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸ਼ਕ ਨੀ ਹੁੰਦੇ ਹੀਰੇ.....( ਸ਼ੋਰ ਹੋਰ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ)
ਮੌਤ ਵਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਏ.........(ਝਿਝਕਦਾ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਕਦਮ ਸ਼ੋਰ ਵਾਲੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਪੁਟਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿਂਦਾ ਹੈ)<br /><br />ਹੀਰ -: ਰਾਂਝਿਆ.......,ਪਛਾਣ ਇਸਨੂੰ.......,ਗਾਫ਼ਿਲਾ.....ਇਹ ਨੀਂਦ......ਇਮਤਿਹਾਨ ਆਖਰੀ<br /> ਇਹੋ ਤਾਂ ਜਾਗਣ ਦੀ ਘੜੀ ਏ ਇਹ, ਅੜੀ ਤਾਂ ਪੁੱਠਾ ਗੇੜਾ ਏ....,ਸੱਦਾ ਕਾਲ ਨੂੰ.....<br /><br /> (ਖੇੜੇ ਆ ਕੇ ਘੇਰਦੇ ਹਨ। ਹੀਰ ਡੈਂਬਰੀ ਜਿਹੀ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਂਦੀ ਹੈ)<br />ਰਾਂਝਾ -: ਦੀਦਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਹੀਰੀਏ......,ਲੁਕੋ ਨਾ....,(ਹੀਰ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ) ਇਹ ਤਾਂ ਦੁਆਰ ਹੈ....., ਮੌਤ ਦਾ...,ਕਾਲ ਦਾ ਦੁਆਰ<br /><br />ਹੀਰ-: ਕਾਲ ਦਾ ਨਹੀਂ.....,ਵਿਯੋਗ ਦਾ(ਉਹ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਨ)ਦੇਖ.....ਜਮਦੂਤ<br /><br />ਰਾਂਝਾ-: ਸੁਣ.......,ਜੋਗੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼....,ਇਸੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਉਹ.....<br /><br />(“ਮਰੋ
ਮਰੋ ਰੇ ਜੋਗੀਆ ਮਰੋ ਰੇ....“ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਰਾਂਝਾ ਸੂਫ਼ੀਆਂ
ਵਾਂਗ ਘੁੰਮਦਾ-ਘੁੰਮਦਾ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰ ਡੈਂਬਰੀ ਜਿਹੀ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ
ਲੁਕਾਉਂਦੀ ਹੈ।)<br /><br />ਮੁੱਲਾਂ-: ਉਇ ਵੇਖਦੇ ਕੀ ਹੋ....,ਨੱਪ ਲਓ ਸੁੱਤੇ ਨਾਗ ਨੂੰ...<br /><br /> (ਖੇੜੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ| ਹੀਰ ਫੁੰਕਾਰਦੀ ਹੈ)<br /><br />ਰਾਂਝਾ-:
ਰੁੱਕ ਜਾ ਹੀਰੀਏ.,ਕਿੱਥੇ ਜਾਏਂਗੀ ਅੱਗੇ........, (ਪੈਗ਼ੰਬਰੀ ਆਵਾਜ਼) ਏਥੇ ਕੋਈ
ਪਰਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ.....,ਗਤੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਗਤੀ ਨਹੀਂ....,ਖੜੋਤ ਵੀ ਕਿੱਥੇ ਹੈ......,ਆਕਾਸ਼ ਵੀ
ਨਹੀਂ<br /><br /> (ਸਾਰੇ ਸਹਿਮ ਕੇ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਹਵਾ 'ਚ ਕੁਝ ਸੁੰਘਦੇ ਹੋਏ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਲੇ ਅੰਨੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।)<br /><br />ਅੰਨਾ ੧-: ਲਗਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ..,(ਠੇਡੇ ਖਾਂਦਾ ਰਾਂਝੇ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ)ਪੰਧ ਮੁਕਾ ਲਿਆ ਕਿਸੇ ਨੇ.....<br /><br />ਅੰਨਾ ੨-: (ਉਹ ਵੀ ਟੋਲਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਂਝੇ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ) ਹਾਂ.., ਏਥੇ ਕੋਈ ਜਾਗਦਾ ਏ....,ਜੋਗੀਆਂ ਵਾਲੀ ਜਾਗ........<br /> <br /> (ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਦੌੜ ਕੇ ਉਨ•ਾ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ)<br /><br />ਮੁੱਲਾ-:
ਖੜ ਜਾਓ ਉਇ ਅੰਨਿਓ ਜਹਾਨ ਦਿਓ.......,ਜਦੋਂ ਜਾਓਂਗੇ........ਪੁੱਠੀ ਓ ਝੋਕ
ਮਰੋਂਗ।ੇ(ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ) ਏਧਰ ਮਰ।ੋ(ਖੇੜਿਆਂ ਨੂੰ) ਤੁਸੀਂ
ਖੜੇ ਕੀ ਮੁੰਹ ਤੱਕਦੇ ਓ, ਫੜੋ ਤੇ ਕੱਸ ਦਿਓ ਮੁਸ਼ਕਾਂ.....<br /><br />(ਹੱਥ ਬੰਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਘਸੀਟਦੇ ਹੋਏ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੰਚ ਉÎÎੱਤੇ ਗੋਲ ਘਸੀਟਦੇ ਹਨ।)<br /><br /><br /> ਰਾਂਝੇ ਹੀਰ ਨੂੰ ਬੰਨ ਕੇ ਤੁਰੇ ਖੇੜੇ, ਦੋਵੇਂ ਰੋਂਦੇ ਨੇ ਵਖਤ ਵਿਹਾਣਿਆਂ ਨੂੰ<br /><br />ਮੁੱਲਾ : ਭਲਕੇ ਰਾਜੇ ਅਦਲੀ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਫੈਸਲੇ ਹੋਣਗੇ ਇਨ•ਾਂ ਦੇ...। ਲੈ ਚੱਲੋ।<br /><br /> [ਘਸੀਟਦੇ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ।]<br /> <br /> ਅੰਨਾ ੧-: (ਦੋਹੇਂ ਅੰਨੇ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਮੁੜ ਆਉਂਦੇ ਹਨ) ਏਧਰ ਹੀ ਗਏ ਨੇ...<br /><br />ਅੰਨਾ ੨-: ਹਾਂ, ਖੁਸ਼ਬੂਈ ਤੇ ਏਧਰੋਂ ਈ ਪਈ ਆਉਂਦੀ.......<br /><br />
(ਮੁੱਲਾਂ ਅੱਗੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਧੱਕਾ ਦੇ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਰਾਂਝੇ
ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਢੂੰਡਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਮੁੱਲਾਂ ਹਾਇ-ਹਾਇ ਕਰਦਾ ਪਿੱਛੇ ਦੌੜਦਾ
ਹੈ)<br /><br />ਗੀਤ : ਹੁਕਮ ਮੁਲਕ ਦਿੱਤਾ ਤੈਨੂੰ ਰੱਬ ਸੱਚੇ, ਤੇਰਾ ਰਾਜ ਤੇ ਹੁਕਮ ਅਰਾਸਤਾ ਈ<br /> ਤੇਰੀ ਧਾਕ ਪਈ ਰੂਮ ਸ਼ਾਮ ਅੰਦਰ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਡਰੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦਾ ਈ<br /><br /> [ਖੇੜਿਆਂ ਸਣੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਰਾਜੇ ਆਦਲ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ 'ਚ ਆਣ ਕੇ ਫਰਿਆਦ ਕਰਦੇ ਨੇ...।]<br /><br /> ਤੇਰੇ ਰਾਜ 'ਚ ਬਿਨਾ ਤਕਸੀਰ ਲੁੱਟੇ-ਨਾ ਗੁਨਾਹ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਵਾਸਤਾ ਈ<br /> ਬਹੁੜੀਂ ਰਾਜਿਆ ਤੈਨੂੰ ਵਾਸਤਾ ਈ - 2 –<br /><br /> [ਰਾਂਝਾ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਝਾਕਦਾ ਹੈ। ਖੇੜੇ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਰਾਜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਡਿਗਦੇ ਨੇ।<br /><br />ਰਾਜਾ : (ਗੁੱਸੇ 'ਚ) ਮਾਮਲਾ ਕੀ ਏ..., ਕੌਣ..., ਕਿਸ ਦੇਸ ਦਾ ਫਕੀਰ ਏਂ ਤੂੰ ?<br />ਰਾਂਝਾ : ਪੰਛੀਆਂ... ਜੋਗੀਆਂ... ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਦੇਸ ਪੁੱਛੇਂ, ਸਾਨੂੰ ਸੁਣ ਸੁਣ ਆਵੇ ਹਾਸੀ ਓ। ਹਦ-ਅਣਹਦ ਦੋਇ ਜਾ ਛੂਟੇ, ਹਮ ਗਗਨ ਮੰਡਪ ਤਿਸ ਵਾਸੀ ਓ ਰੇ...। <br />ਰਾਜਾ : (ਸੋਚਦੇ ਹੋਇ) ਹੂੰ...। (ਹੀਰ ਵੱਲ) ਤੇ ਤੂੰ ਕੌਣ ਏਂ ਕੁੜੀਏ...।<br /><br /> [ਹੀਰ ਮੌਨ ਹੈ। ਆਲੋਕਿਕ ਮੁਸਕਾਨ ਮੁਖ 'ਤੇ ਹੈ।]<br /><br />ਸਹਿਤਾ : [ਹੀਰ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਦੇਖ ਕੇ] ਮੇਰੀ ਵਹੁਟੀ ਏ ਸਰਕਾਰ... ਹੀਰ।<br />ਹੀਰ : ਜੋ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਹੀਰੇ ਆਖੇ, ਦੋਜ਼ਖ ਜੂਨ... ਹੰਡਾਵੇ। ਹੀਰ ਮੋਈ ਤਾਂ ਰਾਂਝਾ ਹੋਈ, ਕੌਣ ਜੋ ਨਾਮ ਧਰਾਵੇ। ਹੁਣ ਕੌਣ ਜੋ ਨਾਮ ਧਰਾਵੇ।<br /><br /> (ਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ)<br /><br />ਸਹਿਤਾ : ਇਨ•ਾਂ ਦੀਆਂ ਮੋਮੋਠਗਣੀਆਂ 'ਚ ਨਾ ਆਇਓ ਸਰਕਾਰ। ਇਹ ਨਾਦ, ਖਪਰੀ, ਮੁੰਦਰਾਂ ਸਭ ਠੱਗੀ ਦੇ ਬਾਬ ਨੇ...। ਰੰਨਾਂ ਖਿਸਕਾਉਣ ਦੇ ਵੱਲ...।<br />ਬਾਪ : ਕੁੱਲ ਜਹਾਨ ਜਾਣਦਾ ਜੀ, ਜੰਨ ਜੋੜ ਕੇ ਵਿਆਹ ਲਿਆਂਦੀ ਏ। ਟਕੇ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਸਰਕਾਰ... ਟਕੇ ।<br />ਰਾਜਾ : ਕੋਈ ਗਵਾਹ ...। [ਮੁੱਲਾ ਹੋਰੀਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।]<br />ਮੁੱਲਾ
: ਮੈਂ ਹਾਂ ਜੀ ਮੈਂ... ਹਾਂ ਨਾ । ਮੈਂ ਤੇ ਵਾਰੀ ਉਡੀਕਦਾਂ ਕਦੋਂ ਦੀ...। [ਅੰਨਿਆਂ
ਨੂੰ ਫੜਕੇ] ਸਲਾਮ ਕਰੋ ਉਇ...। [ਹੀਰ-ਰਾਂਝੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਮੁੜਦੇ। ਫੜ ਕੇ ਰਾਜੇ ਵੱਲ
ਘੁਮਾਂਦਾ ਹੈ।] ਉਇ ਏਧਰ ਮਰੋ...। [ਤਿਨਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ।] ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਗਵਾਹ ਹਾਂ।
ਬਕੋ ਉਇ। [ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਤੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਰ ਹਿਲਾਂਦੇ ਹਨ। ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ।] ਲਓ
ਭਲਾ ਹੁਣ... ਏਸ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਵਾਹੀ ਹੋਰ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦੀ...।<br />ਰਾਜਾ : ਤੇ ਤੂੰ ਵਈ ਸਾਈੰ... ਜੋਗੀਆ..., ਕੋਈ ਗਵਾਹ ਹੈ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਵੀ..., ਤਾਂ ਬੁਲਾ...।<br />ਰਾਂਝਾ : ਗਵਾਹ ਤੇ ਹੈ ਰਾਜਿਆ, ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਹਾਜਿਰ ਈ ਏ...। <br /><br /> [ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ ਏਧਰ ਉਧਰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।]<br /><br />ਰਾਜਾ : ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਤੇਰਾ ਗਵਾਹ...। (ਕੜਕਦਾ ਹੈ।)<br />ਮੁੱਲਾ : ਝੂਠ ਦਾ ਪੱਲਾ ਛੱਡ ਜੋਗੀਆ, ਸੱਚ ਤੇ ਗੱਲ ਮੁਕਾ..। ਵਿਖਾ..., ਭਲਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਤੇਰਾ ਗੁਆਹ।<br />ਰਾਂਝਾ
: [ਸਾਰੀਆਂ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।] ਜੋ ਚਸ਼ਮ ਕਰੇਂਦੀ ਦੀਦ
ਆਪਣਾ, ਤਾਨ ਆਪਣੀ ਸੁਣੇ ਜੋ ਕਾਨ ਸਾਈਂ। ਜਿਸ ਜੀਭਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸੁਆਦ ਚਖਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਸ ਥੀਂ
ਆਪਣੀ ਬਾਸ ਪਾਈ। ਪੰਜਾਂ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਪਸਾਰ ਗਵਾਹ ਹੈ ਸਾਡਾ-ਸਾਖੀ-।<br />ਮੁੱਲਾ : (ਉÎÎÎੱਚੀ) ਮਕਰ ਨਾ ਖਿਲਾਰ..., ਗਵਾਹ ਵਿਖਾਲ।<br />ਰਾਜ : (ਕੜਕ ਕੇ) ਲੈ ਜਾਓ ਇਸ ਨੂੰ ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿਓ ਕਾਲ ਕੋਠੜੀ 'ਚ...। ਫਕੀਰ ਹੋ ਕੇ ਫਰੇਬ ਕਰਦਾ...। <br /><br />
[ਸਿਪਾਹੀ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਫੜਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲਾ ਤੇ ਸਹਿਤਾ ਹੀਰ ਨੂੰ ਫੜਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੋਹਂ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਹੁੰੰਕਾਰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ...। ਇੰਦਰ ਦੇ
ਦਰਬਾਰ ਤੇ ਹੀਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲਾ ਸੰਗੀਤ ਮੁੜ ਉਭਰਦਾ ਹੈ।]<br /><br />ਗੀਤ : ਹੀਰ ਨਾਲ ਫਿਰਾਕ ਕੇ ਆਹ ਮਾਰੀ, ਰੱਬਾ ਵੇਖ ਅਸਾਡੀਆਂ ਭੱਖਣ ਭਾਹੀਂ<br /> ਏਡਾ ਕਹਿਰ ਕੀਤਾ ਦੇਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ, ਏਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਕਾਦਰਾ ਅੱਗ ਲਾਈਂ<br /> ਰਾਂਝੇ ਹੱਥ ਉਠਾਇ ਦੁਆ ਮੰਗੀ, ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਕਹਾਰ ਜਬਾਰ ਸਾਈਂ<br /> ਸਾਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਉਜਾੜ ਕੇ ਸਾੜ ਸੁੱਟੀਂ, ਏਸ ਦੇਸ 'ਤੇ ਗੈਬ ਦਾ ਗਜ਼ਬ ਪਾਈਂ<br /> ਏਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਕਾਦਰਾ ਅੱਗ ਲਾਈਂ - 2 –<br /><br />
[ਹੀਰ-ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਲ ਧੂਹ ਕੇ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਸਿਖਰ ਵੱਲ
ਨੂੰ ਵੱਧਦਾ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਕੋਹਰਾਮ ਮੱਚਦਾ ਹੈ। ਤ੍ਰਾਹੀ-ਤ੍ਰਾਹੀ...।
ਰਾਜਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਲੋਕ ਭੱਜ-ਭੱਜ ਕੇ ਬਾਲਟੀਆਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹੈ। ਅੱਗ ਹੋਰ ਭੜਕਦੀ ਹੈ...।
ਡਰ ਕੇ ਪਿਛਾਂ ਹੁੰਦੇ ਨੇ...। ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਬਣ ਕੇ ਪੀਰ ਹੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜਾ ਵੀ ਅੱਗ ਬੁਝਾਂਦਾ ਹੈ।] <br /><br />ਪੀਰ 1 : (ਲਪਟਾਂ ਵਾਂਗ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ) ਆਹ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਸੁਣ ਅੱਗ ਮੱਚੀ, ਵੇਖੋ ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਬੇਪਰਵਾਹੀਆਂ ਨੂੰ<br /> 2 : ਲੱਗੀ ਅੱਗ ਚੌਤਰਫ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਸਾਰੇ, ਕੀਤਾ ਸਾਫ ਸਭ ਝੁੱਗੀਆਂ ਝਾਹੀਆਂ ਨੂੰ।<br /> 3 : ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਤੇ ਸ਼ੋਰ ਹੋਇਆ, ਖਬਰਾਂ ਪਹੁਚੀਆਂ ਪਾਂਧੀਆਂ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ।<br /> 4 : ਪਈ ਆਣ ਅਜ਼ਗੈਬ ਦੀ ਇਹ ਆਤਸ਼, ਲੱਗੀ ਮਹਲਾਂ ਤੇ ਕਿਲਿਆਂ ਖਾਈਆਂ ਨੂੰ...।<br /> 5 : ਰੱਬ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਆਹ ਸੁਣੀਂ, ਬਦਲਾ ਮਿਲਿਆ ਏ ਜ਼ੁਲਮ ਕਮਾਈਆਂ ਨੂੰ...।<br /><br /> [ਅੱਗ ਦੇ ਭਾਂਬੜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਹੇਂ ਅੰਨੇ ਵੀ ਆ ਘਿਰਦੇ ਹਨ। ਦੋਹੇਂ ਉਡਦੇ ਵਰਕਿਆਂ ਨੂੰ ਫੜਦੇ ਭੱਜਦੇ ਹਨ।]<br /><br />ਰਾਜਾ : ਇਹ ਕਿਹੀ ਕਿਆਮਤ ਦੀ ਅੱਗ ਹੈ...।<br />ਪੀਰ : ਨੀਰ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਅੱਗ ਨਹੀਂ, ਫਿਰਾਕ ਇਹ ਰਾਂਝੇ ਹੀਰ ਦਾ ਜੀ<br /> 2 : ਏਹ ਰਾਂਝਾ ਜ਼ਾਹਰਾ ਪੀਰ ਏ ਜੀ, ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਏ ਜੀ।<br /> 3 : ਸਭੇ ਪੀਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋਂ ਪੀਰ ਏ ਜੀ। ਉਹ ਪੀਰ ਜੀ ਉਹ ਮੀਰ ਹੈ ਜੀ<br />ਰਾਜਾ : ਜਿਓਂ ਜਿਓਂ ਪਾਣੀ ਪਾਂਦੇ ਹਾਂ- ਹੋਰ ਭੜਕਦੀ..। ਅਣਹੋਣੀ...।<br /> 4 : ਹੀਰੇਂ ਰਾਂਝਾ, ਰਾਂਝਿਓਂ ਹੀਰ ਖੋਹੇਂ, ਨਹੀਂ ਹੋਰ ਅਣਹੋਣੀ ਹੋਵਣੀ ਜੇ।<br /> 5 : ਚੋਦ•ਾਂ ਤਬਕ ਹਿੱਲੇ ਉਨ•ਾਂ ਆਹ ਮਾਰੀ, ਜਗ ਖਾਕ ਦੀ ਢੇਰੀ ਹੋਵਣੀ ਜੇ।<br />
[ਥੋੜ•ੀ ਦੇਰ ਉਹੀ ਸੰਗੀਤ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਾ ਗੋਡਿਆਂ ਦੇ ਭਾਰ ਡਿਗ ਕੇ ਦੁਆ ਕਰਦਾ।
ਬਾਕੀ ਸਭ ਵੀ ਉਸੇ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰੀਆਂ ਹੀਰ ਵਾਲੀ ਚਾਦਰ ਚੱਕੀ ਆਉਂਦੀਆਂ...
ਪਿੱਛੇ ਰਾਂਝਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਮੱਧਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਚਾਦਰ
ਉÎÎÎੱਤੇ ਨਮਾਜ ਦੀ ਮੁਦਰਾ 'ਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।]<br />ਗੀਤ : ਲਿਆਓ ਹੀਰ ਸਿਆਲ ਜੋ ਦੀਦ
ਕਰੀਏ...। ਜਾ ਕੇ ਆਖ ਰਾਂਝਾ ਤੈਨੂੰ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ। ਸਾਨੂੰ ਮਿਹਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਖਾ ਸੂਰਤ। ਜਾ
ਕੇ ਆਖ ਰਾਂਝਾ ਤੈਨੂੰ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ..., ਹਾਂ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ...।<br /><br /> [ਸੈਹਤਾ ਅਦਬ ਨਾਲ ਹੀਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਕਰੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਨੂੰ ਰਾਂਝੇ ਨਾਲ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸਿਜਦੇ 'ਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।] <br /><br /> ਆ ਜਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ - 2 -<br /> ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ - 3 –<br /><br /> [ਅੰਤਮ ਲਾਈਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਭ ਦੁਆ 'ਚ ਹੱਥ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।]<br /><br /> ਘੁੰਡ ਲਾਹ ਵੇ ਦਿਲਬਰਾ ਵਾਸਤਾ ਈ...।<br /> .................................................।<br /> ................................................. <br />(ਦੋਹੇਂ ਅੰਨੇ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਮੁੜ ਆਉਂਦੇ ਹਨ) <br /><br />ਅੰਨਾ ੧-: ਏਧਰ ਹੀ ਗਏ ਨੇ...<br /><br />ਅੰਨਾ ੨-: ਹਾਂ, ਖੁਸ਼ਬੂਈ ਤੇ ਏਧਰੋਂ ਈ ਪਈ ਆਉਂਦੀ.......<br />(ਰਾਂਝੇ
ਮੂਹਰੇ ਜਾ ਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਲਾਹ ਸੁਟਦੇ ਹਨ, ਸੁਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ,ਅੰਗੜਾਈ ਲੈ
ਕੇ ਆਸਮਾਨ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ,ਜਿਵੇਂ ਕੁੱਬ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਸਬ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਾ
ਹੋਵੇ। ਦੋਹੇਂ ਰਾਂਝੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਲਾਂ ਦੂਰੋਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। )K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-81309734571696917552013-01-31T21:51:00.001-08:002013-01-31T21:51:38.567-08:00N.O.I.
https://www.facebook.com/groups/154106404743442/K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-23338868599070777542013-01-21T02:01:00.000-08:002013-01-21T02:01:13.244-08:00faiz ahmed faiz galiyon ke awara bekar kutte<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="http://www.youtube.com/watch?v=mEbUvlaf-Ag" target="_blank">faiz ahmed faiz: kutte</a><br /></div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-52296003282478428552013-01-20T04:58:00.000-08:002013-01-20T04:58:53.513-08:00haiku<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
ਜਹਾਜ਼ ਸੁੱਟਣ ਵਾਲੀ <br />ਗਰਮ ਨਾਲੀ ਬੰਦੂਕ ਦੀ <br />ਬਹਾਰ ਦਾ ਮੀਂਹ ਭਾਫ ਬਣ ਉੱਡ ਰਿਹਾ<br /><br /> ਵਿਤਾਤਾ/ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ </div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-27681351755038113012013-01-20T02:50:00.001-08:002013-01-20T02:50:12.457-08:00how can cena loose guyzzzzz<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen='allowfullscreen' webkitallowfullscreen='webkitallowfullscreen' mozallowfullscreen='mozallowfullscreen' width='320' height='266' src='https://www.blogger.com/video.g?token=AD6v5dynC5DhsmRLT7I0WP8s1TXBAUQJQOzxqQsFNOJUfzGX7Vayuyb44W9Z2FCUojw7E8CBpeUSVoeSgIYfRMr8Pw' class='b-hbp-video b-uploaded' frameborder='0'></iframe></div>
how can cena loose guyzzzzz</div>
K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-82836655123315661532011-06-19T05:58:00.001-07:002011-06-19T05:58:23.198-07:00Bharitya rail ki general boogieBharitya rail ki general boogie<br />Bhartiya rail ki general boogie pata nahi aapne bhogi ya na bhogi<br />Ek baar hume karni pade rail yatra,station par dekh sawariyon ki maatra<br />Humare pasine chutne lage aur hum wahi se ghar ki aur phutne lage<br /><br />Tabhi ek coolie ne awaaj di kaha andar jaoge<br />Humne kaha tum pahuchauge<br />Kaha pahuncha to denge par rupay pure pachaas lenge<br />Humne kaha pachaas rupaiya,wo bole haa bhaiya<br />20 aapke baaki samaan ke,humne kaha samaan to hai nahi<br />To wo bola aap kya kisi samaan se kam kandhe pe uthana hoga aur dhgaka deke andar pahunchana hoga.<br />Humne kaha thik hai to phir pehle to hume uthao<br />Usne jai bajrang bali ka naara lagaya pehli baar uthaya to baith hi gaya<br />Dusri baar uthaya to lait hi gaya<br />Haath jod kar humse bola jajman kya kha kar hum aapko uthayenge<br />Aapko uthate uthate to hum duniya se uth jayenge.<br /><br />Tabhi train ne siti di andar ka drashiya to aur bhi ghamasaan tha,<br />Pura ka pura dibba apna aap mein Hindustan tha,<br />Koi baitha koi khada tha aur jise jagah na mili wo seat ke niche pada tha<br />Humne ek ganje se kaha bhaisahaab thodi hamare liye bhi jagah banaiye<br />Ganje ne kaha aayea hamare sar pe baith jaayea phisl gaye to humse na kehna<br /><br />Tabhi ganje ke sir pe giri paani ki garam garam boondein<br />Ganja chilaaya kaun hai kaun jo paani gira ke maun hai<br />Dikhta nahi niche tumhara baap baitha hai<br />Tabhi upar ki birth se awaaj aayi baap nahi bhaisahaab 6 mahine ka bacha leta hai<br />Kripaya kar apna muh band karle warna bache ka kya bharosa aage kya kya parose<br />Tabhi ek aadmi chilaaya ye bidi kisne jalayi hai<br />Humne kaha shukra manao dibbe mein pehli baar bijli aayi hai<br />Weh bola to phir pankhe kaha hai, humne kaha jaante nahi rail humaari rastriye sampatti hai,<br />Koi rastriya chor aaya hoga aur apne hissa le gaya aur hamara hissa hume de gaya<br />Aap chahe to aap bhi apna hissa le jaaye par jeb mein jo do char bulb pade hai usme se ek aadh hume bhi de jaaye<br /><br />Tabhi ek aadmi chillaya pakdo pakdo chor chor mera purse maar ke le gaya ticket bhi usi mein tha<br />Humne kaha bhaisahaab ticket na liya to humse haath milaye par aise to na chilaaye warna aapke saath saath hum bhi pakde jaayenge.<br />Weh aadmi bola nahi nahi main jhuth nahi bolta main teacher hoon<br />Humne kaha teacher aur purse isse bada majak to humne itihaas mein nahi suna<br />Weh bola itihaas kya hai mera subject to bhugol(geography) hai<br />Piche se tabhi ek bacha bola beta tabhi to tera purse gol hai<br /><br />Tabhi gaadi chalti hui najar aayi kisi na kaha ya ali kisi na kaha jai bajrang bali<br />Humne kaha are kaahe ki ali aur kaahe ki bali gaadi bagal waali ja rahio hai aur<br />Tumhe apni chalti najar aa rahi hai.K'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-2334890712083458372011-04-20T03:49:00.000-07:002011-04-20T03:51:02.184-07:00a fantastic videohttp://www.youtube.com/watch?v=SsDe-sx5z8wK'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-235858291995313683.post-4271427176133948962011-04-14T06:49:00.000-07:002011-04-14T06:51:34.481-07:00ਪਾਠ-1<br />ਮਨੁੱਖੀ ਖੋਜ-ਸਤਾਇਆ ਹੋਇਆ ਮਨ-ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ<br />ਪਹੁੰਚ-ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਫੰਦਾ-ਇਨਸਾਨ ਤੇ<br />ਇਨਸਾਨੀਅਤ, ਹੋਂਦ ਦੀ ਲੜਾਈ-ਆਦਮੀ ਦਾ<br />ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੁਭਾਅ-ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ-ਸੱਚ-ਸਵੈ-ਰੂਪਾਂਤਰਨਊ<br />ਰਜਾ ਦੀ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ ਅਥਾਰਟੀ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦੀ<br />ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਉੱ”1 ਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਤੋਂ 'ਤਾਂਹ ਦੀ ਚੀਜ਼ : ਸਚ,<br />ਰਬ ਜਾਂ ਅਸਲੀਅਤ ਤੇ ਜਾਂ ਇਕ ਸਦੀਵੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਯੁਗਾਂ ਯੁਗਾਂ ਤੋਂ ਭਾਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ<br />ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਨਸਾਨੀ ਬਦਕਾਰੀ, ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਮਾੜੇ ਹਾਲਾਤ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਵਿਗਾੜ<br />ਸਕਣ।<br />ਆਦਮੀ, ਆਪਣੇ ਚਾਰੇ ਬੰਨੇ ਵਹਿਸ਼ੀਪੁਣੇ, ਬਗਾਵਤਾਂ, ਯੁਧਾਂ, ਧਰਮਾਂ, ਤੇ<br />ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੇ ਭੇਦਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਝਗੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪੁਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕੀ<br />ਹੈ? ਜੀਵਨ ਇਕ ਸਦੀਵੀਂ ਮਾਯੂਸੀ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਭਾਰੀ ਉਲਝਣ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।<br />ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਉਹ ਕੀ ਕਰੇ? ਕਿਆ ਜੀਨਾ ਇਸੀ ਕਾ ਨਾਮ ਹੈ? ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਰੇ<br />ਵੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੈ?<br />ਹਜਾਰਾਂ ਨਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਉਹ ਨਾਮ ਰਹਿਤ ਵਸਤੂ ਜਦ ਲਗਾਤਾਰ ਲੱਭਣ ਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ<br />ਮਿਲਦੀ ਤਾਂ ਆਦਮੀ ਕਿਸੇ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਆਦਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਠਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ<br />ਨਿਸ਼ਠਾ ਹੀ ਸਾਰੀ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਜੜ ਹੈ।<br />ਜੀਵਨ ਰੂਪੀ ਨਿਰੰਤਰ ਘੋਲ 'ਚ, ਜਿਸ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਭਾਵੇਂ<br />ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਸਮਾਜ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਖਾਉਤੀ ਅਜ਼ਾਦ ਸਮਾਜ, ਉਸ ਸਮਾਜ ਮੁਤਾਬਿਕ ਆਚਰਨ<br />ਦੇ ਨੇਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਰਤਾਅ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ ਨੂੰ ਆਪਣੀ<br />ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਉਹ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਇਸਾਈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ<br />ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਵਰਤਾਓ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਠੀਕ ਜਾਂ ਗਲਤ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਲਈ<br />ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਪੱਧਤੀ ਤੇ ਚੱਲਣ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਵਿਵਹਾਰ ਤੇ ਸੋਚ<br />ਯਾਂਤਰਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ ਮਸ਼ੀਨੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਬੜੀ<br />ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।<br />ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਜੋ ਕੁਝ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ, ਪੀਰਾਂ ਨੇ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ,<br /><br />੭ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਸੰਤਾਂ ਨੇ, ਸਾਡੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਦੁੱਧ ਚੁਂਘਦੇ ਬੱਚੇ ਵਾਂਗ ਮੰਨ ਲਿਆ ਹੈ।<br />ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁਛਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਦਸੋ ਅਸਮਾਨ ਤੇ ਜਮੀਨ ਤੋਂ ਪਰੇ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ<br />ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਰਣਨ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੇਵਲ<br />ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਜਿਊਂਦੇ ਹਾਂ ਉਂਜ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖਾਲੀ ਤੇ ਫ਼ੋਕੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਨਕਲਚੇ ਲੋਕ<br />ਹਾਂ। ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਰੁਝਾਨਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਜਾਂ<br />ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹੀ ਜਿਊਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਭਾਵਾਂ ਦਾ<br />ਨਤੀਜਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਨਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਵੀ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਲੱਭਤ ਜਾਂ<br />ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਵੀ ਅਸਲ, ਮੌਲਿਕ ਤੇ ਸਾਫ ਨਹੀਂ ਹੈ।<br />ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦੁਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕੁਝ<br />ਖਾਸ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰੀਏ ਜਾਂ ਕੁਝ ਅਰਦਾਸਾਂ ਜਾਂ ਮੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਈਏ, ਕੁਝ ਖਾਸ<br />ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮਾਂ ਤੇ ਚਲੀਏ, ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਇਛਾਵਾਂ ਦਾ ਦਮਨ ਕਰੀਏ, ਵਿਚਾਰਾਂ<br />'ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰਖੀਏ, ਆਪਣੀਆਂ ਵਾਸਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਦਿਸ਼ਾ ਵਲ ਮੋੜੀਏ, ਆਪਣੀ ਭੁੱਖ ਨੂੰ<br />ਘੱਟ ਕਰੀਏ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਯੋਨ ਆਚਾਰ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ, ਸਰੀਰ ਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਤਪਸਿਆ ਦੇ ਰੂਪ<br />ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਤਕਲੀਫ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਮਾਮੂਲੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਾਰ ਦੀ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।<br />ਅਤੇ ਯੁਗਾਂ-ਯੁਗਾਂ ਤੋਂ ਲੱਖਾਂ ਅਖੌਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਹੋ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਰੇਗਿਸਤਾਨ,<br />ਪਹਾੜ, ਗੁਫਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਉਜਾੜ ਵਿਚ ਇੱਕਲੇ ਰਹਿ ਕੇ ਜਾਂ ਕਾਸਾ ਫੜ ਕੇ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ<br />ਇੱਕਲੇ ਭਟਕ ਕੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਠ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ, ਇਕ ਘਸੀ-ਪਿਟੀ ਲੀਕ ਤੇ ਚਲਨ<br />ਲਈ ਮਨ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਦੁਖੀ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਮਜਬੂਰ,<br />ਸਤਾਇਆ ਤੇ ਟੁੱਟਾ ਹੋਇਆ ਮਨ ਜੋ ਹਰ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ ਕਲਹ ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਲਾਇਨ ਕਰਨਾ<br />ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਮਨ ਨੇ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਨਕਾਰ ਦਿਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਨੁਸਾਸ਼ਨ ਅਤੇ<br />ਨਿਯਮ ਬੱਧਤਾ ਨਾਲ ਮੰਦ ਮੂੜ• ਤੇ ਜੜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਮਨ ਜਿਨਾਂ ਚਿਰ ਮਰਜੀ ਖੋਜ<br />ਵਿਚ ਲਗਿਆ ਰਹੇ, ਇਹ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਪਾਏਗਾ ਉਸ ਦੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਜਾਂ ਤੋੜ ਮਰੋੜ ਦਾ ਹੀ<br />ਨਤੀਜਾ ਹੋਵੇਗਾ।<br />ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿ ਇਸ ਚਿੰਤਾਗ੍ਰਸਤ, ਦੋਸ਼ੀ, ਡਰੇ ਹੋਏ,<br />ਹੋੜ ਦੇ ਮਾਰੇ ਵਜੂਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੀ ਕੁਝ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਨਸਾਨ ਕੋਲ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਅਲੱਗ<br />ਕਿਸਮ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਪਹੁੰਚ ਤਾਂ ਬਾਹਰੋਂ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚਲਦੀ<br />ਹੈ। ਸਾਧਨਾ ਕਰ ਕਰ ਕੇ, ਤਿਆਗ ਕਰ ਕੇ, ਵਕਤ ਦੇ ਦੇ ਕੇ, ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅੰਦਰਲੇ ਫੁਲ<br />ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੈ, ਅੰਦਰਲੇ ਪ੍ਰੇਮ, ਅੰਦਰਲੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੈ। ਸੋ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ<br />ਤਰੀਕੇ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁੰਗਾੜਦੇ ਜਾਣਾ, ਛੋਟਾ ਤੇ ਤੁੱਛ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਹਰ<br />ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਰਤ ਦਰ ਪਰਤ ਉਧੇੜਦੇ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਵਕਤ ਗਵਾਉਣਾ,<br />ਅੱਜ ਨਹੀਂ ਤੇ ਕਲ, ਕਲ ਨਹੀਂ ਤੇ ਅਗਲਾ ਜਨਮ ਹੀ ਸਹੀ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਜਦ ਆਖੀਰ<br />ਆਦਮੀ ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਓਥੇ ਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਸ<br /><br />੮ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br /><br />ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸੁਆਲ ਦੀ ਛਾਣਬੀਨ ਕਰਾਂਗੇ ਕਿ ਚਿੰਤਨ ਕੀ ਹੈ—ਚਿੰਤਨ<br />ਜਿਸਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ 'ਚ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ, ਤਰਕਪੂਰਨ ਤੇ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਨਾਲ ਕੀਤੇ<br />ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਚਿੰਤਨ ਜੋ ਬਿਲਕੁਲ ਬੇਲੋੜਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ<br />ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਦ ਤੱਕ ਸਾਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਜਾਂਦੀ,<br />ਉਨ•ਾਂ ਚਿਰ ਸ਼ਾਇਦ ਅਸੀਂ ਉਸ ਸ਼ੈਅ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਜੋ ਇਸ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਗੂੜ ਤੇ<br />ਸੂਖਮ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਛੂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਚਿੰਤਨ ਕੀ ਹੈ? ਯਾਦ ਕੀ ਹੈ?<br />ਵਿਚਾਰ ਕਿਵੇਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਵਿਚਾਰ ਕਿਵੇਂ ਸਾਡੇ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਕਾਰਬੱਧ ਕਰ ਦਿੰਦਾ<br />ਹੈ। ਇਸ ਪੂਰੇ ਦੇ ਪੂਰੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ। ਇਸ ਸਭ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ<br />ਹੋਏ ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਡਾ ਉਸ ਚੀਜ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਹੋ ਜਾਏ ਜੋ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰੇ<br />ਹੈ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਜਿਸਦਾ ਦੁਆਰ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ।<br />ਸਾਡੇ ਲਈ ਜੀਵਨ ਭਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਉਂ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ?<br />ਵਿਚਾਰ ਯਾਨੀ ਧਾਰਨਾ ਅਤੇ ਮਤ ਜੋ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਕੋਸ਼ਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਮਾਂ ਹੋਈ ਯਾਦ ਦੀ<br />ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਦੀ<br />ਉਠਿਆ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਜੇ ਉੱ3a11 ਵੀ ਹੋਏਗਾ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ “ਇਸ ਦਾ<br />ਮਹੱਤਵ ਹੀ ਕੀ ਹੈ? ਮਹੱਤਵ ਤੇ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਹੈ।” ਪਰ ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਿੱਦਾਂ<br />ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਜੇ ਵਿਚਾਰ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਗਤੀ ਨਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਭਾਵਨਾ ਝਟ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<br />ਸਾਡੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਇਸ ਡਰ, ਬੋਰੀਅਤ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਮਾਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ<br />ਇੰਨਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਉਂ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ? ਇਹ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪੁੱਛੋ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ<br />ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੱਕਾਰ ਤੇ ਚਲਾਕ ਵਿਚਾਰ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ<br />ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਹੈ, ਜੋ ਨਿਤ ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੰਨਾ<br />ਕੁਝ ਖੋਜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਇੰਨੇ ਯੁੱਧਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇੰਨਾ ਡਰ, ਚਿੰਤਾ ਤੇ ਗੜਬੜਾਂ ਪੈਦਾ<br />ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖਿਆਲੀ ਮੂਰਤੀਆਂ ਘੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਪੂਛ ਦਾ ਪਿੱਛਾ<br /><br />੯੨ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਕਰਦਾ ਹੈ—ਵਿਚਾਰ ਜਿਸਨੇ ਕੱਲ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਅਨੰਦ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ<br />ਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਵੀ ਗਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਵਿਚਾਰ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੈ, ਜੋ ਬੜਬੜਾ<br />ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੈ, ਜੋੜ-ਤੋੜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਅਨੁਮਾਨ ਤੇ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ<br />ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਅਸੀਂ ਗੁਲਾਮ ਕਿਉਂ ਹਾਂ?<br />ਸਾਡੇ ਲਈ ਵਿਚਾਰ ਕਰਮ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਵਿਚਾਰ<br />ਜੋ ਹਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਨੇ ਇਨ•ੀਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨਾਲ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਹਨ।<br />ਵਿਚਾਰ ਜਿੰਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੂਖਮ ਤੇ ਮੱਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨੀਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਤੇ ਉਨ•ਾਂ<br />ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਤੇ ਇਨ•ੀਂ<br />ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਖੁਦ ਹੀ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ<br />ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਲੋਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ<br />ਅਤੇ ਆਪਣਾ-ਆਪਣਾ ਤਰਕ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ-ਆਪਣਾ ਮਤ ਤੇ<br />ਫਾਰਮੂਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੱਬ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਉਨ•ਾਂ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਪੌੜੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ<br />ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਮੂਲ 'ਚ ਉਤਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਦਮੀ<br />ਦੇ ਬਣਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਇਸ ਪੂਰੇ ਮਹਿਲ ਦੇ ਮਹੱਤਵ 'ਤੇ ਕਿੰਤੂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ<br />ਜਾਣਬੁਝ ਕੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਕਰਮ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਚਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਤੀਤ<br />ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਕਰਮ, ਐਕਸ਼ਨ ਵਰਤਮਾਨ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਜਿਊਣਾ<br />ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿਊਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ<br />ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਤੀਤ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇੰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।<br />ਆਪਣੇ ਹੀ ਮਨ ਵਿਚ ਉਠਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਸੱਚਮੁਚ ਕਿਨਾਂ ਰੋਚਕ ਤੇ<br />ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹੈ। ਕਿੱਦਾਂ ਕੋਈ ਸੋਚਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਨਾ, ਉਹ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ<br />ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਥੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸਾਫ ਹੈ ਕਿ<br />ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਵਿਚੋਂ। ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਕੋਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੀ ਹੈ? ਜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕੀ ਅਸੀਂ<br />ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਓਥੋਂ ਹੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ<br />ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰ ਕਿਥੋਂ ਆਏਗਾ?<br />ਅਸੀਂ ਦੇਖ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੱਲ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸੁੱਖ ਭੋਗਿਆ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਕਿਵੇਂ<br />ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ? ਸੁਖ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਇਹ ਡਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਇਮ ਰਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ<br />ਅਨੁਭਵਕਰਤਾ ਜੋ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ਆਪ ਹੀ ਦੁਖ ਤੇ ਆਪ ਹੀ ਸੁਖ ਹੈ। ਅਤੇ<br />ਆਪ ਹੀ ਉਹ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਤੇ ਪਾਲਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਪਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ,<br />ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਤੋਂ ਅਲਗ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦਾ ਕਿ ਸੁਖ<br />ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਤੇ ਮੰਗ ਕਾਰਣ ਹੀ ਉਹ ਦੁਖ ਤੇ ਡਰ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਪਸੀ<br />ਸਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸੁਖ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸੁਖ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਣ<br />ਲਈ ਕੁਝ ਲੁਭਾਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਘੜ ਲਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਵਫਾ, ਦਾਨ ਕਰਨਾ, ਸਹਾਰਾ ਦੇਣਾ,<br /><br />੯੩ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਸਹਾਇਤਾ ਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰਨਾ। ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਉਂ ਹਮੇਸ਼ਾ<br />ਤੁੱਲੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੈਟ੍ਰੋਲ ਪੰਪ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬੜੀ ਚੰਗੀ ਸੇਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਖਿਰ ਇਨ•ਾਂ<br />ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ: ਦੇਣਾ, ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ, ਸੇਵਾ ਕਰਨਾ? ਆਖਿਰ ਇਹ ਸੇਵਾ<br />ਕਰਨਾ, ਕਿਉਂ, ਕਿਸ ਲਈ? ਰੰਗ, ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਫੁਲ ਕੀ ਕਦੀ<br />ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਵੰਡ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਫੁਲ ਤਾਂ<br />ਸਿਰਫ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ<br />ਪੂਰੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਮਹਿਕਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।<br />ਵਿਚਾਰ ਇਨ•ਾਂ ਮੱਕਾਰ ਤੇ ਚੱਲਾਕ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਪਣੀ ਸੁਵਿਧਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹਰ<br />ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਤੋੜ-ਮਰੋੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ, ਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੇ<br />ਲਈ ਸਿਰਫ ਬੰਧਣ ਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਹੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ<br />ਦੇ ਕਾਰਣ ਹੀ ਦ੍ਵੈਤ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਹਿੰਸਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਤਰ•ਾਂ<br />ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਸੁੱਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਵੀ ਇੱਛਾ ਹੈ, ਦਿਆਲੂ ਤੇ ਭਲੇ<br />ਹੋਣ ਦੀ ਵੀ ਇੱਛਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਵਿਚਾਰ ਸਾਡੇ<br />ਅੰਦਰ ਇਹ ਦ੍ਵੰਦ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਇਹ ਆਪਾ-ਵਿਰੋਧ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਸਗੋਂ<br />ਬੇਹਿਸਾਬ ਸੁਖਾਂ-ਦੁਖਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵੀ ਇੱਕਠੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਇਨ•ਾਂ ਯਾਦਾਂ 'ਚੋਂ<br />ਹੀ ਇਹ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਜਮਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਚਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ<br />ਅਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪੁਰਾਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<br />ਹਰ ਚੁਨੌਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਅਤੀਤ ਦੀ<br />ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਡਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਧੂਰਾ ਤੇ ਨਾਕਾਫੀ<br />ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਅਸੀਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ, ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ, ਦੁਖਾਂ-ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ<br />ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਦਿਮਾਗ ਭਾਵੇਂੇ ਇਹ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ<br />ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਇਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਰੀਸ ਕਰੇ, ਨਕਲ ਕਰੇ, ਦਮਨ ਕਰੇ, ਨਵੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ<br />ਛੂਣੀਆਂ ਚਾਹੇ, ਨਵੀਂ ਅਨੁਭੂਤੀ ਲਈ ਜਾਂ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਵਿਸਥਾਰਾਂ ਲਈ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ<br />ਵਰਤੋਂ ਕਰੇ—ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਡੁਬਿਆ ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਮਨ ਜੋ ਚਾਹੇ ਕਰ ਲਏ—ਉਹ<br />ਟਕਰਾਵ 'ਚ ਹੈ ਇਸਲਈ ਟਕਰਾਵ ਹੀ ਖੜੇ ਕਰੇਗਾ।<br />ਜੋ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਸੋਚਦੇ-ਵਿਚਾਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਉੰਨੇ ਹੀ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<br />ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਚਾਰ ਪਦਾਰਥ ਹੈ। ਫਰਸ਼, ਕੰਧਾਂ ਜਾਂ ਟੈਲੀਫੋਨ ਵਾਂਗ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਪਦਾਰਥ ਹੈ।<br />ਊਰਜਾ ਜਦ ਇਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਦਾਰਥ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਵੀ ਹੈ,<br />ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਹੈ। ਬੱਸ ਇਹੀ ਜਿੰਦਗੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਸੋਚੀਏ ਕਿ ਵਿਚਾਰ ਪਦਾਰਥ ਨਹੀਂ<br />ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਵਿਚਾਰ ਪਦਾਰਥ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਊਰਜਾ ਹੋਵੇ ਇਹ<br />ਪਦਾਰਥ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਦਾਰਥ ਤੇ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਸਪਰ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਇਕ ਬਗੈਰ ਦੂਜਾ<br />ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਨ•ਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚ ਜਿੰਨਾ ਤਾਲਮੇਲ ਹੋਵੇਗਾ ਉੰਨਾ ਹੀ ਸੰਤੁਲਨ ਹੋਵੇਗਾ।<br /><br />੯੪ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਸੈਲ ਉੰਨੇ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੋਣਗੇ। ਵਿਚਾਰ ਨੇ ਸੁਖ, ਪੀੜ ਤੇ ਡਰ<br />ਦਾ ਇਕ ਢਾਂਚਾ ਖੜਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਵਿਚ ਹੀ ਉਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਰੁੱਝਾ ਹੋਇਆ<br />ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਤੋੜ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਢਾਂਚਾ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਹੀ<br />ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<br />ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਇਕਦਮ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦਾ। ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ<br />ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਸਿਰਫ ਜ਼ਬਾਨੀ-ਕਲਾਮੀ। ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਵਿਚਾਰਾਂ<br />ਲਈ ਵਾਸਤਵਿਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਕਿਸੇ ਮਾਨਸਿਕ<br />ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਕਦੀ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਵਿਚਾਰ ਭਾਵੇਂ ਜਿਨ•ਾਂ ਮਰਜ਼ੀ ਚਲਾਕ, ਚਾਲਬਾਜ਼<br />ਤੇ ਵਿਦਵਤਾ ਭਰਿਆ ਹੋਵੇ, ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਣ ਤੇ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਉੱ”1 ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਰਚਨਾ ਕਰ<br />ਲਏ, ਨਵੇਂ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਣਾ ਲਏ, ਪਰ ਵਿਚਾਰ ਖੁਦ ਪੁਰਾਣੇ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੀ<br />ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਸੁਆਲ ਅੱਗੇ ਨਿਰਉਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<br />ਪੁਰਾਣਾ ਦਿਮਾਗ ਭਲਾ ਜਿਊਣ ਦੀ ਅਜ਼ੀਮ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।<br />ਵਿਚਾਰ ਚਾਲਬਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜੋ ਚਾਹੇ ਘੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹੈ ਹੀ<br />ਨਹੀਂ, ਇਹ ਉਹ ਵੀ ਦੇਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ•ਾਂ ਦੀ ਚਲਾਕੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ,<br />ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਤੁਸੀਂ ਕਿਉਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ, ਕਿਵੇਂ<br />ਸੋਚਦੇ ਹੋ, ਇਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਜਿਨ•ਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਤੁਸੀਂ<br />ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ਮਰਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ<br />ਮਿਲਦ-ਜੁਲਦੇ ਹੋ, ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਜੋ ਢੰਗ ਹੈ, ਤੁਰਨਫਿਰਨ<br />ਦਾ ਜੋ ਢੰਗ ਹੈ, ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਜੋ ਢੰਗ ਹੈ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ<br />ਤੇ ਸਤਰਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਮਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਧੋਖਾ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ। ਫਿਰ ਉਥੇ ਕੋਈ<br />ਧੋਖਾ ਖਾਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਫਿਰ ਮਨ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਕਿਸੇ<br />ਚੀਜ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਹੋਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਫਿਰ ਇਹ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।<br />ਅਜਿਹਾ ਮਨ ਅਸਾਧਾਰਣ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤ, ਲਚੀਲਾ, ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ, ਕੋਮਲ ਤੇ ਇੱਕਲਾ<br />ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਦਾ ਛਲ ਕਪਟ ਤੇ ਧੋਖਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ।<br />ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੀ ਗੌਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਪੂਰੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ<br />ਹੋ ਤਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾ, ਵਿਚਾਰਕ, ਕੇਂਦਰ ਭਾਵ 'ਮੈਂ' ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਕਿਉਂਕਿ ਧਿਆਨ ਦੀ<br />ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰ ਮੁਰਝਾਉਣ ਤੇ ਝੜਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।<br />ਜੇ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮਨ<br />ਇਕਦਮ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਮਨ ਲਈ ਸਾਰੇ ਸ਼ੋਰ-ਸ਼ਰਾਬੇ ਤੇ<br />ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਰਾਮ-ਰੋਲੇ ਨੂੰ, ਖਿਆਲੀ ਮੂਰਤਾਂ ਨੂੰ, ਛਵੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਂਬੇ ਕਰ ਦੇਣਾ ਬਿਲਕੁਲ<br />ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਤੇ ਇਸ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ਨਾ ਕਿ<br />ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਖੋਜ ਰਹੇ ਹੋਵੋ, ਕੋਈ ਸੁਆਲ ਖੜਾ ਕਰਕੇ, ਜਵਾਬ ਦੀ ਇੰਤਜ਼ਾਰ<br /><br />੯੫ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਵੇ। ਵਿਚਾਰ ਕਿਸ ਛਿਣ ਜਨਮਦਾ ਹੈ? ਖੁਦ ਤੋਂ ਇਹ ਸੁਆਲ ਪੁਛਣ ਤੋਂ ਬਾਦ,<br />ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਪੂਰਨ ਮੌਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ—ਖਾਮੋਸ਼, ਆਪਣੇ ਪੂਰਣ ਵਜੂਦ ਨਾਲ ਮੌਨ, ਉਸ ਚੁੱਪ<br />ਵਿਚ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਣ ਲਗਦੇ ਹੋ ਕਿ ਵਿਚਾਰ ਕਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਅਕਾਰ ਧਾਰਦਾ ਹੈ।<br />ਜੇ ਇਸ ਗਲ ਦੀ ਪੂਰੀ ਹੋਸ਼ ਹੋਵੇ ਕਿ ਵਿਚਾਰ ਕਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ<br />ਕਾਬੂ ਰਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਵਕਤ ਤੇ<br />ਢੇਰ ਸਾਰੀ ਊਰਜਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ, ਸਗੋਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ<br />ਕੰਟਰੋਲ ਵਿਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ•ਾ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਿਚ ਖਰਚ ਕਰ ਛੱਡਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ “ਇਹ<br />ਇਕ ਚੰਗਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਇਕ ਭੱਦਾ<br />ਵਿਚਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਦਬਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚ<br />ਆਪਸੀ ਯੁੱਧ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਇੱਛਾ ਬਾਕੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ<br />ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਸਜੱਗਤਾ ਤੇ ਹੋਸ਼ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫੇਰ<br />ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।<br />ਜਦ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ “ਵਿਚਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ” ਜਾਂ “ਸਮਾਂ ਹੀ<br />ਦੁਖ ਹੈ” ਤਾਂ ਵਿਚਾਰ ਤੁਰੰਤ ਇਸ ਦਾ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ<br />ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਬੀਤੇ ਹੋਏ ਕੱਲ• ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਤੇ ਗਿਆਨ 'ਤੇ<br />ਅਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਆਪਣੀ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਤੋਂ<br />ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰੋਗੇ। ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਨ•ਾਂ ਕਥਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਦੇਖੋ,<br />ਵਿਆਖਿਆ ਨਾ ਕਰੋ, ਬੱਸ ਉਨ•ਾਂ ਵਲ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ (ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਹੀਂ) ਦਿਉ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ<br />ਦੇਖੋਗੇ ਕਿ ਉਥੇ ਨਾ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਬਚਿਆ ਹੈ ਨਾ ਦੇਖੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼, ਨਾ ਵਿਚਾਰ<br />ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਾ ਵਿਚਾਰ। ਇਹ ਨਾ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵਜੂਦ ਕਿਸ ਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਇਕ<br />ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਭਰਿਆ ਤਰਕ ਹੈ ਜਿਸ ਚੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਣਾ। ਇਹ ਸਬ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ<br />ਅੰਦਰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜਿਨ•ਾਂ ਚਿਰ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ—ਇਸਦਾ<br />ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਖੋ ਬੈਠੇ ਹੋ। ਜਦ ਤਕ ਯਾਦ, ਅਨੁਭਵ ਤੇ<br />ਗਿਆਨ ਅਰਥਾਤ ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਵਿਚਾਰ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ, ਉੰਨਾਂ ਚਿਰ ਉਥੇ<br />ਵਿਚਾਰਕਰਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਵਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਕੋਈ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਜਾਂ ਰਹਿਸਵਾਦੀ<br />ਮਸਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਏਥੇ ਵਾਸਤਵਿਕ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ<br />ਯਾਤਰਾ ਵਿਚ ਏਥੋਂ ਤੱਕ ਚਲਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋਗੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ<br />ਸਾਹਮਣਾ ਪੁਰਾਣੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨਵੇ-ਨਕੋਰ ਤੇ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ<br />ਕਰੋਗੇ।<br /><br />੯੬ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਪਾਠ-14<br />ਅਤੀਤ ਦਾ ਬੋਝ-ਸ਼ਾਂਤ ਮਨ-ਸੰਵਾਦ-ਉਪਲੱਭਧੀਅਨੁ<br />ਸਾਸ਼ਨ-ਮੌਨ-ਸੱਚ ਤੇ ਅਸਲੀਅਤ<br />ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਦੇ ਇਕਾਂਤ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ। ਜਦ ਕਦੀ ਅਸੀਂ<br />ਇੱਕਲੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਉਦੋਂ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਅਨੇਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਅਨੁਭਵ, ਗਿਆਨ,<br />ਯਾਦਾਂ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਲੜਾਈਆਂ-ਝਗੜੇ ਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਕਰਕੇ ਹੀ<br />ਸਾਡਾ ਮਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੂੜ ਤੇ ਅਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਦਮੀ<br />ਇਕੋ ਹੀ ਢਰੇ ਵਿਚ ਬਝਿਆ ਜੀਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਕੀ ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕਦੀ ਇੱਕਲੇ ਹੋ<br />ਪਾਂਦੇ ਹਾਂ? ਜਾਂ ਸਦਾ ਬੀਤੇ ਹੋਏ ਕਲ ਦੇ ਬੋਝ ਨੂੰ ਢੋਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ?<br />ਦੋ ਸੰਨਿਆਸੀਆਂ ਦੀ ਰੋਚਕ ਤੇ ਅਰਥਪੂਰਨ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਕ ਵਾਰ ਦੋ ਸੰਨਿਆਸੀ<br />ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਪਿੰਡ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਇਕ ਨਦੀ<br />ਕਿਨਾਰੇ ਰੋ ਰਹੀ ਜੁਆਨ ਕੁੜੀ ਤੇ ਪਈ। ਉਹਨਾਂ ਚੋਂ ਇਕ ਸੰਨਿਆਸੀ ਕੁੜੀ ਕੋਲ ਗਿਆ ਤੇ<br />ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਭੈਣ ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਰੋ ਰਹੀ ਹੈਂ? ਉਸ ਲੜਕੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਦੀ ਪਾਰ ਜੋ ਘਰ<br />ਤੁਸੀਂ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੋ ਮੈਂ ਉਥੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹਾਂ। ਅਜ ਸਵੇਰੇ ਜਦ ਮੈਂ ਨਦੀ ਪਾਰ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਕੋਈ<br />ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਥੋੜਾ-ਥੋੜਾ ਪਾਣੀ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਪਾਣੀ ਚੜ• ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ<br />ਮੈਂ ਹੁਣ ਘਰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਕੋਈ ਬੇੜੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਸੰਨਿਆਸੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ<br />ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ<br />ਤੇ ਚੁੱਕਿਆ ਤੇ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੰਨਿਆਸੀ ਸਾਥੀ ਨਾਲ<br />ਫੇਰ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਕੋਈ ਦੋ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਦੂਸਰਾ ਸੰਨਿਆਸੀ ਪਹਿਲੇ ਸੰਨਿਆਸੀ<br />ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਭਾਈ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸੌਂਹ ਖਾਧੀ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੇ ਚੋਂ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਨੂੰ<br />ਹੱਥ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਲਾਏਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਤੂੰ ਅੱਜ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਘੋਰ ਪਾਪ ਹੈ। ਕੀ ਤੈਨੂੰ ਉਸ<br />ਅੋਰਤ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸੁਖ-ਰੋਮਾਂਚ ਅਤੇ ਇਕ ਗਹਿਰੀ ਉਤੇਜਨਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਈ? ਉਸ<br />ਸੰਨਿਆਸੀ ਨੇ ਉੱad ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਤੇ ਉਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦੋ ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਛੱਡ ਆਇਆ<br />ਹਾਂ ਕੀ ਤੂੰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਉਹਨੂੰ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦਾ ਏਂ?<br />ਅਸੀਂ ਸਭ ਇਹੋ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜੋ ਬੀਤ ਗਿਆ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਭਾਰ ਨੂੰ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੇ ਹਾਂ।<br />ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸੀਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਮਰਦੇ। ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਖਦੇ ਹਾਂ। ਤੇ ਸਹੀ<br />ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਇਕਾਂਤ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਹਰ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਲ ਪੂਰਨ<br /><br />੯੭ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤਤਕਾਲ ਹੱਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਾਂ<br />ਅਗਲੇ ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸਾਂਭਦੇ, ਫੇਰ ਭਾਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਭੀੜ-ਭੜਕੇ ਵਾਲੇ ਘਰ ਵਿਚ<br />ਰਹੀਏ ਜਾਂ ਖਚਾਖਚ ਭਰੀ ਬੱਸ ਵਿਚ ਸਫਰ ਕਰਦੇ ਹੋਈਏ। ਅਸੀਂ ਸਦਾ ਇਕਾਂਤ ਵਿਚ ਹੀ<br />ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਇਕਾਂਤ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇਕ ਭੋਲਾ-ਭਾਲਾ ਤੇ ਤਾਜਾ ਮਨ।<br />ਅੰਦਰੂਨੀ ਇਕਾਂਤ ਤੇ ਵਿਸਥਾਰ-ਅਵਕਾਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਨਿਹਾਇਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ<br />ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਬੋਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਕਰਨ ਲਈ, ਕੁਝ ਹੋਣ ਲਈ<br />ਬਿਲਕੁਲ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋ, ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਖੁੱਲੇ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਾਨ ਭਰ ਰਹੇ ਹੋਵੋ। ਇਸ<br />ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਗਿਆਈ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੇ ਮੁਕਤੀ ਵਿਚ<br />ਹੀ ਸਦਗੁਣ ਖਿੜ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਈਏ ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ<br />ਅਸੀਂ ਅਜਾਦ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਵਿਸਥਾਰ ਤੇ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਪਣੇ<br />ਅੰਦਰਲੇ ਅਸੀਮ ਵਿਸਥਾਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਰਥਿਕ ਸਦਗੁਣ ਤੇ ਖੂਬੀ ਨਾ ਵਿਕਸਿਤ<br />ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਨਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵਿਸਥਾਰ ਤੇ ਮੌਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਜਦ ਮਨ<br />ਇੱਕਲਾ, ਕੋਰਾ-ਤਾਜ਼ਾ, ਸਬ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ, ਹਰ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਬੰਧਨ ਤੋਂ ਛੁਟ<br />ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੀ ਉਸ ਨਵੀਂਓ-ਨਵੀ ਹਸਤੀ ਦਾ ਦੀਦਾਰ ਸੰਭਵ ਹੋ ਪਾਂਦਾ ਹੈ।<br />ਅਸੀਂ ਇਹ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਦ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਤੇ ਮੌਨ ਹੁੰਦਾ<br />ਹੈ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ<br />ਪੂਰਬੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਧਿਆਨ ਦੀ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ<br />ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੋਕ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਜਪ ਕਰਕੇ ਮਨ ਨੂੰ<br />ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨ<br />ਦੀ ਸ਼ਾਂਤ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣਗੇ। ਪਰ ਜਦ ਤੱਕ<br />ਆਦਮੀ ਪਹਿਲਾਂ ਧਿਆਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਨਹੀਂ ਰਖਦਾ ਅਰਥਾਤ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਡਰ, ਦੁੱਖ,<br />ਚਿੰਤਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਬਣਾਏ ਫੰਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮਨ ਭਲਾ ਸ਼ਾਂਤ<br />ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਸਕਣਾ ਬੇਹਦ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਸਾਡੇ<br />ਦਰਮਿਆਨ ਗਲਬਾਤ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਨਾ ਕੇਵਲ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ<br />ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਸਾਨੂੰ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਤੀਬਰ ਦੇ ਸੰਜੀਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਕ<br />ਪਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਂ ਬਾਅਦ 'ਚ ਨਹੀਂ। ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਹੀ ਤਲ ਤੇ ਮਿਲਣਯੋਗ ਹੋਣਾ<br />ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਪੜ ਰਹੇ ਹੋ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਆਪਣੇ<br />ਗਿਆਨ, ਮਤਾਂ ਤੇ ਸੁਖ-ਸੁਵਿਧਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅੱਡੀ<br />ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਰਹੇ ਹੋ ਫੇਰ ਸਾਡੇ ਦਰਮਿਆਨ ਇਹ ਗਲਬਾਤ ਸੰਭਵ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।<br />ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ, ਕੁਝ ਪਾਉਣ ਲਈ ਤੇ ਕੁਝ ਹਾਸਿਲ<br />ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਨਿਰੰਤਰ ਸਂਘਰਸ਼ ਹੀ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਰੁਕਾਵਟ ਹੈ।<br />ਸਾਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਸਿਖਾ-ਬੁਝਾ ਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਹਾਸਿਲ<br /><br />੯੮ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br />ਕਰਨਾ ਹੈ, ਸੋ ਕੁਝ ਇੱਕਠਾ ਕਰੋ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਭੌਤਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਚਾਹਤ ਵਿਚ ਸਾਡੇ<br />ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਕੁਝ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੀ ਦੌੜ ਦੀਆਂ ਆਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<br />ਪਰ ਮਾਨਸਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ<br />ਸਾਰੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਜ਼ਰੀਏ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆ-ਕਲਾਪਾਂ ਵਿਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਖੋਜ<br />ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਬੰਧ 'ਚ<br />ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਰੂਪ<br />ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਸਥਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ<br />ਹੈ। ਬਾਹਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਭੋਜਨ, ਕਪੜੇ ਤੇ ਘਰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਪਰ<br />ਮਾਨਸਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੇ ਖੋਜ, ਬਾਹਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦੀ<br />ਹੈ।<br />ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਸੀਮਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਲਈ ਮੌਨ ਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੋ ਮਨ<br />ਆਪਣੇ ਭਲੇ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਿਚ ਹਰ ਵੇਲੇ ਰੁੱਝਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਹ ਭਲਾ ਸ਼ਾਂਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋ<br />ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਮਨ ਨੂੰ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਇਕ ਖਾਸ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ<br />ਢਾਲ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਪਰ ਮਨ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਸਤਾ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।<br />ਇਸ ਨਾਲ ਤੇ ਮਨ ਕੇਵਲ ਮੂੜ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ<br />ਜਾਂ ਅਦਰਸ਼ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮਨ ਨਾਲ<br />ਜਿੰਨੀ ਜ਼ੋਰ- ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕਰੋਗੇ ਉਨ•ਾਂ ਹੀ ਉਹ ਸੌੜਾ ਤੇ ਜੜ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਮਨ 'ਤੇ<br />ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ•ਾਂ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਜਾਂ ਦਬਾਵ ਸਿਰਫ ਸੰਘਰਸ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ<br />ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੰਟਰੋਲ ਤੇ ਬਾਹਰੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਸਹੀ ਮਾਰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ<br />ਅਨੁਸ਼ਾਸਨਹੀਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ।<br />ਸਮਾਜ ਦੀ ਮੰਗ, ਪਰਿਵਾਰ, ਸਾਡੇ ਦੁਖ, ਸਾਡੇ ਅਨੁਭਵ, ਸਾਡੇ ਸਿਧਾਂਤ, ਤੇ<br />ਵਿਵਹਾਰਕ ਢਾਂਚੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ 'ਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਾਡੇ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ<br />ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਬਹੁਤ ਘਾਤਕ ਚੀਜ਼ ਹੈ। ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਕਿਸੇ ਦਬਾਅ, ਕੰਟਰੋਲ ਤੇ ਡਰ ਤੋਂ<br />ਬਗੈਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ<br />ਕਿ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ ਤੇ ਮੁਕਤੀ ਬਾਦ ਵਿੱਚ। ਅਜ਼ਾਦੀ ਸ਼ੁਰੂ 'ਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅੰਤ 'ਚ<br />ਨਹੀਂ। ਇਸ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਯਾਨੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ-ਬਧਤਾ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਇਹੀ<br />ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਿੱਖਣਾ ਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ।<br />ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ•ਾਂ ਜਾਣਨ ਤੇ ਸਿੱਖਣ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਸੰਭਵ<br />ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹ ਸਿਖਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਹੀ ਸਮਝ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<br />ਨਿਯੰਤਰਣ, ਦਮਨ-ਦਬਾਵ, ਭੋਗ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸਰੂਪ ਤੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਹੋਸ਼ ਅਤੇ<br />ਧਿਆਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਧਿਐਣ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਪਰੋਂ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਨਹੀਂ<br />ਥੋਪਣਾ ਪਏਗਾ ਸਗੋਂ ਅਧਿਐਣ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉਸ ਸਹਿਜ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ<br /><br />੯੯ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਮਨ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।<br />ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਨਕਾਰਨ ਲਈ (ਇਥੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸੱਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰੀ<br />ਸੱਤਾ ਦੀ ਨਹੀਂ)-ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਧਰਮ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਨਕਾਰਨ<br />ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ<br />ਮੰਨਦੇ ਹੋ? ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦਾ ਠੀਕ-ਠੀਕ ਅਧਿਐਣ ਕਰੋ। ਇਸ ਦਾ ਅਧਿਐਣ ਕਰਨ ਲਈ<br />ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਤਾਂ, ਵਿਰੋਧਾਂ, ਸਮਰਥਨਾਂ ਤੇ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ।<br />ਅਸੀਂ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਵੀ ਕਰ ਲਈਏ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅਧਿਐਣ ਵੀ ਕਰੀਏ ਇਹ ਤਾਂ<br />ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਪੂਰੇ ਮਾਨਸਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਅਧਿਐਣ ਕਰਨ ਲਈ<br />ਮੁਕਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦਾ ਅਧਿਐਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੇ<br />ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਜਦ ਅਸੀਂ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ<br />ਇਹ ਅਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਹੀ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਮਨ ਦੀ ਇਕ ਲੌ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਅਜੇ ਤੱਕ<br />ਸਾਰਥਿਕ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਬਾਹਰੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਗੁਰੂ-ਚੇਲੇ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ, ਆਦਰਸ਼,<br />ਇਨ•ਾਂ ਸਭ ਦਾ ਨਿਖੇਦ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਇਹ ਅਧਿਐਣ ਕਰਨਾ, ਅਧਿਐਣ ਕਰਨ ਦੀ<br />ਇਹ ਕਿਰਿਆ ਹੀ ਨਾ ਕੇਵਲ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਨ•ਾਂ ਦਾ ਨਿਖੇਦ ਵੀ ਹੈ। ਤੁਹਾਡਾ<br />ਨਕਾਰਨਾ ਇਕ ਹਾਂ ਪੱਖੀ ਕੰਮ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਠੀਕ,<br />ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇ ਕੀਮਤੀ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਸਭਨਾਂ ਦਾ ਇਕਦਮ<br />ਨਿਖੇਦ ਕਰ<br />ਰਹੇ ਹਾਂ।<br />ਇਸ ਤਰਾਂ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੰਟਰੋਲ ਨਾਲ ਮਨ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤ ਤੇ ਮੌਨ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ<br />ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਮਨ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਇਕਾਗਰ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਫੇਰ ਉਹ<br />ਚੀਜ਼ ਮਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਉਲਝਾਈ ਰਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਏਦਾਂ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਜੇ<br />ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇਕ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਖਿਲੌਣਾ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਵਿਚ ਉਲਝ ਕੇ ਬਿਲਕੁਲ<br />ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਉਸ ਤੋਂ ਖਿਲਾਉਣਾ ਲੈ ਲਉ ਉਹ ਫੇਰ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ<br />ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਭ ਕੋਲ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਖਿਡੌਣੇ ਹਨ, ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ<br />ਸ਼ਾਂਤ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਜੇ ਆਦਮੀ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ<br />ਕੰਮ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਗਤੀਵਿਧੀ<br />ਉਸ ਦਾ ਖਿਡਾਉਣਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਆਦਮੀ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ<br />ਉਹ ਸੱਚਮੁਚ ਸ਼ਾਂਤ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।<br />ਮੌਨ ਕੀ ਹੈ? ਸ਼ੋਰ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਠਹਿਰ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜੋ ਮੌਨ<br />ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਉਸੇ ਮੌਨ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਉਹ ਮੌਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਮੌਨ ਤੇ ਕੁਝ<br />ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਬਿਲਕੁਲ ਅਲਗ ਹੈ, ਜਿੱਦਾਂ ਸੁੰਦਰਤਾ, ਪ੍ਰੇਮ; ਤੇ ਇਹ ਮੌਨ ਇਕ ਸ਼ਾਂਤ<br />ਕੀਤੇ ਮਨ ਦੀ ਉਪਜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੋ<br />ਸਾਰੀਆਂ ਗਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, “ਰਬ<br /><br />੧੦੦ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਓ”। ਫੇਰ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਮੌਨ ਸਾਧ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ,<br />ਪਰ ਇਹ ਅਸਲੀ ਮੌਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਮੌਨ ਉਸ ਸਾਵਧਾਨੀ ਤੇ ਚੌਕਸੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ<br />ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੋ ਨਿਬੜਦਾ ਹੈ। ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼<br />ਤਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਮੌਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।<br />ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਇੰਤਜਾਰ 'ਚ ਹੋ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਮੌਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰ ਦਵਾਂ ਤਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ<br />ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਸਕੋ, ਤੁਲਨਾ ਕਰ ਸਕੋ ਤੇ ਫੇਰ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਓ ਤੇ<br />ਸੰਦੂਕ 'ਚ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿਓ। ਇਸ ਮੌਨ ਦਾ ਬਖਾਨ ਕੀਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਜਿਸ ਦਾ<br />ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਹ ਗਿਆਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਗਿਆਤ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਤਾਂ ਹੀ ਮੁਮਕਿਨ<br />ਹੈ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਦਿਨ ਗਿਆਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿ ਯਾਨੀ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ, ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿ ਦੂਸਰਿਆਂ<br />ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਨਿੰਦਿਆ ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਜੋ ਖਿਆਲੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਈਆਂ<br />ਹਨ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਤੁਸੀਂ ਮਰਦੇ ਰਹੋ ਤਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਕਾਵਾਂ ਤਾਜ਼ੀਆਂ,<br />ਜੁਆਨ ਤੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਬਣੀਆਂ ਰਹਿਣ। ਪਰ ਤਾਜ਼ਗੀ, ਨਿਰਦੋਸ਼ਤਾ, ਕੋਮਲਤਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪੈਦਾ<br />ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੇ ਮੌਨ ਦੀ ਗੁਣਵਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।<br />ਇਹ ਮੌਨ ਸ਼ੋਰ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ। ਇਹ<br />ਇੱਦਾਂ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਛੇਕ ਚੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਇਕ ਅਸੀਮ ਤੇ ਅਨੰਤ<br />ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਏ, ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੀ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ ਜਿਸ ਦੀ ਕੋਈ ਥਾਹ<br />ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਜਿੰਨਾਂ ਚਿਰ ਤੁਸੀਂ ਚੇਤਨਾ<br />ਦੇ ਪੂਰੇ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਸੁਖ-ਦੁਖ ਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ<br />ਆਪ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਫੇਰ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ<br />ਰਹਿਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਈ<br />ਸ਼ੈਅ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਇਕ ਜੀਵੰਤ ਮਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇਕ ਨਿਸ਼ਚਲ ਮਨ—<br />ਅਡੋਲ। ਇਕ ਜੀਵੰਤ ਮਨ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਕੇਂਦਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਓਥੇ ਨਾ<br />ਸਮਾਂ ਹੈ ਨਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਨਾ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਕਾਲ। ਅਜਿਹਾ ਮਨ ਅਸੀਮ ਤੇ ਅਨੰਤ ਹੈ।<br />ਅਤੇ ਇਹੀ ਇਕ ਮਾਤਰ ਸਚ ਹੈ, ਇਹੀ ਇਕ ਮਾਤਰ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ।<br /><br />੧੦੧ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਪਾਠ-15<br />ਅਨੁਭੂਤੀ, ਤ੍ਰਿਪਤੀ, ਦ੍ਵੈਤ, ਧਿਆਨ<br />ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨ ਕਿਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦਾ ਸੁਆਦ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।<br />ਕੋਈ ਗਹਿਰੀ ਜਾਂ ਰਹਿਸਮਈ ਅਨੁਭੂਤੀ, ਰੂਹਾਨੀ ਅਨੁਭੂਤੀ, ਕਾਮਵਾਸਨਾ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ<br />ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਰੁਪਏ-ਪੈਸੇ, ਧਨ-ਦੌਲਤ, ਪਦ-ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ, ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਧਾਕ ਜਮਾਉਣ ਦੀ<br />ਅਨੁਭੂਤੀ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਸਰੀਰਕ ਭੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮੰਗਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ<br />ਮਿਲਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਜਿਆਦਾ ਗਹਿਰੀ, ਲੰਮੀ-ਚੌੜੀ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ<br />ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਅਨੁਭੂਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ<br />ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਾਧਨਾਂ ਤੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਚੇਤਨਾ ਦੇ<br />ਅੰਦਰ ਇਕ ਫੈਲਾਅ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕੇ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਇਕ<br />ਚਾਲਬਾਜ਼ੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ 'ਚ ਲੋਕ ਇਕ ਖਾਸ ਦਰਖ਼ਤ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਚਬਾਅ<br />ਲਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਹੁਣ ਲੋਕ ਰਸਾਇਣਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ<br />ਲੋਕ ਕਾਫੀ ਚਿਰ ਤੋਂ ਇਨ•ਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ<br />ਕੇਵਲ ਇਹ ਹੈ, ਕਿ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਅਸਥਾਈ ਕਿਸਮ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ<br />ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਡੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਤੇ ਦੇਖਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ<br />ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਅਪੂਰਵ ਤੇ ਅਦਭੁਤ ਸਚਾਈ ਦੇ<br />ਦਰਸ਼ਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਆਦਮੀ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੀ ਚਾਹਤ ਤੇ ਖੋਜ ਹੀ ਹੈ, ਜੋ<br />ਆਦਮੀ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਗਰੀਬੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ<br />ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਭੱਜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਇਹ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ ਅਸੀਂ “ਜੋ ਹਾਂ”<br />ਓਸੇ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲੀਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇ ਮਨ ਤੁੱਛ, ਈਰਖਾਲੂ,<br />ਚਿੰਤਾਗ੍ਰਸਤ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਨਵੇਂ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਨਸ਼ੇ ਕਰ ਲਏ, ਇਹ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਤੁੱਛ<br />ਘਾੜਤਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰੇਗਾ। ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਤੇ ਉਮੀਦਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖੇਗਾ ਜੋ<br />ਉਸ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ।<br />ਸਾਨੂੰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਅਜਿਹੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਰਮ ਤ੍ਰਿਪਤੀ<br />ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੋਵੇ ਜੋ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਰੌਲੇ ਰੱਪੇ ਵਿਚ ਗੁਆਚ ਜਾਣ<br />ਵਾਲੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਮਗਰ ਵੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੀ ਹੀ ਚਾਹ ਕੰਮ<br />ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੀ ਮੰਗ ਹੀ ਸਾਡੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ<br /><br />੧੦੨ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਨਾ ਕੇਵਲ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸਰੂਪ ਤੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਹਰ<br />ਅਨੁਭੂਤੀ ਵਿੱਚ ਜੋ ਚੀਜ਼ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਨੀ<br />ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਕ ਗਹਿਰੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇਕ ਮਹਾਨ ਸੁੱਖ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ<br />ਅਨੁਭੂਤੀ ਜਿੰਨੀ ਸਥਾਈ, ਗਹਿਰੀ ਤੇ ਟਿਕਾਊ ਹੋਵੇਹੀ ਉੰਨੀ ਹੀ ਸੁਖ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇਗੀ।<br />ਇਸ ਕਰਕੇ ਸੁਖ ਹੀ ਉਸ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੇ ਰੰਗ-ਰੂਪ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਸੀਂ<br />ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਤੇ ਸੁਖ ਹੀ ਉਹ ਪੈਮਾਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਹਰ ਅਨੁਭੂਤੀ ਨੂੰ<br />ਮਿਣਦੇ ਹਾਂ। ਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਮਿਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਹ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਜਗਤ ਦਾ ਹੀ ਇਕ<br />ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਭਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਦਭੁਤ ਤੇ<br />ਅਨੋਖੀਆਂ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਤਸੀਂ ਸਿਰਫ ਭਰਮ ਤੇ ਧੋਖੇ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ<br />ਰਹੇ ਹੋ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏਗਾ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਸੰਸਕਾਰਿਤ<br />ਮਨ ਦੀ ਖੇਡ ਹੋਏਗੀ। ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ, ਜਾਂ ਈਸਾ ਦਾ, ਬੁੱਧ ਦਾ ਜਾਂ ਜਿਨ•ਾਂ<br />ਵਿਚ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਆਸਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਜਿੰਨੇ ਵੱਡੇ<br />ਆਸਤਿਕ ਤੇ ਉਪਾਸਕ ਹੋ ਅਰਥਾਤ ਤੁਹਾਡੀ ਆਸਥਾ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ<br />ਓੰਨਾ ਹੀ ਇਹ ਦਰਸ਼ਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਹੀ ਤੇ ਸੱਚਾ ਜਾਪੇਗਾ। ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਤੁਹਾਡੀਆਂ<br />ਇਛਾਵਾਂ ਤੇ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਹੈ।<br />ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਮੌਲਿਕ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਖੋਜ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੱਚ ਕੀ ਹੈ, ਤੇ ਤੁਸੀਂ<br />ਸੁੱਖ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਮਾਪਦੰਡ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ<br />ਕਿੱਦਾਂ ਦੀ ਹੋਏਗੀ ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਕਲਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ—ਇਸ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਡੀ<br />ਖੋਜ ਹੀ ਬੇਮਾਨੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<br />ਅਨੁਭੂਤੀ ਤੋਂ ਸਾਡਾ ਮਤਲਬ ਕੀ ਹੈ? ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਵਿਚ ਕੀ ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼<br />ਨਵੀਂ ਜਾਂ ਮੌਲਿਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? ਆਦਮੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਅਨੁਭਵ<br />ਨਾਲ ਆਦਮੀ ਹਰ ਚੁਨੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਉੱad ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ<br />ਕਰਕੇ ਇਹ ਉੱad ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪਿਛੋਕੜ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ<br />ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਵਿਚ ਜਿੰਨੇ ਮਾਹਿਰ ਹੋ ਉੰਨੇ ਹੀ ਤਤਪਰਤਾ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡਾ<br />ਅਨੁਭਵ ਉੱad ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਾ ਕੇਵਲ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਅਨੁਭਵ 'ਤੇ ਸਗੋਂ<br />ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਸੁਆਲ ਖੜਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੇ<br />ਸੁਆਲ ਨੂੰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਹਰ ਅਨੁਭੂਤੀ ਕਿਸੇ ਪੁਰਾਣੇ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਹੀ ਦੁਹਰਾਵ ਹੈ ਅਰਥਾਤ<br />ਹਰ ਅਨੁਭੂਤੀ ਇਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ<br />ਪਹਿਚਾਣਦੇ ਕਿਵੇਂ? ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਸੁਖ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ<br />ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸੁਖ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ<br />ਆਪਣੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਅਨੁਭੂਤੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ, ਬੁਰਾ, ਧਾਰਮਿਕ, ਅਧਾਰਮਿਕ<br />ਵਗੈਰਾ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਪਛਾਣਦੇ ਹੋ, ਇਸਲਈ ਹਰ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪੁਰਾਣੀ ਹੀ ਹੈ।<br /><br />੧੦੩ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਸੱਚ ਤੇ ਅਸਲੀਅਤ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਸੇ<br />ਚੀਜ਼ ਨੂੰੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਜਦ ਅਸੀਂ ਅਸਲੀਅਤ<br />ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਵਾਂਗੇ, ਇਸ ਦੀ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰ ਬਣ ਜਾਏਗੀ। ਫੇਰ ਇਹ ਅਸਲੀਅਤ<br />ਹੈ ਹੀ ਕਿਥੇ? ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਜਗਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਸ<br />ਅਸਲੀਅਤ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਸੋਚ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ ਹੀ ਕਿੱਥੇ? ਜੇ<br />ਕੋਈ ਅਨੁਭੂਤੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਨਵੀਂ ਤੇ ਤਾਜੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨੂੰ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਉਸ ਨੂੰ<br />ਪਛਾਣਨਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ<br />ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਤੇ ਇਕ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵੀਂ<br />ਅਨੁਭੂਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਨਜਾਣੇ ਹੀ ਇਕ ਝੂਠ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਕੱਲ ਵੱਖਵ<br />ੱਖ ਮਾਦਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਨਾਲ ਜੋ ਇਕ ਨਵੀਂ ਅਨੁਭੂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ<br />ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਦੀ ਹੀ ਘਟਨਾ ਹੈ ਇਸਲਈ<br />ਸੀਮਤ ਹੈ, ਬੇਮਾਨੀ ਹੈ।<br />ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਅਸੀਂ ਇਕ ਅਤਿਅੰਤ ਮੌਲਿਕ ਤੇ ਕੀਮਤੀ ਸੱਚ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ<br />ਤੇ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਮਨ ਇਕ ਅਖੌਤੀ ਗਹਿਰੀ ਤੇ ਅੱਦਭੁਤ ਅਨੁਭੂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ<br />ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨ ਬਹੁਤ ਛਿਛਲਾ ਤੇ ਖੂਹ ਦਾ ਡੱਡੂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਦਾ<br />ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਅੰਦਰ ਹੀ ਜਿਊਂਦਾ ਹੈ।<br />ਹੁਣ ਜੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਅਨੁਭੂਤੀ ਰਹੇ ਹੀ ਨਾ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਆਪਣੇ ਆਪ<br />ਨੂੰ ਜਾਗਦੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਚੁਨੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ<br />ਅੰਦਰ ਟਕਰਾਵ, ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਜਾਂ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਡੂੰਘੀ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ<br />ਚਲੇ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਚੁਨੌਤੀਆਂ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੀਂ<br />ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਚੁਨੌਤੀਆਂ ਨਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਮਨ ਸੁਸਤ ਤੇ ਬੋਝਲ ਹੋ ਜਾਏਗਾ<br />ਅਤੇ ਇਸਲਈ ਅਸੀਂ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ ਤੇ ਚੁਨੌਤੀਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਕਿ<br />ਸਾਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਉਤੇਜਨਾ ਤੇ ਊਰਜਾ ਮਿਲਦੀ ਰਹੇ ਤੇ ਸਾਡਾ ਮਨ ਤੇਜ਼-ਤਰਾਰ ਬਣਿਆ<br />ਰਹੇ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਾਗਦੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁਨੌਤੀਆਂ ਤੇ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ<br />'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਨਾਲ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿਣਾ ਤੇ ਦੂਰ, ਅਸੀਂ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਸੁਸਤ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।<br />ਇਸਲਈ ਹੁਣ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਅਨੁਭੂਤੀ ਅਤੇ<br />ਚੁਨੌਤੀ ਦੇ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ? ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਉਪਰੀ ਸਤਹ 'ਤੇ<br />ਹੀ ਨਹੀਂ, ਆਂਸ਼ਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਗਦੇ<br />ਰਹਿਣਾ, ਕੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ? ਇਸਲਈ ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਦੋਨਾਂ ਤਲਾਂ 'ਤੇ ਅਪਾਰ<br />ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਮੁਰਾਦ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਤੋਂ<br />ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਸ ਪਲ ਮੈਂ ਕੁਝ ਮੰਗਿਆ, ਓਸੇ ਵੇਲੇ ਮੈਂ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੇ<br />ਮੋਹਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸਿਆ। ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਅਤੇ ਮੰਗਾਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉੱaa ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ<br /><br />੧੦੪ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br /><br />ਗਹਿਰਾਈ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਨੀ ਹੋਏਗੀ ਅਤੇ ਮੰਗ ਦੇ ਸਰੂਪ ਤੇ ਸੁਭਾਅ<br />ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਹੋਏਗਾ।<br />ਦ੍ਵੈਤ ਹੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਦੁਖੀ ਹਾਂ ਤੇ ਮੈਂ ਸੁੱਖੀ ਹੋਣਾ<br />ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਸੁਖੀ ਹੋਣ ਦੀ ਮੰਗ ਵਿਚ ਹੀ ਦੁਖ ਛਿਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦ ਕੋਈ<br />ਚੰਗਾ ਬਣਨ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਚ ਹੀ ਇਸ ਦਾ<br />ਉਲਟ ਯਾਨੀ ਬੁਰਾਈ ਛਿਪੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਹਰ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਠੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ<br />ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਉਲਟ ਵੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲੈਣ ਦੀ<br />ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਰੁੱਧ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼<br />ਤੇ ਘੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਸੱਚ ਤੇ ਅਸਲੀਅਤ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੀ<br />ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਹ ਮੰਗ “ਜੋ ਹੈ” ਉਸ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਣ ਹੀ<br />ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਹਰ ਮੰਗ “ਜੋ ਹੈ” ਦੇ ਉਲਟ ਦੀ ਚਾਹ ਤੇ ਖੋਜ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰ<br />ਉਲਟ ਵਿਚ ਅਤੀਤ ਦੀ ਯਾਦ ਬੀਜ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਆਦਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਰ ਵੇਲੇ<br />ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਮਚਾ ਰਹੀਆਂ ਮੰਗਾ ਤੋਂ ਉਸਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਣਾ ਪਏਗਾ, ਨਹੀਂ ਤੇ ਦ੍ਵੰਦ ਦੇ<br />ਇਸ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਫੇਰ ਕੋਈ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੰਨੀ<br />ਪੂਰੀ ਤਰ•ਾਂ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਕਿ ਮਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਖੋਜ ਤੇ ਦੌੜ-ਭੱਜ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਏ।<br />ਅਜਿਹਾ ਮਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਨਾ ਇਹ ਕਿਸੇ ਚੁਨੌਤੀ ਦੀ<br />ਰਾਹ ਦੇਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ,<br />ਨਾ ਕਿ ਚੁਨੌਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ। ਇਹ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਗਹਿਰੀ ਨੀਂਦ ਵਿਚ ਹਾਂ, ਨਾ<br />ਹੀ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹਾਂ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਓਹੀ ਹੈ ਜੋ<br />ਇਹ ਹੈ । ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੀ ਚਾਹਤ ਤੇ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਛਿਛਲਾ, ਕੁੰਠਿਤ-ਹਤਾਸ਼,<br />ਸੌੜਾ ਅਤੇ ਸੰਸਾਕਾਰਬੱਧ ਮਨ ਭਟਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਤੋਂ<br />ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਅਰਥਾਤ ਤੁਲਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੰਤ ਸਿਲਸਿਲੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ<br />ਵਿਚ ਜਿਊਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ? ਹਾਂ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖੁਦ<br />ਇਸ ਸੁਆਲ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਵਿਚ ਉਤਰਨਾ ਪਏਗਾ।<br />ਇਸ ਪੂਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਹੀ ਧਿਆਨ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ<br />ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਦੋਹਾਂ ਜਗਾ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਵਾਲੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।<br />ਧਿਆਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਪੱਧਤੀਆਂ, ਤਰੀਕੇ, ਵਿੱਧੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਤ ਰਹੀਆਂ<br />ਹਨ। ਇਕ ਤਰੀਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤੁਰਦੇ ਵਕਤ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਦੇ ਅੰਗੂਠੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਜਾਓ, ਦੇਖਦੇ<br />ਜਾਓ, ਦੇਖਦੇ ਜਾਓ। ਕੁਝ ਦੂਜੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ਜੋ ਨਿਯਮਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਆਸਨ ਤੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ<br />ਕਰਨ ਦਾ ਤੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਦਰਾ ਵਿਚ ਬੈਠਣ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਹੋਰ ਤਰੀਕੇ<br />ਵਿਚ ਸੱਜਗ ਰਹਿਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ<br />ਇਕਦਮ ਮਸ਼ੀਨੀ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਕ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕ ਖਾਸ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ<br /><br />੧੦੫ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਮੰਤਰ ਦਸ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ<br />ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਕ ਅਦਭੁਤ ਭਾਵਾਤੀਤ ਅਨੁਭੂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ<br />ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਕੋਰੀ ਬਕਵਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਆਤਮ-ਸੰਮੋਹਣ ਦਾ ਹੀ ਇਕ ਢੰਗ ਹੈ।<br />ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਾਲ ਤੱਕ ਓਮ ਜਾਂ ਅਮੀਨ ਜਾਂ ਕੋਕਾਕੋਲਾ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਦੋਹਰਾਂਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ<br />ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਅਨੁਭੂਤੀ ਤੇ ਜਰੂਰ ਹੀ ਮਿਲੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ<br />ਦੋਹਰਾਉਣ ਨਾਲ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਇਕ ਕਾਫੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੱਲ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ<br />ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜਪ-ਯੋਗ ਜਾਂ ਮੰਤਰ-ਯੋਗ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ। ਵਾਰ ਵਾਰ<br />ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਕੇ ਸ਼ਾਇਦ ਵਕਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਮਨ ਨੂੰ ਥੋੜਾ ਨਰਮ ਤੇ ਲਚੀਲਾ<br />ਹੋਣ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ, ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਫੇਰ ਵੀ ਤੇ ਇਹ ਮਨ ਓਹੋ ਹੀ ਮਾੜਾ,<br />ਨਿਕਮਾਂ ਤੇ ਦੀਨ-ਹੀਨ ਹੀ ਰਹੇਗਾ ਜੋ ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ। ਭਗਤੀ ਤੇ ਪੂਜਾ ਦਾ ਜੇ ਤੁਸੀਂ<br />ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਸਮਝਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਤਿਓਂ ਇਕ ਛੜੀ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ ਲਿਆ<br />ਕੇ ਘਰ ਕਿਤੇ ਉੱ”ੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸਜਾਅ ਕੇ ਰੱਖ ਲਓ ਅਤੇ ਹਰ ਦਿਨ ਉਸ 'ਤੇ ਫੁਲ<br />ਚੜਾਓ, ਧੂਫ-ਅਗਰਬੱਤੀ ਜਗਾਓ। ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸ਼ਰਧਾਭਗਤੀ<br />ਤੇ ਪੂਜਾ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਹੋ ਜਾਏਗੀ ਫਿਰ ਜੇ ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਤੁਸੀਂ ਇਸ 'ਤੇ ਫੁਲ ਨਹੀਂ<br />ਚੜਾਉਗੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਪਾਪ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।<br />ਧਿਆਨ ਦਾ ਅਰਥ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਦੀ ਰੀਸ ਕਰਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ<br />ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਦੁਹਰਾਉਣਾ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਹੀਂ ਹ,ੈ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਇਕਾਗਰਤਾ<br />ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੁਝ ਧਿਆਨ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਤੇ ਚਲਾਕ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ<br />ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਚੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਤਰਕੀਬ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਇਕ ਖਾਸ ਵਿਚਾਰ 'ਤੇ<br />ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਸਭ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਓ।<br />ਇਹ ਇਕ ਨਿਹਾਇਤ ਭੱਦੀ ਅਤੇ ਮੂਰਖਤਾਪੂਰਨ ਗੱਲ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਗੱਲ ਸਕੂਲ ਦੇ ਬੱਚੇ<br />ਕੋਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਕੇ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਖਤਰਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ<br />ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ<br />ਇਹ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਇਕਾਗਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ,<br />ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਤੁਹਾਡਾ ਮਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਸੁਭਾਅ ਕਰਕੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਭਟਕ ਕੇ ਬਾਹਰ ਚਲਾ<br />ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਸਿਰਫ ਏਨ•ਾਂ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਭਟਕ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਜਾਏ, ਜੋ ਜੋ ਕਰੇ, ਉਸ<br />ਨੂੰ ਸੱਜਗ ਹੋ ਕੇ ਤੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਕੇ ਸਿਰਫ ਦੇਖਦੇ ਰਹੋ। ਮਨ ਜਦ ਭਟਕ ਕੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਿਤੇ<br />ਹੋਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਰਥ ਹੋਇਆ ਕੇ ਤੁਹਾਡੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼<br />ਵਿੱਚ ਹੈ।<br />ਧਿਆਨ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਮਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੇਹਿਸਾਬ ਹੱਦ ਤਕ ਸਤਰਕ ਹੈ।<br />ਜੀਵਨ ਦੀ ਪੂਰੀ-ਪੂਰੀ ਸਮਝ ਹੀ ਧਿਆਨ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਵੰਡ ਤੇ<br />ਤਕਸੀਮ ਮੁਕ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦ ਵਿਚਾਰਾਂ<br /><br />੧੦੬ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />'ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਮਨ ਅੰਦਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੇ ਦ੍ਵਦ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ<br />ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋ- ਇਸ ਦੀ ਛਾਣਬੀਨ<br />ਅਸੀਂ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਲਤ ਅੜਾਉਣੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਵਿਚਾਰ<br />ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ ਦੇ ਪੂਰੇ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਸਮਝ ਮਾਤਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ।<br />ਏਹੋ ਧਿਆਨ ਹੈ।<br />ਧਿਆਨ ਦਾ ਅਰਥ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਉੱaa ਵਾਲੇ ਇਕ-ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਭਾਵ ਦੇ<br />ਪ੍ਰਤੀ ਸੱਜਗ ਰਹਿਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿਣਾ ਕਿ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਇਹ ਵਿਚਾਰ<br />ਗਲਤ ਹੈ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਦੇਖਦੇ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਲਦੇ ਰਹਿਣਾ। ਇਸ<br />ਨਿਰੀਖਣ ਵਿਚ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਭਾਵ ਦੀ ਪੂਰੀ ਗਤਿਵਿਧੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲੱਗਦੇ ਹੋ।<br />ਇਸੇ ਸਜਗਤਾ ਤੋਂ ਹੀ ਮੌਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜ਼ਬਰਨ ਪੈਦਾ<br />ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਮੌਨ ਤਾਂ ਇਕ ਲਾਸ਼ ਵਾਂਗ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਵਿਚਾਰ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਤੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ<br />ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾਂ ਮਰਜ਼ੀ ਉੱ”1 ਉੱa ਲਏ ਰਹਿੰਦਾ ਉਹ ਆਪਣੀ ਹੱਦ ਅੰਦਰ ਹੀ<br />ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਕਦੀ ਵੀ ਤੇ<br />ਕੁਝ ਵੀ ਨਵਾਂ ਨਹੀਂ ਜਨਮ ਸਕਦਾ ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਜਿਹੜੇ ਮੌਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ<br />ਮੌਨ ਧਿਆਨ ਹੈ। ਇਸ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਧਿਆਨੀ ਦਾ ਵਜੂਦ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਮਨ ਆਪਣੇ<br />ਵਿਚੋਂ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਕੱਢ ਸੁੱਟਦਾ ਹੈ।<br />ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਘੰਟੇ ਲਈ ਵੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪੜਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ<br />ਧਿਆਨ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਕਿਤਾਬ 'ਚੋਂ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਚੁਣੇ ਹਨ, ਤੇ ਬਾਦ ਵਿਚ ਸੋਚ<br />ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ ਇੱਕਠੇ ਕਰ ਲਏ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।<br />ਧਿਆਨ ਮਨ ਦੀ ਉਹ ਹਾਲਤ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੂਰਾ<br />ਜਾਗਦਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਪੂਰੀ ਹੋਸ਼ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਗਣਾ, ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣਾ ਤੇ<br />ਹੋਸ਼ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਕੋਈ ਸਿਖਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਰਹੇ<br />ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਤਾਂ ਸੱਜਗ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਇਹ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਧਿਆਨ<br />ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨਤਮ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ—ਸ਼ਾਇਦ ਸਭ ਤੋਂ ਹੀ ਮਹਾਨ ਅਤੇ<br />ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕੋਲੋਂ ਸਿੱਖਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹੋ ਇਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ<br />ਤਰਕੀਬ ਨਹੀ ਹੁੰਦੀ, ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਮਾਸਟਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ<br />ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਸਿਖਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਤੁਸੀਂ ਖਾਂਦੇ-ਪੀਂਦੇ ਹੋ, ਕਿਸ<br />ਢੰਗ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਚਲਦੇ-ਫਿਰਦੇ ਹੋ, ਕਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਤੇ ਗੱਪਸ਼ੱਪ ਕਰਦੇ ਹੋ,<br />ਕਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਤੁਸੀਂ ਨਫਰਤ ਤੇ ਈਰਖਾ ਕਰਦੇ ਹੋ—ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਤੇ ਬਾਹਰ<br />ਦੀਆਂ ਇਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਰੇ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਚੋਣ ਤੋਂ ਸਜੱਗ ਤੇ ਸੁਚੇਤ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ<br />ਇਹ ਧਿਆਨ ਦਾ ਹੀ ਇਕ ਅੰਗ ਹੈ।<br />ਇਸ ਕਰਕੇ ਧਿਆਨ ਕਿਤੇ ਵੀ ਤੇ ਕਦੋਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ—ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਬਸ 'ਚ<br /><br />੧੦੭ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਬੈਠੇ ਸਫਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਜਦ ਧੁੱਪੇ ਜਾਂ ਛਾਂਵੇਂ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਟਹਿਲ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ<br />ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਜਾਂ<br />ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਚੇਹਰੇ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ।<br />ਇਸ ਧਿਆਨ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਬੂਟਾ ਪੁੰਗਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸਬੰਧ ਨਾ<br />ਕਿਸੇ ਆਦਤ ਨਾਲ ਹੈ ਨਾ ਨਕਲ ਨਾਲ, ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਜਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ। ਪ੍ਰੇਮ<br />ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਤਾਂ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦ ਪੂਰਨ ਮੌਨ ਹੋਵੇ।<br />ਅਜਿਹਾ ਮੌਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਧਿਆਨੀ ਪੂਰੀ ਤਰ•ਾਂ ਗੈਰਮੌਜੂਦ ਹੋਵੇ। ਮਨ ਤਾਂ ਹੀ ਮੌਨ ਤੇ ਚੁੱਪ<br />ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਉਹ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਭਾਵ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ<br />ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਭਾਵ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜੇ ਇਨ•ਾਂ<br />ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਇਨ•ਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਏ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਨਿਰੀਖਣ ਤੇ<br />ਅਵਲੋਕਣ ਕਰਨਾ ਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਦਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਜ਼ਾਦ ਤੇ ਸੁਭਾਵਿਕ<br />ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਯਮਬੱਧਤਾ ਵਾਲਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।<br /><br />੧੦੮ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਪਾਠ -16<br />ਪੂਰਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀ-ਧਾਰਮਿਕ ਮਨ-ਊਰਜਾ-ਜੋਸ਼<br />ਇਸ ਪੂਰੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਜੋ ਸਾਡੀ ਮੰਸ਼ਾ ਰਹੀ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਤੇ<br />ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੀ ਇਕ ਮੁਕੰਮਲ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣਾ, ਜਿਸ ਦਾ<br />ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ। ਅਜੋਕਾ ਸਮਾਜ ਤਾਂ ਇਕ ਡਰਾਉਣੀ ਚੀਜ਼<br />ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਯੁੱਧਾਂ ਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ—ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਹਮਲੇ ਵਿਸਥਾਰਵਾਦੀ ਹੋਣ ਜਾਂ<br />ਬਚਾਅਵਾਦੀ—ਅੰਤਹੀਨ ਸਿਲਸਿਲਾ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼,<br />ਅਰਥਾਤ ਆਦਮੀ ਦੇ ਚਿਤ ਵਿਚ ਇਕ ਪੂਰਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਅਤੇ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।<br />ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸੰਕਟਾਂ ਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣਾ ਦਿਮਾਗ<br />ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਪੁਰਾਣਾ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਏਸ਼ਿਆਈ, ਯੁਰੋਪੀ, ਅਮਰੀਕੀ ਤੇ ਅਫਰੀਕੀ<br />ਬਣਿਆ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਨੂੰ ਇਕ ਮੌਲਿਕ ਸੁਆਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ<br />ਖੁਦ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਕਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਿਆਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ।<br />ਹੁਣ ਜਦ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੇਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ<br />ਅਸੀਂ ਇਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਪੁੱਛਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਆਦਮੀ ਜੋ ਸਾਧਾਰਨ<br />ਜਿਹਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਨਿਰਦਈ, ਪਥਰਦਿਲ ਤੇ ਹਿੰਸਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ—<br />ਉਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਜੋ ਦਿਨ-ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ ਜਿੰਨਾ ਸਮਰਥ-ਕੁਸ਼ਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਓਨਾ ਹੀ<br />ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਦਈ ਤੇ ਕਠੋਰ ਵੀ ਹੋਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਉਸ ਆਦਮੀ ਲਈ ਇਹ<br />ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ,<br />ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲੈ ਆਏ?<br />ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਆਪਣੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਭਿਆਨਕ<br />ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇਖਦੇ-ਪੜ•ਦੇ ਹੋ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ<br />ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਕਰ ਹੀ ਕੀ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਜਾਂ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ<br />ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨਾ ਮੇਰੇ ਵੱਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਚੰਡ ਰੂਪ ਇਸ<br />ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹਿੰਸਕ ਨਹੀਂ ਹੋ, ਜੇ<br />ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇਕ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤ ਜੀਵਨ ਜੀ ਰਹੇ ਹੋ, ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਜੀਵਨ<br />ਜੋ ਲਾਗਤਬਾਜ਼ੀ, ਈਰਖਾ ਤੇ ਲੋਭ-ਲਾਲਚ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਜੀਵਨ ਜੋ<br />ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਚਿੰਗਾਰੀ ਜਵਾਲਾ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ<br />ਆਪਣੀਆਂ ਸਵੈ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ, ਆਪਣੀਆਂ ਨਫਰਤਾਂ, ਲਾਗਤਬਾਜ਼ੀਆਂ<br /><br />੧੦੯ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br />ਤੇ ਕੌਮੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਅਰਾਜਕਤਾ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਗਾਰ 'ਤੇ ਲਿਆ ਖੜਾ<br />ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕਰ ਹੀ ਕੀ ਸਕਦੇ ਹਾਂ<br />ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਪੱਕੀ ਤੇ ਸਥਾਈ<br />ਸਚਾਈ ਮੰਨੀ ਬੈਠੇ ਹਾਂ। ਅਸਲੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕਾਰਣ ਹੀ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਛਿੰਨਭਿ<br />ੰਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਟੁੱਕੜੇ-ਟੁੱਕੜੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਹਾਂ, ਖੰਡਿਤ ਹਾਂ,<br />ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਵੀ ਖੰਡਿਤ ਹੀ ਹੋਏਗਾ। ਪਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਹਰ ਕਰਮ<br />ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆ<br />ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<br />ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਜਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਬਦਲਾਵ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਡੇ<br />'ਚੋਂ ਹਰੇਕ ਆਦਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਖੁਦ ਬਦਲਣਾ ਪਵੇਗਾ।<br />ਮੈਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਸਰੂਪ ਤੇ ਢਾਂਚਾ ਕੀ ਹੈ? ਇਸ<br />ਦੇਖਣ ਵਿਚ ਹੀ ਕਰਨਾ ਲੁਕਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਜੀਉਣ ਵਾਲੇ ਇਕ<br />ਆਦਮੀ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਨਵੀਂ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ<br />ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਇਹ ਗੁਣਵੱਤਾ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਮਨ ਦੀ<br />ਗੁਣਵੱਤਾ ਹੈ।<br />ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਮਨ, ਧਰਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵੱਖਰਾ<br />ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਇਸਾਈ ਜਾਂ<br />ਬੌਧੀ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਮਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਖੋਜਬੀਨ ਤੇ<br />ਦੌੜ-ਭੱਜ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਮਨ ਸੱਚ ਨਾਲ ਤਜੁਰਬੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਸਚ<br />ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਤੇ ਚੱਲੇ ਜਾਂ ਤੁਹਾਡੇ<br />ਫਿਰਕੂ ਸਂਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਚੱਲੇ—ਸਂਸਕਾਰ ਭਾਵੇਂ ਹਿੰਦੂ ਹੋਣ, ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਹੋਰ।<br />ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਮਨ, ਮਨ ਦੀ ਉਹ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਡਰ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਂ ਨਿਸ਼ਾਨ<br />ਨਹੀਂ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਓਥੇ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਆਸਥਾ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਨ ਦੀ ਇਸ<br />ਧਾਰਮਿਕ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਓਹੀ ਬਚਿਆ ਹੈ ਜੋ ਹੈ—ਜੋ ਅਸਲ ਹੈ।<br />ਧਾਰਮਿਕ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਮੌਨ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਚਰਚਾ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ<br />ਹੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਮੌਨ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਪਰਿਣਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਜਗਤਾ ਦਾ<br />ਸਹਿਜ ਫਲ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਇਹ ਮੌਨ ਉਹ ਧਿਆਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਧਿਆਨੀ ਬਚਦਾ ਹੀ<br />ਨਹੀਂ। ਇਸ ਮੌਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਜਿਹੀ ਊਰਜਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਜੋ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੇ ਦ੍ਵੰਦ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ<br />ਅਜ਼ਾਦ ਹੈ। ਇਹ ਊਰਜਾ ਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਗਤੀਵਿਧਿ ਹੈ। ਸਬ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਇਕ ਪ੍ਰਵਾਹ ਤੇ<br />ਗਤੀ ਹਨ, ਊਰਜਾ ਹਨ। ਸਾਰੀ ਇੱਛਾ ਤੇ ਵਾਸਨਾ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਸਬ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਭਾਵ<br />ਊਰਜਾ ਹਨ। ਸੰਪੂਰਣ ਜੀਵਨ ਊਰਜਾ ਹੈ, ਜੀਉਣਾ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਊਰਜਾ ਨੂੰ<br />ਵਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ, ਬਿਨਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ, ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਤੋਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਊਰਜਾ<br /><br />੧੧੦ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br /><br />ਅਨੰਤ ਤੇ ਅਸੀਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਰੋੜਾ-ਅੜਿਕਾ ਨਹੀਂ<br />ਤਾਂ ਊਰਜਾ ਦੀ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਰੁਕਾਵਟਾਂ-ਅੜਵਚਨਾ ਕਾਰਣ ਹੀ ਊਰਜਾ<br />ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਦੇਖਣ- ਸਮਝਣ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਆਦਮੀ<br />ਸਦਾ ਇਸ ਊਰਜਾ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਕਿਉਂ ਖੜੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਪ੍ਰਵਾਹ ਤੇ<br />ਗਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਜੀਵਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਆਦਮੀ ਰੁਕਾਵਟ ਕਿਉਂ<br />ਖੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਸ਼ੁਧ ਊਰਜਾ, ਅਸੀਮ ਊਰਜਾ ਉਸ ਲਈ ਸਿਰਫ ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਹੀ ਹੈ?<br />ਕੀ ਇਸ ਦੀ ਉਸ ਲਈ ਕੋਈ ਅਸਲੀਅਤ ਨਹੀਂ?<br />ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਪੂਰਣ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ, ਦੇਖਣ ਲਈ, ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ<br />ਕਰਨ ਲਈ ਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਊਰਜਾ ਦਾ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਦ ਕਿਤੇ<br />ਵੀ ਸਾਡੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਅੜਚਨਾਂ ਖੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ—ਚਾਹੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਵਿਚ,<br />ਆਦਮੀ ਤੇ ਆਦਮੀ ਵਿਚ, ਇਕ ਗਰੁੱਪ ਤੇ ਦੂਜੇ ਗਰੁਪ ਵਿਚਕਾਰ, ਇਕ ਕੌਮ ਤੇ ਦੂਜੀ<br />ਕੌਮ ਵਿਚਕਾਰ, ਇਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੇ ਦੂਜੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿਚਕਾਰ, ਅਰਥਾਤ ਜਦੋਂ<br />ਕਿਤੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰਿਕ ਅਵਰੋਧ ਜਾਂ ਬਾਹਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਚਾਹੇ ਉਹ<br />ਜਿੰਨਾ ਮਰਜ਼ੀ ਸੂਖਮ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਊਰਜਾ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਹੈ।<br />ਜਦ ਤੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾ ਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਵਿਚ ਸਮੇਂ ਦਾ ਅੰਤਰਾਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਇਹ ਅੜਚਨਾਂ<br />ਖੜੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਲਈ ਊਰਜਾ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਤਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਜਦ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾ ਹੀ<br />ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਜਦੋਂ ਸਮੇਂ ਦਾ ਅੰਤਰਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਮਿਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਓਦੋਂ ਇਹ<br />ਊਰਜਾ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰਲੇ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਗਿਰਦ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਫੇਰ ਉਸ ਊਰਜਾ ਦਾ<br />ਕੋਈ ਉਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਓਦੋਂ ਇਹ ਊਰਜਾ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਖੁਦ ਲੱਭ<br />ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਓਦੋਂ 'ਮੈਂ' ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।<br />ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਤੇ ਉਲਝਣ ਵਿਚ ਜਿਊਂਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ<br />ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਰੱਜ ਕੇ ਊਰਜਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਵ ਕਿ “ਮੈਂ ਵਾਕਿਆ ਹੀ<br />ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ”, ਇਸ ਨਾਲ ਖੋਜਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਪਰ ਖੋਜਣ<br />ਤੇ ਲੱਭਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਮਾਂ ਲਾਉਣਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮਨ ਨੂੰ<br />ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਕੰਮ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਵਕਤ ਲਾਉਣਾ<br />ਇਸ ਦਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਭਾਵੇਂ ਜਵਾਨ ਹੋਈਏ ਭਾਵੇਂ ਬੁੱਢੇ, ਜੀਵਨ ਦੀ ਪੂਰੀ<br />ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਵਖਰੀ ਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜੋ ਹਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਵਿਪਰੀਤ ਦੀ<br />ਖੋਜ ਵੀ ਸਹੀ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਫਿਲਾਸਫਰ, ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਸਾਧੂ-ਸਨਿਆਸੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ<br />ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਰਾਹੀਂ ਥੋਪਿਆ ਗਿਆ ਓਪਰਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵੀ ਠੀਕ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ<br />ਸਭ ਤਾਂ ਬਚਗਾਨੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹਨ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਇਨਾਂ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਬੋਧ ਪੂਰਵਿਕ ਮਹਿਸੂਸ<br />ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪੁਛਦੇ ਹਾਂ—ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਇਸ<br />ਦੀਵਾਰ ਤੇ ਰੁਕਾਵਟ ਨੂੰ ਤਤਕਾਲ ਪਾਰ ਕਰਨਾ, ਤੇ ਦੂਜੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਨਾ<br /><br />੧੧੧ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਉਲਝਣਾ, ਸਗੋਂ ਸਦਾ ਮੁਕਤ ਰਹਿਣਾ ਤਾਂ ਕਿ ਸਾਡਾ ਮਨ ਇਕਦਮ ਨਵਾਂ ਜੀਵੰਤ, ਤੀਬਰ,<br />ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ, ਸਜਗ ਅਤੇ ਸਖਸ਼ਮ ਹੋ ਸਕੇ, ਕੀ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ? ਅਤੇ ਇਹੀ ਸਾਡਾ<br />ਮਸਲਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਹੋਰ ਮਸਲਾ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਮਨ ਜਦ ਨਵਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਯਾਨੀ ਇਸ ਦਾ<br />ਪੂਰਾ ਕਾਇਆ ਕਲਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਸਲੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਤੇ ਹੱਲ ਖੁਦ<br />ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹੋ ਇਕ ਮਾਤਰ ਸੁਆਲ ਹੈ, ਜੋ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪੁੱਛਣਾ<br />ਹੈ।<br />ਪਰ ਅਸੀਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪੁੱਛਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ<br />ਦਸ ਦਵੇ। ਸਾਡੇ ਮਨੋਵ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਬਣਾਵਟ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਭ<br />ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸੇ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੇ<br />ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡੇ ਦਾ ਫਲ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਕੇਵਲ ਉੰਨਾ ਹੀ ਸੋਚਣ-ਵਿਚਾਰਨ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ<br />ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਮੀ ਦੂਜੇ ਵੀ ਭਰਨ ਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਰੇ ਮੰਨਦੇ ਹੋਣ। ਜਦ ਕਿ ਸੁਆਲ ਕਰਨ ਦਾ<br />ਅਸਲ਼ ਅਰਥ ਹੈ ਖੁਦ ਤੋਂ ਪੁਛਣਾ। ਮੈਂ ਜੋ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਖਾਸ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ।<br />ਉਸਨੂੰ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਤਾਬ ਬੰਦ ਕਰਨ ਸਾਰ ਹੀ ਭੁੱਲ ਜਾਓਗੇ ਜਾਂ ਕੁਝ ਕਥਨਾਂ ਨੂੰ ਇਥੇ-ਓਥੇ<br />ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਫਿਰੋਗੇ ਜਾਂ ਜੋ ਪੜਿਆ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬ ਨਾਲ ਕਰੋਗੇ।<br />ਪਰ ਦੁਖ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਕਰੋਗੇ ਅਤੇ<br />ਸਾਰਾ ਮਹੱਤਵ ਤੇ ਮੁੱਲ ਏਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਹੈ। ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ, ਆਪਣਾ ਆਪਾ, ਆਪਣਾ<br />ਛੋਟਾਪਨ, ਆਪਣਾ ਛਿਛਲਾਪਣ, ਆਪਣਾ ਲੋਭ, ਆਪਣੀ ਕੁਝ ਬਨਣ ਦੀ ਇੱਛਾ, ਆਪਣੀ<br />ਹਿੰਸਾ, ਆਪਣਾ ਜ਼ੁਲਮ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ-ਦਰਦ, ਆਪਣੀ ਪੀੜ ਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ—<br />ਇਹ ਸਭ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਭਾਰਨ ਲਈ ਨਾ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਕੋਈ ਹੈ ਨਾ ਸਵਰਗ<br />ਵਿਚ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਉਬਾਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।<br />ਆਪਣੇ ਰੋਜਮਰਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕੁਝ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ<br />ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਅਰਥਾਤ ਦਿਨ ਭਰ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ<br />ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਕਲਮ<br />ਚੁੱਕਦੇ ਹੋ, ਜਦ ਕਿਤੇ ਚਹਿਲਕਦਮੀ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਬਾਗ-ਬਗੀਚੇ 'ਚ<br />ਇੱਕਲੇ-ਕਾਰੇ ਘੁਮਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਇਨ•ਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੌਰਾਣ<br />ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕੋ ਵਾਰ, ਇੱਕੋ ਝਲਕ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕਦਮ ਸਰਲਤਾਪੂਰਣ ਜਾਣ<br />ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਹੋ? ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ, ਜਿੱਦਾਂ ਦੇ ਤੁਸੀਂ ਹੋ, ਉਹ ਜਾਣ<br />ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਆਦਮੀ ਦਾ ਛਲ-ਕਪਟ, ਪ੍ਰਪੰਚ-ਪਖੰਡ ਸਭ ਤੁਹਾਡੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆ<br />ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਜਾਣਨ ਸਮਝਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ, ਧੁਰ ਅੰਦਰ<br />ਤਾਈਂ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਇਮਾਨਦਾਰ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ<br />ਚਲਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਮਾਨਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਿਧਾਂਤ ਤੁਹਾਡਾ ਆਦਰਸ਼ ਹੋ<br />ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੁਹਾਡੀ ਹਕੀਕਤ ਜਾਂ ਅਸਲੀਅਤ ਨਹੀਂ। ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਆਦਰਸ਼ ਰਖਣਾ<br /><br />੧੧੨ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਨਿਰਾ ਪਾਗਲਪਣ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਅਦਰਸ਼, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਾਂ ਸਿਧਾਂਤ ਪਾਲ ਰਖਿਆ ਹੈ ਤੇ<br />ਸੰਭਵ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰੂਪ 'ਚ ਦੇਖ ਸਕਦੇ, ਜਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ<br />ਤੁਸੀਂ ਹੋ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਪੂਰੇ ਨਿਖੇਧਾਤਮਿਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ—ਨਿਰਵਿਚਾਰ, ਨਿਰਭੈ ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ<br />ਸ਼ਾਂਤ ਤੇ ਫੇਰ ਵੀ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਭਰੇ, ਇਕ ਦਮ ਤਾਜ਼ੇ ਤੇ ਜੀਵੰਤ?<br />ਮਨ ਦੀ ਉਹ ਅਵਸਥਾ ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਲਾਲਸਾ ਨਹੀਂ ਹੀ ਅਸਲ ਧਾਰਮਿਕ ਮਨ ਹੈ।<br />ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕੀਂ ਸੱਚ, ਅਸਲੀਅਤ, ਪਰਮਾਨੰਦ, ਪਰਮਾਤਮਾ, ਸੁੰਦਰਤਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰੇਮ ਆਖਦੇ<br />ਹਨ, ਕੀ ਉਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਮਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹੀ<br />ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਸੱਦ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਸਾਧਾਰਨ ਤੇ ਸਿੱਧੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪੱਲੇ ਬੰਨੋ।<br />ਨਾ ਇਸ ਨੂੰ ਸੱਦ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਨਾ ਇਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਮਨ ਇਸ ਲਈ<br />ਛੋਟਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨ ਤਾਂ ਇਕਦਮ ਨਾਦਾਨ ਤੇ ਨਾਸਮਝ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ<br />ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਬਣਾਉਟੀ ਤੇ ਬੇਅਰਥ ਹਨ। ਤੁਹਾਡਾ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਇੰਨਾਂ<br />ਅਸਤ-ਵਿਅਸਤ ਤੇ ਉਲਝਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਰਾਟ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਿਸ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ<br />ਨੁੱਕਰੇ ਤੁਸੀਂ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹੋ ਉਹ ਇਨ•ੀ ਗੰਦੀ, ਮੈਲੀ ਤੇ ਗਈ ਬੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ<br />ਉਸ ਅਨੰਤ ਤੇ ਅਸੀਮ ਨੂੰ ਆਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਲਈ,<br />ਉਸਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਚੀਜ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ<br />ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕੌਣ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਓਸੇ ਵੇਲੇ ਸਮਝ<br />ਲਓ ਕਿ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਜਿਸ ਪਲ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ<br />ਸਮਝੋ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਹੋ<br />ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਇਹ ਸਭ<br />ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਚਾਹੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਦਾ ਕਰੋ ਜਾਂ<br />ਦੁਸ਼ਮਨ ਦਾ।<br />ਤੇ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਤੋਂ ਹੀ ਪੁਛਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਸੱਦਾ-ਪਤੱਰ ਦੇ, ਬਿਨਾ<br />ਇੰਤਜ਼ਾਰ, ਬਿਨਾ ਕੋਸ਼ਿਸ਼, ਬਿਨਾ ਖੋਜ ਦੇ ਉਸ ਸ਼ੈਅ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਸੰਭਵ ਹੈ? ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ<br />ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਵਾਂਗ ਆਉਣ ਦਿਓ ਜੋ ਖੁੱਲੀ ਖਿੜਕੀ ਥਾਣੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਠੰਡੀ<br />ਹਵਾ ਦੇ ਬੁੱਲੇ ਨੂੰ ਬੁਲਾਵਾ ਨਹੀਂ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਪਰ ਖਿੜਕੀ ਖੁਲ•ੀ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਦਾ<br />ਇਹ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਖਿੜਕੀ ਖੋਲ ਕੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਓ। ਅਜਿਹਾ ਆਪਣੇ<br />ਆਪ ਨਾਲ ਇਕ ਹੋਰ ਧੋਖਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ<br />ਖੁੱਲ•ਾ ਰੱਖਦੇ ਹੋ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਹੀ<br />ਰੂਪ ਹੈ।<br />ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪੁਛਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਖਰ ਆਦਮੀ ਕੋਲ ਉਹ ਕਿਉਂ<br />ਨਹੀਂ ਹੈ? ਆਦਮੀ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਮਵਾਸਨਾ ਦਾ ਸੁਖ ਭੋਗਦਾ ਹੈ। ਦੋਸਤੀ,<br />ਸੰਗਸਾਥ ਵਿਚ ਮਿਲਜੁਲ ਕੇ ਰਹਿਣਾ, ਆਪਸ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਖਾਣਾ, ਜਿਊਣਾ, ਰਸ,<br /><br />੧੧੩ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਮਿਠਾਸ, ਇਹ ਸਭ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ, ਪਰ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਉਹ ਮਹਿਰੂਮ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਕੀ<br />ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ? ਕਦੀ ਵੀ? ਸੁਸਤੀ ਵੇਲੇ, ਆਲਸ ਵੇਲੇ,<br />ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਸੁਨਸਾਨ ਸੜਕ 'ਤੇ ਇੱਕਲੇ ਟਹਿਲਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਗੰਦੀ ਗਲੀ ਵਿਚੋਂ<br />ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਬੱਸ 'ਚ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਨਾਰੇ ਆਪਣੀਆਂ<br />ਛੁਟੀਆਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਜਾਂ ਝਰਨਿਆਂ, ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਪੰਛੀਆਂ-ਪਸ਼ੂਆਂ ਭਰੇ ਕਿਸੇ ਜੰਗਲ<br />ਵਿਚ ਟਹਿਲਦੇ ਹੋਏ-ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਮੌਕੇ ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਕਿ<br />ਮਨੁੱਖ ਜੋ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ<br />ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਸਕਿਆ? ਇਸ ਕਦੀ ਨਾ ਮੁਰਝਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਦਭੁਤ ਫੁਲ ਨੂੰ ਉਹ ਕਿਉਂ<br />ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਿਆ? ਆਖਿਰ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਹੋਣ ਦੇ<br />ਨਾਤੇ ਜੋ ਇੰਨਾ ਸਮਰਥ, ਹੁਸ਼ਿਆਰ, ਤੇ ਚਲਾਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਅਦਭੁਤ ਤਕਨੀਕੀ ਗਿਆਨ<br />ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਕਾਸ਼, ਧਰਤੀ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਮਿਣ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੋਗਤਾ<br />ਵਾਲੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਨ, ਪਰ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਕੀਮਤੀ, ਬੇਸ਼-ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਕੋਲ<br />ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੈ? ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਕਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਸੁਆਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ<br />ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਲ ਇੰਨਾ ਖਾਲੀ-ਖਾਲੀ ਕਿਉਂ ਹੈ?<br />ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਇਹ ਸੁਆਲ ਪੁਛੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਜੁਆਬ ਕੀ ਹੋਏਗਾ?<br />ਤੁਹਾਡਾ ਸਿਧਾ ਜੁਆਬ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਹੇਰ-ਫੇਰ ਦੇ, ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਦਿਖਾਵੇ ਜਾਂ ਚਲਾਕੀ<br />ਦੇ ਕੀ ਹੋਏਗਾ? ਤੁਸੀਂ ਜਿੰਨੀ ਤੀਬਰਤਾ, ਗੰਭੀਰਤਾ ਅਤੇ ਗਹਿਣਤਾ ਨਾਲ ਇਹ ਸੁਆਲ<br />ਪੁਛੋਗੇ ਉਸ ਦੇ ਹੀ ਅਨੁਰੂਪ ਤੁਹਾਡਾ ਜੁਆਬ ਹੋਏਗਾ। ਪਰ ਨਾ ਤੁਸੀਂ ਗਹਿਣ ਹੋ ਨਾ<br />ਗੰਭੀਰ। ਉਹ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਊਰਜਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਅਰਥਾਤ ਜੋਸ਼ ਅਤੇ<br />ਬਿਨਾ ਜੋਸ਼ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ। ਉਹ ਜੋਸ਼ ਜੋ ਪ੍ਰਚੰਡਤਾ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਏ,<br />ਉਹ ਜੋਸ਼ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਲੁਕੀ-ਛਿਪੀ ਚਾਹ ਤੇ ਕਾਮਨਾ ਨਾ ਹੋਏ ਪਰ ਜੋਸ਼ ਤੁਹਾਡੇ<br />ਲਈ ਡਰਾਉਣੀ ਚੀਜ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਦ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਜੋਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਡਰਦੇ ਹੋ<br />ਕਿ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਲੈ ਜਾਏਗਾ।<br />ਕੀ ਕਿਤੇ ਡਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਊਰਜਾ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ? ਜਿਸ<br />ਨਾਲ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਗੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤੁਹਾਡੇ<br />ਦਿਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਇਹ ਦੀਵਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਜਗਦਾ? ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਨੂੰ<br />ਟਟੋਲਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ ਛਾਣਬੀਨ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗੇਗਾ ਕਿ<br />ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਦੀ ਖੋਜ ਤੁਸੀਂ ਪੂਰੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਭਰ ਕੇ ਕਰੋਗੇ<br />ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅਚਾਨਕ ਪਾਓਗੇ ਕਿ ਇਹ ਤੇ ਹੈ ਹੀ ਇਥੇ। ਜੋਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱ”1 ਰੂਪ ਨਿਖੇਧ<br />ਹੈ। ਪੂਰਨ ਨਿਖੇਧ ਹੀ ਉਹ ਰਸਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਆਗਮਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਿਮਰਤਾ<br />ਵਾਂਗ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰੇਮ ਵੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਅਹੰਕਾਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਖਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ<br />ਹੀ ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਪਤਾ ਵੀ ਨਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਵਿਨਿਮਰ<br /><br /><br />੧੧੪ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ<br /><br />ਹੋਣਾ ਕੀ ਹੈ? ਉਹ ਆਦਮੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਨਿਮਰ ਹੋਣ ਦਾ ਪਤਾ ਹੈ ਉਹ ਅਹੰਕਾਰੀ<br />ਆਦਮੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਵਜੂਦ ਤੇ<br />ਜਾਨ-ਪ੍ਰਾਣ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਦੇ ਰਸਤੇ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਜੋ ਅਸਲ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖਦੇ<br />ਹੋ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਾਰ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋ। ਅਤੇ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਜੀ ਰਹੇ ਹੋ ਉਸ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ•ਾਂ<br />ਤੇ ਸਮੁੱਚਤਾ ਨਾਲ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਜੋ ਕਰੂਪ, ਕਠੋਰ, ਬੇਰਹਿਮ ਹੈ, ਉਸ<br />ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ 'ਹੋਰ' ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵੀ<br />ਸਕਦੇ ਹੋ? ਉਹ ਆਦਮੀ ਜੋ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤ ਖਾਲੀ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪੂਰਨ ਹੈ, ਅਸਲ<br />ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਮੌਨ ਕੀ ਹੈ।<br /> <br /> -ਸਮਾਪਤ<br /><br />੧੧੫ / ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀK'SHAVhttp://www.blogger.com/profile/09199312971871755250noreply@blogger.com1